حه ديسا بیـستـێ إن مـمـا أدرك الناس من كلام النبوة الأولى...
حه ديسا بیـستـێ
عن أبي مسعود البدري -رضي الله عنه- قال: قال رسول الله -صلى الله عليه وسلم-: ( إن مـمـا أدرك الناس من كلام النبوة الأولى: إذا لم تستحي فاصنع ما شئت ).
رواه البخاري
ژ ئه‌بوو مه‌سعوودێ به‌درى، عوقبه‌یێ كوڕێ عه‌مرێ ئه‌نصارى -خودێ ژێ رازى بت- دئێته ڤه‌گوهاستن، دبێژت: پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆت: تشتێ مرۆڤ گه‌هشتینێ ژ گۆتنا پێغه‌مبه‌رینیا ئێكێ: ئه‌گه‌ر تو شه‌رم نه‌كه‌ى هه‌چیا ته دڤێت بكه.
بوخارى ڤه‌دگوهێزت
شـه‌رم چـه‌قه‌كه ژ چه‌قێن باوه‌ریێ -وه‌كى د حه‌دیسێن دورست دا هاتى-، و ژ بلى خێرێ وباشیێ تشته‌كێ دى ب شه‌رمێ ڤه نائێت، وئێك ژ وان سالۆخه‌تان یێن پێغه‌مبه‌رێ مه -سلاڤ لێ بن- پێ دهاته نیاسین -وه‌كى صه‌حابیێن وى دبێژن- شه‌رم بوو، وشه‌رمه مرۆڤى ژ گه‌له‌ك خرابى وكێماسیان دده‌ته پاش، وگرنگیا شه‌رمێ ژ ڤێ چه‌ندێ دئێت.. وئه‌ڤه‌یه ئه‌گه‌ر د پشت هندێ ڕا كو پێغه‌مبه‌ر هه‌مى شیره‌تێ ب شه‌رمێ ل ئوممه‌تێن خۆ بكه‌ن، حه‌تا وێ ده‌ره‌جێ كو ئه‌ڤ ئاخفتنه مرۆڤ ژ وان وه‌ربگرن، وه‌ك میراته‌كێ پیرۆز و د ناڤبه‌را خۆ دا ڤه‌گێڕن، جیله‌ك ل دویڤ جیله‌كى، حه‌تا وه لێ بێت ئه‌و ببته ئه‌و گۆتن یا ل سه‌ر هه‌مى ئه‌زمانان دگه‌ڕیێت، حه‌تا ئه‌و گه‌هشتیه ئوممه‌تا دویماهیێ ژى كو ئوممه‌تا ئیسلامێیه.
و د ڤێ گۆتنا خۆ دا پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- بۆ مه ئاشكه‌را دكه‌ت كو شه‌رمه خودانێ خۆ ژ كارێن كێم وبێخێر دپارێزت، له‌و گۆت: ئه‌گه‌ر مرۆڤ ئه‌و بت یێ په‌رده‌یێ شه‌رمێ لاداى، هه‌ر تشته‌كێ هه‌بت ئه‌و دێ كه‌ت، بێى هزره‌كێ بۆ ئێكى بكه‌ت، نه وه‌كى وى كه‌سى یێ ژ خودێ یان به‌نیان شه‌رم دكه‌ت، ده‌مێ ئه‌و كاره‌كى بكه‌ت، به‌رى هنگى دێ هزرا خۆ تێدا كه‌ت، ئه‌گه‌ر ئه‌و كار یێ ب شه‌رم بت، ئه‌و دێ خۆ ژێ ده‌ته پاش ووى ناكه‌ت.ودو ڕه‌نگێن شه‌رمێ هه‌نه: شه‌رمه‌ك ئه‌وه یا ب ڕه‌نگه‌كێ فطرى خودێ دایه مرۆڤى، وئه‌ڤه ل نك هه‌مى مرۆڤان هه‌یه، و ب تنێ خێر پێڤه دئێت، وڕه‌نگه‌كێ (موكته‌سه‌ب) هه‌یه، وئه‌ڤه ئه‌وه یا مرۆڤ ب ده‌ست خۆ دئێخت، وئه‌ڤه‌یه یا دبته پشكه‌ك ژ باوه‌ریێ، ومرۆڤ پێ خودان خێر دبت، چونكى ئه‌و مرۆڤى ژ كارێن خراب دده‌ته پاش.
وڕه‌نگه‌كێ شه‌رمێ هه‌یه یێ دورست نینه، چونكى ئه‌و وه‌كی ئێشێیه، یان هه‌ما ئێش ب خۆیه، وه‌كى كو مرۆڤه‌كى شه‌رمه‌كا زێده‌ى حه‌ددى ل نك هه‌بت، كو وى ژ هندێ بده‌ته پاش ئه‌و ب حه‌قێ خودێ ڕاببت، یان واجبێ خۆ د ده‌ر حه‌قا مرۆڤان دا ب جهـ بینت، یان پسیارا دینێ خۆ نه‌كه‌ت، یان ته‌خسیریێ د ژینا خۆ دا بكه‌ت.. ئه‌ڤ شه‌رمه یا باش نینه، چونكى ئه‌و لاوازى وسستیه.
مفایێن حه‌دیسێ:
1- شه‌رم چه‌قه‌كه ژ چه‌قێن باوه‌ریێ، له‌و پێتڤیه ئه‌و ل نك مرۆڤێ خودان باوه‌ر هه‌بت.
2- شه‌رمێ خێر وباشى پێڤه دئێت، وهه‌چیێ باوه‌ریا وى پتر بت شه‌رما وى دێ یا مه‌زنتر بت.
3- ئه‌و شه‌رما دبته ئاسته‌نگ د ناڤبه‌را مرۆڤى و ب جهئینانا واجباتێن وى یێن شه‌رعى شه‌رمه‌كا باش نینه، ونه یا دورسته.
4- پێتڤیه هه‌ر ئێك ژ مه ژ لایێ خۆ ڤه شه‌رمێ د ناڤ خه‌لكى دا به‌لاڤ بكه‌ت، وبه‌رێ خه‌لكى بده‌ته شه‌رمینیێ.
5- ژ مفایێن شه‌رمێ ئه‌وه ئه‌و مرۆڤى ژ كارێن بێخێر دده‌ته پاش.
6- یێ شه‌رم ل نك نه‌بت، دێ یێ ڕوی قائیم بت، وئه‌وێ ڕوى قائیم بت دێ شانازیێ ب گونه‌هێ كه‌ت، وكه‌سێ هۆسا بت خودێ گونه‌هێ بۆ وى ژێ نابه‌ت.
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی