حه‌دیسا پێنجێ
حه‌دیسا پێنجێ
شـرۆڤـه‌كـرنـا چل حه‌دیسێن ئیمامێ نه‌وه‌وه‌ى_ ته‌حسین ئیبراهیم دۆسكى
عَنْ عَائِشَةَ رضي الله عنها قَالَت: قال رَسُولُ الله صلى الله عليه وسلم: (مَنْ أَحْدَثَ فِى أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ). رواه البخاري ومسلم
وفي روایة لمسلم (مَنْ عَمِلَ عَمَلاً لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ).
ژ عائیشایێ -خودێ ژێ رازی بت- دبێژت: پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- گۆت: هه‌چیێ تشته‌كێ نوی د ڤی دینێ مه دا بینته ده‌ر وئه‌و نه ژ وی بت، ئه‌و دێ ئێته زڤڕاندن.
بوخاری وموسلم ڤه‌دگوهێزن، و د ریوایه‌ته‌كێ دا ل نك موسلمی هاتیه: هه‌چیێ كاره‌كی بكه‌ت دینێ مه ل سه‌ر نه‌بت، ئه‌و دێ ئێته زڤڕاندن.
به‌ری نوكه و د حه‌دیسا ئێكێ دا د گه‌ل مه بۆری بوو كو ته‌رازیا ڤه‌شارتی یا قه‌بویلكرنا هه‌ر كاره‌كی د ئیسلامێ دا (ئنیه‌ته)، ئه‌وێ ئنیه‌تا دلێ وی یا دورست نه‌بت هه‌ر كاره‌كێ ئه‌و بكه‌ت، دا خۆ پێ نێزیكی خودێ بكه‌ت ژێ نائێته قه‌بویلكرن، وئه‌ڤ حه‌دیسه ته‌رازیه‌كا دی یا ئاشكه‌را بۆ قه‌بویلكرنا كاری دیار دكه‌ت، ئه‌و ژی ئه‌ڤه‌یه هه‌ر كاره‌كێ مرۆڤ بكه‌ت دڤێت یێ ڕێككه‌فتی بت د گه‌ل وێ ڕێ یا كیتاب وسوننه‌ت پێ هاتین، مه‌عنا: هه‌ر كاره‌كێ مرۆڤ بكه‌ت، ئه‌گه‌ر خۆ كاره‌كێ باش ژی بت، ئه‌گه‌ر ئارمانج پێ كنارێ خودێ نه‌بت، ویێ وه‌سا نه‌بت وه‌كی خودێ وپێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- گۆتی، ئه‌و كار ژ خودانی نائێته قه‌بویلكرن، ودێ لێ ئێته زڤڕاندن، نه‌به‌س هنده.. به‌لكی ئه‌و دێ یێ گونه‌هكار ژی بت، وكارێ وی كری ژ دینی حسێب نابت، و د ته‌رازیا دینی دا نائێته هژمارتن ژ كارێن باش، ئه‌گه‌ر خۆ خه‌لك هزر بكه‌ن ئه‌و كاره‌كێ باشه ژی.
وكانێ چاوا ئه‌ڤ حه‌دیسه هندێ دگه‌هینت كو هه‌ر كاره‌كێ خه‌لك ژ نوی ژ نك خۆ ده‌ربێخن، وبێژن: ئه‌ڤه ژ دینیه وكاره‌كێ باشه، ئه‌و ژ دینی نابت، وكاره‌كێ باش ژی نابت، وه‌سا ئه‌و هندێ ژی دگه‌هینت كو هه‌ر كاره‌كێ دین پێ هات بت، و د كیتابێ وسوننه‌تێ دا بت، ئه‌و كاره‌كێ باشه، ودێ یێ قه‌بویلكری بت.
وئه‌ڤ حه‌دیسه، وه‌كی زانا دبێژن، دئێته هژمارتن ئێك ژ وان حه‌دیسێن گرنگ، یێن كو پێتڤیه مرۆڤێ موسلمان بزانت و ب دورستی تێ بگه‌هت، ئیمامێ نه‌وه‌وی دبێت: ((ئه‌ڤ حه‌دیسه پێتڤیه بێته ژبـه‌ركـرن، و ب كارئینان د به‌گاكرنا كارێن خراب دا))، وئبن حه‌جه‌ر دبێژت: ((ئه‌ڤ حه‌دیسه دئێته هژمارتن ئێك ژ بناخه‌یێن ئیسلامێ، وپێپكێن دینی)).
وحه‌دیس یا ئاشكه‌رایه كو دینێ مه یێ تمامه، وچو یێ ژێ كێم نینه، وه‌كی خودایێ مه‌زن د ئایه‌ته‌كێ دا دبێژت: (الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلامَ دِينًا) (المائدة: 3) یه‌عنی: ئه‌ڤرۆ من دینێ هه‌وه بۆ هه‌وه پێك ئینا، ونعمه‌تا خۆ ل سه‌ر هه‌وه تمامكر، وئه‌زرازی بووم ئیسلام بۆ هه‌وه ببته دین. وتشت ئه‌گه‌ر تمام بوو وپێكهات وی هه‌وجه‌یی ب كه‌سه‌كێ نابت پشتی هنگی بێت وبێژت: ئه‌ز دێ وی تمام كه‌م، یان تشته‌كی لێ زێده كه‌م، ئه‌و كه‌سێ بێت و ژ نوی تشته‌كی ژ نك خۆ ده‌ربێخت، یێ نه خودێ گۆتی ونه پێغه‌مبه‌ری، ونه صه‌حابیان كری، وبێژت: ئه‌ڤه ژ دینیه وتشته‌كێ باشه، هه‌ر وه‌كی ئه‌و یێ دبێژت: هنده‌ك دین یێ مای پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- نه‌گۆتی، وصه‌حابیان نه‌زانی، یان زانی و ژ قه‌ستا بۆ مه نه‌گۆتی، ژ نوی ئه‌ز دێ وی بێژم!!
وبێ عه‌قلی ونه‌زانین وبێ ئه‌ده‌بی ژ ڤێ مه‌زنتر نینه!!
ل سه‌ر ڤی بناخه‌یی ئه‌م دشێین بێژین:
د مه‌سه‌لا عیباده‌تی دا ئه‌صل د هه‌ر تشته‌كی دا حه‌رامیه، یه‌عنی: هه‌ر عیباده‌ته‌كێ مرۆڤ خۆ پێ نێزیكی خودێ بكه‌ت، یێ حه‌رامه، ئه‌و تێ نه‌بت یێ قورئان وسوننه‌ت پێ هاتی، وئه‌و عیباده‌تێن قورئان وسوننه‌ت پێ هاتین ژی دڤێت د وی جهی دا بێنه ب كارئینان یێ وان گۆتی، بێی تشته‌ك لێ بێته زێده‌كرن، بۆ نموونه: په‌رستنا خودێ ب ره‌قاصێ، وه‌كی ل نك هنده‌ك صووفیان هه‌ی، نه خودێ گۆتیه ونه پێغه‌مبه‌ری، له‌و ئه‌و بیده‌عه‌یه ونائێته قه‌بویلكرن، وخواندنا قورئانێ خێره‌كا مه‌زنه، به‌لێ خواندنا وێ د سوجوودێ دا چێ نابت، چونكی ئه‌و نه جهێ خواندنێیه، وكرنا نڤێژێ فه‌رزه به‌لێ زێده‌كرنا ركاعه‌ته‌كێ ل نڤێژێ دبته ئه‌گه‌را به‌گالبوونا نڤێژێ.
و د مه‌سه‌لا موعامه‌لاتان دا ئه‌صل د هه‌ر تشته‌كی دا حه‌لالیه، ئه‌و كار تێ نه‌بت یێ قورئان وسوننه‌ت پێ هاتین، وه‌كی وان عه‌قدێن حه‌رام، وه‌كی ریبایێ، یان غششێ، یان فرۆتنا تشتێ حه‌رام.. وهه‌ر كه‌سه‌كێ بێت وعه‌قده‌كا شریعه‌تی دورست كری ئه‌و مه‌نعه كه‌ت، یان شریعه‌تی حه‌رام كری ئه‌و دورست بكه‌ت، كارێ وی ژێ نائێته قه‌بویلكرن، ودئێته حسێبكرن بیدعه د دینی دا.
و ل ڤێرێ دڤێت بیرا گه‌له‌بێن علمی بینینه ڤه كو ئه‌و له‌زێ ددانا حوكمی دا ل سه‌ر كاران نه‌كه‌ن، ونه هه‌ر تشته‌كێ وان نه‌دیت بت ، یان علمێ وان پێ نه‌بت، ئه‌و ئێكسه‌ر بێژن: ئه‌ڤه بیدعه‌یه، وڤێ حه‌دیسێ بۆ خۆ بكه‌نه ده‌لیل؛ چـونـكـی دانـا حـوكمی ب بیدعێ ل سه‌ر تشتی كاره‌كێ مه‌زنه ویێ ب ساناهی نینه، دڤێت ئه‌و ل ئاخفتنێن زانایان بزڤڕن، وئه‌صل وبناخه‌یێن مه‌سه‌لێ بزانن، پاشی حوكمی بده‌ن، ئه‌گه‌ر مه‌سه‌لێ موحتاجی ب حوكمێ وان هه‌بت، ئه‌گه‌ر نه.. هه‌ما یا ب سلامه‌تی بۆ وان ئه‌وه ئه‌و هه‌ر چو حوكمان نه‌ده‌ن!
مفایێن حه‌دیسێ:
1- ئه‌ڤ حه‌دیسه هندێ دگه‌هینت كو دینێ مه یێ تمامه، وچو كێماسی تێدا نینن، وهه‌وجه ناكه‌ت كه‌سه‌ك بێت و ژ نوی وی تمام بكه‌ت.
2- هه‌ر كاره‌كێ نوی د دینی دا ده‌ركه‌ڤت، بیدعه‌یه، ژ خودانی نائێته قه‌بویلكرن، ولێ دئێته زڤڕاندن، ئه‌و كه‌سێ وی كاری دكه‌ت كی بت.
3- ده‌مێ حه‌دیس دبێژت: ئه‌و كار یێ زڤڕاندیه.. مه‌عنا: ئه‌و كار یێ فاسده، چو نائێته شوینێ، ژبلی گونه‌هێ وشه‌رمزاریێ!
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی