حه‌دیسا ئێكێ
حه‌دیسا ئێكێ
شـرۆڤـه‌كـرنـا چل حه‌دیسێن ئیمامێ نه‌وه‌وه‌ی_ ته‌حسین ئیبراهیم دۆسكی
عن عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: (إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّـيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى الله وَرَسُولِهِ، فَهِجْرَتُهُ إِلَى الله وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ لِدُنْيَا يُصِيبُهَا، أَوْ امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا، فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ). رواه البخاري ومسلم
ژ عومه‌رێ كوڕێ خه‌ططابی -خودێ ژێ رازی بت- دئێته ڤه‌گوهاستن، دبـێـژت: مـن گــوهـ ل پـێـغـه‌مـبـه‌ری بوو -سلاڤ لێ بن-، دگۆت: هه‌ما كار ب ئنیه‌تانه، وهه‌ما هه‌ر مرۆڤه‌كی ئه‌و ئنیه‌ت بۆ هه‌یه یا وی كریه دلێ خۆ، ڤێجا هه‌چیێ مشه‌ختبوونا وی بۆ خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وی بت، ئه‌وی مشه‌ختبوونا وی بۆ خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وییه، وهه‌چیێ مشه‌ختبوونا وی بۆ دنیایه‌كێ بت دا بگه‌هتێ، یان ژنكه‌كێ دا ماره بكه‌ت، ئه‌وی مشه‌ختبوونا وی بۆ وی تشتیه یێ ئه‌و بۆ مشه‌ختبووی. بوخاری وموسلم ڤێ حه‌دیسێ ڤه‌دگوهێزن
ئـه‌ڤ حـه‌دیـسـه ئـێـك ژ وان حـه‌دیـسـانـه یـێـن دین ل دۆر دزڤڕت، حه‌تا ژ ئیمامێ شافعی دئێته ڤه‌گوهاستن، دبێژت: ئه‌ڤ حه‌دیسه سێئێكا زانینێیه، وئه‌و حه‌فتێ ده‌رگه‌هێن فقهی ڤه‌دگرت. هه‌ر وه‌سا ژ ئیمام ئه‌حمه‌دی دئێته ڤه‌گوهاستن،دبێژت: بناخه‌یێن ئیسلامێ ل سه‌ر سێ حه‌دیسانه.. ئێك ژ وان حه‌دیسان ئه‌ڤ حه‌دیسه‌یه. وپێغه‌مبه‌ر سلاڤ لێ بن ده‌مێ دبێژت: (هه‌می كار ب ئنیه‌تانه) مه‌عنا وێ ئه‌وه هه‌ر كاره‌كێ ژ لایێ مرۆڤی ڤه دئێته‌كرن، حه‌تا كاره‌كێ دورست بت، دڤـێـت ئـنـیـه‌تـا خــودانـی پــێ یـا دورست بت، وی بۆ خودێ ئه‌و كربت، له‌وا د دویڤ دا گۆت: (وهه‌ما هه‌ر مرۆڤه‌كی ئه‌و ئنیه‌ت بۆ هه‌یه یا وی كریه دلێ خۆ) یه‌عنی: كانێ ئنیه‌تا وی كریه دلێ خۆ ژ كرنا وی كاری چیه، ل دویڤ وێ ئنیه‌تێ خودێ خێرێ دێ ده‌تێ، ئه‌گه‌ر ئنیه‌ته‌كا باش وی هه‌بت، خودێ خێرێ دێ ده‌تێ، وئه‌گه‌ر ئنیه‌ته‌كا خراب وی هه‌بت، خودێ چو خێرێ ناده‌تێ، به‌لكی دێ بۆ وی گونه‌هـ بت. ژ ڤێ دئێته زانین كو حوكم ل سه‌ر هه‌ر كاره‌كی، كانێ یێ باشه یان یێ خرابه، ل سه‌ر وێ ئنیه‌تێ ڕادوه‌ستت یا خودانی د پشت كرنا وی كاری ڕا هه‌ی. وئنیه‌ت ئه‌و مه‌خسه‌د وئارمانجه یا مرۆڤی ب كرنا كاری هه‌ی، یا كو دكه‌فته دلێ وی، ده‌مێ ئه‌و پێ ڕادبت، كانێ ئه‌و دێ وی كاری بۆ خودێ كه‌ت، یان وی ژبلی خودێ یان د گـه‌ل خـودێ ئارمانجه‌كا دی ژی پێ هه‌یه، و ب ڤێ ئنیه‌تێیه كار ژێك دئێنه جوداكرن، وئیخلاصا مرۆڤی پێ دئێته زانین، ژ به‌ر هندێ زانایێن ئوممه‌تێ یێن پێشیێ خه‌مه‌كا خه‌م ژ ئنیه‌تێ دخوار، عه‌بدللاهێ كوڕێ موباره‌كی دگۆت: به‌لكی كاره‌كێ بچویك هه‌بت ئنیه‌ت وی مه‌زن بكه‌ت، وبه‌لكی كاره‌كێ مه‌زن هه‌بت ئنیه‌ت وی بچویك بكه‌ت. ویه‌حیایێ كوڕێ ئه‌بوو كه‌پیری دبێژت: هوین خۆ فێری ئنیه‌تێ بكه‌ن، چونكی ئنیه‌ت ژ كاری ب زه‌حمه‌تتره. وپێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- د ڤێ گۆتنا خۆ دا نموونه‌یه‌كێ دئینت بۆ مه ژێ ئاشكه‌را بت كانێ چاوا ئنیه‌ت كارتێكرن ل سه‌ر كاری هه‌یه، ئه‌و ژی (مه‌شختبوونه)، ومشه‌ختبوون د بناخه‌یێ خۆ دا ئه‌وه مرۆڤ وی جهی بهێلت یێ كوفر ل سه‌ر زالبووی، وخۆ ڤه‌گوهێزته وی جهی یێ ئیسلامێ ده‌سهه‌لات لێ هـه‌ی، وه‌كـی صـه‌حـابیان ده‌مێ ژ مه‌كه‌هێ چووینه مه‌دینێ.. پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- ئاشكه‌را كر كو ئه‌ڤ مشه‌ختبوونه هه‌ر چه‌نده ل به‌ر چاڤ ئێك كاره ژی، به‌لێ ئه‌و ل دویڤ ئارمانج ومه‌خسه‌دا خودانی دئێته گـوهـاڕتـن، هـه‌چـیـێ جهێ خۆ هێلابت، وبۆ خودێ وپێخه‌مه‌ت رازیبوونا وی، و ژ به‌ر پێغه‌مبه‌ری وڤیانا وی مشه‌خت ببت، دا دینێ خودێ ب سه‌ر بێخت، وخۆ فێری ئیسلامێ بكه‌ت، وبشێت وان ئه‌حكامێن ئیسلامێ ب كار بینت یێن وی نه‌دشیا ل وه‌لاتێ كوفرێ ب كار بینت، ئه‌وی مشه‌ختبوونا وی بۆ خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وییه، مه‌عنا: ئارمانجا وی دێ ب جهـ ئێت، وخودێ خێرا وی دێ ب تمامی ده‌تێ. وهه‌چیێ مشه‌ختبوونا وی بۆ دنیایه‌كێ بت دا بگه‌هتێ، یان ژنكه‌كێ دا ماره بكه‌ت، ئه‌وی مشه‌ختبوونا وی بۆ وی تشتیه یێ ئه‌و بۆ مشه‌ختبووی، یێ ئێكێ بازرگانه، ویێ دووێ داخوازكه‌رێ ژنێیه، وكه‌س ژ وان بۆ خودێ مشه‌خت نه‌بوویه، وچو خێر ناگه‌هتێ. وهـه‌ر كـاره‌كـێ هـه‌بـت د ڤـێ مـه‌عـنـایێ دا وه‌كی مشه‌ختبوونێیه، خودێ ل دویڤ ئنیه‌تا خودانی دێ ده‌تێ،
بوخاری وموسلم ڤه‌دگوهێزن، كو جاره‌كێ پسیار ژ پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- هاته‌كرن ل دۆر وی كه‌سی یێ شه‌ڕی بۆ ریمه‌تی دكه‌ت، ووی یێ بۆ زیره‌كی ومه‌دحه دكه‌ت، ووی یێ بۆ توخم په‌ڕێسیێ دكه‌ت، كانێ كی ژ وان د ڕێكا خودێ دایه؟ وی گۆت: (مَنْ قَاتَلَ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا فَهُوَ فِي سَبِيلِ الله) هه‌چیێ شه‌ڕی بكه‌ت دا په‌یڤا خودێ یا بلند بت، ئه‌وی شه‌ڕێ وی د ڕێكا خودێ دایه. وئه‌و كه‌سێ كارێ باش دكه‌ت وئنیه‌تا وی نه بۆ خودێ بت، كارێ وی دبته ریمه‌تی، وریمه‌تی شركه وشرك كاری پویچ دكه‌ت، موسلم ژ پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- ڤه‌دگوهێزت، دبێژت: (قَالَ الله تَبَارَكَ وَتَعَالَى: أَنَا أَغْنَى الشُّرَكَاءِ عَنِ الشِّرْكِ، مَنْ عَمِلَ عَمَلاً أَشْرَكَ فِيهِ مَعِي غَيْرِي، تَرَكْتُهُ وَشِرْكَهُ) خودایێ مه‌زن دبێژت: ئه‌ز ژ هه‌می شریكان بێ منه‌ترم ژ شریكاتیێ، هه‌چیێ كاره‌كی بكه‌ت ئێكێ دی تێدا بكه‌ته شریك بۆ من، ئه‌زدێ وی وشركا وی هێلم. به‌لێ ئه‌گه‌ر مرۆڤ كاره‌كێ باش بۆ خودێ ب تنێ بكه‌ت، پاشی ئارمانجه‌كا دی ژی بۆ وی ژ وی كاری چێبوو، ریمه‌تی تێدا نه‌بت، وه‌كی وی یێ بۆ خودێ علمی نیشا خه‌لكی بده‌ت، وحه‌ز بكه‌ت هنده‌ك پاره بگه‌هنێ، ئه‌ڤه كاری پویچ ناكه‌ت، یان كاره‌كێ باش بۆ خودێ بكه‌ت، وخه‌لك مه‌دحێن وی سه‌را وی كاری بكه‌ن، ڤێجا كه‌یفا وی بێت، ئه‌ڤه ژی كارێ وی پویچ ناكه‌ت، وخێرا وی به‌گال ناكه‌ت. وهه‌ژیه ل دویماهیێ بێژین: جهێ ئنیه‌تێ دله، وواجب نینه مرۆڤ د چو كار وعیباده‌تان دا ئنیه‌تێ ب ئه‌زمانی بێژت.
مفایێن حه‌دیسێ:
1 - ئه‌ڤ حه‌دیسه ده‌لیله كو ئنیه‌ت شه‌رته بۆ هه‌ر كاره‌كی، وئه‌و كارێ عیباده‌ت بت وبێ ئنیه‌ت بێته كرن نائێته قه‌بویلكرن.
2 - فه‌ره ل سه‌ر موسلمانی به‌ری كرنا هه‌ر كاره‌كی ئه‌و حوكمێ وی بزانت، كانێ ئه‌و یێ دورسته یان نه، دا پشتی هنگی بزانت كانێ ئه‌و وی بكه‌ت یان نه.
3 - ئنیه‌ت ژ باوه‌ریێیه؛ چونكی ئه‌و كارێ دلیه، وكارێ دلی ژی ل نك سوننیان دكه‌فته د بن ڕامانا باوه‌ریێ ڤه.
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی