حه‌دیسا هه‌شتێ
حه‌دیسا هه‌شتێ
شـرۆڤـه‌كـرنـا چل حه‌دیسێن ئیمامێ نه‌وه‌وه‌ى_ ته‌حسین ئیبراهیم دۆسكى
عَنْ ابْنِ عُمَرَ -رضي الله عنه- أَنَّ رَسُولَ الله -صلى الله عليه وسلم- قَالَ: (أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا الله، وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ الله، وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ، فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ إِلَّا بِحَقِّ الْإِسْلَامِ، وَحِسَابُهُمْ عَلَى الله تعالى) .
رواه البخاري ومسلم
ژ عه‌بدللاهێ كوڕێ عومه‌ری -خودێ ژێ رازی بت- دبێژت: پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- گۆت: فه‌رمان ل من هاته‌كرن ئه‌ز شه‌ڕێ خه‌لكی بكه‌م حه‌تا ئه‌و شاهده بده‌ن كو ژ خودێ پێڤه‌تر چو خودایێن ب حه‌ق نینن وكو موحه‌ممه‌د پێغه‌مبه‌رێ خودێیه، ونڤێژان بكه‌ن، وزه‌كاتێ بده‌ن، ڤێجا ئه‌گه‌ر وان وه كر ئه‌و خوینا خۆ ومالێ خۆ دێ ژ من پارێزن، وه‌سا نه‌بت ب حه‌قێ ئیسلامێ بت، وحسێبا وان ل سه‌ر خودایێ بلنده.
بوخاری وموسلم ڤه‌دگوهێزن
ئه‌ڤ حه‌دیسه پێپك وبناخه‌یێن دینی بۆ مه ده‌سنیشان دكه‌ت: ته‌وحیدا خودێ، وكرنا نڤێژێ، ودانا زه‌كاتێ، وجیهادا د ڕێكا خودێ دا.. هه‌روه‌سا حه‌رامیا خوین ومالێ موسلمانی دیار دكه‌ت، وئاشكه‌را دكه‌ت كو ئیسلامێ هنده‌ك ئه‌حكامێن دی ژی هه‌نه، شه‌ڕ سه‌را دئێته‌كرن.
ل ده‌سپێكا حه‌دیسێ پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- ڕادگه‌هینت كو خودایێ وی فه‌رمان ل كرنا جیهادێ ل وی كریه، پێخه‌مه‌ت به‌لاڤكرنا دینی، وخودایێ مه‌زن ب خۆ ژی دئایه‌ته‌كێ دا ڤێ چه‌ندێ دبێژت: (كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ) (البقرە: 216) یه‌عنی: خودێ كرنا شه‌ڕێ نه‌یاران ل سه‌ر هه‌وه نڤیسیه (فه‌رزكریه) وئه‌و ب خۆ كرنا شه‌ڕی ل به‌ر هه‌وه تشته‌كێ نه‌خۆشه، وبه‌لكی تشته‌ك هه‌بت هه‌وه نه‌ڤێت، وئه‌و ب خۆ بۆ هه‌وه یێ باش بت، وبه‌لكی تشته‌ك هه‌بت هوین حه‌ز ژێ بكه‌ن، وخرابیا هه‌وه تێدا هه‌بت، وخودێ دزانت وهوین نزانن.
مه‌عنا ڤێ ئه‌وه د كرنا جیهادێ دا خێر ومفا‌یێن مه‌زن بۆ ئوممه‌تێ هه‌نه، ژ لایه‌كی ڤه خرابیان نه‌یار ودوژمنان ژێ دویر دكه‌ڤت، و ژ لایه‌كێ دی ڤه ڕێ بۆ به‌لاڤكرنا دینی ڤه‌دبت؛ دا هه‌چیێ بڤێت موسلمان ببت كه‌س نه‌بت ڕێـكـێ لێ بگـرت، وپـێـغـه‌مـبـه‌ر -سلاڤ لێ بن- ئاشكه‌را دكه‌ت كو جیهادا د گه‌ل كافران ل سه‌ر وی (وئوممه‌تا وی) واجبه، وهنگی شه‌ڕ دێ ئێته ڕاوه‌ستاندن ئه‌گه‌ر یێ به‌رامبه‌ر ئه‌ڤ كاره كرن یێن حه‌دیس به‌حس ژێ دكه‌ت، هـنـگـی خـویـنـا وان ومالێ وان دێ یێ پاراستی بت، چونكی ئه‌و هنگی دێ ژ موسلمانان ئێنه حسێبكرن.. و ژ تشتێن ئاشكه‌رایه كو پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- شه‌ڕ د گه‌ل كیتابیان ژی نه‌كریه، وڕێ یا دایه وان ئه‌و ل سه‌ر دینێ خۆ بمینن، ئه‌گه‌ر هات وئه‌و رازی ببن جزیێ بده‌ن.
وئه‌و كارێن خوین ومالێ خودانی پێ حه‌رام دبن ئه‌ڤه‌نه:
1- شاهده‌دان: وئه‌وه مرۆڤی دئینته د ئیسلامێ دا، له‌و ده‌مێ ئێك دهاته نك پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- ودڤیا بێته د ئیسلامێ دا، پێغه‌مبه‌ری ژ وی دخواست ئه‌و شاهده بده‌ت، وڕۆژا ئوسامه‌یێ كوڕێ زه‌یدی ئه‌و زه‌لام كوشتی یێ شاهده دای، پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- گه‌له‌ك خۆ ژێ عێجز كر وگۆتێ: چاوا ته ئه‌و كوشت پشتی وی شاهده دای؟!
2- كرنا نڤێژێ: ومه‌خسه‌د پێ نڤێژا فه‌رزه، ئیمامێ نه‌وه‌وی دبێژت: ئـه‌ڤ حـه‌دیـسـه هندێ دگه‌هینت كو یێ ژ قه‌ستا نڤێژێ نه‌كه‌ت دئێته كوشتن، و د حه‌دیسه‌كێ دا یا موسلم ڤه‌دگوهێزت، ده‌مێ پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- به‌حسێ هنده‌ك مه‌زنان دكه‌ت كو ل دویماهیا زه‌مانی دێ حوكمێ موسلمانان كه‌فته د ده‌ستان دا، وئه‌و هنده‌ك كارێن باش وهنده‌كێن خراب دێ كه‌ن، هنده‌كان گۆت: ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ، ما هنگی ئه‌م شه‌ڕێ وان نه‌كه‌ین؟ گۆت: نه، هندی ئه‌و نڤێژان بكه‌ن. مه‌عنا: كرنا نڤێژان ژ لایێ وان ڤه دبته ئه‌گه‌را نه‌دورستیا كرنا شه‌ڕی د گه‌ل وان..
و د گه‌ل كو حوكمێ وی یێ ژ قه‌ستا نڤێژێ نه‌كه‌ت كوشتنه، به‌لێ زانایێن ئیسلامێ ب خیلاف چووینه كانێ ئه‌و ده‌مێ دئێته كوشتن حسێب دبت كافر یان نه؟
وكورتیا مه‌سه‌لێ ب ڤی ڕه‌نگیه: ئه‌گه‌ر وی باوه‌ری ب نڤێژێ هه‌بت، به‌لێ ژ سستی وخه‌مساری نڤێژێ نه‌كه‌ت، ئه‌و ده‌مێ دئێته كوشتن دێ حسێب بت موسلمانه‌كێ گونه‌هكار، وحالێ وی بۆ خودێ دێ ئێته هلپسارتن، به‌لێ ئه‌گه‌ر وی باوه‌ری ب نڤێژێ نه‌بت، ئه‌و ژ كافران حسێبه، وچو ئه‌حكامێن موسلمانان ل سه‌ر نائێنه ب كارئینان، وه‌كی: شویشتنێ وڤه‌شارتنا ل ناڤ زیاره‌تێن موسلمانان، ومه‌سه‌لا میراتی.. وهتد.
3- دانا زه‌كاتێ: وهـه‌ر كـه‌ســه‌كــێ بــاوه‌ری نــه‌بــت كـو زه‌كات واجبه ئه‌و ژ كافران دئێته حسێبێ، وشه‌ڕێ وی حه‌لال دبت، وئه‌وێ ب دیرۆكێ شاره‌زا بت دزانت كو خه‌لیفێ پێغه‌مبه‌ری یێ ئێكێ ئه‌بوو به‌كری شه‌ڕێ وان عه‌ره‌بان كر یێن زه‌كات نه‌دای، وئه‌و ژ (مورته‌ددان) حسێبكرن، وده‌مێ عومه‌ری گۆتیێ: چاوا تو دێ شه‌ڕێ وان كه‌ی وئه‌و دبێژن: (لا إله إلا الله)؟ ئه‌بوو به‌كری گۆت: ب خودێ ئه‌ز دێ شه‌ڕێ وان كه‌م یێن جوداهیێ دئێخنه ناڤبه‌را نڤێژێ وزه‌كاتێ. و د ئایه‌ته‌كێ خودایێ مه‌زن به‌حسێ كافران وشه‌ڕێ د گه‌ل وان دكه‌ت ودبێژت: (فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ فَإِنْ تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ) (التوبە: 5) یه‌عنی: ئه‌گه‌ر وان تۆبه‌كر ونڤێژ كرن، وزه‌كات دا، هوین ڕێكا وان به‌رده‌ن، یه‌عنی: شه‌ڕێ وان نه‌كه‌ن.. وئه‌ڤه هندێ دگه‌هینت كو دانا زه‌كاتێ ژی ئێك ژ ئه‌گه‌رێن پاراستنا خوین ومالێ وانه.
4- وده‌مێ پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- دبێژت: ئه‌گه‌ر وان ئه‌ڤ چه‌نده كر، وان خوین ومالێ خۆ ژ من پاراست، وه‌سا نه‌بت ب حه‌قێ ئیسلامێ بت.. مه‌عنا وێ ئه‌وه هنده‌ك تشتێن دی ژی -د ئیسلامێ دا- هه‌نه ئه‌گه‌ر خه‌لك نه‌كه‌ن، حه‌قێ ده‌سهه‌لاتێ هه‌یه شه‌ڕێ وان سه‌را بكه‌ت، وئه‌و تشت وه‌كی زانا دبێژن ستوینێن دی یێ ئیسلامێنه، وه‌كی ڕۆژیێ وحه‌جێ، سه‌عیدێ كوڕێ جوبه‌یری دبێژت: عومه‌رێ كوڕێ خه‌ططابی دگۆت: ئه‌گه‌ر خه‌لك حه‌جێ بهێلن ئه‌م دێ شه‌ڕێ وان سه‌را كه‌ین، كا چاوا ئه‌م شه‌ڕێ وان سه‌را نڤێژێ وزه‌كاتێ دكه‌ین. وئاشكه‌رایه كو د ئه‌حكامێن شه‌رعی یێن ئیسلامێ دا هنده‌ك تاوان ژی هه‌نه حوكم پێ ب كوشتنێ ل سه‌ر خودانی دئێته‌دان، وه‌كی: كوشتنا مرۆڤه‌كی بێ حه‌ق، وكرنا زنایێ ب نسبه‌ت مرۆڤی ب ژن یان ژنا شویكری، وشه‌قكرنا ڕێزا موسلمانان وتێكدانا ئێكه‌تیا وان، به‌لێ ئه‌ڤه ده‌مێ حوكم ب كوشتنا وان دئێته‌دان ژ لایێ مه‌حكه‌ما شه‌رعی ڤه، ئه‌وحسێب نابن كافر.
وئه‌وێ ئه‌حكامێن ئیسلامێ ب جهـ بینت، ودینداریێ ئاشكه‌را بكه‌ت، موعامله وسه‌ره‌ده‌ریا موسلمانی دێ د گه‌ل ئێته‌كرن، وخوینا وی ومالێ وی دێ ئێنه پاراستن، ئه‌گه‌ر خۆ د دل دا وی باوه‌ری ب ڤێ چه‌ندێ نه‌بت ژی، هـنـگـی ئــه‌و دێ حــســێـب بت منافق، ومنافقی حسێبا وی ل سه‌ر خودێیه، و ل بــه‌ر سـیـبـه‌را ئیسلامێ چێ نابت بۆ ده‌سهه‌لاتێ حسێبێ ل سـه‌ر ئنیه‌تێ د گه‌ل خه‌لكی بكه‌ت.
مفایێن حه‌دیسێ:
1- ئـه‌ڤ حـه‌دیـسـه هندێ دگه‌هینت كو جیهاد وكرنا شه‌ڕێ كافران واجبه ل سه‌ر مه‌زنێ موسلمانان؛ دا ڕێ بۆ به‌لاڤكرنا دینی ڤه‌ببت.
2- وئه‌ڤ حه‌دیسه ره‌دده ل سه‌ر وان كه‌سان یێن دبێژن: باوه‌ریێ چو هه‌وجه ب كریاران نینه، وئه‌و كه‌سێ ب دلی باوه‌ری هه‌بت بلا چو كاران نه‌كه‌ت ژی كافر نابت. وئه‌وێن ل سه‌ر ڤێ باوه‌رێ (مه‌رجئینه) وگۆتنا وان یا دورست نینه، باوه‌ری ب دلی و ب كریارانه ژی، ئه‌گه‌ر نه.. جیهاد د گه‌ل وان كه‌سان دورست نه‌دبوو یێن وان كاران نه‌كه‌ن ئه‌وێن د حه‌دیسێ دا هاتی، و ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ئیمامێ بوخاری ئه‌ڤ حه‌دیسه دكره ده‌لیل دژی مه‌رجئیان.
3- حه‌دیس گرنگیا شاهده‌دانێ، وكرنا نڤێژێ، ودانا زه‌كاتێ، بۆ مه ئاشكه‌را دكه‌ت، وكو ئه‌و ژ وان تشتانه یێن خوین ومالێ خودانی دپارێزن.
4- وحه‌دیس ده‌لیله ل سه‌ر هندێ كو كارێن به‌رچاڤ ژ خودانی دئێنه قه‌بویلكرن، وحوكم ب دورستیا وان دئێته‌دان، ومه‌سه‌لا ئنیه‌تێ ودلی ئه‌ڤه تابعی خودێیه، وئه‌م مایێ خۆ تێ ناكه‌ین.
5- وئه‌و ده‌لیله ل سه‌ر هندێ ژی كو ده‌سته‌كێن بیدعه‌چی، ئه‌وێن ئه‌حكام وستوینێن ئیسلامێ ب جهـ دئینن، ژ موسلمانان حسێب دبن، وحوكم ب كوفرا وان نائێته‌دان، وجیهاد دژی وان نائێته‌كرن.
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی