حیجاب بـۆچـی .. وچـاوا ؟؟
هندی نفشێ نفشێ ژنێ‌یە ، دا بشێت ب دورستی ب دەورێ خۆ ڕاببت ، فیطرەتەكا وەسا هەیە بەرێ وێ ددەتە بەرێخۆدانا سەرڤە سەرڤە بۆ تشتی ، لەو دێ بینی پتـر جاران ئەو یا نێزیكی سادەیییێ یە ویا دویرە ژ گرێگ وئالـۆزییێن نەئێنە ڤەكرن ، هەر وەسا دێ بینی ـ دیسا پـتـر جاران ـ كو بەرێخۆدانا ژنێ هند بۆ ( جەوهەری ) نینە هندی بۆ ( مەظهەری ) یە ..
د ئایەتەكا قورئانێ دا خودایێ مەزن بەحسێ ڤە تبیعەتێ ژنێ دكەت ودبێژت :
أَوَمَنْ يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ وَهُوَ فِي الْخِصَامِ غَيْرُ مُبِين ـ ئەرێ هوین بستەیێ دكەن ووێ بۆ خودێ پالڤە ددەن یا د ناڤ خەمل وخێزێ دا دئێتە پەروەردەكرن [ كو ژنـە ] ، و ل دەمـێ هـەڤـڕكـییـێ ئـەو نـەشێت هێجەتا خـۆ ئاشكەرا بكەت ؟ [ الزخرف : 18 ] .
مەعنا : ژن ل هەمی قویناغێن ژییێ خۆ د ناڤ خەمل وخێزێ دا دئێتە ڕاكرن ، وجوانی وپویتەدانا ب مەسەلێن سەرڤە سەرڤە هەمی دەمان ل نك وێ بەری هەمی مەسەلێن دی دئێن . (بو دەلیل سەرهاتییەك ژ سەروکا فلپینێ یا بەرێ (کەرەزون ئەکینو)یێ دئێتە ڤەگوهاستن کو ل دەمەکێ ئینقلابەك لسەر حوکمێ وی چێبوو، هندەکا جاب دایێ ، پاشێ وێ ئینقلابێ سەر نەگرت ، پشتی هینگێ پرسیار ژێ هاتە کرن : دەمێ جابا ئینقلابێ گەهشتیەتە تە هزر د چ دا کر؟ وی گوت من هزرا خو دوی جلکی دا کر یێ ئەز دێ کەمە بەر خو دەمێ من دگرن و دبەن و روژنامەڤان دئێن شکلێن من دگرن!! )
وچونكی ئیسلام ئەو دینە یێ ب دورستی د گـەل خـوڕستییا مرۆڤی دگونجت ، ئـیـسـلامێ ئەڤ ڕاستییە ب پشت گوه لـێ نەدا ، بەلكی كرە بناخە وهندەك ئەحكامێن ل سەر ئاڤاكرن ، ئیسلامێ بۆ ژنا وسلمان دورست كر كو خۆشییێ ب جوانییێ ببەت ، و ( وەسائلێن ) خۆتازەكرنێ وجوانییێ ب كار بینت ، وئیسلامێ ـ د ڤی مەجالـی دا ـ گەلەك تشت بۆ ژنێ حەلالكرن یێن كو بۆ زەلامی حەرامكرین .. بەلـێ ئیسلام د ڤێ دەلیڤەیێ دا ژی وەكی هەمی دەلیڤێن دی دینەكێ ناڤنجییە ، جوانی وخەمل وخێز بۆ ژنێ حەلالكر بەلـێ هندەك توخویب بۆ ڤێ چەندێ دانان ، ڕێ دا ژنێ كو ئەو د بەر خۆ ڕا بچت ، بەلـێ د گەل هندێ ژی ئەو ل ڕاستییەكێ هشیاركر كو ئەڤ دبەرخۆڕا چوونە چێ نابت ببتە ئامویرەت بۆ فەسادێ ، دیسا چێ نابت ببتە ئارمانجا ژنێ یا سەرەكی د ڤێ ژینێ دا .
خودایێ مەزن ژن ژی ـ وەكی زەلامی ـ یا دای دا ئەو عیبادەتێ وی بكەت ، نەكو دا هەمی ژییێ خۆ د غەفلەتێ دا ببۆرینت وكل ومل خۆ ب مەسەلێن خەمل وخێزێ وجـوانـییێ ڤە موژیل بكەت ، ئەو بارێ كو د ڤێ ژینێ دا دكـەفـتـە سەر ملێن موسلمانی ـ چ ژن بت چ مێر ـ گەلەك ژ هندێ مەزنتـرە كو ئەو خۆ ب هویر وماران ڤە موژیل بكەت ، یان ژییێ خۆ د وێ ڕێكێ دا ببۆرینت .
ڤـێـجـا دا ژنا مـوسـلمان ب وان ئەحكامان ئاگەهدار ببت یێن كو ئیسلامێ د دەر حەقا ( حیجابێ ) دا دانان مە دڤێت چەندێ ل دۆر ڤی بابەتی باخڤیـن .
ڕاستییەكا دەسپێكێ :
ڤەكۆلینێن علمی هندێ دگەهینن كو ژن ب تبیعەتێ خۆ پتـر حەز ژ مەسەلێن جـوانـییێ و ( مەظاهران ) دكەت ، ودافعێ ( حب الظهور ) ێ ل نك وێ پتـر ژ زەلامی یێ ئاشكەرایە ، لەو دێ بینی ئەو پتـر خەمێ ژ ڤی لایی دخۆت وپتـر حـەز دكەت كو پەیڤێن ( ئیعجابێ ) ژ وان كەسێن ل دۆر ورەخان گوهــ لـێ ببت .. وئیسلام دەمێ هاتی ئەڤ ڕاستییە ژ بیـر نەكر .
ئیسلامێ ڤیا ڤێ حەژێكرنا ژنێ بۆ جوانییێ ( ئستغلال ) بكەت ، وبەرێخۆدانا وێ كویرتر لـێ بكەت ، ئیسلامێ ژ ژنكا موسلمان خواست كانێ ئەو چاوا پویتەی ددەتە جوانییا ب سەرڤە وبەرچاڤ هندی دی یان پتـر پویتەی بدەتە جوانییا نەبەرچاڤ ژی : جوانییا ئەخلاقی ..
ژ لایەكێ دی ڤە : ئیـســلامـێ ژن ئاگـەهداركر كو دڤێت یا هشیار بت دا ب ( مەظاهرێن ) ژ قەستا وبێ خێر د سەر دا نەچت ، ودەمێ ئەو د بەر جوانییا خۆ ڕا دچت دا وی دافعێ خۆ یێ نەفسی تێر بكەت دڤێت ئارمانجا وێ خرابكاری و د سەردا بــرن نـەبـت ، وحەتا ئەڤ چەندە بێتە ب جهئینان ئیسلامێ ئەحكامێن ( حیجابێ ) دانان و ل سەر ژنا موسلمان واجبكر كو پێگیـرییێ پێ بكەت .
ئیسلام دینەكێ عەمەلـییە ، نەهاتییە دا ب تنێ شیـرەتان بەلاڤ بكەت ، پشتی هنگی مرۆڤێ موسلمان گوهێ خۆ بدەتێ یان نە ، ئەوێ ب كەیفا خۆیە .. نە ! ئیسلامێ ئەحكامێن خۆ دانان وگـۆتە موسلمانی ئەڤە ڕێكا ئیسلامێ‌یە ، ئەگەر تو موسلمانی لـێ هەڕە ئەگەر تو لـێ نەچووی ، تە وئیسلامێ چو د گەل ئێك نینە .
حیجاب د قورئانێ دا :
مـرۆڤ دەمێ ل قورئانێ دزڤڕت ووان ئەحكامان دخوینت یێن پەیوەندی ب ژنێ ڤە هەین دێ باش بینت كو حیجاب یان پەردەپۆشی تشتەكێ واجبە ل سەر ژنا مـوسلمان نـەكـو مـەسـەلـەكـا زەوقـییە ئەگەر وێ بڤێت بلا پێگیـرییێ پێ بكەت وئەگەر نە نە ، د ســوورەتا ( النور ) دا خودایێ مەزن فەرمانێ ل پێغەمبەرێ خۆ دكەت كو ئەو ئەمری ب حیجابێ ل ژنكێن موسلمان بكەت ، دەمێ دبێژت : وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوْ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُوْلِي الإِرْبَةِ مِنْ الرِّجَالِ أَوْ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ـ وتو [ ئەی موحەممەد ] بێژە ژنێن خودان باوەر : بلا ئەو چاڤێن خـۆ ژ حەرامییێ بگرن ، ونامویسا خـۆ ژ تشتێ حەرام بپارێزن ، وبلا ئەو خەمل وخێزا خـۆ بۆ زەلامان ئاشكەرا نەكەن ، وهندی ژ وان بێت بلا ئەو ڤەشێرن ئەو جلك تێ نەبن یێن ئەو ب سەر جلكان دا دكەنە بەر خۆ ، ئەگەر چو فتنە ژێ چێ نەبن ، وبلا ئەو دەرسۆكێن خـۆ ب سەر پستوی وبەرسنگێن خـۆ دا بەردەن ؛ دا باش بێنە ستارەكرن ، وبلا ئەو خەملا خـۆ یا ڤەشارتی بۆ كەسێ ژبلی زەلامێن خۆ ئاشكەرا نەكەن ؛ چونكی بۆ وان دورستە ئەو وێ ببینن یا خەلكێ دی نەبینت .
وهندەك ژ خەملا وان وەكی دێمی وستوی ودەستان وزەندكان دورستە بۆ بابێن وان وخەزویرێن وان وكـۆڕێن وان ونەڤسییێن وان وبرایێن وان وبرازایێن وان وخوارزایێن وان وژنكێن موسلمان ـ نە یێن كافر ـ وعەبدێن وان ، ووان زەلامێن هەوجەی ژنكان نەبن ، وزارۆكێن بچویك یێن نەگەهشتی وچو ژ عەورەتان نەزانن ، بۆ ڤان دورســتــە هندەكێ ژ خەملا ژنكێ ببینن ، ودەمێ ژن ب ڕێڤە دچن بلا پییێن خـۆ ل عەردی نەدەن دا دەنگێ خەملا وان یا ڤەشارتی نەئێتە گوه لـێ بوون ، وهوین ـ گەلـی خودان باوەران ـ بزڤڕنە گوهدارییا خــودایـێ خــۆ د وی تشتی دا یێ وی فەرمان پێ ل هەوە كری ژ سالـۆخەتێن جـوان وئەخلاقێ باش ، ووان ئەخلاقان بهێلن یێن خەلكێ جاهلیەتێ دكرن ژ سالـۆخەت وئەخلاقێ بێ خێر ؛ دا بەلكی هوین خێرا دنیایێ وئاخرەتێ ب دەست خۆ ڤە بینن [ النور : 31 ] .
ژ ڤێ ئایەتێ دو مەسەلە بۆ مە بەرچاڤ دبن :
یا ئێكێ : هـنـدی ل بـەرخـۆكـرنـا حـیـجـابێ‌یە ب نسبەت ژنكا موسلمان تشتەكێ ( فەرضه ) ، وژن دەمێ ڤێ فەرضــێ ب جه دئینت دڤێت بزانت ئەڤە ئەمرەكێ خودێ‌یە ئەو ب جه دئینت وعیبادەتە ئەو دكەت نەكو هەما عەدەتەكە ئەو پێگیـرییێ پێ دكەت .
یا دووێ : حیجاب دو حیجابن ، ئێك ل سەر ژنێ وزەلامی واجبە ، وئێك ل سەر ژنێ ب تنێ ، ئەوا ل سەر ژنێ وزەلامی واجب حیجابا ئەخلاقییە ، وئەڤە بەری حیجابا لەشی دئێت ، لەو بەری خودێ حیجابا لەشی ل سەر ژنێ واجب بكەت گۆت : وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ . و د ئایەتا بەری وێ دا گۆت :قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ ـ تو [ ئەی موحەممەد ] بێژە خودان باوەران : بلا ئەو چاڤـێـن خـۆ ژ وی تشتی بگرن یێ بۆ وان حەلال نەبت ، وبلا ئەو نامویسا خـۆ ژ حەرامییێ بپارێزن ، ئەڤە بۆ وان پاڤژترە . هندی خودێ‌یە ب كارێ ئەو دكەن یێ شارەزایە [ النور : 30 ] .
پشتی ڤێ حیجابێ ، حیجابا ئەخلاقی ، ژ نوی حیجابا لەشی دئێت ، وهندی ئەخلاقێ موسلمانی ب پاقژییێ نەئێتە حیجابكرن ، فایدە ناكەت لەشێ وی یێ حیجابكری بت یان نە .
د ئایەتەكا دی دا ژ سوورەتا ( الأحزاب ) خودایێ مەزن دبێژت :
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً ـ ئەی پێغەمبەر تو بێژە ژنێن خۆ وكچێن خۆ وژنێن خودان باوەران : بلا ئەو پێچێن خۆ ب سەر سەرێ خۆ ودێمێ خۆ دا بەردەن ؛ دا سەر ودێم وبــەرسنگێن خـۆ ڤـەشـێـرن ؛ چونكی ئەڤ چەندە نێزیكتـرە كو ئەو ب ستارەیییێ بێنە ناسیـن ، ودا ئەو بەرهنگاری چو نەخۆشی وئێشانان نەبن . وخودێ گونـەه ژێبـرێ دلۆڤانكار بوویە كو وی گونەهێن بۆری بۆ هەوە ژێ برین ، و ب دیاركرنا حەلالـی وحەرامی
دلـۆڤانی ب هەوە بری (الأحزاب 59).
و ژ ڤێ ئایەتێ ژی چەند مەسەلەك ئاشكەرا دبن :
یا ئێكێ : چو ڕاستی بۆ وێ گـۆتنێ نینە یا هندەك دبێژن ، دەمێ هزر دكەن ئیسلامێ چو پەیوەندی ب جلكی ڤە نینە ، وكو جلك تشتەكە تابعی عەدەت وتەقالیدانە ، ئەڤ هــزرە یا خــەلـەتـە ؛ چونكی ئەگەر جلكی پەیوەندی ب دینی ڤە نەبا خودێ ئەڤ فەرمانە د قورئانێ دا نەدكر .
یا دووێ : پـێـگـیـرییا ب ئـەمـرێ خــودێ بۆ مرۆڤێ موسلمان نەتشتەكێ ( ئختیاری ) یە ، بەلكی ئەو یێ مەجبوورە ئەمرێ خودێ ب جه بینت ئەگەر ئەو خۆ ژ خودان باوەران بهژمێرت .
یا سییێ : ئەڤ ئەمرە ، ئەمرێ ب حیجابی ، ئەمرەكێ گشتییە بۆ هەمی ژنێن خودان باوەر ، بەری هەمییان كابانییێن پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ وكچێن وی ، و د گەل وان ژنێن دی ژی یێن خودان باوەر ، مەعنا : بۆ چو ژنكان یا دورست نینە بێژن : ئەڤ حوكمە ژ مە ناگرت .
یا چارێ : ژ ڤێ ئایەتێ ئاشكەرا دبت كو واجبە ل سەر ژنا موسلمان دێمێ خۆ ژی ڤەشێرت وپێچێ ب سەر دا بەردەت ، نەخاسم ل دەمێ بەلاڤبوونا بێ ئەخلاقییێ ولاوازبوونا دیندارییێ .
حیجاب د سوننەتێ دا :
پـێـغـەمـبـەری ژی ـ ســلاڤ لـێ بـن ـ فـەرمانا خـودایـێ خۆ دا ب جه ئینا و د گەلەك حەدیسێن خۆ دا فەرمان ل ژنێن موسلمانان كر ئەو خۆ پەردەپۆش بكەن .. ژ وان حەدیسان ئەم ل ڤێرێ هندەكان بۆ نـمـوونە دێ ڤەگێڕین :
( ئەبوو هورەیرە ) دبێژت : پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ گۆت : دو ڕەنگێن جەهنەمییان هەنە من نەدیتینە : هندەك زەلامن قامچییێن وەكی كوریێن چێلان ددەسـتـان دا خـەلكی پـێ دقوتن ، وهندەك ژنكن ب جلكن بەلـێ درویسن .. هتد . (موسلم ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزت )
یەعنی : ئەو ژنكن یێن ( موتەبەررجە ) وجلكێن بێ ستارە دكەنە بەر خۆ .
( عەبدلـلاهێ كوڕێ عەمرێ كوڕێ عاصی ) دبێژت : من گوهــ ل پێغەمبەری بوو ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆت : زەمانەك ب سەر ئوممەتا من دا دێ ئێت هندەك زەلام دێ د ناڤ دا پەیدا بن ل بەر دەرێن مـزگـەفـتـان دڕویـنـن ، ژنكێن وان ب جلكن بەلـێ درویسن ، سەرێن خۆ وەكی پشتا حێشتـران لـێ دكەن ، لەعنەتان ل وان بكەن ؛ چونكی خودێ لەعنەت ل وان كرینە . (ئەحمەد و طەبەرانی ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزن )
( عەبدللاهێ كـوڕێ مـەسـعـوودی ) دبێژت : دەه تشت هەبوون پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ حـەز ژێ نـەدكـر وئەم ژێ دداینە پاش ، وئێك ژ وان دەهـان ـ وەكـی عەبدللاه دبێژت ـ ئەڤە بوو : ( التبرج بالزینة لـغـیـر مـحـلـهـا ) یەعنی كو ژن خۆ بـخـەملینت نە د جهێ وێ دا ، یەعنی : نە بۆ زەلامێ خۆ . ( وەکی ئبو داود و نەسائی ژێ ڤەدگوهێزن )
( ئەنەسێ كوڕێ مالكی ) دبێژت : جارەكێ پێغەمبەر ـ سلاڤ لـێ بن ـ چوو مالا كجا خۆ فاطمایێ ، بچویكەك د گەل خۆ بر دا كاری بۆ وێ بكەت ، كراسەكێ وەسا د بەر فاطمایێ بوو ئەگەر بلندكربا دا سەرێ خۆ پێ ڤەشێرت پییێن وێ دەردكەفتـن ، وگاڤا وێ پییێن خۆ پێ ڤەدشارتن سەرێ وێ دەردكەفت ، فاگمایێ پێ نەخۆش بوو بابێ وێ وێ ب ڤی ڕەنگی ببینت ، پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئەڤ چەندا هە تێ ئینا دەر لەو گـۆتێ : ب خەم نەكەڤە ، ئەز بابێ تەمە ، وئەڤ بچویكە خلمەتكارێ تەیە . ( وەکی ئەبو داود ژێ ڤەدگوهێزت)
مەعنا پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ كچا خۆ وەسا تەربیەت كربوو كو وێ پێ نەخۆش بوو بابێ وێ یان كوڕكەكێ بچویك سەرێ وێ ببینت .
بۆچی حیجاب ؟
پـشـتـی بـۆ مـە دیار بـووی كـو ل بـەرخـۆكـرنا ژنا موسلمان بۆ حیجابی واجبەكەك ژ واجباتێن شەرعی ، دو پسیارێن مەزن دێ ئێنە هلێخستـن :
ــ بۆچی ئیسلامێ حیجاب ل سەر ژنا موسلمان واجب كرییە ؟
ــ وئەو كیژ حیجابە ئیسلامێ ل سەر ژنێ واجب كری ؟
جارا دا ل دۆر پسیارا ئێكێ باخڤین .. ئێكەمین جار دڤێت ژ بیـرا مە نەچت كو هندی حیجابە نە پشكەكە ژ عەدەت وتەقالیدێن جڤاكی دا ئەم پسیار بكەین كانێ ئەڤ عەدەتە بۆچی هاتییە و ژ كیڤە هاتییە ؟ نە .. حیجاب ئەمرەكێ خودایییە ، وئەو تشتێ خودێ ئەمر پێ كربت ل سەر مە واجبە ئەم باوەرییێ پێ بینین وكاری پێ بكەین بێی پسیار كەین بۆچی .
ئەڤە ڕاستییەكە دڤێت ژ بیـرا مە نەچت ، بەلـێ وە نەبت بێتە هزركرن كو بۆ مە موسلمانان چێ نابت ئەم پسیارا وان حیكمەتان بكەین یێن كو د ئەحكامێن شریعەتێ مە دا هەین ، نە .. یا باش بۆ مە ئەوە ئەم حیكمەتێ ژ تەشریعا ئەحكامێن خۆ بزانین ؛ دا پتـر بزانین كانێ شریعەتێ مە چەند شریعەتەكێ موكم وكاربنەجهە .
ل سـەر ڤـی بناخــەیــی مـوسـلـمـانی ماف هەیە وێ حیكمەتێ بزانت یا كو د شریعەتێ حیجابی دا هەی ، وبۆ دیاركرنا ڤێ چەندێ دێ بێژین :
ب دیتنا ئیسلامێ ژن ئەو ڕەهە یا دارا ژینێ ژێ شیـن دبت ، ئەو گەنـجـینەیا پڕ قیمەتە یا كو دڤێت تازە بێتە پاراستـن ؛ دا ژ هەمی دز ودلڕەشان بـێـتـە پاراســتـن .. ژن كاكلكا جڤاكـێ‌یە ، وئـەو كەلاتە یا كو دڤێت هەردەم ل بەرانبەر هێڕشان ئاسێ بـمـینت ، لـەو ئیسلامێ خواست ئەو پاقژ وبژوین بـمـینت ، نە ب دەڤ وئەزمانی ب تنێ بەلكی ب جلكی وسەروبەری ژی ، هەر وەسا ئیسلامێ ڤیایە هەردەم گیانێ بەرگرییێ د دلـێ ژنێ دا بچینت ، بـەرگـرییا هــەر تشتەكێ كراسێ پاقژییا وێ یا سادە بەقەم بكەت ، ئیسلامێ ژ ژنا موسلمان خواست خۆ پەردەپۆش بكەت دا ئەڤ پەردەپۆشییە بۆ وێ ببتە ڕەنگەك ژ ڕەنگێن بەڕەڤانییێ وبەرگرییێ ، دیسا دا بۆ هەر خودان دیتنەكی ببتە نیشان كو ئەڤ ژنە جەوهەرەكا پاراستییە .
ئیسلام د هەمی شریعەتێن خۆ دا ئحتیاطـێ وەردگرت ، وئەگەر هات وئیسلامێ ڤیا خرابییەكێ حەرام بكەت دێ وان ڕێكان ژی حەرام كەت یێن بەرێ خودانی ددەنە وێ خرابییێ ، ئەو قانوونێن مرۆڤان داناین دێ بینی بۆ هندێنە دا ئەگەر تاوانەك هاتە كرن جزایەك بۆ بێتە دان ، بەلـێ شریعەتێ خودێ بۆ هندێ یێ هاتی دا وان ڕێكان بگرت یێن سەری دكێشنە تاوانێ ، وئەگەر هات و د سەر هندێ ژی ڕا تاوان هاتە كرن دا جزایەكێ عادل بۆ بێتە دان .. وئەڤەیە جودایی د ناڤبەرا دینێ خودێ وقانوونێن مرۆڤان دا .
ئیسلام بەلاڤبوونا بێ تـۆرەیی وبێ ئەخلاقییێ د جڤاكێ دا حەرام دكەت ؛ چونكی ئـەڤـە ئەو دەردە یێ دبتە ئەگەرا سەرەكی یا هلوەشیانا شارستانییان ، بەلـێ ئیسلامێ نە ب تنێ خۆ ب هیڤییا حەرامكرنا ڤێ چەندێ ڤە هیلایە ، بەلكی هەر تشتەكێ ببتە ڕێك بۆ ڤێ چەندێ ، ئیسلامێ ئەو ژی حەرام كر .. وچونكی ڕاكرنا پەردەیی د ناڤبەرا ژن ومێران دا دبتە ڕێكەك بۆ ئەنـجـامێ ژێگـۆتی ئیسلامێ حیجاب ل سەر ژنا موسلمان فەرچكر ، مەعنا : حیكمەت ژ فەرچكرنا حیجابی د ئیسلامێ دا ئەوە ڕێ ل بەرڤبوونا بێ تـۆرەیییێ د جڤاكێ دا بێتە گرتن ، یان چونو چونە بێتە تەنگكرن .
حیجاب ئـەو قانـوونـە یا ژنێ ل سەر شەرمێ تەربیەت دكەت ، وئەگەر ئەم ل بیـرا خۆ بینین كو شەرم ئەو فیطرەتە یا خودێ ژن ل سەر دای وحیجاب ئەو شریعەتە یێ شـەرمـێ ب خودان دكەت ، دێ زانین كو ڕەڤینا ژ حیجابی ڕەڤینە ژ طەبیعەت وفیطرەتا ژنێ ..
ژ لایەكێ دی ڤە ئەگەر حیجابا شەرعی ب دورستی بێتە ب كارئینان مفایێن بەرچاڤ بـۆ ژنێ ـ ب تایبەتی ـ وبۆ جڤاكێ ـ ب گشتی ـ دێ ژێ ئێنە دیتـن ، ب نسبەت ژنێ : ئەو ( كآبە ) وبێنتەنگییا ئەڤرۆ ژن تێدا دژیت ، نامینت .. چاوا ؟
ژن ئەڤرۆ بارا پتـر ژ دەمێ خۆ د قەلەقەكا نەفسی دا دژیت ، هەمی خەما وێ ئەوە ســوبـاهی دەمێ دەردكەڤت دێ چ كەتە بەرخۆ ، یان سەرێ خۆ چاوا دێ چـێ كــەت ، ب تـنـێ حیجابا شـەرعییە یا كو دشێت ڤی بارێ هە یێ نەفسی ژ سەر ملێن ژنێ ڕاكەت .
ب نسبەت جڤاكێ : ئەو مالـێ ژ لایێ ژنێ ڤە د مەجالـێ خۆكاركرنێ دا دئێتە خەرجكرن ، ئەگەر د كیسێ مللەتی بـمـینت گەلەك گرفتارییێن ئابۆری دێ پێ ئێنە چارەسەركرن .. مەعنا : حیجاب بۆ ژنێ سڤككرنەكە بۆ لایێ نەفسی ، وبۆ جڤاكێ بەرفرەهكرنەكە بۆ لایێ ئابۆری .
ئێك ژ مەزنتـرین هێجەتێن وان كەسان یێن پێچە ژ سەر دێمێ ژنێ ڕاكری ئەو بوو گـۆتن : مە دڤێت ڕۆژ ل سەر وچاڤێن ژنێ بدەت ؛ دا ئەو وزەلام ڕوی ب ڕوی بكەڤنە بـەرانـبــەر ئــێـك ودو ، ودا بۆ ( وی ) ب ساناهی بكەڤت كو ( وێ ) ل سەر حەقیقەتا وێ وبێ حیلە بنیاست .. هۆ گـۆتن ! بەلـێ وان نەزانی ژن ل شوینا پێچەیا پاتەی پێچەیەكا دی یا ژ ( صبغێ ) دێ دانتە سەر دێمێ خۆ دا ڕاستییا خۆ پێ بڤەشێرت !
گۆتن : مە دڤێت ڕەوشەنبیرییا ژنێ زێدە كەین و ژ دەردێ نەخواندەواریێ قورتال بكەین ؛ دا د پاشەڕۆژا خۆ دا ئەو ژ بن حوكمێ عەدەت وتەقالیدێن كەڤن دەركەڤت ووێ پێنگاڤێ بهاڤێت یا مفایێ وێ تێدا .. بەلـێ وان نەزانی ژن خۆ ل ڤی توخویبی ناگرت ؛ چونكی ئەو ژنكا سێ چارێكێن رەوشەنبیـرییا خۆ ژ كـۆلانێ وەرگرت ، دەیك وبابێن وێ ژی ل بەر وێ دێ بنە پشكەك ژ وان تەقالیدێن كەڤن یێن كو پێتڤییە بن ئاخ ببن !
هـەمــی هــزارا وان ئــەوە : ئـەگـەر پەردەیەك د ناڤبەرا ژن ومێران دا هەبت ( كبت ) ل نك هەردو لایان دێ زێدە بت ، لەو گـۆتن : یا باش ئەوە تێكەلـی هەبت ، وژن پەردەیێ شەرمێ ڕاكەت ؛ دا ب حوكمێ واقعی بستەیی د ناڤبەرا وێ وزەلامی دا چێ ببت ، وئەو كەبتا ژێگـۆتی نەمینت .. بەلـێ ڕۆژ بۆ ڕۆژێ واقعی بۆ وان دیاركر كو ئەڤا ئەو دبێژن چیڤانۆكە ویێ باوەر نەكەت بلا گوهدارییا ڤی خەبەری بكەت :
د ڤەكـۆلینەكێ دا ل دۆر جەریـمـێ ل ویلایاتێن ئەمریكی یێن ئێكگرتی كو ل سالێن حەشتێ‌یان دا هاتبووكرن هاتییە : كو ل ئەمریكا د هەر شەش دەقیقان دا ( حالەتەكێ ئغتصابێ ) ل بنگەهێن پۆلیسێ دئێتە تـۆماركرن ، وئەو حالەتێن دگەهنە بنگەهێن پۆلیسان ( 10 % ) نە ، ومەعنا ڤێ ئەوە هەر دەقیقەیەكێ دو حالەتێن ئغتصابێ ڕوی ددەن . ( محمد رشيد العويد : من أجل تحرير حقيقي للمرأة ، بپ 164)
ڤێجا نــزا ئــەو چ ( ئـولـفـەت ) و ( بستەیی ) یە ڕاكرنا حیجابێ وتێكەلـی د ناڤبەرا ژن ومێران دا پەیدا دكەت .
وگـۆتن : ما چ د جلكی ڕا هەیە ؟ ئەخلاق تشتەكە وجلك تشتەكە ، وشەرت دلە ؟!
بەلـێ وان ژ بیـركر كو هەر جلكەكی ئەخلاقێ خۆ یێ هەی ، گاڤا هاتە گوهاڕتن ئەو ئەخلاق ژی دئێتە گوهاڕتن .. ئەو جلكێ ژن ل دەمەكی فێری گـوهــدارییێ وپــویـتـەپـێـكـرنا ب مـالـێ وعەیالـی دكر دەمێ هاتییە لادان و ب ڕەنگەكێ دی یێ جلكان یێ ژ پشت بەحران بۆ مە هاتی .. هاتییە گوهاڕتن ، ژن فێری هندەك ئەخلاقێن دی یێن بیانی كر .
کیژ حیجاب و چاوا؟
پشتی دیاركرنا حیكمەتێ ژ حیجابێ دەمە بەرسڤا وێ پسیارێ بێتە دان ئەوا دبێژت : ئەرێ ئەو حیجابا ئیسلامێ ل سەر ژنا موسلمان واجبكری كیژكە ؟ و چ شەرت وصیفەت بۆ هەنە ؟
حەتا ئەم بشـێـیـن بێژین : ئەڤ جلكە یێ ئەڤ ژنە دكەتە بەرخۆ جلكەكێ شەرعییە دڤێت هەشت شەرت د وی جلكی دا هەبن ، ئەگەر نە .. ئەو جلك نابتە جلكەكێ شەرعی ئەگەر خۆ خەلك بێژنە وی جلكی حیجاب ژی .
وئەڤ هەشت شەرتە ژی ئەڤەنە :
⚪شەرتێ ئێكێ : كراس دڤێت لەشی هەمییێ ڤەشێرت .
ودەلیل ژ قورئانێ ل سەر ڤێ چەندێ ئەو ئایەتە یا بەری نوكە مە ڤەگوهاستی ئەوا خودایێ مەزن تێدا دبێژت :يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لأزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً ـ ئەی پێغەمبەر تو بێژە ژنێن خۆ وكچێن خـۆ وژنێن خودان باوەران : بلا ئەو پێچێن خۆ ب سەر سەرێ خۆ ودێمێ خۆ دا بەردەن ؛ دا سەر ودێم وبــەرسـنـگێن خۆ ڤەشـێـرن ؛ چونكی ئەڤ چەندە نێزیكتـرە كو ئەو ب ستارەیییێ بێنە ناسیـن ، ودا ئەو بەرهنگاری چو نەخۆشی وئێشانان نەبن . وخــودێ گــونـەهــ ژێبـرێ دلۆڤانكار بوویە كو وی گونەهێن بۆری بۆ هەوە ژێ برین ، و ب دیاركرنا حەلالی وحەرامی دلـۆڤانی ب هەوە بری [ الأحزاب : 59 ] .
و د حــەدیسەكێ دا یا كو ژ عائیشایێ دئێتە ڤەگوهاستـن هاتییە ، عائیشا دبێژت : (( خـودێ رەحـمـێ ب ژنـكـێـن موهاجریێن ئێكێ ببەت ، دەمێ ئەڤ ئایـەتـە هاتـییە خوارێ :
( وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ) وان هندەك پاتە ژ دەهمەنێن خۆ ڤەكرن وسەر وچاڤێن خۆ پێ نـخـافتـن )) .(وەکی ئبن حەجەر دکتێبا خو (فتح الباری )دا ژێ ڤەدگوهێزت )
مەعنا : ژنكێن صەحابییان وە تێ دگەهشتـن كو حیجاب ئەوە دێم ب خۆ ژی بێتە ڤەشارتن .
و د حەدیسەكێ دا ( یا ترمذی و طەبەرانی ژێ ڤەدگوهێزن) پێغەمبەر ـ سلاڤ لـێ بن ـ دبێژت : ( إن المرأة عورة فـإذا خــرجـت استشرفها الشيطان ، وأقرب ما تكون بروحة ربها وهي في قعر بيتها )
ژ ڤێ حەدیسێ دئێتە زانین كو ژن ـ هەمی نە كو هندەك ژ وێ ـ عەورەتە ، یـەعـنـی : چـێ نابت بێتە دیتـن ، ودەمێ ئەو ژ مال دەردكەڤت [ خۆ ئەگەر یا ب حیجاب ژی بت ] شەیگان دئێتە د ڕێكێ دا وهیڤییێن خۆ ب دەركەفتنا وێ ڤە گرێ ددەت ، وهنگی ئەو یا نـێـزیكی خودایێ خۆ ورەحـم وڕازیبوونا وییە دەمێ ئەو د مالا خۆ دا یا ڕوینشتی بت .
⚪شەرتێ دووێ : دڤێن جلكەكێ وەسا نەبت بەرێ خەلكی ب نك خۆ ڤە بكێشت .
مەعنا : دڤێت حیجابا ژنێ یێ ( جذاب ) نەبت ، وئەو خۆ ب خۆ زینەت نەبت ، وژێ چەندێ زەیفا وێ حیجابێ بۆ مە ئاشكەرا دبت یا هـنـدەك ژن نوكە دكەنە بەر خۆ ودبێژنێ : حیجابا ئیسلامی ، وئەو ب خۆ یێ گەلەك ڕەنگ وجەذذابە .
قورئان دبێژت : (وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ـ وتـو [ ئەی موحەممەد ] بێژە ژنێن خودان باوەر : بلا ئەو چاڤێن خـۆ ژ حەرامییێ بگرن ، ونامویسا خـۆ ژ تشتێ حەرام بپارێزن ، وبلا ئەو خەمل وخێزا خـۆ بۆ زەلامان ئاشكەرا نەكەن ، وهندی ژ وان بێت بلا ئەو زینەتا خۆ ڤەشێرن ئەو جلك تێ نەبن یێن ئەو ب سەر جلكان دا دكەنە بەر خۆ [ النور : 31 ] .
مەعنا : ئەو جلكـێ ژن دكەتە بەر خۆ دا ببتە حیجابا شەرعی دڤێت یێ دویر بت ژ نەخش ونیگار وخەملاندنێ ؛ چونكی ئارمانج ژ حیجابێ ئەوە بەرێ خەلكی نەكەفتێ وئەگەر ڤێ حیجابێ ئەڤ ئارمانجە ب جه نەئینا نابتە حیجابا شەرعی .
⚪شەرتێ سییێ : دڤێت وەسا یێ تەنك نەبت كو لەش تێڕا دەركەڤت .
و د حەدیسەكێ دا پێغەمبەر ـ سلاڤ لـێ بن ـ بەحسێ ڕەنگەكێ جەهنەمییان دكەت ودبێژت : هندەك ژنكن ب جلك بەلـێ درویسن .
ومەخسەد پێ ـ وەكی زانا دبێژن ـ ئەو ژنكن یێن جلكێن زەلال وتەنك دكەنە بەر خۆ . ( وەکی موسلم ڤەدگوهێزت)
و د ریوایەتەكێ دا هاتییە كو جارەكێ حەفصایا كچا عەبدررەحـمانی هاتە مالا عائیشایێ ، كراسەكێ تەنك دبەر بوو ، گاڤا عائیشایێ ئەو ب ڤی ڕەنگی دیتی كراسێ وێ ژ بەركر ودڕاند ، وكراسەكێ دی یێ ستویر كرە بەر . (وەکی ئیمام مالك ژێ ڤەدگوهێزت )
⚪شەرتێ چارێ : كراس دڤێت یێ فرەه بت .
ئەو كراسێ ژن دكەتە بەرخۆ ئەگەر خۆ لەشی هەمییێ بگرت ژی ویێ زەلال وتەنك نەبت ژی بەلـێ یێ تەنگ بت ولەش پێ بێتە ( تەحدیدكرن ) نابتە كراسەكێ شەرعی ، وئەو ( جوببەیێن ) تەنگ یێن نوكە هندەك ( موحەججەبە ) دكەنە بەرخۆ وهزر دكەن حیجابا شەرعی یا دبەر وان نە حیجابا شەرعییە ؛ چونكی شەرتەك ژ شەرتێن حیجابا یێ ژێ كێمە .
⚪شەرتێ پێنجێ : دڤێت جلكەكێ ( معطر ) نەبت .
چونكی بۆ ژنا موسلمان چێ نابت دەمێ ئەو ژ مالا خۆ دەردكەڤت ودچتە وی جهی یێ زەلامێن بیانی لـێ هەین بێنێن خۆش .. ڕۆژەكێ ژنكەك د بەر ( ئەبوو هورەیرەی ) ڕا بۆری بـێـنــەكــا خـۆش ژێ دهات ، ئەبوو هورەیرەی گـۆتێ : ئەی عەبدا خودێ ! تو ژ مزگەفتێ دئێی ؟ وێ گـۆت : بەلـێ .. گـۆتێ : تە بێنێن خۆش ل خۆ كرینە ؟ وێ گـۆت : بەلـێ .. ئەبوو هورەیرەی گـۆتێ : من یێ گوه ل خۆشتڤییێ خۆ ( ئەبـوو ئـەلـقـاسـمـی ) بــووی دگـۆت : (خودێ نڤێژا وێ ژنێ قەبویل ناكەت ئەوا بێنێن خۆ ل خۆ دكەت ودئێتە ڤێ مزگەفتێ حەتا نەزڤڕتە مال وخۆ نەشۆت) . ( وەکی ئەبوو داود و ئبن ماجە ژێ ڤەدگوهێزن)
⚪شەرتێ شەشێ : دڤێت جلكەكێ وەكی یێ زەلامان نەبت .
چونكی پێغەمبەر ـ سلاڤ لـێ بن ـ د حەدیسەكا خۆ دا لەعنەتێ ل وی زەلامی دكەت یێ جلكێن ژنكان دكەتە بەر خۆ ووێ ژنكا جلكێن زەلامان دكەتە بەر خۆ . (وەکی ئەبو داود ژ ئەبو هورەیرەی ڤەدگوهێزت )
ویا زانایە كو ئەو تشتێ پێغەمبەر ـ سلاڤ لـێ بن ـ لەعنەتێ سەرا ل كەسەكی بكەت ئەو ژ گونەهێن مەزنە .
⚪شەرتێ حەفتێ : دڤێت وەكی وی جلكی نەبت یێ ژنكێن كافر دكەنە بەر خۆ .
وئەڤ شەرتە ژ زەلام وژنكان دگرت ، یەعنی بۆ زەلامێ موسلمان ، ووەكی وی ژنا موسلمان ژی ، چێ نابت جلكەكێ وەسا بكەتە بەر خۆ كو وەكی یێ كافران بت ، عەبدللاهێ كوڕێ عەمری دبێژت : جارەكێ من جلكەكێ وەكی یێ كافران كربوو بەر خۆ ، گاڤا پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئەو كراس د بەر من دیتی ب عێجزی ڤە گـۆتە من : (دەیكا تە گـۆتییە تە ڤی بكە بەر خۆ ؟! ) وی تێ ئینا دەر كو پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ پێ نەخۆشە وی ئەڤ كراسە كرییە بەر خۆ ، بەلـێ وی هزركر پێ نەخۆشییا وی ژ بەر ڕەنگییە ، لەو وی گـۆتێ : بچم بشۆم ؟ پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆتێ : ( نــە ! هەڕە بسۆژە ) پاشی گـۆتێ : (هندی ئەڤ كراسەیە كراسێ كافرانە نەكە بەر خۆ ) . (موسلم ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزت )
وئەڤە بۆ هندێ‌یە دا موسلمان ببتە خودان كەسینییەكا تایبەت و ژ كافری بێتە جوداكرن .
⚪شەرتێ هەشتێ : دڤێت جلكێ ( شەهرەتێ ) نەبت .
یەعنی : دڤێت جلكەكێ عەدەتی بت ووەسا یێ غەریب نەبت كو د ناڤ خەلكی دا پێ بێتە ناسین ، وئەڤ شەرتە ژی وەكی یێ بۆری ژ زەلامان ژی دگرت ، عەبدللاهێ كوڕێ عومەری دبێژت : پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆت : ( هەچییێ د دنیایێ دا جلكەكێ وەسا بكەتە بەر خۆ كو پێ بێتە ناسین ل ئاخرەتێ خودێ جلكێ شەرمزارییێ دێ كەتە بەر وی ) . (وەکی نەسائی ژێ ڤەدگوهێزت )
ونە دورستییا ڤی جلكی ژ بەر هندێ‌یە چونكی مرۆڤ پێ ژ خەلكی دئێتە جوداكرن وئەڤە دبتە ئەگەرا هندێ ئەو خۆ پێ ل سەر خەلكی مەزن بكەت كو وی جلكەكێ وەسا هەیە كەسێ ژبلی وی نینە .. ویا زانایە كو خۆمەزنكرن تشتەكێ حەرامە .
خەملا نەدورست :
ئیسلامێ ڕێ یا دایە ژنا موسلمان كو ئەو خۆ بـخـەملینت ، بەلـێ حەتا ئەو خەمل یا حەلال بت دڤێت یا ژ وان سالـۆخەتان دویر بت یێن كو د خەملا حەرام دا هەین ، ودا كو ئاخفتنا مە یا روهن وئاشكەرا بت ئەم ل ڤێرێ دێ بەحسێ سالـۆخەتێن خەملا نەدورست ئاشكەرا كەین :
•سالـۆخەتێ ئێكێ :
ئەو خەمل وزینەتا ژن ب كار دئینت دڤێت خەلقێ خودێ نەگوهۆڕت ؛ چونكی گوهۆڕینا خەلقێ خودێ ڕێبازا شەیطانییە ، وەكی وی ب خۆ سۆز پێ دای وگـۆتی : وَلأُضِلَّنَّهُمْ وَلأُمَنِّيَنَّهُمْ وَلآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذَانَ الأَنْعَامِ وَلآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَمَنْ يَتَّخِذْ الشَّيْطَانَ وَلِيّاً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَاناً مُبِيناً ـ وسویند بت هەچییێ دویكەفتنا من بكەت ژ وان ئەز بەرێ وی ژ حەقییێ وەرگێڕم ، و ب هیڤییێن درەو ئـەز دێ ژڤانـی دەمـە وان ، وئەز دێ داخوازێ ژ وان كەم كو ئەو گوهێن حەیوانی ببڕن وشەق شەق بكەن ژ بەر وێ نەحەقییا ئەز ل بەر وان شرین دكەم ، وئەز دێ فەرمانێ ل وان كەم كو ئەو چێكرییێ خودێ د خورستییێ وسەروبەری دا بگوهۆرن .
وهەچییێ د بەرسڤا شەیتانی بێت ووی ژبلی خودایێ ب هێز وزال بـۆ خـۆ بكەتە پشتەڤان ، ب ڕاستی ئەو تێ چوو تێچوونەكا ئاشكەرا [ النسا‌ء : 119 ] .
و ژ ڤان ڕەنگە خەملاندنێن حەرام ئەون یێن د ڤێ حەدیسێ دا هاتین : عەبدللاهێ كوڕێ مەسعوودی دبێژت : (( لعن الله الواشمات والمستوشمات والمتنمصات والمتفلجات للحسن المغيرات خلق الله تعالى )) . (وەکی بوخاری و موسلم ڤەدگوهێزن )
•ڕەنگێ ئێكێ : ( الواشمات والمستوشمات ) وئەڤە ئەون یێن ب دەرزیكان دەقان بۆ خۆ چێ دكەن ، چ ئەو ب خۆ بۆ خۆ چێ بكەت چ ئێك بۆ وان چێ بكەت .
•ڕەنگێ دووێ : ( المتنمصات ) وئەڤە ئەون یێن كو موییان ژ بروییێن خۆ هل دكێشن .
•ڕەنگێ سییێ : ( المتفلجات للحسن ) وئەڤە ئەون یێن ددانێن خۆ دڕەنن .
و د حـەدیـسـەكا دی دا عـەبـدلـلاهـێ كوڕێ عومەری دبێژت : پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ لـەعنەت ل وێ ژنكێ كرینە ئەوا پویرتەكێ ژ درەو ب سەرێ خۆ ڤە بكەت . ( وەکی بوخاری و موسلم ڤەدگوهێزن) یەعنی : بارۆكێ بدانت .
•سالۆخەتێ دووێ :
ئەو خەملا ژنكا موسلمان ب كار دئینت ئەگەر خۆ خەملەكا حەلال ودورست ژی بت ، ئەگەر مەخسەدا وێ پێ ئەو بت زەلامێن بیانی وێ ببینن كارێ وێ دێ یێ حەرام بت .. بۆ نـمـوونە : ب كارئینانا بێنێن خۆش بۆ ژنكێ تشتەكێ حەلالە بەلـێ ئەگەر وێ ئەڤ چەندە بۆ هندێ كر دا د بەر زەلامێن بیانی ڕا بچت وبێنا وێ بچتێ ئەو دێ یا گونەهكار بت ، وكارێ وێ دێ كارەكێ حەرام بت .
•سالۆخەتێ سیێ :
ئەو خەملا ژنا موسلمان ب كار دئینت دڤێت ئەو خەمل نەبت یا زەلام ( یان ژی ژنكێن كافران ) ب كار دئینن .. وئەڤە بەری نوكە مە بەحس ژێ كرییە .
ب كار نەئینانا حیجابی .. بۆچی ؟
ب كار نەئینانا حیجابی یەعنی ( تەبەرروج یان سفوور ) ئێك ژ وان حەرامییانە یێن زێدە زێدە د ناڤ ژنكێن موسلمانان دا دبەلاڤ ، وئاشكەرایە كو هندی ( تەبەرروجە ) كارەكە خودێ وپێغەمبەرێ وی ـ سلاڤ لـێ بن ـ حەرام كرییە ، وبەری نـوكــە دەمــێ مــە دەلـیـل ل ســەر واجببوونا حیجابێ ژ قورئانێ وسوننەتێ ئیناین بۆ مە دیار بوو كو نە پێگیـرییا ب حیجابا ئیسلامی تشتەكێ حەرامە ، و ل ڤێرێ مرۆڤی مافێ هەی پسیار بكەت : مادەم هۆیە پا پۆچی ئەڤ حەرامییە د ناڤ مە دا هندە یێ بەلاڤە ؟
وبۆ بەرسڤ دێ بێژین :
پێنج ئەگەرێن سەرەكی د پشت بەلاڤبوونا ( تەبەرروجێ ) ڕا هەنە ..
ئەگەرا ئێكێ : لاوازییا باوەرییێ ونەترسیانا ژ خودێ .
بێ گومان ئەگەرا سەرەكی یا هەر گونەهەكا مرۆڤ ( چ ژن بت چ مێر ) بـكـەت لاوازییا باوەرییێ وكێمبوونا ترسا ژ خودێ‌یە ، و ( موعادەلەیا ) نەلڤە : یێ باوەرییەكا مـەزن ب خـودێ هەبـت ترسا وی ژ خودێ دێ یا پتـر بت ، وئەوێ پـتـر ژ خودێ بتـرست دێ پتـر خۆ ژ بێ ئەمرییا وی دەتە پاش ، ئەڤە مەسەلەكە نە جهێ دان وستاندنێ‌یە !
لەو ئەم دبێژین : ئەو ژنا پێ ل ئەمرێ خودێ ددانت وخۆ ژ حیجابی ددەتە پاش ئــەوێ باوەرییەكا لاواز ب خــودێ هــەیـە ، وترسا ژ خودێ جهێ خۆ ب دورستی د دلـێ وێ دا نەكرییە ، وفایدێ وێ ناكەت ئەو ب دەڤی بێژت : من باوەرییەكا مەزن ب خودێ هەیە ، یان ئەز حەز ژ خودێ دكەم .. حەژێكرنا مرۆڤی بۆ خودێ ئەگەر یا دورست بت مرۆڤ پێ ل ئەمرێ وی نادانت .
ئەگەرا دووێ : نە تێگەهشتنا دورست بۆ ئیسلامێ .
گــرفـتـارییا مــە مـوسلمانان یا مەزن ل ڤی زەمانی ئــەوە ئەم ب دورستی د ئـیـسـلامـێ ناگەهـیـن ، وئـەو بیـر وباوەرێن خەلەت یێن كو هندەك جاران ب ناڤێ ئیسلامێ ب خۆ د ناڤ مە دا بەلاڤ بووین كارەكێ هندێ خراب ل مە كر حەتا دەرەجەیەكێ كو ئیسلاما دورست ل بەر مە بەرزە كری ، و ژ وان عەقیدێن خەلەت یێن كو ل ڤی زەمانی د ناڤ موسلمانان دا بەلاڤ بووی عەقیدا ( ئیـرجائی ) یە ، و ( ئیـرجا‌ء ) ئەوە مرۆڤ هزر بكەت كو هەما ئیسلام ب تنێ ئــەوە تـو بــێـژی : ( لا إلە إلا الله محمد رسول الله ) وەكی تو چ بكەی چ بێژی ( موشكیلە ) نینە !
گـەلــەك ( مــونـحـەرفا ) تــو دێ بـیـنی نە نڤێژە نە ڕۆژییە ، نە ئەخلاقە نە ( ئـلـتـیـزاما ) ب مـەنـهـەجـێ ئیسلامێ یە ، بەلكی نە دویرە دویكەفتنا مەنهەج وڕێبازا كافران ژی دكەت ، وحەژێكرنا وی بۆ كوفرێ وكافران ژ حەددی یا دەركەفتی ژی ، د گەل هندێ ژی خۆ ب موسلمان حسێب دكەن ، بۆچی ؟ چونكی ئەو ب دەڤی دبێژن : ( لا إلە إلا الله محمد رسول الله ) و د جنسییێن وان ژی دا یا نڤێسی : ( الدیانة : مسلم ) !
ئەڤ تێگەهشتنا خەلەت بۆ ئیسلامێ بەرێ موسلمانان دا هندێ ئەو وە تێ بگەهن كو ئیسلام باوەرییە جهێ خۆ د دلـی دا دكەت ، وژیانا تە یا عەمەلـی ب كەیفا تەیە تە چەوا دڤێت وەسا ب ڕێڤە ببە ، نڤێژا خۆ بكە ـ ئەگەر تو خیـرەت بكەی ! ـ وجلكێ تە دڤێت بكە بەر خۆ ، ڕۆژییێ بگرە وفتارێ ل وی زادی بكە یـێ عاقلێ تە ژێ دبڕت ، هەڕە حەجێ وتـجـارەتـێ ل دویڤ دلـێ بـكـە .. ما ئیسلامێ چ عەلاقەت ب دكانێ وجلكی وسیاسەتێ وئەخلاقی ڤە هەیە ؟!
ل ســەر ڤــی بـنـاخــەیــی حـیـجاب ل نك گەلەك ژنكێن موسلمان بۆ ئێك ژ مــەســەلێن ( زەوقی ) یێن ئیسلامێ چو عەلاقەت پیڤە نەهەی ! وئەگەر ئەو ب دورستی د ئیسلامێ گەهشتبان ئەو نەدگەهشتنە ڤی ئەنجامێ بەروڤاژی .
ئەگەرا سییێ : تەربیەتا خراب .
چ د مالـێ دا بت ب تایبەتی ، چ د جڤاكێ دا بت ب گشتی ، ویا زانایە كو بچویك ئەگەر ل سەر تەربیەتەكا خراب ودویر دین هاتە ب خودانكرن ، دەمێ مەزن دبت نـەخـۆشـتـرین تشت ل نك وی دێ پیگیـرییا ب دینی بت ، ئەخلاق وئەحكامێن دی ل بــەر وی دێ ئــەو سـجـنـا ب تـرس بت یا ئەو پێ دئێتە زنـجـیـركرن .. وپێگیـرییا ب حـیـجابێ ئێك ژ وان ئەحكامانە یێن كو دڤێت دەیباب كچێ هێژ ل زارۆكینییا وێ ل سەر پەروەردە بكەن ؛ دا دەمێ ئەو مەزن دبت وەسا تێ نەگەهت كو حیجاب هندەك قەید وزنـجـیـرێن گرانن ئەو پێ دئێتە گرێدان .
ئەگەرا چارێ : دەزگەهێن ڕاگەهاندنێ یێن خراب :
ئەوێن فەسادێ د ناڤ خەلكی دا بەلاڤ دكەن وژنێ وە تێ دگەهینن كو پـێـشـكـەفـتـن ئــەوە ژن یا پـێ ستارە بت ، وئەڤە ژی پشكەكە ژ ئەگەرا بۆری ( تـەربـیەتا خراب ) و ژ بەر گرنگییا وێ دڤێت ب تایبەتی ئیشارەت بۆ بێتە دان .
ئەگەرا پێنجێ : چاڤلێكرنا ژنێن بێ دین وكافر .
ویـا غــەریــب ئــەوە گــەلـەك موسلمان هەنە هزر دكەن چاڤلێكرنا كافران د سەروبەر وحەتا باوەران ژی دا تـشـتـەكێ عەدەتییە ، وهندەكێن دی هەنە هزر دكەن چاڤلێكرنا وان ئێك ژ نیشانێن هەڤچەرخی وپێشكەفتنێ‌یە ، وئەگەر تو بــێـژییێ : ئــەڤــە عــەدەتـێ كافرانە نەكە ، ئەو دێ بێژتە تە : ئەڤە ڕوییەكە ژ ڕوییێن مەدەنییەتێ وهەڤچاخییێ !
هێجەتێن خۆدویركرنا ژ حیجابا شەرعی :
ومرۆڤ ئەگەر پسیارێ ژ وان ژنكان بكەت یێن كو خۆ ژ حیجابا شەرعی ددەنە پاش دێ بینت هژمارەكا هێجەتێن ژ قەستا وان یێن هەین ، ل ڤێرێ ئەم ب كورتی دێ ئیشارەتێ دەینە وان هێجەتان :
یا ئێكێ : دبێژن : شەرت دلە ، دلـێ مە یێ پاقژە .
وبەری نوكە مە ئیشارەت دا ڤێ مەسەلـێ ومە دیار كر كو ئەڤە ئێك ژ خرابە فێقییێ عەقیدا ئیـرجائی یا مونـحـەرفە ، وئەگەر چ د ئیسلامێ دا شەرتێ سەرەكی دلە بەلـێ دڤێت ژ بیـر نەكەین ژی كو كاری بهایێ خۆ یێ مەزن هەیە وخودێ بەرێ خۆ ددەتە دل وكریارێن مرۆڤان (وەکی دحەدیسەکێ دا هاتی یا موسلمی ژ پێغەمبەری سلاڤ لێ بن ڤەدگوهێزت ) وهەر جارەكا كارێ مرۆڤی یێ خراب بت فایدێ مرۆڤی ناكەت دلـێ وی یێ پاقژ بت ؛ چونكی كی دبێژت دلـێ وی یێ پاقژە ؟!
یا دووێ : دبێژن : ئەم ب تەقواینە ، ئەم نڤێژێن خۆ دكەین وڕۆژییێن خۆ دگرین ، وئـەم چـو خـرابـییان ناكــەیــن ، وهەما ئەگەر گونەها مە ئەڤە ب تنێ بـت كــو ئــەم نـە د ( موحەججەبەینە ) چونینە خودێ ل مە ناگرت ، وبەلكی ل ئاخرەتێ ژ بەر ڤان باشییێن مە خودێ ڤێ گونەها مە ژێ ببەت !
وهەر چەندە خێر وگونەه ، وچوونا بەحەشتێ وجەهنەمێ نە ب دەستێ مەیە ، بەلـێ خودێ وپێغەمبەرێ وی بۆ مە ئاشكەرا دكەن كو شرینكرنا گونەهێ كارەكە شەیگان بێ ڕادبت بۆ هندێ دا مرۆڤ گونەهێ ب چو ڤە وەرنەگرت حەتا ئەو مرۆڤی دبەتە هیلاكێ ، وئەو نڤێژ وڕۆژی یێن بەرێ خودانی ژ فاحیشێ نەدەنە پاش چو خێر تێ نابن .
هێجەتا سییێ : دبـێـژن : حیجـاب ڕەنـگـەكـێ هشك باوەرییێ وپاشكەفتنێ‌یە . وئەوێن ڤێ گـۆتنێ دبێژن ئێك ژ دووانە : یان بێ دینن ، وئەڤا ئیسلام هەمی ل بەر وان رەجعییەتە وگـۆتنا وان ب چو ناچت ؛ چونكی ئەو نەیارن ، یان ژی موسلمانێن خاپاندینە ، وئەم دبێژینە ڤان : ئەگەر ئەم ب ڤێ هێجەتێ بكەین دڤـێـت دەستی ژ ئیسلامێ هەمییێ بشۆین ؛ چونكی ئەحكامێن ئیسلامێ هەمی ـ ل بەر كافران ـ رەجعییەتە ، ڤێجا دڤێت ئێك ژ دووان بۆ خۆ هلبژێرین : ئیسلامێ یان دویكەفتنا كافران .
هێجەتا چارێ : وهندەك دبێژن : ئەم حەز دكەین حیجابێ بكەینە بەر خۆ بەلـێ هێشتا قەناعەت بۆ مە چێ نەبوویە .. و ب ڕاستی تشتەكێ غەریبە مرۆڤ خۆ ب موسلمان بزانت و د گەل هندێ ژی قـەنـاعــەت بـۆ وی ب گـۆتنا خودێ وپێغەمبەری چێ نەبت ، دیارە مە ژی ـ وەكی ئسرائیلییان گـۆتییە مووسای ـ دڤێت خودێ ئێك ئێكە د گەل مە باخڤت وبێژتێ : فلان تشت حەرامە فلان حەلالە حەتا قەناعەت بۆ چێ ببت !
هێجەتا پێنجێ : وهندەك دبێژن : چونكی هندەك ( موحەججەبە ) یێن هەین نە دباشن ئەم حیجابێ ناكەینە بەر خۆ !
وڤێ هێجەتێ مرۆڤ دشێت ل سەر خودانا وەرگێڕت وبێژتێ : چونكی هندەك نە موحەججەبە هەنە نە دباشن ، هوین خۆ موحەججەبە بكەن ..
هێجەتا شەشێ : دبێژن : حیجاب قەیدە ، مرۆڤی گرێ ددەت و ژ وەرگرتنا علمی وپێشكەفتنێ پاشڤە دبەت .
وئەز دبێژم : واقع بەسە كو چوننەیییا ڤێ هێجەتێ بۆ مە ئاشكەرا بكەت ، ونــزا كــیــژ قــەید مەزنتـر : حیجاب ، یان ژی ژن سێ چارێكێن دەمێ خۆ ب هندێ ڤە ببەت كانێ سوباهی دێ چ مۆدیلێ كەتە بەر خۆ ؟
هێجەتا حەفتێ : هندەك دبێژن : ئەم حیجابێ ناكەینە بەر خۆ چونكی حیجاب نیشانا ( ئنتمائێ ) یە بۆ حزبەكا دەسنیشانكری .
وئـەو مـرۆڤـێـن د سیاسـەتـێ دا دشارەزا باش دزانن كو گرێدانا ( ئنتمائا سیاسی ) ب هندەك ( مڤاهر ) ێن بەرچاڤ ڤە وەكی جلكی وسەروبەری نیشانا ئەحمەقییا خودانی یا سیاسییە !
حیجاب پشكەكە ژ شریعەتێ ئیسلامێ وشریعەت هەبوویە بەری ( ئەحزاب ) هەبن ، ودێ مینت پشتی ( ئەحزاب ) دبریێن ژی ، وئەگەر ئەم ژ كەربێن خەلكی دا هندەك حەقییێ بهێلین ڕۆژەك دێ ئێت ژ كەربێن خەلكی دا حەقییێ هەمییێ دێ هێلین .
هێجەتا هەشتێ : وهندەك دبێژن : ئەگەر ئەم پیـر بووین دێ حیجابی كەینە بەر خۆ ، ودیارە ڤان ڕەنگە ژنكان عەهدەكا ژ خودێ وەرگرتی كو ئەو دێ مینن حـەتـا پـیـر دبن ، ودیارە وان نەزانییە كو هندەك هێشتا جحێل مرن .
هێجەتا نەهێ : ونێزیك ژ هێجەتا بۆری هندەك دبێژن : هێشتا مە شوی نەكرییە ، وحەتا ئەم شوی دكەین پاشی دێ حیجابێ كەینە بەر خۆ . یەعنی : ئەو دترسن ئەگەر وان خۆ موحەججەبە كر كەساد ببن ، ومـخابن ئەڤ ڕەنگە ژنە هندە خۆ بێ بها دكەن ، خۆ دئیننە ڕێزا وی فێقییێ ڕزی ئەوێ دكاندار پاقژ دكەت ودتەیسینت ولایێ جوان ددانتە بەر چاڤێن خەلكی ، وگاڤا ئێكی كیلۆیەك بۆ خۆ كڕی وبرە مال دێ بینت زەرفێ وی یێ تژی فێقییێ ڕزییە ، وهنگی فێقی ب زەرف ڤە دێ چتە د تەنەكا گلێشی دا !
وئەڤ ژنە بێی ب خۆ بـحـەسیێن یێن دبێژن : ژن ب تنێ لەشە ، و ژ وێرێ وێ ڤە وێ چو بهایێ خۆ نینە !
هێجەتا دەهێ : هندەك دبێژن : ئەگەر مە حیجاب كرە بەر خۆ خەلك دێ تڕانە ویارییان بۆ خۆ ب مە كەن ، ودێ تەعلیقا داننە مە . وبۆ ڤان دێ بێژین : خۆ پێغەمبەر ـ سلاڤ لـێ بن ـ ژ تەعلیق وتڕانەیێن بێ عەقلان خلاس نەبوویە ، حەتا ئەم ژێ خلاس بین ، وئەگەر ئەڤ هێجەتا یا دورست بت ، پا دڤێت ئەم نڤێژان ژی نەكەین ؛ چونكی هندەك بۆ هندێ ژی تەعلیقان دداننە مە !
و ل دویماهییێ دێ بێژین : سێ ڕەنگێن ( موتەبەرجان ) هەنە :
ئێك : ئەوێن دویر دین ، وباوەرییێ ئێكجار ب حیجابا شەرعی نائینن ، وئەڤە ئەو ڕەنگێ جەهنەمییانە یێن پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ د حەدیسەكا خۆ دا بەحس ژێ كری .
دوو : ئەو ژنكێن دیندار وعیبادەتكەر یێن خۆ خەلەت د حیجابێ دگەهن ، وهزر دكەن هەما حیجاب ئەوە ئەو كەفیكەكێ بداننە سەر سەرێ خۆ ، وەكی دی ئەو ل هندەك مـوناسـەباتان حـیـجابـێ بـهـاڤـێـت ژی چو نینە ، یان حیجابەكا وەسا بكەتە بەر خۆ كو ژ جـلـكـێ ( موتەبەرججان ) جەژژابتـر ژی بت .. ئەڤە دڤێت ل خۆ بزڤڕن وتۆبە بكەن دا ژ ڕەنگێ ئێكێ نەبن .
سێ : ئەو ( موحەججەبەنە ) یێن ( موزەییەف ) ئەڤە ڕەنگەكێ منافقانە ، جلك جلكێ موسلمانانە وئەخلاق ئەخلاقێ كافرانە .
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی