سهرهاتییا خودانێ دووشـاخان (ذو القرنین)
سهرهاتییا
خودانێ دووشـاخان (ذو القرنین)
وهكـی د ســهرهـــاتـیـیـا خودانێن شكهفتێ دا مه گۆتی سوحبهتا (ذو القرنین)ی ژی ئێك ژ وان پسیاران بــوو یێن زانایێن جوهییان بۆ كافرێن قورهیشییان گۆتی دا ئهو ژ پێغهمبهری -سلاڤ لێ بن- بكهن، وڕاستییا پێغهمبهرینییا وی پێ بجهڕبینن، لهو ســهرهــاتـییا وی ژی د گهل یا خودانێن شكهفتێ د ئێك سوورهتێ دا هات، وســهرهاتییا (ذو القرنین)ی جارهكا ب تنێ د قورئانێ دا هاتییه.. ودهمێ خودایێ مهزن سهرهاتییا ڤی مهلكی بۆ مه ڤهدگوهێزت نه ژ بهر هندێ ڤهدگـوهێزت چونكی ئهو مهلكهك بوو دنیا ئێخستبوو بن دهستێ خۆ، نه! بهلكی ژ بهر هندێ چونكی ئهو مرۆڤهكێ چاك بوو، مالێ دنیایێ ومهزنییێ وسهلتهنهتێ خودێ ژ بیرا وی نهبربوو وئێكا هند ژ وی چێ نهكربوو كو ئهو خۆ ژ خودایێ خۆ مهزنتر ببینت، یان زۆردارییێ ل خهلكی بكهت..
ڤێجا دا كو ئهم بزانین (ذو القرنین) كی بوو وسـهرهاتــییا وی چ بــوو دێ خۆ دهیـنه بهر سیبهرا چهند ئایهتهكان ژ سوورهتا (الكهف).
ذو القرنین كی بوو؟ وكهنگی ژیابوو؟
،وبهری ئهم دهست ب ڤهگوهاستنا سهرهاتییا (ذو القرنین)ی بكهین یا د جهێ خۆ دایه ئهم چهندهكێ ل سهر كهسینییا وی باخڤین كانێ ئهو كی بوو، وكهنگی ژیابوو، وبۆچی دگۆتنێ (ذو القرنین)؟ بۆ هندێ دا سهرهاتی پتر ل بهر مه یا ئاشكهرا بت.
ئایهتێن قورئانێ چو ئیشارهتان نادهنه ڤێ چهندێ، نه ناڤێ وی یێ دورست بۆ مه دبێژن، ونه بهحسێ وی دهمی دكهن یێ ئهو تێدا ژیای؛ چونكی قورئانێ -وهكی پتر ژ جارهكێ مه گۆتی- ب ڤهگێڕانا ڤان سهرهاتییان نهڤێت دیرۆكێ وهك دیرۆك هند بۆ مه تۆمار بكهت هندی كو دڤێت عیبـرهتان بۆ مه ژ ڤان سهرهاتییان بهرچاڤ بكهت.
و ل دۆر دهسنیشانكرنا كهسینییا (ذو القرنین)ی سێ گـۆتن ل بهر دهستێ مه ههنه:
🔘یا ئێكێ: كو بـۆچوونا (بیروونی)یه ئهو دبێژت: (ذو القرنین) ئێك ژ مهلكێن (حـمـیهرییان) بوو؛ چونكی مهلكێ وان ب ڤان ڕهنگه ناسناڤان دهاتنه ناسیـن وهكی: (ذو نواس)ی و (ذو یزن)ی، وناڤێ وی (ئهبوو بهكرێ كوڕێ ئهفریقشی) بوو، ئهڤه ب لهشكهرێ خۆ ڤه چووبوو حهتا گههشتییه بهر لێڤا دهریایا سپی، ودبێژن: كیشوهرا ئهفریقیایێ ب وی یا هاتییه ناڤكرن.
🔘یا دووێ: وئهڤه بۆچوونا زانایێن هندێیه ئهو دبێژن: پتـر یا بهرعاقله كو (ذو القرنین)ێ قـورئانـێ بهحسێ وی كری (كهیـخـسرهو) بت ئهوێ یۆنانی دبێژنێ: (سهیرۆس) یان (خۆرس ـ كۆرش) وهكی جوهی دبێژنێ.. ئهڤی حاكمێ عادل هـهر ژ سالا (559) حهتا سالا (530) بهری زایینێ حوكم كربوو، و ل سهر دهمێ خۆ ئهو شیابوو مهملهكهتا فورسێ ویا میدییان بكهته ئێك، ووی ڕۆژههلات وڕۆژئاڤا ئێخستبوونـه بن دهستێ خۆ، وئهو بوو یێ ئهو ئسرائیلی ژ ئێخسیـرییێ بـهرداین یێن (نـهبـووخذنـهصـری) گرتین وئیناینه بابلێ، پشتی كو وی بابل ستاندی( وبهحسێ وی ب باشی د (سفر عزرا)ی دا ژ تهوراتێ هاتییه.)، و ل سالا (1838 ز) پهیكهرهكێ ژ قافكی یێ ڤی مهلكی هاته دیتن دو شاخ ل سهر سهرێ وی بوون، وهك ئیشارهت بۆ مهملهكهتا فارس ومیدییان یێن كو وی گههاندینه ئێك، لهو دگۆتنێ: خودانێ دو شاخان، ودیرۆك بهحسێ دادی وعهدالهتا ڤی مهلكی دكهت.
🔘یا سییێ: وگهلهكێن دی دبێژن: ئهڤ مهلكه ئهسكهندهرێ مهقدوونی بوو، ئهوێ ل دۆرێن سهدسالا سییێ بهری زایینێ حوكم كری، بهلێ چو ڕاستی بۆ ڤێ بۆچوونێ نینن؛ چونكی ئهڤ ئهسكهندهره مهلكهكێ خودان باوهر نهبوو، و ب دادی وعهدالهتێ ژی نههاتییه ناسین( ل دۆر ڤان بۆچوونان بـڕێنه: (قصص الرحمن فی ظلال القرآن) یا (أحمد فائز الحمصی)، 4 / 125-128، چاپا ئێكێ سالا 1415 ك 1995 ز.).
و ل دۆر ئهگهرا ناسینا وی ب ناسناڤێ (ذو القرنین ـ خودانێ دو شاخان) چهند بۆچوونهك ههنه: هندهك دبێژن: چونكی وی ڕۆژههلات وڕۆئاڤایا دنیایێ ئێخستبوونه بن دهستێ خۆ، وهندهك دبێژن: چونكی پویرتێ سهرێ وی یێ درێژ بوو ووی دو شاخ بۆ خۆ چێ دكرن، ودویر نینه وی كولاڤهكێ ئاسنی یێ دو شاخ پێڤه كربته سهرێ خۆ ل دهمێ شهڕی لهو ئهو ب ڤی ناڤی هاتبته ناسیـن.
ذو القرنین ل ڕۆژئاڤایا دنیایێ:
خودایێ مهزن دهمێ سهرهاتییا (ذو القرنین)ی بۆ مه ڤهدگوهێزت وبهری بێژت كانێ وی چ كربوو، ب ڤی ڕهنگی ڕێكێ بۆ سهرهاتییێ خۆش دكهت: (وَيَسْأَلُونَكَ عَنْ ذِي الْقَرْنَيْنِ ۖ قُلْ سَأَتْلُو عَلَيْكُمْ مِنْهُ ذِكْرًا 83 إِنَّا مَكَّنَّا لَهُ فِي الْأَرْضِ وَآتَيْنَاهُ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ سَبَبًا 84) (الكهف: 83-84) وئهڤ بوتپهرێسێن مللهتێ ته [ ئهی موحهممهد ] پسیارا مهلكێ چاك خودانێ دو شاخان (ذو القرنین) ژ ته دكهن، تو بێژه وان: ئهز دێ بهحسهكێ وی بۆ ههوه كهم، دا هوین وی ل بیرا خۆ بینن، وعیبرهتێ بۆ خۆ ژێ وهربگرن، هندی ئهمین مه عهرد ئێخسته بن دهستێ وی، و ژ ههر تشتهكی مه ڕێ وئهگهر دانه وی كو ئهو پێ بگههته تشتێ وی بڤێت ژ گرتنا وهلاتان وشكاندنا دوژمنان وههر تشتهكێ دی.
ژ ڤان ئایهتان دئێته زانین كو خودێ هند هێز وشیان دابوونه (ذو القرنین)ی كو ئــهو جـیـهانا سهردهمێ خۆ ههمییێ بێخته بن دهستێ خۆ و ب دادییێ حوكمی بكهت، مهعنا: ئهو ب خودایێ خۆ ڤه یێ گرێدای بوو، وی ب دورستی پهرستنا خودایێ خۆ دكر لهو خودایێ وی ژی ههمی ئهگهرێن (ماددی) بۆ وی ئاماده كربوون دا ئهو بشێت خهلكی بێخته بن حوكمێ خۆ..
وپشتی ڤێ دهسپێكێ خودایێ مهزن بهحسێ غهزایا (ذو القرنین) ی بۆ ڕۆژئاڤایا عهردی دكهت ودبێژت:(فَأَتْبَعَ سَبَبًا 85 حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فِي عَيْنٍ حَمِئَةٍ وَوَجَدَ عِنْدَهَا قَوْمًا ۗ قُلْنَا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِمَّا أَنْ تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَنْ تَتَّخِذَ فِيهِمْ حُسْنًا 86 قَالَ أَمَّا مَنْ ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ ثُمَّ يُرَدُّ إِلَىٰ رَبِّهِ فَيُعَذِّبُهُ عَذَابًا نُكْرًا 87 وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَىٰ ۖ وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا يُسْرًا 88) (الكهف: 85-88) ئینا وی ب مجدی وزیرهكی ئهو ڕێ وئهگهرێن مه داینێ ب كار ئینان.. حهتا دهمــێ خودانێ دو شاخان گههشتییه جهێ ڕۆژ لێ ئاڤا دبت وی دیت ل بهر چاڤ ههر وهكی ئهو د كانییهكا گهرما خودان ههڕییهكا ڕهش دا یــا ئـــاڤــا دبــت، ووی ل وێرێ مللهتهك دیت، مه گۆت: ئهی خودانێ دو شاخان یان تو ب كــوشــتــنـێ وان عهزاب بده، ئهگهر وان باوهری ب تهوحیدا خودێ نهئینا، یان تو باشییێ د گهل وان بكه، وهیدایهتێ نیشا بـده وبــهرێ وان بده ڕێ. خودانێ دو شاخان گـۆت: ههچییێ ژ وان زۆرداری ل خۆ كر وكوفر ب خودایێ خۆ كر، ئهم د دنیایێ دا دێ وی عهزاب دهین، پاشی ئهو دێ زڤڕته نك خودایێ خـۆ، ڤێجا ئهو ب عهزابهكا مهزن دێ وی د ئاگرێ جههنهمێ دا عهزاب دهت.
وههچییێ ژ وان باوهری ب خودایێ خۆ وتهوحیدا وی ئینا، وكار ب گۆتنا وی كر جزایێ وی ژ نك خودێ بهحهشته، وئهم دێ باشییێ د گهل وی كهین، و ب گۆتنهكا نهرم دێ وی ئاخێڤین، وسهرهدهرییهكا باش دێ د گهل كهین.
وجــهــێ ڕۆژ لـێ ئـاڤـا دبت ئهو جهه یێ ل بهر چاڤێن مرۆڤی ڕۆژ لـێ ئاڤا دبت، ووهسا ژ ڤان ئایهتان ئاشكهرا دبت كو (ذو القرنین)ی هند ب لایێ ڕۆژئاڤایێ ڤه یێ چووی حهتا گههشتییه بهر لێڤێن ئهقیانووسێ ئهتلهنتی (المحیط الأطلسی) ئهو جهێ خهلكی ل وی دهمی هزر دكر كو دنیا (هشكاتی) ل نك خلاس دبت، و ل وی جهی (ذو القرنین)ی مللهتهك دیت لێ دژیان ئینا وی حوكمێ خۆ یێ عادل ل ســهر وان ب جـهـ ئینا: ((هـهچـییێ ژ وان زۆرداری ل خۆ كر وكوفر ب خودایێ خۆ كر، ئهم د دنیایێ دا دێ وی عهزاب دهین، پاشی ئهو دێ زڤڕته نك خودایێ خـۆ، ڤێجا ئهو ب عهزابهكا مهزن دێ وی د ئاگرێ جههنهمێ دا عهزاب دهت.
وههچییێ ژ وان باوهری ب خودایێ خۆ وتهوحیدا وی ئینا، وكار ب گۆتنا وی كر جزایێ وی ژ نك خودێ بهحهشته، وئهم دێ باشییێ د گهل وی كهین، و ب گۆتنهكا نهرم دێ وی ئاخێڤین، وسهرهدهرییهكا باش دێ د گهل كهین)).
وئهڤه ئهو حوكم بوو یێ خودێ نیشا وی دای وبهرێ وی دایێ..
ذو القرنین ل ڕۆژههلاتا دنیایێ:
وپشتی (ذو القرنین) ی وهلاتێن ڕۆژئاڤایێ ئێخستینه بن دهستێ خۆ ئهوی ڕێكا خۆ ڤهگوهاسته ڕۆژههلاتێ، قورئان دبێژت: (ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا 89 حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَطْلُعُ عَلَىٰ قَوْمٍ لَمْ نَجْعَلْ لَهُمْ مِنْ دُونِهَا سِتْرًا 90 كَذَٰلِكَ وَقَدْ أَحَطْنَا بِمَا لَدَيْهِ خُبْرًا 91) (الكهف: 89-91) پاشی خودانێ دو شاخان دویچوونا وان ئهگهران كر یێن خودێ داینێ وزڤڕی ڕۆژههلاتێ. حهتا دهمێ ئهو گههشتییه جهێ ههلاتنا ڕۆژێ، وی دیت ئهو یا ل سهر مللهتهكی دههلێت وان چو ئاڤاهی نینن وان ستاره بكهن، وچو داروبار ژی نینن سیبهرێ ل وان بكهن.
وهسا و ب ڕاستی زانیـنا مه دۆر ل وی تشتی گرتبوو یێ ل نك وی ههی ژ خێرێ وئهگهرێن مهزن، ل ههر جههكێ ئهو بچتێ.
وجهێ ڕۆژ لـێ دههلێت وهكی جهێ ئهو لـێ ئاڤا دبت ئهوه یێ ل بهر چاڤێ مرۆڤی وهسا دیار دبت، وئهو ل جههكی بۆ جههكی یا جودایه، ونههاتییه زانین كانێ ئهڤ مللهته یێ ئایهت بهحس ژێ دكهن كی بوون، و ل كیڤه دژیان: ل ڕۆژههلاتا كـیـشـوهرا ئاسـیایێ دژیان، یان ژی ل بهر كــنـارێ ڕۆژههلاتا كیشوهرا ئهفریقیایێ بوون، ههر چهوا بت وهسا یا دیاره كو ئهو مللهتهك بوون وهلاتێ وان ل بهر چاڤێ ڕۆژێ یێ ئاشكهرا بوو، ونه چو ئاڤاهی وان ههبوون ســیـبهرێ ل وان بكهن نه چو داروبار، ودویر نـیـنـه جلكهكێ وهسا ژی د بهر وان نهبوویه وان ژ ڕۆژێ ستاره بـكـهت، وپشتی وی حوكمێ خۆ ل سهر وان ژی ب جهـ ئینای، ئهوی بهردهوامی ب چوونا خۆ كر حهتا گههشتییه وی جهی یێ ئهو مللهتێ (ههمهج) لـێ دژیا ئهوێ قورئانێ ب ناڤێ (یاجووج وماجووج) دایه ناسینێ..
ذو القرنین ویاجووج وماجووج:
وسهرهاتییا (ذو القرنین) ی د گهل یاجووج وماجووجی قورئان ب ڤی ڕهنگی بۆ مه ڤهدگێڕت:( ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا 92 حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ بَيْنَ السَّدَّيْنِ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمَا قَوْمًا لَا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ قَوْلًا 93 قَالُوا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِنَّ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجًا عَلَىٰ أَنْ تَجْعَلَ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ سَدًّا 94 قَالَ مَا مَكَّنِّي فِيهِ رَبِّي خَيْرٌ فَأَعِينُونِي بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ رَدْمًا 95 آتُونِي زُبَرَ الْحَدِيدِ ۖ حَتَّىٰ إِذَا سَاوَىٰ بَيْنَ الصَّدَفَيْنِ قَالَ انْفُخُوا ۖ حَتَّىٰ إِذَا جَعَلَهُ نَارًا قَالَ آتُونِي أُفْرِغْ عَلَيْهِ قِطْرًا 96 فَمَا اسْطَاعُوا أَنْ يَظْهَرُوهُ وَمَا اسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا 97 قَالَ هَٰذَا رَحْمَةٌ مِنْ رَبِّي ۖ فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ رَبِّي جَعَلَهُ دَكَّاءَ ۖ وَكَانَ وَعْدُ رَبِّي حَقًّا 98) (الكهف: 92-98) پاشی خودانێ دو شاخان ئهو ڕێ وئهگهر ب كار ئینان یێن مه داینێ ودا ڕێ.
حهتا دهمێ ئهو گههشتییه ناڤبهرا وان ههردو چیایان دا یێن تشتێ ل پشت خـۆ ڤهدشێرن، وی ل پشت وان مللهتهك دیت، نێزیك بوو ئهو ژبلی ئهزمانێ خۆ د چو ئهزمـانێن دی نـهگههن.
وان گـۆت: ئهی خودانێ دو شاخان هندی یاجووج وماجووجن -كو دو مللهتێن مهزنن ژ دووندهها ئادهمی- ب كوشتنا مرۆڤان وپویچكرنا شینكاتی خرابكارییێ د عهردی دا دكهن، ئهرێ ڤێجا ئهم كرێ وخهراجهكێ نهدهینه ته، ومالهكی بۆ ته كۆم نهكهین، بهرانبهر هندێ كو تو پهرژانهكی بێخییه د ناڤبهرا مه ووان دا؟
خودانێ دو شاخان گۆت: تشتێ خودایێ من ژ ملكی ودهسههلاتێ دایه من بۆ من ژ مالـێ ههوه چێتره، ڤێجا هوین ب هێزا خۆ هاریكارییا من بكهن ئهز دێ ناڤبڕهكێ ئێخمه ناڤبهرا ههوه ووان دا.
هوین پارچهیێن ئاسنی بۆ من بینن، ودهمێ وان ئهو ئیناین و ل ناڤبهرا ههردو چیایان دانای حهتا ڕاستكری، وی گۆته پالان: ئاگری خۆش كهن، حهتا ئاسن ههمی بوویه ئاگر، وی گۆت: هوین سفری بۆ من بینن دا ئهز ب سهر دا بكهم. ڤێجا یاجووج وماجووج نهشیان ب سهر ناڤـبـڕێ بكهڤن؛ هندی یا بلند وحلی بوو، وئهو نهشیان وێ ژ بن ژی ڤه كون بكهن ژ بهر فرههی وموكمییا وێ. خودانێ دو شاخان گـۆت: ئهڤ ناڤبڕا من دانای دا خرابییا یاجووج وماجووجان ڤهگرت دلۆڤانییهكه ژ خودایـێ من ب مرۆڤان، ڤێجا ئهگهر ژڤانێ خودایێ من هات ل ڕۆژا قیامهتێ ئهو دێ وێ ناڤبڕێ ب عهردی ڤه ڕاست كهت وههڕفینت، وژڤانێ خودایێ من حهق بوویه.
ومه یاجووج وماجووج هێلان -حـهتا ڕۆژا ژڤانێ مه دئێت- دا هندهك ژ وان تێكهلـی هندهكان ببن ؛ ژ بهر هژمارا وان یا بۆش، وبۆ ڕابوونێ د ((بۆڕییێ)) دا هاته پفكرن، ڤێجا مه ههمی چێكری بۆ حسێبێ وجزای كـۆمكرن.
و ژ ڤێ سهرهاتییێ بۆ مه دیار دبت كو مهخسهدا (ذو القرنین)ی ب ڤان شهڕ وڤهكرنێن خۆ دا بۆ وهلاتان ئهو نهبوو مالهكێ زێدهتر بۆ خۆ كۆم بكهت، یان دهرهجه ومهنصبێن خۆ بلندتر لێ بكهت، بهلكی مهخسهدا وى ئهو بوو دینێ خودێ یێ دورست وتهوحـیـدێ د ناڤ خـهلـكـی دا بـهلاڤ بـكـهت ودادییێ ب جهـ بینت، وڤی مللهتی ئـهوێ د ناڤـبـهرا دو چیایان دا دژیا ونهخۆشی ژ دهستێ یاجووج وماجووجان ل سهری ددیت هــزر كر (ذو القرنین) ژی وهكی ههر مهلكهكێ دی ژ مهلكێن دنیایێ حهز ژ مال ومهزنییێ دكهت، لهو وان ژ وی خواست ئهو بهلا یاجووج وماجووجان ژ وان ڤهكهت بهرانبهر هندێ ئهو مالهكێ زێده بدهنه وی، بهلـێ وی بۆ وان ئاشكـهراكـر كـو ئـهوا خودێ دایه وی ژ مالـێ دنیایێ تێرا وی ههیه، ووی چو مال ژ وان نهڤێت بهرانبهر ڤێ قهنجییێ، ب تنێ بلا ئهو ب زهلام وشیانێن خۆ هاری وی بكهن.. وئهو بوو وی سهددهكا مهزن د ناڤبهرا وان دا ئاڤاكر ب وی ڕهنگێ ئایهتان بۆ مه ڤهگێڕای، وئایهت بۆ مه ئاشكهرا دكهن كو ئهگهر دهمێ ڕۆژا قیامهتێ نێزیك بوو خودێ وێ سهددێ دێ ل بهر یاجووج وماجووجان ڤهكهت وئهو دێ ب سهر عهردی دا گرن وخرابییهكا مهزن دێ بهلاڤ كهن.
کومــێتــدان لسـهر بابــه تـی