حه ديسا دووازدێ
حه ديسا دووازدێ
شـرۆڤـه‌كـرنـا چل حه‌دیسێن ئیمامێ نه‌وه‌وه‌ى_ ته‌حسین ئیبراهیم دۆسكى
عن أبي هريرة -رضي الله عنه-، قال رسول الله -صلى الله عليه وسلم-: ( من حسن إسلام المرء تركه ما لا يعنيه ).
رواه الترمذي
ژ ئه‌بوو هوره‌یره‌ى -خودێ ژێ رازى بت- دئێته ڤه‌گوهاستن، دبێژت: پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆت: ژ باشیا موسلمانه‌تیا مرۆڤیه ئه‌و وى تشتى بهێلت یێ مایێ وى تێ نه‌چيت.
ترمذى ڤه‌دگوهێزت
ئه‌ڤ حه‌دیسه ئێك ژ بناخه‌یێن تۆره وئادابێن جڤاكى یێن مرۆڤێ موسلمان به‌رچاڤ دكه‌ت، وئاشكه‌را دكه‌ت كو ژ تمامیا موسلمانه‌تیا مرۆڤى ئه‌وه ئه‌و مایێ خۆ د وى تشتى نه‌كه‌ت یێ په‌یوه‌ندى ب وى ڤه نه‌بت ومایێ وى تــێ نــه‌چــت، ومایتێكرن ئــه‌وا ئـیـسـلام مــه ژێ دده‌ته پاش پتر جاران ب ڕێكا ئه‌زمانى دبت، ومرۆڤێ خودان باوه‌ر ئه‌گه‌ر ل بیرا خۆ بینته‌ڤه كو هه‌ر گۆتنه‌كا ئه‌و بێژت ل سه‌ر وى دئێته هژمارتن، وڕۆژه‌ك دێ ئێت حسێبا وێ دێ د گه‌ل وى ئێته‌كرن، ئه‌و ل ئه‌زمانێ خۆ دێ یێ هشیار بت، ووێ گۆتنێ نابێژت یا مایێ وى تێ نه‌چت..
ودبت هنده‌ك كه‌س هه‌بن هزر بكه‌ن خودێ وێ ئاخفتنێ ل وان ناگرت یا ئه‌و دبێژن، وصه‌حابیێ پێغه‌مبه‌رى موعاذێ كوڕێ جه‌به‌لى ب خۆ ژى ئێك ژ وان بوو، ده‌مێ ب عه‌جێبى ڤه پسیار ژ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- كرى: ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ ما سه‌را وان ئاخفتنێن ئه‌م دبێژین دێ ل مه ئێته‌گرتن؟ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆتێ: ئه‌ری ما ئه‌گه‌ر ژ به‌ر گۆتنا ئه‌زمانى نه‌بت تشته‌ك هه‌یه مرۆڤێ سه‌ر وسه‌ر بهاڤێته د ئاگرى دا؟!
ئه‌ڤ حه‌دیسه ئێك ژ بناخه‌یێن تۆره وئادابێن جڤاكى یێن مرۆڤێ موسلمان به‌رچاڤ دكه‌ت، وئاشكه‌را دكه‌ت كو ژ تمامیا موسلمانه‌تیا مرۆڤى ئه‌وه ئه‌و مایێ خۆ د وى تشتى نه‌كه‌ت یێ په‌یوه‌ندى ب وى ڤه نه‌بت ومایێ وى تــێ نــه‌چــت، ومایتێكرن ئــه‌وا ئـیـسـلام مــه ژێ دده‌ته پاش پتر جاران ب ڕێكا ئه‌زمانى دبت، ومرۆڤێ خودان باوه‌ر ئه‌گه‌ر ل بیرا خۆ بینته‌ڤه كو هه‌ر گۆتنه‌كا ئه‌و بێژت ل سه‌ر وى دئێته هژمارتن، وڕۆژه‌ك دێ ئێت حسێبا وێ دێ د گه‌ل وى ئێته‌كرن، ئه‌و ل ئه‌زمانێ خۆ دێ یێ هشیار بت، ووێ گۆتنێ نابێژت یا مایێ وى تێ نه‌چت..
ودبت هنده‌ك كه‌س هه‌بن هزر بكه‌ن خودێ وێ ئاخفتنێ ل وان ناگرت یا ئه‌و دبێژن، وصه‌حابیێ پێغه‌مبه‌رى موعاذێ كوڕێ جه‌به‌لى ب خۆ ژى ئێك ژ وان بوو، ده‌مێ ب عه‌جێبى ڤه پسیار ژ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- كرى: ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ ما سه‌را وان ئاخفتنێن ئه‌م دبێژین دێ ل مه ئێته‌گرتن؟ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆتێ: ئه‌ری ما ئه‌گه‌ر ژ به‌ر گۆتنا ئه‌زمانى نه‌بت تشته‌ك هه‌یه مرۆڤێ سه‌ر وسه‌ر بهاڤێته د ئاگرى دا؟!
ئیمامێ نه‌وه‌وى دبێژت: ((پێتڤیه مرۆڤ ئه‌زمانێ خۆ ژ وێ ئاخفتنێ بگرت یا مه‌صلحه‌ت تێدا نه‌بت، وهه‌ر جاره‌كا ئاخفتن ونه‌ئاخفتن وه‌كى ئێك بت، یا سوننه‌ت ئه‌وه مرۆڤ نه‌ئاخڤت، چونكى دبت ئاخفتنا حه‌لال سه‌رى بكێشته كاره‌كێ حه‌رام یان مه‌كرووهـ وئه‌ڤه گه‌له‌ك جاران چێ دبت..)).
وتشتێ به‌رچاڤ ویێ خه‌لك هه‌مى دزانت ئه‌وه: ئاخفتنا تازه وسه‌رخۆ، وبێ ده‌نگى، هیبه‌تێ دده‌ته خودانى، وئاخفتنا زێده وپڕبێژى ومایتێكرن كه‌سینیا مرۆڤى بێ بها وسڤك دكه‌ت، وهه‌یبه‌تا وى د چاڤێن خه‌لكى دا دئینته خوارێ.
و ژ ڤێ حه‌دیسێ دئێته زانین كو بـاشـى وتـمـامیـا ئیسلاما مرۆڤى وى ژ مایتێكرنێ دده‌ته پاش، وهه‌ر جاره‌كا ئیسلاما وى تمام بوو خودێ خێرا كارێ وى ب زێده‌یى دێ ده‌تێ، وه‌كى د حه‌دیسه‌كێ دا یا بوخارى وموسلمى ڤه‌گوهاستى هاتى: ( إِذَا أَحْسَنَ أَحَدُكُمْ إِسْلَامَهُ، فَكُلُّ حَسَنَةٍ يَعْمَلُهَا تُكْتَبُ لَـهُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِ مِائَةِ ضِعْفٍ، وَكُلُّ سَيِّئَةٍ يَعْمَلُهَا تُكْتَبُ لَهُ بِمِثْلِهَا ) یه‌عنى: ئه‌گه‌ر ئێك ژ هه‌وه ئیسلاما خۆ باشكر، هه‌ر باشیه‌كا ئه‌و بكه‌ت دێ بۆ وى ب ده‌هان ئێته نڤیسین حه‌تا دگه‌هته حه‌فت سه‌دان، وهه‌ر خرابیه‌كا ئه‌و بكه‌ت دێ بۆ وى ب وه‌كى وێ ئێته نڤیسین.
و ژ لایه‌كێ دى ڤه باشیا موسلمانه‌تیا مرۆڤى هندێ ژێ دخوازت ئه‌و خۆ ژ كارێ نــه‌دورست ژى بده‌ته پاش، وه‌كى د حه‌دیسه‌كێ دا یا بوخارى وموسلمى ڤه‌گوهاستى هاتى:
( المُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ المُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ ) موسلمانێ دورست ئه‌وه یێ موسلمان ژ ده‌ستێ وى وئه‌زمانێ وى بێنه پاراستن، یه‌عنى: نه ب ئه‌زمانێ خۆ ونه ب ده‌ستێ خۆ مایێ خۆ د وان نه‌كه‌ت.
ژ حه‌سه‌نێ به‌صرى دئێته ڤه‌گوهاستن، دبێژت: ژ نیشانێن پشتدانا خودێ بۆ عه‌بدى ئه‌وه ئه‌و عه‌بدى ب وى تشتى ڤه موژیل بكه‌ت یێ مایێ وى تێ نه‌چت.
وعه‌بدللاهێ ته‌ستورى دبێژت: هه‌چیێ د وى تشتى دا باخڤت یێ مایێ وى تێ نه‌چت، دێ ژ ڕاستگۆیێ بێ بار بت. یه‌عنى: دێ فێرى دره‌وان بت.
ومه‌عرووفێ كه‌رخى دبێژت: ده‌مێ ئاخفتنا عه‌بدى د وى تشتى دا بت یێ مایێ وى تێ نه‌چت، مه‌عنا وێ ئه‌وه خودێ ئه‌و یێ شه‌رمزاركرى.
وتشتێ مرۆڤى ژ مایتێكرنێ دده‌ته پاش باوه‌ریا ب خودێ وشریعه‌تیه، له‌و پێغه‌مبه‌رێ خودێ -سلاڤ لێ بن- ئه‌و ژ باشیا ئیسلاما مرۆڤى هژمارت، و ل ڤێرێ دڤێت بێته دیاركرن كو دو ڕه‌نگێن مرۆڤان هه‌نه ژ به‌ر نه‌زانینا وان ب شریعه‌تى دكه‌ڤنه خه‌له‌تیێ:
- هنده‌ك كار وگۆتنێن واجب وسوننه‌ت دهێلن، یا ژ وان ڤه ئه‌و ژ وان تشتانه یێن مایێ وان تێ نه‌چت.
- وهنده‌كێن دى هه‌نه مایێ خۆ د گه‌له‌ك كاران دكه‌ن، چونكى هزر دكه‌ن ئه‌و ژ وان كارانه یێن مایێ وان تێ دچت.
وحه‌تا هه‌ر ئێك ب دورستى توخویبێ خۆ بزانت دڤێت خۆ د شریعه‌تى دا زانا بكه‌ت.
مفایێن حه‌دیسێ:
1- ئـه‌ڤ حـه‌دیـسـه هندێ دگه‌هینت كو پێتڤیه‌ر هه‌ر ئێك ژ مه ده‌مێ خۆ د وان گۆتن وكاران دا زه‌عێ نه‌كه‌ت یێن چو مفایێ وى تێدا نه‌بن، ومایێ وى تێ نه‌چت.
2- وحه‌دیس هندێ دگه‌هینت كو ئێك ژ سالۆخه‌تێن كه‌سینیا موسلمانى یا تمام ئه‌وه ئه‌و یێ مایتێكه‌ر نه‌بت، چونكى مایتێكرن خودانى بێ بها دكه‌ت.
3- وحه‌دیس به‌رێ مه دده‌ته پاقژكرنا نه‌فسێ وبلندكرنا وێ ژ وان تشتێن وێ كێم دكه‌ت، و د چاڤێن خه‌لكى دا دشكێنت.
4- مایتێكرن گه‌له‌ك جاران دبته ئه‌گه‌را په‌یدابوونا نه‌ڤیانێ د ناڤبه‌را خه‌لكى دا، ودویر نینه ئه‌و سه‌رى بكێشته شه‌ڕ ولێككه‌فتنێ ژى.
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی