حه ديسا بیـست ونــه‌هـێ
حه ديسا بیـست ونــه‌هـێ
عن معاذ بن جبل -رضي الله عنه- قال: قلت: يا نبي الله ، أخبرني بعمل يدخلني الجنة؟ قال: ( لقد سألت عن عظيم، وإنه ليسير على من يـسـره الله تعالى عليه: تعبد الله عز وجل، ولا تشرك به شيئا، وتقيم الصلاة، وتؤتي الزكاة، وتصوم رمضان، وتحج البيت ) ثم قال: ( ألا أدلك على أبواب الخير؟ الصوم جنة، والصدقة تطفىء الخطيئة كما يطفىء الماء النار، وصلاة الرجل في جوف الليل ) ثم تلا: ( تتجافى جنوبهم عن المضاجع ) حتى بلغ: ( يعملون ) ثم قال : ( ألا أخبرك برأس الأمر وعموده وذروة سنامه؟ ) قلت: بلى يا رسول الله! قال: ( رأس الأمر الإسلام، وعموده الصلاة، وذروة سنامه الجهاد ) ثم قال : ( ألا أخبرك بملاك ذلك كله ؟ ) قلت: بلى يا رسول الله! فأخذ بلسانه ثم قال : ( كف عليك هذا ) قلت: يا رسول الله! وإنا لمؤاخذون بما نتكلم به؟ فقال: ( ثكلتك أمك، وهل يكب الناس في النار على وجوههم إلا حصائد ألسنتهم؟ ).
رواه الترمذي
موعاذێ كوڕێ جه‌به‌لى دبێژت: من گۆت: ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ، كاره‌كى بۆ من بێژه، من ببه‌ته به‌حه‌شتێ، ومن ژ ئاگرى دویر بكه‌ت، وى گۆت: ته پسیارا تشته‌كێ مه‌زن كر، وئه‌و یێ ب ساناهیه ل سه‌ر وى یێ خودێ ل سه‌ر ب ساناهى كرى: كو تو په‌رستنا خودێ بكه‌ى وچو شریكان بۆ وى نه‌دانى، و ب كرنا نڤێژێ ڕاببى، وزه‌كاتێ بده‌ى، وڕۆژیا ره‌مه‌زانێ بگرى، وبچیه حه‌جێ، پاشى گۆت: ئه‌رێ ئه‌ز ده‌رگه‌هێن خێرێ نیشا ته نه‌ده‌م؟ ڕۆژى په‌رژانه، ودانا خێران گونه‌هێ ڤه‌دمرینت كا چاوا ئاڤ ئاگرى ڤه‌دمرینت، ونڤێژا زه‌لامى ل نیڤا شه‌ڤێ، پاشى ئه‌ڤ ئایه‌ته خواند: ( تَتَجافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ المَضَاجعِ ) حه‌تا گه‌هشتیه: ( يَعْمَلُونَ )، پاشى گۆت: ئه‌رێ ئه‌ز بۆ ته بێژم سه‌رێ كارى وستوینا وى وكلۆڤانكا وى چیه؟ من گۆتێ: به‌لێ ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ، وى گۆت: سه‌رێ كارى ئیسلامه، وستوینا وى نڤێژه، وكلۆڤانكا وى جیهاده، پاشى گۆت: ئه‌رێ بۆ ته نه‌بێژم: چیه وێ هه‌میێ دگرت؟ من گۆتێ: به‌لێ ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ، ئینا وى ئه‌زمانێ خۆ گۆت، وگۆت: بشێ ڤى، من گۆت: ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ، ما حسێبا وى تشتى دێ د گه‌ل مه ئێته‌كرن یێ ئه‌م پێ دئاخڤین؟ وى گۆت: تو نه‌مینى! ما تشته‌ك هه‌یه مرۆڤان سه‌روسه‌ر بهاڤێته د ئاگرى دا ئه‌گه‌ر به‌رهه‌مێ ئه‌زمانێ وان نه‌بت!
ترمذى ڤه‌دگوهێزت
گرنگیا ڤێ حه‌دیسێ ژ هندێ دئێت ئه‌و وان ئه‌گه‌ران بۆ مه ئاشكه‌را دكه‌ت یێن مرۆڤى دبه‌نه به‌حه‌شتێ، ووى ژ ئاگرێ جه‌هنه‌مێ دپارێزن، وئه‌ڤه ئه‌و مه‌زنترین ئارمانجه یا مرۆڤ د ژینا خۆ یا دنیایێ دا كارى بۆ دكه‌ت.
ئه‌گه‌رێن چوونا به‌حه‌شتێ:
صـه‌حابیێ پێغه‌مبه‌رى موعاذێ كوڕێ جه‌به‌لى، و ژ به‌ر خه‌مخوارنا وى ژ زانینا كارێن چاك، پسیار ژ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- كر كو ئه‌و وى تشتى بۆ بێژت یێ ببته ئه‌گه‌ر كو خودێ ره‌حمێ پێ ببه‌ت، و ل ئاخره‌تێ وى ببه‌ته به‌حه‌شتێ؛ چونكى تشته‌كێ ئاشكه‌رایه كه‌سه‌ك ب كارێ خۆ ناچته بـه‌حـه‌شتێ، وه‌كى د حه‌دیسه‌كا دى یا پێغه‌مبه‌رى دا -سلاڤ لێ بن- هاتى: ( لَنْ يُدْخِلَ أَحَدَكُمْ عَمَلُهُ الجَنَّةَ ) یه‌عنى: كارێ ئێك ژ هه‌وه وى نابه‌ته به‌حه‌شتێ..
بۆچى؟ چونكى هندى تو كارى بكه‌ى، بلا چه‌ند یێ باش بت، تو نه‌شێى حه‌قێ قه‌نجیێن خودێ ژ سه‌ر خۆ ڕاكه‌ى، ڤێجا چاوا دێ شێى هندى كارى كه‌ى تو پێ بچیه به‌حه‌شتێ؟ به‌لێ ژ كه‌ره‌ما خودێ د گه‌ل به‌نیان ئه‌وه وى ئه‌ڤ كاره كره سه‌به‌ب كــو خــودێ ره‌حمێ پــێ ب خـودانــى ببه‌ت. وه‌كى د ئایه‌ته‌كێ دا هاتى: (وَتِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴿٧٢﴾) (الزخرف: 72) یه‌عنى: ئــه‌ڤــه ئــه‌وه به‌حه‌شته یا خودێ ب ره‌حما خۆ هوین لێ داناین ژ به‌ر وى كارێ باش یێ هه‌وه كرى.
وئه‌ڤ كاره یێ موعاذى پسیار ژێ كرى، وه‌كى پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆتى، كاره‌كێ مه‌زنه، و ما چ تشت ژ وێ مه‌زنتره مرۆڤ وێ ئه‌گه‌رێ بزانت یا ئه‌و سه‌ركه‌فتنا مه‌زن پێ ب ده‌ست خۆ ڤه دئینت، كو چوونا بـه‌حـه‌شـتـێ ودویـركه‌فتنا ژ ئاگریه؟ به‌لێ ئه‌و كار، د گه‌ل مه‌زنیا خۆ، كاره‌كێ ب ساناهیه بۆ وى یێ خودێ كه‌ره‌م د گه‌ل كرى، وبه‌رێ وى دایه هیدایه‌تێ، چـونكى هـیـدایه‌ت وته‌وفیق د ده‌ستێ خودێ دایه، ئه‌و وێ دده‌ته وى یێ خۆ ژ هه‌ژى كرى.
و د به‌رسڤێ دا پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- به‌رێ موعاذى دا هه‌ر پێنج ستوینێن سه‌ره‌كى یێن ئیسلامێ، كو دبنه ئه‌گه‌را مه‌زن یا چوونا به‌حه‌شتێ، وگـۆتـێ كو تــو پـه‌رسـتـنــا خـودێ بكه‌ى وچـو شـریكان بۆ وى نه‌دانى، وئه‌ڤه ب كارئینانه‌كا عه‌مه‌لیه بۆ په‌یڤا ته‌وحیدێ:
(لا إله إلا الله، محمد رسول الله)، و ب كرنا نڤێژێ ڕاببى، وزه‌كاتێ بده‌ى، وڕۆژیا ره‌مه‌زانێ بگرى، وبچیه حه‌جێ.. مه‌عنا: ب جهئینانا ستوینێن ئیسلامێ، وواجبێن دینى، دبته ئه‌گه‌را چوونا به‌حه‌شتێ، وه‌كى به‌رى نوكه ژى د هنده‌ك حه‌دیسان دا بۆرى.
پاشى بۆ پتر فایده‌ى پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- ده‌رگه‌هێن خێرێ ژى نیشا صه‌حابیێ خۆ دان، هه‌ر چه‌نده وى ئه‌و پیسار نه‌كربوو ژى، تشتێ هندێ دگه‌هینت كو یا باش ئه‌وه ئه‌وێ پسیار ژێ دئێته‌كرن، ده‌مێ دبینت پسیاركه‌ر یێ ئاماده‌یه بۆ وه‌رگرتنا زانینێ، ئه‌و زێده‌تر ژ پسیارا وى بۆ بێژت، پشتى پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- به‌رسڤا موعاذى داى، گۆتێ: ئه‌رێ ئه‌ز ده‌رگه‌هێن خێرێ نیشا ته نه‌ده‌م؟
یه‌عنى: ئه‌وا مه گۆتى، ئه‌و تشتێن واجبن، یێن بێى وان خودان نه‌چته به‌حه‌شتێ، به‌لێ پشتى چوونا به‌حه‌شتێ، هنده‌ك كارێن دى هه‌نه خێرن، ده‌ره‌جێن وى د به‌حه‌شتێ دا بلندتر لێ دكه‌ن، وجهێ وى خۆشتر لێ دكه‌ن، وئه‌ڤه ئه‌و كارن یێن ئه‌م دبێژینێ: سوننه‌ت.
ئه‌و كار چنه؟
پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- ئیشاره‌ت دا سێ كارێن گرنگ، وگۆت: ڕۆژى په‌رژانه، ودانا خێران گونه‌هێ ڤه‌دمرینت كا چاوا ئاڤ ئاگرى ڤه‌دمرینت، ونڤێژا زه‌لامى ل نیڤا شه‌ڤێ.. پاشى وى ئه‌ڤ ئایه‌ته خواند ئه‌وا خودایێ مه‌زن تێدا مه‌دحێن وان دكه‌ت یێن ب شه‌ڤ گه‌له‌ك نه‌نڤن ژ به‌ر كرنا نڤێژێن شه‌ڤێ: (تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ ) حه‌تا گه‌هشتیه: (يَعْمَلُونَ ).
وئیشاره‌ت بۆ ڕۆژیێ ودانا صه‌ده‌قێ ونڤێژێ ل ڤێرێ، پتر بۆ یێن سوننه‌ته، وپێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- بۆ هه‌ر كاره‌ك ژ ڤان خێره‌ك ئاشكه‌راكر كو پێ دگه‌هته مرۆڤى، رۆژى دبته په‌رژان وه‌كى مه‌تالى مرۆڤى ژ ئاگرێ جه‌هنه‌مێ دپارێزت، ودانا خێران وه‌سا گونه‌هان ڤه‌دمرینت وه‌كى ئاڤێ ده‌مێ ئاگرى ڤه‌دمرینت، ومه‌خسه‌د ب گونه‌هان ل ڤێرێ گونه‌هێن بچویكه؛ چونكى گونه‌هێن مه‌زن هه‌وجه‌ى تۆبێنه، ونڤێژێن شه‌ڤێ ژى وه‌كى دانا خێران گونه‌هان ڤه‌دمرینت.
وپشى ڤان هه‌ر سێ كارێن خێر، پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- سێ كارێن دى یێن گرنگ نیشا هه‌ڤالێ خۆ دان، پشتى مه‌سه‌له ب كرنا پسیاره‌كێ ل به‌ر وى شرینكرى، وگۆتیێ: ئه‌رێ ئه‌ز بۆ نه‌بێژم سه‌رێ كارى وستوینا وى وكلۆڤانكا وى چیه؟
موعاذى گۆتێ: به‌لێ ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ!
وى گۆت: سه‌رێ كارى ئیسلامه، ومه‌به‌ست ب كارى ل ڤێرێ دینه.. یه‌عنى: هه‌ما دین ئه‌وه تو خۆ ب ده‌ست خودێ ڤه به‌رده‌ى، ته‌سلیمى وى ببى، ونیشانا ژ هه‌میان ئاشكه‌راتر یا ته‌سلیمبوونێ ئه‌وه مرۆڤ ب ده‌ڤى ودلى شاهده بده‌ت.
وستوینا دینى نڤێژه، وكانێ چاوا بان بێ ستوین نائێته ڕاگرتن، وه‌سا دین ژى بێ نڤێژ خۆ ناگرت.
وكلۆڤانكا دینى جیهاده، مه‌عنا: تو نابینى كاره‌ك د دینى دا -پشتى فه‌رزان- ب خێرتر بت ژ كرنا جیهادا د ڕێكا خودێ دا.
ل دویماهیێ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆت: ئه‌رێ ئه‌ز بۆ ته نه‌بێژم ئه‌و چ تشته وێ هه‌میێ دگرت؟ یه‌عنى: ئه‌ز بۆ ته دیار نه‌كه‌م كانێ ئه‌صل وبناخه‌یێ هه‌ر تشته‌كى، یێ كو مرۆڤى سه‌رڕاست دكه‌ت، و ژ كه‌فتنێ دپارێزت، چیه؟
موعاذى گۆتێ: به‌لێ ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ.
هنگى پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- ئه‌زمانێ خۆ گرت، وگۆت: بشێ ڤى، یه‌عنى: هشیار بى ئه‌زمانێ خۆ بێ حسێب به‌رنه‌ده، وبزانه تو چ دبێژى، دا ئه‌صلێ خێرێ هه‌میێ ب ده‌ست خۆ بێخى.. موعاذ ژ ڤێ چه‌ندێ عه‌جێبگرتى بوو، وگۆت: ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ، ما حسێبا وى تشتى دێ د گه‌ل مه ئێته‌كرن یێ ئه‌م پێ دئاخڤین؟ ما ئاخفتنێن مه ژى ل سه‌ر مه حسێب دبن؟
پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گۆتێ: تو نه‌مینى! یان ده‌یكا ته ل سه‌ر ته بكه‌ته گرى! وهــه‌ر چـه‌نـده ئه‌ڤ گۆتنه نفرینه ژى، به‌لێ مه‌خسه‌دا پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- نفرین نه‌بوو، وهه‌ما وى ئه‌و ئاخفتن گۆت، وه‌كى وان ئاخفتنێن بێ قه‌صد دئێنه سه‌ر ئه‌زمانێ مرۆڤى، گۆت: ئه‌رێ ما تشته‌ك هه‌یه مرۆڤان سه‌ر و سه‌ر بهاڤێته د ئاگرى دا ئه‌گه‌ر به‌رهه‌مێ ئه‌زمانێ وان نه‌بت! یه‌عنى: هه‌ما به‌س ئه‌زمان وبه‌رهه‌مێ ویه، مرۆڤى دهاڤێته د ئاگرى دا، ئه‌زمانه مرۆڤى ب سه‌ر دئێخت ووى سه‌رفه‌راز دكه‌ت، وئه‌وه وى دئێخت وشه‌رمزار دكه‌ت.
مفایێن حه‌دیسێ:
1- ژ پسیارا موعاذى ئاشكه‌را دبت، كو د ناڤ صه‌حابیاندا هنده‌ك هه‌بوون، خه‌م ژ زانینێ دخوار، و حه‌ز دكر پسیارا كارێن چاك بكه‌ن. هه‌ر وه‌سا شێوه‌یێ فێركرنا پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- بۆ صه‌حبیان ئاشكه‌را دبت، وكانێ چاوا وى ژ تشتێ گرنگتر ده‌ست پێ دكر.
2- خێرا ستوینێن دینى وواجبێن شه‌رعى بۆ مه ئاشكه‌را دبت، وكو ئه‌ون مرۆڤى دبه‌نه به‌حه‌شتێ و ژ ئاگرى دده‌نه پاش.
3- هه‌ر وه‌سا گرنگیا كارێن خێرێ ژى یێن سوننه‌ت، بۆ مه ئاشكه‌را دبت.
4- وحه‌دیس ئیشاره‌تێ دده‌ته گرنگیا ئه‌زمانى، وخه‌طه‌را وى ل سه‌ر مرۆڤى، وكو ئه‌زمانه ژ هه‌ر تشته‌كێ دى پتر خودانى دبه‌ته جه‌هنه‌مێ.
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی