حه‌دیسا يــازدێ
حه‌دیسا يــازدێ
شـرۆڤـه‌كـرنـا چل حه‌دیسێن ئیمامێ نه‌وه‌وه‌ى_ ته‌حسین ئیبراهیم دۆسكى
عن الحسن بن علي، سبط رسول الله -صلى الله عليه وسلم- وريحانته -رضي الله عنهما- قال : حفظت من رسول الله -صلى الله عليه وسلم-: ( دع ما يريبك إلى ما لا يريبك ).
رواه النسائی والترمذی، وقال: حسن صحیح
ژ حه‌سه‌نێ كوڕێ عه‌لى، نه‌ڤیێ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- ورحانا وى -خودێ ژێ رازى بت- دبێژت: من ژ پێغه‌مبه‌رێ خودێ -سلاڤ لێ بن- ئه‌ڤ گۆتنه ژبه‌ركریه: ئه‌و تشتێ تو یێ ژێ ب گومان بى بهێله، هه‌ر وى تشتى یێ تو یێ ژێ ب گومان نه‌بى.
نه‌سائى وترمذى ڤه‌دگوهێزن.
ئه‌ڤ حه‌دیسه ئیشاره‌تێ دده‌ته ئێك ژ بناخه‌یێن دینێ مه، ئه‌و ژى خۆ دویركرنا ژ وى تشتیه یێ مرۆڤ ژێ ب گومان بت، حه‌تا خۆ ژێ پشت ڕاست بكه‌ت، وئه‌ڤه ئه‌وه یا دبێژنێ: (ته‌قوا) یان (وه‌ره‌ع)، ئه‌وا پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- پتر جارا د خوتبێن خۆ دا وه‌صیه‌ت پێ ل موسلمانان دكر.
حه‌سه‌نێ كوڕێ عه‌لیێ كوڕێ ئه‌بوو طالبى، كوڕێ فاطمایا كچا پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن-، ئه‌وێ دبێژنێ: رحانا پێغه‌مبه‌رى؛ ژ به‌ر كو بێنا پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- ب وى دهات، وگاڤا ددیت گه‌له‌ك كه‌یف خۆش دبوو، دئێته هژمارتن ژ وان صه‌حابیێن ب عه‌مرى ڤه دبچویك؛ چونكى ده‌مێ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- قه‌ستا خودایێ خۆ كرى، ژیێ حه‌سه‌نى نێزیكى ده‌هـ سالان بوو، حه‌سه‌ن دبێژت: تشتێ من ژ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- ژبه‌ركرى، یه‌عنى: مایه ل بیرا من ژ گۆتنێن وى، ئه‌ڤ گۆتنه‌یه، وى گۆت: ئه‌و تشتێ ته ب شك بێخت وتو یێ ژێ ب گومان بى، بهێله، وهه‌ڕه وى تشتى بكه یێ تو ژێ ب گومان نه‌بى.. وتمامیا حه‌دیسێ وه‌كى ل نك (ترمذى) هاتى، ئه‌ڤه‌یه: ( فَإِنَّ الصِّدْقَ طُمَأْنِينَةٌ ، وَإِنَّ الكَذِبَ رِيبَةٌ ) یه‌عنى: هندى ڕاستیه دلرحه‌تیه، وهندى دره‌وه شكه بۆ دلى، و ژ ڤێ دئێته زانین كو مـرۆڤ دڤـێـت وان كـاران نه‌كه‌ت یێن شك تێدا هه‌بت، دا یێ پاراستى بت ژ حه‌رامیێ ئه‌ڤه ژ لایه‌كى ڤه، و ژ لایه‌كێ دى ڤه دا ئه‌و ژ ئه‌مانێ خه‌لكى ژى پاراستى بمینت. هه‌ر وه‌سا ئه‌ڤه ئیشاره‌ته‌كه ژى كو مرۆڤ ل دلێ خۆ بزڤڕت ئه‌گه‌ر هات وئه‌و د تشته‌كى دا كه‌فته گومانێ.
وئه‌گه‌ر ئه‌م ل دیرۆكا پێشیێن ڤێ ئوممه‌تێ بزڤڕین، ژ جیلێ صه‌حابیان ودویكه‌فتیێن وان یێن چاك، دێ بینین وان گه‌له‌ك خۆ ژ وان تشتان ددا پاش یێن ئه‌و تێدا دكه‌فتنه گومانێ، حه‌تا گه‌له‌ك جاران وان خۆ ژ حه‌لالى ددا پاش ژ ترسێن هندێ دا كو ئه‌و بكه‌ڤنه د حه‌رامى دا..
بۆ نموونه: جاره‌كێ عه‌بده‌كێ ئه‌بوو به‌كرى هاته نك، تشته‌ك ڤێ بوو، هنده‌ك ژێ دا ئه‌بوو به‌كرى، ئینا ئه‌بوو به‌كرى ئه‌و كره د ده‌ڤێ خۆ دا، وپشتى داعویراى وى گۆته ئه‌بوو به‌كرى: تو دزانى ئه‌و یێ چ بوو ته ژێ خوارى؟ گۆتێ: یێ چ بوو؟ وى گۆت: د جاهلیه‌تێ دا من خێڤزانكى بۆ مرۆڤه‌كى كربوو، ومن چو ژ خێڤزانكیێ نه‌دزانى، من ئه‌و خاپاند، ژ نوى من ئه‌و دیت وى ئه‌ڤ ماله دا من.. ئینا ئه‌بوو به‌كرى تبلا خۆ بره گه‌رویا خۆ ودلێ خۆ ڕاكر..
ویه‌زیدێ كوڕێ زه‌ریعى گاڤا بابێ وى مرى پێنج سه‌د هزار ژ میراتێ وى گه‌هشتنێ، وى ئه‌و وه‌رنه‌گرتن، چونكى بابێ وى بووبوو والى بۆ هنده‌ك مه‌زنان، ئه‌و دترسیا مالێ بابێ وى یێ حه‌لال نه‌بت!
ونموونه ئه‌گه‌ر ئه‌م ل دویڤ بچین، گه‌له‌كن.
ومه‌سه‌له‌ك ل ڤێرێ هه‌یه دڤێت ئه‌م بیرا خۆ لێ بینینه ڤه، ئه‌و ژى ئه‌ڤه‌یه: ئه‌ڤ ڕه‌نگێ وه‌ره‌عێ یێ ژ هه‌ژى وان كه‌سانه یێن ب ته‌قوا بن، وحــالـێ وان د گـــه‌ل (ئــسـتـقـامـێ) یێ دورست بت، نه وه‌كى وان یێن خۆ ژ حه‌رامى وگو‌نه‌هێن مه‌زن نه‌ده‌نه پاش، وخۆ ب ڤى ڕه‌نگێ وه‌ره‌عێ نیشا خه‌لكى بده‌ن، یه‌عنى: واجباتێن شه‌رعى ب جهـ نه‌ئینن، وخۆ ژ شوبوهاتان بده‌نه پاش.. ئه‌ڤ ڕه‌نگێ هۆسا یێ مرۆڤان، وه‌ره‌عا وان جهێ گومانێیه، وزوى ب زوى دڤێت مرۆڤ باوه‌ر ژ وان نه‌كه‌ت، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ده‌مێ هنده‌ك عیراقیان پسیارا خوینا پێشیێ ژ عه‌بدللاهێ كوڕێ عه‌بباسى كرى كانێ یا حه‌لاله یان نه؟ وى به‌رسڤا وان نه‌دا وگۆت: حوسه‌ین یێ كوشتى، وپسیارا خوینا پێشیێ ژ من دكه‌ن!!
وجاره‌كێ زه‌لامه‌كى پسیار ژ بشرێ حافى كر، گۆتێ: ئه‌گه‌ر زه‌لامه‌كى ده‌یكا وى بێژتێ: ژنا خۆ به‌رده، گوهێ خۆ بده‌تێ یان نه؟ وى گۆت: ئه‌گه‌ر وى د هه‌مى تشتان دا گوهداریا ده‌یكا خۆ كربت، بلا د ڤى تشتى ژى دا گوهداریا وێ بكه‌ت، ژ خۆ ئه‌گه‌ر ب ڤى تشتى ب تنێ گوهێ خۆ بده‌ته ده‌یكا خۆ پاشى ڕابت وێ بقوتت، بلا وه نه‌كه‌ت!
وئه‌ڤه بیرا مه ل وان زه‌لامان دئینته ڤه ئه‌وێن د چو تشتان دا گوهداریا شریعه‌تى ناكه‌ن، ودو ژنان دئینن دبێژن: مانێ شریعه‌تى یێ دورست كرى له‌وا.. هــه‌ر وه‌كــى وان شــریـعـه‌ت هه‌مى یێ ب كارئینا هه‌ما ئه‌ڤ مه‌سه‌له ب تنێ مابوو!!
مفایێن حه‌دیسێ:
ئه‌ڤ حه‌دیسه هندێ دگه‌هینت كو پێتڤیه مرۆڤێ خودان باوه‌ر یێ خودان وه‌ره‌ع وته‌قوا بت، خۆ ژ وان كاران بده‌ته پاش یێن گومانێ بۆ وى چێ دكه‌ن، وقه‌ستا وان كاران بكه‌ت یێن گومان تێدا نه‌بت.
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی