سه‌رهاتییا لووط پێغه‌مبه‌ر...
سه‌رهاتییا لووط پێغه‌مبه‌ر
سه‌رهاتییا لووط پێغه‌مبه‌رى ژى ـ سلاڤ لـێ بن ـ یا تژییه ژ ده‌رس وعیبـره‌تێن مه‌زن ، له‌و قورئانا پیـرۆز د چارده سووره‌تێن خۆ دا سه‌رهاتىیا وى بۆ مه ڤه‌گێڕا ، ویا زانایه كو سه‌رهاتىیا لووطى د گه‌ل ملله‌تێ وى بـه‌حسى ئێك ژ مه‌زنتـرین وان كه‌فتنا دكه‌ت یێن كو د دیرۆكا مرۆڤینىیێ دا په‌یدا بووین ، ئه‌و كه‌فتنا بوویه ئه‌گه‌را تێبرنا ملله‌تكێ كامل ، ومه‌خسه‌دا مه ب وێ كه‌فتنا ئه‌خلاقىیه .. ویا پێتڤىیه ل سه‌ر مرۆڤینىیێ ئه‌ڤرۆ كو خۆ ب ڤان ڕه‌نگه سه‌رهاتىیان ئاگه‌هدار بكه‌ت ومفاى بۆ خۆ ژێ بگرت .
لووط كى بوو ؟
هه‌ر چه‌نده بارا پتـر ژ به‌رسڤا ڤێ پسیارێ یا د گه‌ل مه بۆرى ژى ده‌مێ مه سه‌رهاتىیا ئیبـراهیمى ڤه‌گێڕاى ، به‌لـێ دا كو مه‌سه‌له ل به‌ر مه پتـر یا ئاشكه‌را بت دوباره دێ بێژین : لووط كورێ هارانێ كورێ ئازه‌رییه ، ودبته برازایێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ ئیبـراهیمى ـ سلاڤ لـێ بن ـ لووط وه‌كى مامێ خۆ ئیبـراهیمى خه‌لكێ عیراقێیه ، وهنده‌ك دبێژن : هێڤێنێ وان ژ باژێڕێ حه‌ررانێیه .
لووط به‌رى پێغه‌مبه‌رینییێ :
ژینا لووطى به‌رى پێغه‌مبه‌رینییێ هه‌ر ژ ده‌مێ هاتییه سه‌ر دنیایێ ، وحه‌تا بوو پێغه‌مبه‌رینییێ هاتىیه هلبژارتن مه ب فره‌هى نه‌زانییه ؛ چونكى قورئانێ ئیشاره‌ت نه‌دایه ڤێ چه‌ندێ ، ب تنێ د ئایه‌ته‌كێ دا ژ سووره‌تا ( العنكبوت ) ده‌مێ خودایێ مه‌زن به‌حسێ ئیبـراهیمى دكه‌ت به‌رى مشه‌خت ببته شامێ دبـێـژت : ( فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ وَقَالَ إِنِّـي مُهَاجِرٌ إِلَـى رَبِّـي إِنَّهُ هُـوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ـ ئینا لووطى باوه‌رى ب ئیبـراهیمى ئینا ودویكه‌فتنا دینێ وى كر . وئیبـراهیمى گـۆت : هندى ئه‌زم ئه‌ز جهــ و وارێ ملله‌تێ خۆ دێ هێلم ودێ قه‌ستا عه‌ردێ پیـرۆز كه‌م كو شامه ، هندى خودێیه ئه‌وه زالـێ كه‌س نه‌شێتێ یێ كاربنه‌جهــ د ڕێـڤه‌برنا خۆ دا ( [ العنكبوت : 26 ] .
ژ ڤێ ئایه‌تێ ـ و ژ سیاقێ چیـرۆكا ئیبـراهیمى ـ ئاشكه‌را دبت كو لووطى ژى وه‌كى مامێ خۆ ئیبـراهیمى ل عیـراقێ دژیا ، وئه‌م دویر نابینین كو لووط ل وى جهى هاتبته ســه‌ر دنیایــێ ؛ چــونـكـى باپیرێ وى ئازه‌ر هێشتا به‌رى بوونا لووطى ژ وه‌لاتێ خۆ مشه‌خت بووبوو ، وقه‌ستا ده‌ڤه‌را بلبلێ كر بوو ، و ل وێرێ دژییا ، وهه‌ر ل وێرێ بنه‌مالا وى زێده بووبوو ، و ل دویڤ گۆتنا ته‌وراتێ ئازه‌رى سێ كوڕ هه‌بوون : ئیبـراهیم ، وهارانێ بابێ لووطى ، وناحوور .
وپشتى كوڕێن وى مه‌زن بووین وبووینه زه‌لام و ب ژن كه‌فتین ، بوونه خودان مال وحال ، ئیبـراهیمى دۆتـماما خۆ سارا بوو خۆ ئینا ، وبرایێن وى یێن دى ژى ب ژن كه‌فتـن ، وبرایێ وى هارانى كوڕه‌ك بوو ناڤێ وى كره لووط .
لووط هه‌ر ژ زارۆكینىیا خۆ مرۆڤه‌كێ پاقژ وبژوین بوو ، وخودێ ئه‌و ژ وى دینێ بێ خێر پاراست بوو یێ ملله‌تێ وى ل سه‌ر ؛ چونكى ئه‌و ب پێغه‌مبه‌رینىیێ دهاته ئاماده‌كرن ، و ژ لایه‌كێ دى ڤه چونكى ئه‌و ل سه‌ر ده‌ستێ پێغه‌مبه‌ره‌كێ مه‌زن وخودان قه‌در كو مامێ وى ئیبـراهیم بوو ـ سلاڤ لـێ بن ـ دهاته په‌روه‌رده‌كرن .
ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ لووطى هه‌ر ژ زارۆكینىیا خۆ عه‌بدینىیا خودایێ ب حه‌ق دكر وباوه‌رى ب دینێ ئیبـراهیمى ئینابوو .
ده‌مێ ئیبـراهیم ژ ده‌ڤه‌را عیـراقێ مشه‌خت بووى لووط ژى د گه‌ل خۆ بر ، وپشتى ئه‌و چه‌نده‌كێ ل حه‌ررانێ ماین وان پێکڤه قه‌ستا شامێ كر ، و ل جهه‌كێ نێزیكى ده‌ڤه‌را قودسێ ئاكنجى بوون (وەکی بوری دگەل مە دەمێ مە سەرهاتییا ئیبراهیمی سلاڤ لێ بن ڤەگوهاستی) ، و ل وێرێ ـ وپشتى لووط بوویه زه‌لامه‌كێ تمام ـ خودێ وه‌سا حه‌ز كر لووطى ژى بۆ پێغه‌مبه‌رینییێ هلبژێرت ، وبـهـنـێـرتـه ده‌ڤه‌را ســه‌دوومــێ ل ژێرىیا وه‌لاتــێ شامــێ ؛ دا بـه‌رێ وان بده‌ته دینێ دورسـت ووان ژ شـركـێ وبـێ ئـه‌خـلاقـىیـێ بــده‌ته پاش ، لـه‌و خودێ فه‌رمان ل پێغه‌مبه‌رێ خۆ ئیبراهىمى كر كو ئه‌و ده‌ستویرییا برازایێ خۆ لووطى بده‌ت دا بچته سه‌دوومێ .
وئه‌گه‌ر پسیار بێته‌كرن : ئه‌رێ هنارتنا لووطى بۆ خه‌لكێ سه‌دوومێ پشتى چوونا ئیبـراهیمى وسارایێ بۆ مصرێ بوو ، یان به‌رى هنگى بوو ؟
دێ بێژین : هنده‌ك دیرۆكڤان ل وێ باوه‌رێنه كو هنارتنا لووطى به‌رى چوونا ئیبـراهیمى بوو بۆ شامێ ، له‌و ده‌مێ ئه‌و چوویه شامێ ئه‌و وژنكا خۆ ب تنێ بوون ، و لووط د گه‌ل وان نه‌بوو .
لووط وپێغه‌مبه‌رینى :
پشتى لووط ـ سلاڤ لـێ بن ـ بۆ پێغه‌مبه‌رینییێ هاتییه هلبژارتن ، خودێ فه‌رمان لـێ كر ئه‌و بچت قه‌ستا ده‌ڤه‌را سه‌دوومێ بكه‌ت (ئەو جهــ نوکە دکەڤیتە دەڤەرا (ئوردنێ) ل ژورییا گزیرتا عەرەبان ) ، وسه‌دووم وه‌كى پایته‌ختێ بوو بۆ شه‌ش حه‌فت باژێڕه‌كێن مه‌زن ، وهژماره‌كا نه یا كێم ژ گوندان ، وخه‌لكێ ڤى جهى هه‌مى ژ ئێك ملله‌تى بوون ، و هه‌مى ل سه‌ر ئێك دین بوون ، كو صه‌نه‌م په‌رێسى بوو .
پشتى لووط هاتــییه سه‌دوومێ ، ل وێرێ ئاكنجى بوو ، ووه‌سا دیاره كو وى ل وێرێ ژن ئینابوو ، وژنا وى ژ خه‌لكێ وێ ده‌ڤه‌رێ بوو ، وئه‌و ژى ل سه‌ر دینێ وان بوو ، وه‌كى دێ بۆ مه ئاشكه‌را بت .
پشتى لووط بوویه ئێك ژ وان وخـزماینى د ناڤبه‌را وى ووان دا په‌یدا بووى ، ووان زانى كو لووط مرۆڤه‌كێ پاقژ وبژوینه ، لووطى ده‌ست ب به‌لاڤكرنا دینێ خودێ یێ ڕاست ودورست كر ، ونێزیكى سیهــ وپێنج سالان ئه‌و د ناڤ وان دا ما وبێ وه‌ستیان وى به‌رێ وان دا ڕێكا خودێ .
د پـتـر ژ ده‌هــ سووره‌تان دا قورئان سه‌رهاتىیا لووط پێغه‌مبه‌رى وملله‌تێ وى بۆ مه ڤه‌دگێڕت (ئەو سورەت ژی ل دویف هاتنەخوارا وان ئەڤەنە : ( النجم ، ق ، القمر ، الأعراف ، الفرقان ، الشعـراء ، النمل ، هــود ، الحجر ، الصافات ، الذاريات ، الأنبياء ، الـحاقـة ، العنكبوت)) ، بۆ هندێ دا ئه‌م خۆ ژ وان ئه‌گه‌ران بده‌ینه پاش یێن ملله‌تێ لووطى ژ به‌ر چوویه هیلاكێ .
مللەتێ لووطی:
ئه‌و ملله‌تێ لووط بوو هاتییه هنارتن د سه‌رداچوون و ( ئنحرافا ) خۆ دا ملله‌ته‌كێ عـه‌جێب بوو ، ملله‌ته‌ك بوو هه‌مى پێكڤه : ژن ومێر .. هویر وگر ..
بچویك ومه‌زن ل سه‌ر كرنا فاحیشێ وخرابىیێ وتاوانێ كۆم بووبوون ، وئه‌ڤه تشته‌كه دبت د دیرۆكێ هه‌مییێ دا ل نك ملله‌ته‌كێ دى ژبلى ڤى ملله‌تى په‌یدا نه‌بت .
ملله‌تــه‌ك ئه‌گه‌ر چه‌ند یێ خراب بت وحه‌ز ژ خرابىیێ بكه‌ت ، هه‌ر چه‌ند مرۆڤه‌ك د ناڤ وان دا دێ هه‌بن ب ڤى كارێ وان دڕازى نه‌بن ، به‌لـێ كو ملله‌ته‌ك هه‌بت هـه‌مى پێكڤه ل سه‌ر كرنا خرابىیێ كـۆم ببن ، وخرابى ل به‌ر وان ببته تشته‌كێ عه‌ده‌تى ، ئه‌ڤه تشته‌كێ غه‌ریبه ! ویا ژ ڤێ ژى غه‌ریبتـر ئه‌وه ئه‌ڤ خرابىیا د خرابىیێ ب خۆ دا كاره‌كێ ( شاذ ) بت ـ وه‌كى كو ل نك ملله‌تێ لووطى په‌یدا بووى ـ !
( شذووذا ) ملله‌تێ چ بوو ؟
قورئان ب ڕه‌نگه‌كێ ئاشكه‌را ل سه‌ر ڤى ملله‌تى تۆمار دكه‌ت كو ئه‌ڤ ڕه‌نگێ نه‌عه‌ده‌تى د خرابىیێ دا ب خۆ كاره‌ك بوو ژ داهێنانا ڤى ملله‌تى بوو ، قورئان دبێژت :
( وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُمْ بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ الْعَالَمِينَ . إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّسَاءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ ـ وتو به‌حسێ لووطى بـكـه ده‌مێ وى گـۆتىیه ملله‌تى خۆ : ئه‌رێ هوین وێ كرێتىیا زێده كرێت دكـه‌ن ؟ كه‌سێ ژ چێكرىیان به‌رى هه‌وه ئه‌و نه‌كرىیه . هنـدى هوینن هوین ـ ژ گڕدارىیا خـۆ ـ دچنه نك زه‌لامان ، وهوین به‌رێ خۆ ناده‌نه كرێتىیا ڤى كارى ، وهوین وان ژنێن خودێ بـۆ هه‌وه حه‌لالكرین دهێلن ، هوین ملله‌ته‌كن هه‌وه زێده‌گاڤى ل سه‌ر توخویبێن خودێ كرىیه . وكرنا كارێ خراب د گه‌ل زه‌لامان كاره‌ك بوو ملله‌تێ لووطى بۆ جارا یه‌كێ ده‌رێخست بوو ، به‌رى وان چو كه‌سان ئه‌ڤ كاره نه‌كرىیه ( [ الأعراف : 80-81 ] .
ئه‌ڤه بوو ئه‌و كارێ كرێتێ ملله‌تێ لووطى كرى : كو زه‌لام وجا خۆ ب زه‌لامى بقه‌تینت وپشت بده‌ته ژنێ !
وسه‌ره‌كانىیا ڤى ده‌ردى وهه‌مى ده‌ردێن دى ژى یێن كو د ناڤ ڤى ملله‌تى دا هـه‌یـن ئـه‌و بــوو ڤى ملله‌تى خودێ نه‌دناسى ، ته‌وحیدێ ڕێكا خۆ ل نك وان نه‌دیتبوو ، وهه‌ر ملله‌ته‌كێ خودێ ب دورستى نه‌ناست ( چ ئێكجار باوه‌رىیێ پێ نه‌ئینت ، یان شریكان بۆ وى د په‌رستنێ دا بدانت ، یان باوه‌رىیێ ب هنده‌ك ناڤ وسالـۆخـه‌تـێــن وى نــه‌ئینت ) ژێ عه‌جێبگرتى نه‌به ئه‌گه‌ر هه‌مى ڕه‌نگێن ئنحرافێ د ناڤ دا په‌یدا بوون ..
دین دوژمنى ودویراتىیا ژ خودێ ژێده‌رێ هه‌مى ئێشێن جڤاكى وئه‌خلاقى وئابۆرییه .
گاڤا لووط هاتىیه د ناڤ ڤى ملله‌تى دا بوویه ئێك ژ وان ، به‌رى هه‌ر تشته‌كى وى ئه‌و ل سه‌ره‌كانىیا ده‌ردى هشیاركرن ، وداخواز ژ وان كر كو ئه‌و ته‌قوا خودێ بكه‌ن وگوهدارىیا پێغه‌مبه‌رێ وى بكه‌ن :
( كَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ الْمُرْسَلِينَ . إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ لُوطٌ أَلَا تَتَّقُونَ . إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ . فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِي . وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِي إِلا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ ـ مللـه‌تـێ لووطى دره‌و ب پێغه‌مبه‌رینىیا وى كر ، ڤێجا وان ب ڤێ چه‌ندێ دره‌و ب هه‌مى پێغه‌مبه‌رێن خودێ كر ؛ چونكى یا ئه‌و پێ هاتین ژ ته‌وحیدێ وبناخه‌یێن شریعه‌تى هه‌مى یه‌كه .
ده‌مێ برایێ وان لووطى گـۆتىیه وان : ما هوین ژ عه‌زابا خودێ ناترسن ؟ هندى ئه‌زم ئه‌ز پێغه‌مبه‌ره‌كم ژ خودایێ هه‌وه ، یێ ده‌سپاكم ل سه‌ر گه‌هاندنا په‌یاما وى بۆ هه‌وه، ڤێجا هوین خۆ ژ عه‌زابا خودێ بپارێزن وگوهدارىیا من د وى تشتى دا بكه‌ن یێ ئه‌ز به‌رێ هه‌وه دده‌مێ ، وسه‌را گازییا خۆ بۆ ڕێنیشادانا هه‌وه ئه‌ز چو كرێیه‌كێ ژ هه‌وه ناخوازم ، هندى كرێیا منه هه‌ما ب تنێ ل سه‌ر خودایێ هه‌مى چێكرىیانه ( [ الشعرا‌ء : 160-164 ] .
مه‌عنا مه‌سه‌لا ئێكێ یا لووطى به‌رێ ملله‌تێ خۆ دایێ ته‌وحیدا خودێ بوو ، كو ئه‌و باوه‌رىیێ ب خوداینىیا خودێ بینن ، وپه‌رستنێ بۆ وى ب تنێ بكه‌ن ، وگوهدارىیا پێغه‌مبه‌رێ وى ژى بكه‌ن .
مه‌سه‌لا دووێ ئه‌و بوو یا به‌رى نوكه مه به‌حس ژێ كرى ، كو ئه‌و وێ خرابىیا كرێت و( شاذ) یا وان ژ نوى ده‌رێخستى نه‌كه‌ن ، وخۆ ژێ دویر بكه‌ن .. هه‌ر چـه‌نده ئه‌ڤ هه‌ردو مه‌سه‌له ژێك نائێنه جوداكرن ؛ چونكى ئه‌و كه‌سێ خودایێ خۆ ب دورستى بـناست دێ به‌رێ خۆ ده‌ته وان ڕێ وڕێبازان یێن خودێ بۆ ژینێ داناین ، و ژ وان ڕێبازان لا ناده‌ت .
ڕۆژا خـودێ مـرۆڤ ئافــرانـدى ، وى وه‌سا حــه‌زكــرىیه كـو نفشێ ڤى مرۆڤى ل سـه‌ر دو پـشـكان لـێـكـڤـه بكه‌ت : نێر ومێ ، و ژ وان ڕێبازان یێن كو خودێ بۆ زێده‌هى وبه‌رده‌وامبوونا نفشێ مرۆڤى داناین ئه‌وه : نێر ومێ بگه‌هنه ئێك ، و د ئه‌نجام دا دوونـده‌هــ ب دویڤ وان بــكـه‌ڤت ، ودا كو ئه‌ڤ گه‌هشتنه یا دورست بت خودێ ـ ژ لایێ له‌شى وده‌روونى ڤه ـ هه‌ردو لا ب ڕه‌نگه‌كێ وه‌سا دان كو ب كێر هندێ بێن بـگــه‌هـنـه ئێك ، وئه‌ڤ گه‌هشتنه ل به‌ر هه‌ردو لایان شرینكر ؛ دا ئه‌و ببنه ئامویره‌تێ ب جهئینانا ڤێ قه‌ده‌را خودێ .
ئـه‌ڤـه ڕێبازه‌كه ژ وان ڕێبازان یــێــن خــودێ مرۆڤ ل سه‌ر داین ، وتۆڤه‌كه وى د خوڕستىیا مرۆڤى دا چاندى ؛ دا ژین ب ڕه‌نگه‌كێ سورشتى ب ڕێڤه بچت ، وهه‌ر جاره‌كا مرۆڤى خۆ ژ بیـركر وخودایێ خۆ ب دورستى نه‌ناسى دێ ژ ڤێ خوڕستىیێ لاده‌ت ودێ پێ ل ڤێ ڕێبازێ دانت ..
وملله‌تێ لووطى ئێك ژ وان ملله‌تان بوو یێن خودێ ب دورستى نه‌ناسى ، له‌و به‌رى هه‌ر تشته‌كى وان پێ ل وێ خوڕستىیێ دانا یا خودێ مرۆڤ ل سه‌ر ئافـرانـدى ، وئــه‌و گه‌هشتنه ده‌ره‌جه‌یه‌كێ وان خۆشىیا خۆ د هندێ ڕا ددیت ئه‌و د په‌یوه‌ندىیێن خۆ یێن ( جنسى ) دا د ( شاذ ) بن ، وزه‌لام وجا خۆ ب زه‌لامى بقه‌تینت ، وپشت بده‌ته ژنێ ! (دجاهلیەتا غەربی یا نوی ژی دا ئەڤ رەنگێ (شذوذێ) یێ بەلاڤە ، و هێدێ هێدی یێ دبتە تشتەکێ عەدەتی ، نەبەس هندە بەلکی ل هندەک (وەلاتێن پێشکەفتی)کەنیسە ژی یا ئعترافێ پێ دکەتو رەنگەکێ شەرعییەتێ ددەتێ) وچونكى ئه‌ڤ كرێتىیا وان دكر ل به‌ر وان بووبوو تشته‌كێ عه‌ده‌تى مه‌سه‌له گـه‌هـشتبوو وێ ده‌ره‌جــێ وان ئـه‌ڤ كاره ب دزى ڤه نه‌دكر ، به‌لكى ل پێش چاڤ و ب شانازى ڤه وان ئه‌و دكر ، وكه‌سه‌ك د ناڤ وان دا نه‌بو بێژته وان ئه‌ڤه كاره‌كێ خرابه :
(وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُمْ بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ الْعَالَمِينَ . أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ وَتَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَتَأْتُونَ فِي نَادِيكُمْ الْمُنكَرَ فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَنْ قَالُوا ائْتِنَا بِعَذَابِ اللَّهِ إِنْ كُنتَ مِنْ الصَّادِقِينَ ـ وبه‌حسێ لووطى بكه ده‌مێ وى گـۆتىیه ملله‌تێ خـۆ : هندى هوینن هوین وێ كرێتىیێ دكه‌ن یا كه‌سێ به‌رى هه‌وه نه‌كرى ، ئه‌رێ هوین بۆ خرابىیێ دچنه نك زه‌لامان ، وهوین ب كارێ خۆ یێ پیس ڕێكێ ل ڕێڤنگان دگرن ، وهوین د دیوانێن خـۆ دا كریارێن كرێت دكه‌ن وه‌كى تڕانه‌پێكرنا ب خه‌لكى ، وتێوه‌ركرنا به‌رتفكان د وان یێن ب ڕێڤه دچن ، وگه‌هاندنا نه‌خۆشىیێ بۆ وان ب گـۆتن وكریارێن سه‌قه‌ت ؟ وئه‌ڤه ئاگه‌هداركرنه‌كه كو چێ نابت خه‌لك ل سه‌ر وى تشتى كۆم ببن یێ خودێ وپێغـه‌مبه‌رى ئه‌و ژێ داینه پاش . ڤێجا به‌رسڤا ملله‌تێ لووطى ل سه‌ر گـۆتنا وى ب تنێ ئه‌و بوو وان گـۆت : كانێ عه‌زابا خــودێ بــۆ مـه بینه ئه‌گه‌ر تو ڕاست دبێژى ، ویێ ل دویڤ سۆزا خۆیى ( [ العنكبوت : 28-29 ] .
و ژ ڤــێ ئایه‌تا بۆرى ئاشكه‌را دبت كو ڕێگرى وتڕانه پێكرنا ب ڕێڤنگان ژى ئێك ژ وان كرێته كاران بوو یێن ملله‌تێ لووطى دكرن ..
د ناڤ ڤـێ گـێـلـه‌شــووكا بێ ئه‌خلاقىیێ دا لووط ب تنێ ڕابووڤه وده‌نگێ خـۆ ب حه‌قىیێ بلندكر ، وى خواست به‌رێ پێلێ وه‌رگێڕت ، خودایێ حه‌ق ب خه‌لكى بده‌ته ناسین ، وملله‌تێ خۆ ژ خه‌وا بێ ئاگه‌هىیێ ڕاكه‌ته‌ڤه ، وبه‌رێ وان بـده‌تـه ئه‌خلاقى وپاقژىیێ .. به‌لـێ ئه‌و ملله‌تێ د خرابىیێ ڕا ستویر بووى ، و ب شیـرێ جاهلییه‌تێ هاتىیه ب خودانكرن زوى ب زوى ل ڕاستىیێ نازڤڕت .
سیهــ وپێنج سالان لووطى ڕۆژ وشه‌ڤێن خۆ كرنه ئێك ، مرۆڤه‌كێ ب تنێ ژى باوه‌رى پێ نه‌ئینا .. چ گـۆتن ؟
جار گـۆتن : ئه‌ى لووط ! به‌لا خۆ ژ مه وڕێبازا مه ڤه‌كه .. ئه‌م وه‌كى خۆ وتو وه‌كى خۆ ..
وجار گـۆتن : دا بۆ ته بێژین : ئه‌گه‌ر تو ده‌ڤ ژ گازىیا خۆ به‌رنه‌ده‌ى ئه‌م دێ ته ژ وه‌لاتێ خۆ ده‌رێخین .. وجار ژى تڕانه بۆ خۆ ب لووطى كرن وگـۆتن : تو چه‌ند مرۆڤه‌كێ پاقژ وبژوینى ! ئه‌م وتو ب كێر ئێك نائێیـن ، یا باش ئه‌وه ئه‌م ته ژ وه‌لاتێ خۆ ده‌ربێخین ؛ دا ئه‌م ژى رحه‌ت ببین وتو ژى رحه‌ت ببى .
دناڤبه‌را لووطى وملله‌تێ وى دا :
پـشـتـى ملله‌تێ لووطى پشت ڕاست بووین كو لووط ده‌ڤ ژ گازىیا خۆ به‌رناده‌ت ، ڕابوون ده‌ست دانه گه‌فان ، ل سه‌رى گه‌ف ل لووطى كرن كو ئه‌گه‌ر ئه‌و خۆ بێ ده‌نگ نه‌كه‌ت ، ئه‌و دێ نه‌چار بن وى ژ وه‌لاتێ خۆ ده‌رێخن ، مانێ مرۆڤه‌كێ بیانىیه ژ ده‌رڤه‌ى وه‌لاتى یێ هاتى !
لووط لێڤه نه‌بوو .. ڕابوون ڕه‌نگه‌كێ حصارێ دانا سه‌ر ، گۆتـنـێ : ئه‌ى لووط ! وه نه‌بت كو كه‌سه‌كێ مێڤان بكه‌ى ، یان تـو بـبـىیه مێڤان ل نك كه‌سه‌كێ ، ل مالا خۆ ڕوینه ته شوله ژ مه نه‌بت ، ئه‌م دێ وێ كه‌ین یا مه بڤێت ، ل نك ته خرابى بت یان نه .. ئه‌م وێ نزانین یا تو دبێژى ، بێ ئه‌خلاقى چیه ؟ ئه‌ڤه ناڤه‌كه تو ل سه‌ر كارێ مــه ددانى ، ئه‌و تشتێ ل نك ته بێ ئه‌خلاقى ، ل نك مه بێ ئه‌خلاقى نینه ، ئه‌م دبێژینێ : ئازادى یا كه‌سى !
لووطى گـۆت : ئه‌ى ملله‌تێ من ! دلـێ من یێ ب هه‌وه ڤه ، ئه‌ز دترسم ئه‌ڤ كارێ هــوین دكــه‌ن ببته ئه‌گه‌را هندێ هوین بچنه هیلاكێ ، و خـودێ غه‌زه‌با خۆ ب سه‌ر هه‌وه دا بینت .
جاره‌كا دى وان یارى بــۆ خـۆ ب لووطى كرن وگـۆتن : غه‌زه‌با خودێ وهــیــلاك ؟! كانـێ كه‌ره‌م بكه وێ عه‌زابا خودێ ب سه‌ر مه دا بینه یا تو گه‌فێ پێ ل مه دكه‌ى .
قاصدێن عه‌زابێ :
گاڤا هه‌ڤڕكى گه‌هشتىیه ڤى حه‌ددى .. ئه‌مرێ خودێ ل سه‌ر هندێ هات كو دویماهى بۆ ڤى ملله‌تى بێته دانان ، خودایێ مه‌زن ئه‌مر ل جبریلى ـ سلاڤ لـێ بن ـ كر كو ئه‌و د گه‌ل ئسرافیلى ومیكائیلى ژۆردا بێنه خوارێ ؛ دا دو مزگینىیا بۆ دو پێغه‌مبه‌رێن وى بیننه خوارێ :
ـ بۆ ئیبـراهیمى كو خودێ د گه‌ل وى هاته كه‌ره‌مێ وكوڕه‌كێ ژ ژنكا وى سارایێ دێ ده‌تێ .
ـ وبۆ لووطى كو خودێ ملله‌تێ وى یێ كافر دى به‌ته هیلاكێ .
قورئان دبێژت : (وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ فَمَا لَبِثَ أَنْ جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ . فَلَمَّا رَأَى أَيْدِيَهُمْ لَا تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمِ لُوطٍ . وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ . قَالَتْ يَاوَيْلَتَا أَأَلِدُ وَأَنَا عَجُوزٌ وَهَذَا بَعْلِي شَيْخًا إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ . قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَى يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ . إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُنِيبٌ . يَاإِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ ـ و ب ڕاســتى فریشته هاتبوونه نك ئیبـراهیمى دا مـزگینىیێ ب بوونا ئیسحاقى ویه‌عقووبى د دویڤ وى دا بده‌نه وى وژنكا وى ، ئـیـنا وان گـۆت : سلاڤ ل ته بن ، وى د به‌رسڤا وان دا گـۆت : سلاڤ ل هه‌وه بن ، وئه‌و ب له‌ز چوو وگـۆلكه‌كا قه‌له‌و وسۆركرى بۆ وان ئینا دا ئه‌و ژێ بخـۆن . ڤێجا ده‌مێ ئیبـراهیمى دیتى ئه‌و ده‌ستێن خـۆ درێژ ناكه‌نێ و ژێ ناخـۆن ، ئه‌و چه‌نده ل دلـێ وى نه‌هات ، وئه‌و د دل دا ب ترسێ حه‌سیا و د وان دا كه‌فته گومانێ ، فریشته‌یان ـ ده‌مێ دیتى ئیبـراهیم یێ دترست ـ گـۆت : نه‌ترسه ئه‌م ملیاكه‌تێن خودایێ ته‌ینه ئـه‌م بـۆ ملله‌تێ لــووطى یێن هاتینه هنارتن دا وان تــێ ببه‌ین . وژنــكـا ئیبـراهیمى ـ سارا ـ ئــــه‌وا ل پشت په‌رده‌ى ژ پێیان ڤه ڕاوه‌ستاى گوهــ ل ئاخفتنێ دبوو ، ئینا ژ مه‌نده‌هۆشىیا وى تشتى دا یـــێ وێ گوهــ لـێ بووى وێ كره كه‌نى ، ئـیـنـا مـه ل سـه‌ر ئـه‌زمانێ ملیاكه‌تان مزگینى دا وێ كو دێ وێ ژ ئیبـراهیمى كوڕه‌ك بت ناڤێ وى دێ ئیسحاق بت ، ودێ وێ نه‌ڤىیه‌ك ژ وى كوڕى هه‌بت كو یه‌عقووبه . ده‌مێ مزگینى ب بوونا ئیسحاقى بۆ سارایێ هاتىیه دان وێ ژ مه‌نده‌هۆشى گـۆت : وه‌ى بۆ من چاوا دێ من كوڕه‌ك بت وئه‌ز یا پیـر بوویم ، وئه‌ڤه زه‌لامێ من ژى یێ پیـربووى و ب ناڤ سال ڤه چووى ؟ هندى بوونا بچویكه‌كىیه ژ ئێكا وه‌كى من وزه‌لامـــێ مـن ل پیـراتىیێ تشته‌كێ عـه‌جـێـبـه . فریشته‌یان گـۆته وێ : ئه‌رێ تو ژ حوكم وفه‌رمانا خودێ یا حـێـبـه‌تىیى ؟ دلـۆڤانـى وپیـرۆزىیا خودێ ل سه‌ر هه‌وه بنه‌مالا پێغه‌مبه‌رینىیێ هـه‌یـه . هـنـدى ئــه‌وه سالـۆخـه‌ت وكریارێن وى جهێ مه‌دح وسوپاسىیێنه ، وئه‌و د وان سـالـۆخـه‌ت وكـریاران دا خــودانـێ بـلـنـدى ومه‌زنىیێ یه .
ڤـێـجا ده‌مێ ترس ژ ئیبـراهیمى چووى ژ بـه‌ر نـه‌خـوارنا مـێـهـڤانێن وى بۆ خوارنێ ، ومـزگـیـنـى ب ئـیـسـحاق ویــه‌عــقـووبى بۆ وى هاتىیه دان ، ئه‌و ما دان وستاندن د ده‌رحه‌قا تێبرنا ملله‌تێ لووطى دا د گه‌ل هنارتىیێن مه كر .
هندى ئیبـراهیمه گه‌له‌ك یێ ئارامه حـه‌ز ژ هندێ ناكه‌ت له‌ز د عه‌زابدانێ دا بێته كرن ، گه‌له‌ك خـۆ بۆ خودێ دشكێنت وهه‌وار دكه‌تێ ، وئه‌و د هه‌مى كارێن خـۆ دا ل خودێ دزڤڕت .
هنارتىیێن خودێ گـۆت : ئه‌ى ئیبـراهیم تو ده‌ڤ ژ ڤێ هه‌ڤڕكىیێ به‌رده وداخوازا دلـۆڤانىیێ بۆ ملله‌تێ لووطى نه‌كه ؛ چونكى وان یا خـۆ هێژاى عه‌زابێ كرى ، وفه‌رمانا خودایێ ته هاتىیه كو وان تێ ببه‌ت ، وهندى ئه‌ون عه‌زابه‌كا نه‌ئێته زڤڕاندن ژ خودایێ وان دێ گه‌هته وان ( [ هود : 69 ـ 76 ] .
ب ڤى ڕه‌نگى ئه‌و هه‌ر سێ ملیاكه‌تێن خودێ یێن كو ئێخستینه سه‌ر قالبێ سێ جحێلێن جوان وتازه هاتن دا خه‌لكێ سه‌دوومێ یێ كافر ببنه هیلاكێ وه‌كى وان خواستى ، وچونكى وان مزگینىیه‌ك بۆ ئیبـراهیمى ژى هه‌بوو ، ئه‌و به‌راهىیێ هاتنه نك وى ، وپشتى وان مزگینى دایێ ، ئیبـراهیمى پسیار كر : ئه‌رێ مه‌سه‌لا هه‌وه چىیه ، وخودێ هوین بۆ چ هنارتینه ؟ وان گـۆت : ئه‌م یێن هاتینه هنارتن دا ملله‌تێ لـووطى بـبـه‌ینه هیلاكێ ، ئینا ئیبـراهیم د گه‌ل وان كه‌فته دان وسـتانـدنـێ ، دا پـشـت ڕاست ببت كو برازایێ وى نه‌ژ وانه یێن خودێ فه‌رمان ب تـێـبـرنا وان داى ، وپـشـتـى وان ملیاكه‌تان ئیبـراهیم پشت ڕاست كرى كو ب تـنـێ ئـه‌و بـۆ تـێـبـرنا كافران یێن هاتینه هنارتن ، وان ده‌ستویرى ژێ خواست و ب لایێ سه‌دوومى ڤه چوون ..
قاصدێن خودێ ل مالا لووطى :
دبێژن : ل ئێڤاره‌كا دره‌نگ ئه‌و قاصدێن خودێ ئه‌وێن خۆ ئێخستینه سه‌ر ڕه‌نگى سێ جحێلێن خوشكۆك گه‌هشتنه به‌ر په‌ڕێ باژێڕى ، كچه‌كا لووطى بۆ ئاڤكێشانێ ده‌ركه‌فـتـبـوو ، وان سلاڤ كرێ وگـۆتـێ : ئـه‌رێ ئـه‌م دێ لـووطى ل كیڤه بینین ؟ ده‌مێ وێ هه‌ر سێ جحێل دیتین وێ ب ڕه‌نگێ وان زانى ئه‌و دبیانینه ، ترسا وێ ئه‌و بوو ئه‌گه‌ر ئه‌و بێنه ناڤ باژێڕى وبێ ئێخلاقێن سه‌دوومێ پێ بحه‌سیێن بێن نه‌خۆشىیێ بگه‌هیننه وان ، وچونكى وێ دزانى سه‌ر وگرگرێن كوفرێ یا مه‌نعه‌كرى كو لووط مێڤانان بحه‌وینت ، وێ گـۆته وان : نـوكه لووط ل ماله ، وئه‌ز كچا ویمه ، ل ڤێرێ بمینن ونه‌ئێنه ناڤ باژێڕى حه‌تا ئه‌ز دچم بێژمه بابێ خۆ ، ووه‌سا چێبوو ..
وگاڤا لووط ب هاتنا وان حه‌سیاى گه‌له‌ك ته‌نگاڤ بوو ، به‌لـێ نه‌چار بوو بچت وان ب دزى ڤه بینته مالا خۆ ؛ دا كه‌س پێ نه‌حه‌سیێت .
قورئان دبێژت : ( وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ ـ وده‌مێ هنارتىیێن مه هاتینه نك لووطى هاتنا وان بۆ وى یا خـۆش نه‌بوو وئــه‌و ژێ تـه‌نگاڤ بوو ؛ چونكى وى نه‌دزانى كو ئه‌و هنارتىیێن خودێنه ، ڤێجا ئه‌و ژ به‌ر ملله‌تێ خـۆ ژ وان ترسا ، وگـۆت : ئه‌ڤه ڕۆژه‌كا دژوار ونه‌خـۆشه ( [ هود : 77 ] ، یا نه‌خۆش بوو چونكى ترسا وى ئه‌و بوو دگه‌ل وان شه‌رمزاربت .
( وَجَاءَهُ قَوْمُهُ يُهْرَعُونَ إِلَيْهِ وَمِنْ قَبْلُ كَانُوا يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ قَالَ يَاقَوْمِ هَؤُلَاءِ بَنَاتِي هُنَّ أَطْهَرُ لَكُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِي فِي ضَيْفِي أَلَيْسَ مِنْكُمْ رَجُلٌ رَشِيدٌ . قَالُوا لَقَدْ عَلِمْتَ مَا لَنَا فِي بَنَاتِكَ مِنْ حَقٍّ وَإِنَّكَ لَتَعْلَمُ مَا نُرِيدُ . قَالَ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلَى رُكْنٍ شَدِيدٍ ـ وملله‌تێ لووطى ب غار هاتنه نك وى بۆ داخوازىیا كرنا خرابىیێ ، وبه‌رى هنگى وان خرابى د گه‌ل زه‌لامان دكر ، ئینا لووطى گـۆته ملله‌تێ خـۆ : ئه‌ڤه كچێن منن وان ماره بكه‌ن ئه‌و بۆ هه‌وه پاقژتره ژ وێ یا هوین دخوازن ـ ووى گۆت : كچێن من ؛ چونكى هه‌ر پێغه‌مبه‌ره‌ك بۆ ئوممه‌تا خـۆ وه‌كى بابێ یه بۆ عه‌یالـى ـ ڤێجا هوین ژ خودێ بتـرسن وخـۆ ژ عه‌زابا وى بپارێزن ، وهوین شه‌رما من نه‌به‌ن وتـه‌عـدایىیێ ل مێهڤانێن من نه‌كه‌ن ، ئه‌رێ ما زه‌لامه‌كێ سه‌رڕاست د ناڤ هه‌وه دا نینه ، به‌رێ هه‌وه ژ كرنا خرابىیێ بده‌ته پاش ؟ ملله‌تێ لووطى گـۆتنه وى : به‌رى نوكه ژى ته یێ زانى كو مه چو پێتڤى ب ژنان نینه ، وهندى تـویى تـو دزانـى كانـێ مـه چ دڤێت ، ئانه‌كـۆ ژ زه‌لامان پێڤه‌تر مه كه‌س نه‌ڤێت ( [ هود : 78 – 80 ] .
ئه‌گه‌ر پسیار بێته‌كرن : ئه‌رێ چاوا زانى هنده‌ك مێڤان بۆ لووطى یێن هاتین ، ماده‌م ئه‌و ب دزى ڤه هاتبوون ؟ دێ بێژین : د هنده‌ك گـۆتنان دا هاتىیه كو ژنا لووطى یا كافر ، ده‌مێ زانى هنده‌ك مێڤان بۆ زه‌لامێ وێ یێن هاتین ، وزه‌لامێ وێ ئه‌و یێن حه‌واندین وگوهداىیا ملله‌تێ وێ نه‌كرىیه ، ئه‌و ـ وێ مه‌غره‌بىیێ ـ چوو جاب گه‌هانده ملله‌تێ خـۆ كـو سێ جحێلێن خوشكۆك یێن هاتینه مالا لووطى وه‌رنێ !!
ودو راوه‌ستیانێن كورت دگه‌ل ڤێ سه‌رهاتىیێ مه هه‌نه :
یا ئـێـكێ : هـزر بكه‌ن بێ ئه‌خلاقىیا ڤى ملله‌تى گه‌هشتبوو چ ده‌ره‌جه ، ژنكه‌ك ( تــه‌بــه‌روعێ ) بكه‌ت ؛ دا خه‌به‌ره‌كێ ب ڤى ڕه‌نگى بگه‌هینته بێ ئه‌خلاقێن ملله‌تێ خـۆ !
یا دووێ : هنگى دورست بوو بۆ زه‌لامێ موسلمان ژنا كافر ل نك بت ، وپشتى ئیسلام هاتى بۆ ده‌مه‌كى ئه‌ڤ شریعه‌ته مابوو ، پاشى ئیسلامێ ئه‌ڤ شریعه‌ته راكر وئه‌ڤ كاره حه‌رام كر .
ده‌مـێ ژنا لـووطـى ســـوحـبـه‌تا مێڤانان گه‌هانـدىیه بێ ئه‌خلاقێن ملله‌تێ خۆ ، د گاڤـێ دا ڕه‌ڤـده‌یـه‌كا وان ب نك مالا لـووطى ڤـه هات ، وئــه‌و دان وســتــانـدن د ناڤبه‌را لووطى ووان دا چێبوو یا ئایه‌تا بۆرى بۆ مه ڤه‌گێراى ، ودیاره ئه‌و دان وستاندنا وان ل به‌ر ده‌رێ مالـێ بوو ، وده‌نگێ وان گه‌هشته مێڤانان ، له‌و مێڤانان ـ دا كو لووطى ژ ڤى حالـێ نه‌خۆش بیننه ده‌رێ ـ گـۆتن : ( فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِنْ اللَّيْلِ وَلَا يَلْتَفِتْ مِنْكُمْ أَحَدٌ إِلَّا امْرَأَتَكَ إِنَّهُ مُصِيبُهَا مَا أَصَابَهُمْ إِنَّ مَوْعِدَهُمْ الصُّبْحُ أَلَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيب ـ فریشته‌یان گـۆت : ئه‌ى لووط هندى ئه‌مین ئه‌م هنارتىیێن خودایێ ته‌ینه وى ئــه‌م یێن هــنارتـیـن دا ئه‌م وان تێ ببه‌ین ، وئه‌و ناگه‌هنه ته ، ڤێجا تـو ومـرۆڤێن خـۆ ل دویـماهىیا شه‌ڤێ ژ ڤى گوندى ده‌ركه‌ڤن ، وكه‌س ژ هه‌وه ل خـۆ نه‌زڤڕت ؛ دا عه‌زابێ نه‌بینت ونه‌گه‌هتێ، به‌لـێ ژنا ته ئه‌وا ب كوفرێ ونفاقێ خیانه‌ت ل ته كرى ئه‌و دێ گه‌هته وێ یا گه‌هشتىیه ملله‌تێ وێ ، هندى سپێده‌یه ژڤانێ تێبرنا وانه ، وسپێده ده‌مه‌كێ نێزیكه ( [ هود : 81 ] .
ئه‌و ل به‌ر ده‌رى بوون ، ولووط ڕێكا وان دابوو ؛ دا ئه‌و ب ژور نه‌كه‌ڤن ، گاڤا لــووطـى ڕاستىیا وان زانى ژ نوى پشت ڕاست بوو ، ووى رێ دا ملیاكه‌تان كـو ب نك وان كافرێن ملله‌تێ وى ڤه بچن ، دبێژن : هنگى جبریلى چه‌نكێ خۆ ل ناڤ چاڤێن وان دا هه‌مى كۆره كرن ، ئه‌و ب له‌په‌قوتى زڤڕینه‌ڤه ، وئێكى دگۆته یێ دى : ئه‌ڤه چیه ؟ ئه‌و چ سێره‌به‌ندى بوو لووطى ل مه كرى ؟ پاشى وان ملیاكه‌تان گـۆته لووطى : ئه‌ڤ شه‌ڤه ، ده‌مێ شه‌ڤ به‌ر ب دویماهىیێ ڤه دچت تو ومـرۆڤـێـن مالا خـۆ ژ باژێڕى ده‌ركه‌ڤن ، ژنا ته تێ نه‌بت ، ئه‌و بلا بـمـیـنـت ، دا د گه‌ل خه‌لكێ باژێڕى بچته هیلاكێ وژڤانێ تـێـبـرنا وان سـپـێـده‌یه ، ڤێجا كه‌س ژ هـه‌وه خـۆ گـیـرۆ نه‌كه‌ت ونه‌زڤڕت ، ئه‌گه‌ر ئه‌و ژى دێ مینته د گه‌ل وان .. ولووطى گـۆتنا وان ب جهــ ئینا ، وئه‌و خه‌لكێ مالا خـۆ ده‌ركه‌فتـن .
تێبرنا مەزن
ده‌مێ لـووط ژ ملله‌تێ خۆ بێ هیڤى بووى وى دوعا ژ خودایێ خۆ كر وگـۆت : خــودایێ من ، تو من ومرۆڤێن من ژ وێ گونه‌ها كرێت بپارێزه یا ملله‌تێ من دكه‌ت ، ومه ژ وێ عه‌زابێ ژى بپارێزه یا كو تو دێ ب سه‌ر وان دا ئینى .
هنگى خودێ دوعایا وى بــۆ ب جهــ ئینا ، وئه‌و ومرۆڤـێـن وى وهـه‌ر كه‌سه‌كێ باوه‌رى ب گازىیا وى ئیناى ڕزگاركرن . گاڤا بــوویه سپێده ژڤانێ تێبرنا ملله‌تێ كافر هات ، خودێ وه‌سا حه‌ز كر به‌ر ژ عه‌سمانى ـ وه‌كى بارانێ ـ ل وان ببارن وئه‌و پێ تێ بـچـن : (فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهَا حِجَارَةً مِنْ سِجِّيلٍ مَنْضُودٍ . مُسَوَّمَةً عِنْدَ رَبِّكَ وَمَا هِيَ مِنْ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ ـ فریشته‌یان گـۆت : ئه‌ى لووط هندى ئه‌مین ئه‌م هنارتىیێن خودایێ ته‌ینه وى ئه‌م یێن هنارتین دا ئه‌م وان تێ ببه‌ین ، وئه‌و ناگه‌هنه ته ، ڤێجا تو ومرۆڤێن خـۆ ل دویماهىیا شه‌ڤێ ژ ڤى گوندى ده‌ركه‌ڤن ، وكه‌س ژ هه‌وه ل خـۆ نـه‌زڤـڕت ؛ دا عه‌زابێ نه‌بینت ونه‌گه‌هتێ ، به‌لـێ ژنا ته ئه‌وا ب كوفرێ ونفاقێ خیانه‌ت ل ته كرى ئه‌و دێ گه‌هته وێ یا گـه‌هـشـتـىیه ملله‌تێ وێ ، هندى سپێده‌یه ژڤانێ تێبرنا وانه ، وسپێده ده‌مه‌كێ نێزیكه .
ڤێجا ده‌مێ فه‌رمانا مه ب هاتنه خوارا عه‌زابێ ل سه‌ر وان هه‌مىیان هاتى مه ژۆرىیا وى گوندێ ئه‌و لـێ دژیان كره ژێرى وده‌رنشیفكر ، ومه ئه‌و به‌رێن ژ ته‌قنا ڕه‌ق وهشك هاتــیــنـه دورستكرن ل وان باراندن . ئه‌و به‌ر ب ڕێزكرى بوون ، و ل نك خودایێ ته دده‌سنیشانكرى بوون نه وه‌كى به‌رێن عه‌ردى بوون ، وئه‌ڤ به‌رێن خودێ ل ملله‌تێ لووطى باراندین ژ كافرێن قوره‌یشىیان د دویر نینن كو ل وان ژى بێنه باراندن ( [ هود : 82 – 83 ] .
خودێ فه‌رمان ل جبریلى كر هه‌ر حه‌فت باژێڕێن وان ب گوند ڤه راكه‌ته‌ڤه ، حه‌تا دگه‌هینته به‌ر عه‌سمانى ، پاشى دەرنشیڤ بكه‌ت ، وبه‌ران لـێ ببارینت ، وكتێ ژ وان نه‌هێلت ، وجبریلى فه‌رمان ب دورستى ب جهــ ئینا . ودبێژن : شوینوارێن باژێڕ وگـونـدێن ملله‌تێ لووطى دكه‌ڤنه د بن وێ ده‌ریایێ ڤه یا دبێژنێ : ( ده‌ریا لووطى ) یان : ( ده‌ریا مرى ـ البحر المیت ) ، وهنگى ئه‌ڤ جهه یێ هشك بوو ، وزانایێن شوینواران دبێژن : ژ نیشانان وه‌سا دئێته زانین كو د بن ئاڤا ده‌ریایا مرى ڤه شوینوارێن هنده‌ك گوند وباژێڕان هه‌نه ، تشتێ هندێ دگه‌هینت كو ل ده‌مه‌كى ئه‌ڤە یێ هشك بوو . وهنده‌ك دبێژن : ژ به‌ر وێ هژیانا ب عه‌ردى كه‌فتى ده‌مێ ملله‌تێ لووطى چوویه هیلاكێ ئاڤ ژ عه‌ردى زا ، ووه‌كى گـۆله‌كا مه‌زن چێبوو ، ودویماهى یێ بۆ ئه‌ڤ ده‌ریایه یا نو كه ئه‌م دبینن .
دویماهییا لووطى :
پشتى پێغه‌مبه‌رێ خودێ لووط وبنه‌مالا خۆ ژ ده‌ڤه‌را سه‌دوومێ ده‌ركه‌فتین ، كیڤه چوو ؟ وچ ب سه‌رێ وى هات ؟
ئـه‌ڤ چـه‌نـدا هــه قـورئانێ بۆ مه نه ڤه‌گوهاستییه ، د حه‌دیسه‌كا دورست دا یا ( حـاكــم ) ژ ( عه‌بدللاهێ كوڕێ عه‌بباسى ) ڤه‌دگوهێزت هاتى یه كو لووط ده‌مێ ژ باژێڕى خۆ ده‌ركه‌فتى ئه‌و وسێ كچێن خۆ ب تنێ ده‌ركه‌فت بوون ( هه‌مى بنه‌مالا وى ئه‌ڤه بــوون ) وەكو وى قه‌ستا ده‌ڤه‌را شامێ كر ، وب ڕێڤه كچا وى یا مـه‌زن مـر ، پاشى پشتى چه‌ند قویناغه‌كان كـچـا وى یـا بـچـویـك ژى مر ، وئه‌و د گه‌ل كچا خۆ یا ناڤێ ب تنێ ما .ودویر نینه وى قه‌ستا شامێ كر بت ؛ دا بچته نك مامێ خۆ ئیبـراهیمى ـ سلاڤ لـێ بن ـ . ل دۆر مرنا لووطى ، كانێ ل كیڤه بوو ؟ وكانێ ژییێ وى چه‌ند بوو ده‌مێ مرى ؟ ئه‌ڤه مه نه‌زانییه ؟ ( د( سفر التكوين ) دا هژمارا ( 19 ) بێ بەختییەکا مەزن ب پێغەمبەرێ خودێ لووطی و کچێن وی ڤە هاتییە رادان ، کو هەردوو کچێن وی ئەو سەر خوش کر ، و ئێکا هند کر کو ئەو خرابییێ دگەل وان بکەت !! تشتێ هندێ دگەهینت کو ئەڤ کتێبە ب دەستێن هندەک مروڤێن نەزان یا هاتییە نڤێسین ، ئەو کتێبا خودانێن وێ دبێژنێ کیتابا پیرۆز!).
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی