حه ديسا پــازدێ
حه ديسا پــازدێ
شـرۆڤـه‌كـرنـا چل حه‌دیسێن ئیمامێ نه‌وه‌وه‌ى_ ته‌حسین ئیبراهیم دۆسكى
عن أبي هريرة -رضي الله عنه-، قـال: قـال: رسول الله -صلى الله عليه وسلم-: ( من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليقل خيرا أو ليصمت، ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليكرم جاره، ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليكرم ضيفه ).
رواه مسلم
ئه‌بوو هوره‌یره -خودێ ژێ رازى بت- ژ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- ڤه‌دگوهێزت، دبێژت: پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆت: هه‌چیێ باوه‌رى ب خودێ وڕۆژا قیامه‌تێ هه‌بت بلا گۆتنا خێرێ بێژت یان خۆ بێ ده‌نگ بكه‌ت، وهه‌چیێ باوه‌رى ب خودێ وڕۆژا قیامه‌تێ هه‌بت بلا قه‌درێ جیرانێ خۆ بگرت، وهه‌چیێ باوه‌رى ب خودێ وڕۆژا قیامه‌تێ هه‌بت بلا قه‌درێ مێڤانێ خۆ بگرت.
موسلم ڤه‌دگوهێزت
ئه‌ڤ حه‌دیسا پیرۆز به‌رێ مه دده‌ته سێ ئه‌خلاقێن باش یێن كو تێكه‌لیا مـه د گــه‌ل خــه‌لكـى تــازه دكــه‌ن، ودبـتـه ئه‌گه‌را به‌لاڤبوونا ڤیان وحه‌ژیكرنێ د ناڤبه‌را خه‌لكى دا، وئه‌و هه‌ر سێ ئه‌خلاق ژى ئه‌ڤه‌نه:
1- گرتنا ئه‌زمانى:
پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لی بن- دبێژت: ( مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بالله وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوْ لِيَصْمُتْ ) ئیمامێ شافعى -خودێ ژێ رازى بت- دبێژت: مه‌عنا ڤێ حه‌دیسێ ئه‌وه ئه‌گه‌ر مرۆڤه‌كى ڤیا باخڤت، بلا هزرا خۆ بكه‌ت، ئه‌گه‌ر وى دیت چو زیان ل سه‌ر وى نینه بلا باخڤت، وئه‌گه‌ر بۆ وى ئاشكه‌را بوو كو زیانه‌ك د گۆتنا وى دا هه‌یه، یان شك بۆ چێبوو كو به‌لكى زیانه‌ك هه‌بت بلا خۆ بێ ده‌نگ بكه‌ت.
مه‌عنا: پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- د ڤێ گۆتنا خۆ دا فه‌رمانێ ل مه دكه‌ت، كو ئه‌م ئێك ژ دووان هلبژێرین: یان گۆتنا خێرێ بێژین، یان ژى نه‌ئاخڤین، وئه‌ڤه هندێ دگه‌هینت كو مرۆڤ بشێته ئه‌زمانێ خۆ، ووى به‌س بۆ وان گۆتنان ب كاربینت یێن مفا تێدا هه‌ى.
2- قه‌درگرتنا جیرانى:
وپێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆت: ( وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بالله وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ جَارَهُ ) وقه‌درگرتنا جیرانى هندێ دخوازت مرۆڤ وى تشتى نه‌كه‌ت یێ نه‌خۆشى پێ بگه‌هته جیرانى، وئه‌گه‌ر ئه‌م به‌رێ خۆ بده‌ینه ئایه‌تێن قورئانێ وحــه‌دیــســێـن پـێـغـه‌مـبـه‌رى -سلاڤ لێ بن- دێ بینین وان گه‌له‌ك شیره‌ت ب مه‌زنكرنا بهایێ جیرانى ل مه كرینه، بوخارى ژ عائیشایێ ڤه‌دگوهێزت، دبـێـژت:
پـێـغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆت: جبریلى هند شیره‌ت ب جیرانى ل من كر حه‌تا من هزركرى كو ئه‌و دێ بته میراتگرێ وى. و د حه‌دیسه‌كا دى دا یا بوخارى ژ ئه‌بوو شوره‌یحى ڤه‌دگوهێزت هاتیه پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- سێ جاران سویند خوار وگۆت: ئه‌و كه‌س باوه‌ریێ نائینت.. صه‌حابیان گۆت: كى ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ؟ گۆت: ئه‌وێ جیرانێ وى ژ خرابیێن وى ئه‌مین نه‌بت.
3- قه‌درگرتنا مێڤانى:
( وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بالله وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ ) وئه‌ڤه ژى هندێ دگه‌هینت كو قه‌درگرتنا مێڤانى ژ باوه‌ریا خودانیه، وئێك ژ وان عیباده‌تانه یێن مرۆڤ خــۆ پــێ نێزیكى خــودێ دكـه‌ت، و د حه‌دیسه‌كێ دا یا موسلم ژ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- ڤه‌دگوهێزت هاتیه كو مێڤاندارى سێ ڕۆژن، ویا زێده‌تر خێره‌كه ئه‌و د گه‌ل وى دكه‌ت.
وپێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- ده‌مێ دبێژت: هه‌چیێ باوه‌رى ب خودێ وڕۆژا قیامه‌تێ هه‌بت بلا هۆ بكه‌ت.. مه‌عنا وێ ئه‌و نینه یێ ڤان كاران نه‌كه‌ت باوه‌رى نابت، به‌لكى ئه‌و ڕه‌نگه‌كێ ته‌شجیعێیه بۆ مرۆڤى كو وان كاران بكه‌ت، وه‌كى مرۆڤه‌ك بێژته كوڕێ خۆ: ئه‌گه‌ر تو كوڕێ منى فلان تشى بكه.. دا ئه‌و وه بكه‌ت.
و ژ لایه‌كێ دى ڤه حه‌دیس هندێ دگه‌هینت كو ئه‌ڤ هه‌ر سێ كارێن باش ژ پـشـكـێـن باوه‌ریـێـنـه، وبـاوه‌رى نــه بـه‌س ب وان كاران ڤه یا گرێدایه یێن د ناڤبه‌را مرۆڤى وخودێ دا هه‌ین، به‌لكى ئه‌و ب وان كاران ژى ڤه یا گرێدایه یێن د ناڤبه‌را مرۆڤى وخه‌لكى ژى دا هه‌ین، وپێتڤیه ئه‌م ب ڤێ فره‌هیێ د باوه‌ریێ بگه‌هین.
مفایێن حه‌دیسێ:
1- ئیسلام وان ئه‌خلاقان ژ مه دخوازت یێن كو ڤیانێ د ناڤبه‌را خه‌لكى دا به‌لاڤ دكه‌ن، وڕێزێن وان پتر موكم دكه‌ن.
2- و ژ ڤێ حه‌دیسێ گرنگیا په‌یڤێ وخه‌طه‌ریا وێ بۆ مه ئاشكه‌را دبت، ودبت په‌یڤه‌كا ب تنێ ببته ئه‌گه‌را هندێ خودێ ژ مرۆڤى عێجز ببت، ودلێ خه‌لكى ژى ژ مرۆڤى بمینت.
3- وحه‌دیس هندێ دگه‌هینت كو خودان باوه‌رێ دورست ئه‌وه یێ قه‌درێ جیرانێ خۆ بگرت، هه‌ر وه‌سا قه‌درێ مێڤانێ خۆ ژى، وئه‌ڤه ژ وان ئه‌خلاقێن باشه یێن ئیسلامێ به‌رێ مه دایێ.
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی