حه‌دیسا حه‌فتێ
حه‌دیسا حه‌فتێ
شـرۆڤـه‌كـرنـا چل حه‌دیسێن ئیمامێ نه‌وه‌وه‌ى_ ته‌حسین ئیبراهیم دۆسكى
عَنْ أبـي رقـیـة تَمِيمٍ بن أوس الدَّارِيِّ -رضي الله عنه- أَنَّ النَّبِيَّ -صلى الله عليه وسلم- قَالَ: (الدِّينُ النَّصِيحَةُ) قُـلْـنَـا: لـِمَـنْ؟ قَالَ:(لله، وَلِكِتَابِهِ، وَلِرَسُولِهِ، وَلأَئِمَّةِ المُسْلِمِينَ، وَعَامَّتِهِمْ).
رواه مسلم
ژ ته‌میمێ كوڕێ ئه‌وسێ داری -خودێ ژێ رازی بت- دئێته ڤه‌گوهاستن، دبێژت: پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- گۆت: دین شیره‌ته، ئینا مه گۆت: بۆ كێ؟ وی گۆت: بۆ خودێ، وبۆ كیتابا وی، وبۆ پێغه‌مبه‌رێ وی، وبۆ مه‌زنێن موسلمانان، وعامیێن وان.
موسلم ڤه‌دگوهێزت
گرنگیا ڤێ حه‌دیسێ ژ هندێ دئێت ئه‌و ڕادگه‌هینت كو ستوینا گرنگا دین خۆ ل سه‌ر دگرت شیره‌ته، وهندی ئه‌و مابت دین د ناڤ خه‌لكی دا دێ هه‌بت، وهه‌ر جاره‌كا ئه‌و نه‌ما كێماسی دێ كه‌فته هه‌می لایێن ژینا موسلمانان.
پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- د ڤێ گۆتنا خۆ دا ئاشكه‌را دكه‌ت كو هه‌ما دین شیره‌ته، و د هنده‌ك ریوایه‌تان دا هاتیه كو پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- ئه‌ڤ گۆتنه سێ جاران دوباره كر، ودوباره‌كرنا وێ سێ جاران پتر گرنگیا وێ بۆ مه ئاشكه‌را دكه‌ت، له‌و ژ ئه‌بوو داوودی دئێته ڤه‌گوهاستن كو ئه‌ڤه ئێك ژ وان حه‌دیسانه یێن فقهـ ل دۆر دزڤڕت.
وپه‌یڤا (نه‌صیحه‌ت) د زمانێ عه‌ره‌بان دا ب ڕامانا صه‌فاندنێ دئێت، وه‌كى هنگڤینى ده‌مێ شه‌ما ژ ناڤ دئێته ڕاكرن، و د زاراڤێ شه‌رعى دا ئه‌و بۆ هندێ دئێته ب كارئینان ده‌مێ مرۆڤى خێر بۆ وى بڤێت یێ مرۆڤ نصیحه‌تى لێ دكه‌ت، گاڤا ته خێر بۆ ئێكى ڤیا، وته دیت ئه‌و وى كارى ناكه‌ت یێ تو هزر دكه‌ى خێرا وى یا تێدا، ڤێجا تو به‌رێ وى بده‌یه وێ خێرێ، وداخوازێ ژێ بكه‌ى ئه‌و وێ بكه‌ت، ئه‌و ته ئه‌و نصیحه‌ت كر. وده‌مێ ئه‌م دبێژین: نصیحه‌ت صه‌فاندنه، یان صافیكرنه، بۆ مه ئاشكه‌را دبت كو نصیحه‌ت ژ ڤى لایى ڤه ڕامانا ڕاستگۆیى وئیخلاصێ دده‌ت، وئه‌ڤه هنده‌ك ژ مه‌عنا به‌رسڤا پێغه‌مبه‌ریه -سلاڤ لێ بن- ل سه‌ر پسیارا صه‌حابیان ده‌مێ وان گۆتیێ: نصیحه‌ت بۆ كێیه؟ وى گۆت: بۆ خودێ وبۆ كیتابا وى وبۆ پێغه‌مبه‌رێ وى..
نصیحه‌تا بۆ خودێ یا چاوایه؟
وه‌سایه مرۆڤ د عیباده‌تێ خۆ دا بۆ وی یێ ڕاستگۆ وموخلص بت، باوه‌ریێ پێ بینت، وگوهداریا وی بكه‌ت، د ته‌فسیرا وێ ئایه‌تێ دا یا تێدا هاتی: (لَيْسَ عَلَى الضُّعَفَاءِ وَلَا عَلَى الْمَرْضَى وَلَا عَلَى الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ مَا يُنْفِقُونَ حَرَجٌ إِذَا نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيلٍ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ) (التوبە: 91) ئیمامێ قورطوبی دبێژت: ((زانا دبێژن: نصیحه‌تێ بۆ خودێ ئـه‌وه مــرۆڤـی ئـیـخـلاص د باوه‌ری ئینانا ب ته‌وحیدا وی دا هه‌بت، وسالۆخدانا وی ب سالۆخه‌تێن ئولووهییه‌تێ، ووی پاك بكه‌ت ژ كێماسیان، وحه‌ز بكه‌ت خۆ نێزیكی وان تشتان بكه‌ت یێن ئه‌و حه‌ز ژێ دكه‌ت، وخۆ ژ وان تشتان بده‌ته پاش یێن وی نه‌ڤێن)).
ونصیحه‌تێ بۆ كیتابا وی ئه‌وه مرۆڤ باوه‌ریێ پێ بینت، وحه‌ز ژێ بكه‌ت، وخۆ تێ بگه‌هینت، وكاری پێ بكه‌ت، وبه‌رێ خه‌لكی ژی بده‌ته وێ ڕێكێ یێ قورئان پێ هاتی.
ونصیحه‌تێ بۆ پێغه‌مبه‌رێ وی ئه‌وه باوه‌ریێ پێ بینت، وگوهداریا وی بكه‌ت، و ب چاڤێ ڕێز وئحترامێ به‌رێ خۆ بده‌ته وی، وسوننه‌تا وی، وحه‌ز ژ بنه‌مال وصه‌حابیێن وی بكه‌ت، وكاری ب دینێ وی بكه‌ت.
ونصیحه‌ت بۆ مه‌زنێن موسلمانان ئه‌وه مرۆڤ هاریكاریا وان ل سه‌ر قه‌نجیێ بكه‌ت، وبه‌ڕه‌ڤانیێ ژێ بكه‌ت، ونه‌یاره‌تیا وان نه‌كه‌ت، ودلێن خه‌لكی ژ وان سار نه‌كه‌ت، وخێرا وان بڤێت، وئه‌گه‌ر كێماسیه‌ك ژێ دیت وان ئاگه‌هدار بكه‌ت.
ونصیحه‌ت بۆ عامیێن موسلمانان ئه‌وه مرۆڤ دینێ دورست نیشا وان بده‌ت، وبه‌ڕه‌ڤانیێ ژێ بكه‌ت، و د خێرا وان دا بت، و ب گۆتن وكریارێن خۆ حیلێ وغشێ ل وان نه‌كه‌ت، وئه‌گه‌ر خه‌له‌تیه‌ك یان كێماسیه‌ك ژ وان دیت ب ڕه‌نگه‌كێ جوان وان شیره‌ت بكه‌ت، وبه‌رێ وان بده‌ته ڕێكا دورست.
وشیره‌تكرن كارێ پێغه‌مبه‌ر وچاكان بوو، وئه‌و (فرض كفایه)یه ل سه‌ر ئوممه‌تێ، ومـرۆڤـێ ب كـارێ شیره‌تكرنێ ڕاببت دڤێت ئه‌خلاقێ پێغه‌مبه‌ران ل نك هه‌بت، بزانت چاوا دێ شیره‌تان ل خه‌لكی كه‌ت، فوضه‌یلێ كوڕێ عیاچی دبێژت: خودان باوه‌ر تشتی ستاره دكه‌ت وشیره‌تان دكه‌ت، ومرۆڤێ فاجر هه‌تكا خه‌لكی دبه‌ت وطانا ددانته خه‌لكی.. یه‌عنی: دڤێت مرۆڤ یێ هشیار بت ب هێجه‌تا شیره‌ت ونصیحه‌تان هه‌تكا خه‌لكی نه‌به‌ت، وشه‌رما وان د ناڤ خه‌لكی دا ببه‌ت، ئه‌ڤه نه ژ ئه‌خلاقێ خودان باوه‌رانه.
مفایێن حه‌دیسێ:
1- دین شیره‌ته، وكارێ شیره‌تكرنێ ژ باوه‌ریێیه، ووی گرنگیا خۆ هه‌یه.
2- چونكی شیره‌تكرن دینه، هنده‌ك ژ دینی هه‌یه فه‌رضه، وهنده‌ك واجبه، وهنده‌ك سوننه‌ته، مه‌عنا شیره‌ت هنده‌ك جاران دبته فه‌رض وهنده‌ك جاران دبته واجب، وهنده‌ك جاران دبته سوننه‌ت.
3- ئه‌و كه‌سێ ب كارێ شیره‌تكرنێ ڕادبت دڤێت ئه‌خلاقه‌كێ باش ل نك هــه‌بــت، و ب هـێـجـه‌تـا نــصیحه‌تی كه‌سێ به‌رانبه‌ر نه‌شكێنت، وهه‌تكا وی د ناڤ خه‌لكی دا نه‌به‌ت.
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی