پشـکادووێ سه‌رهاتییا پێغه‌مبه‌ریووسفى كوڕێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ یه‌عقووبێ
پشـکادووێ سه‌رهاتییا پێغه‌مبه‌ریووسفى
كوڕێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ یه‌عقووبێ
ب قه‌درتـریـنـێ مـرۆڤان ـ وه‌كى پـێـغـه‌مبه‌ر سلاڤ لـێ بن د گـۆتنه‌كا خۆ دا دبێژت (دوێ حەدیسێ دا یا بوخاری و موسلم ژ ئەبوو هورەیرەی ڤەدگوهێزن) ـ پێغه‌مبه‌رێ خودێ یووسفێ كوڕێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ یه‌عقووبێ كوڕێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ ئیسحاقێ كوڕێ خۆشتڤییێ خودێ ئیبـراهیمییه .
ســه‌رهاتــییا یــووســفــى ـ وه‌كى قورئان بۆ مه ڤه‌دگێڕت ـ زنـجـیـره‌كا به‌رده‌وام بوو ژ نه‌خۆشى وته‌نگاڤىیان .. هێشتا وى خۆ نه‌دیتى ونه‌بیناى كه‌فته به‌ر پێلێن خه‌ریبىیێ وبێ خودانىیێ ، هێشتا یێ نازك وه‌كى وێ شتلا ژ نوى سه‌رهلداى ڕه‌شه‌بایێ كینا برایان ئه‌و له‌قاند وئێخسته داڤــێــن عـــه‌بـــدیــنـییێ ، ژ ده‌سته‌كى بۆ ده‌سته‌كى هاته ڤه‌گوهاسـتـن ، وئێكى فرۆته ئێكى حه‌تا دویـماهىیێ ژ داڤێن شه‌یگانى ڤه‌ڕه‌ستى وكه‌فتىیه داڤێن گرتیخانه‌یا ته‌نگ وتارى .. به‌لـێ چونكى خودێ ئه‌و بۆ كاره‌كێ مه‌زن ئاماده دكر ، خودێ ئێكا هند كر ئه‌و زۆردارێ بڕیارا گـرتـنا وى داى ئـه‌و ب خـۆ هـه‌وجـه‌یى شاره‌زایىیا وى ببت ، ودویـماهىیێ وى ل ڕێزێن بلندێن ده‌وله‌تا خۆ بدانت ..
وهه‌ژى گـۆتنێیه بێژین : یووسف پێغه‌مبه‌رێ ئێكانه‌یه یێ خودایێ مه‌زن سه‌رهاتییا وى هه‌مى پێكڤه و د ئێك سووره‌تێ دا بۆ مه ڤه‌گوهاستى بێى كو سه‌رهاتىیا وى پارچه پارچه بكه‌ت و ل سه‌ر گه‌له‌ك سووره‌تان لێكڤه كه‌ت ، تشتێ بوویه ئه‌گه‌را هندێ كو سه‌رهاتییا وى تامه‌كا تایبه‌ت هه‌بت .
مالا یووسفى :
بــۆرى د گــه‌ل مـه ده‌مێ مه سه‌رهاتىیا یه‌عقووبى ڤه‌گوهاستى كو یه‌عقووب پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ دووازده كوڕ ژ دو ژن ودو جارییان هه‌بوون ، وهه‌ردو ژنێن وى ـ وه‌كـى تــه‌ورات دبـێـژت ـ خـویشكێن ئێك بوون ، كچێن خالـێ وى لابانى بوون . (ودیارە کو هینگێ دروست بوو زەلامەک دوو خویشکان پێکڤە بینت ، و یا زانایە کو ئیسلامێ ئەڤ شەریعەتە نەهێلایە).
ژ هـه‌ر دووازده كـوڕێن یه‌عقووبى ـ بابكالكێن ئسرائیلییان ـ ب تنێ ناڤێ ئێكى د قورئانێ دا هاتییه ئه‌و ژى یووسفه . ( تەورات ناڤێت وان ب ڤی رەنگی ڤەدگوهێزت : رەئوبەین ، شمعوون ، لاوى ، یەهوذا ، دان ، نەفتالی ، جاد ، ئەشیر ، یەسساکر ، زەبولوون ، يووسف ، بنيامين ، و ئەڤ هەردوویێن دویماهیێ براماك بوون ، دەیکا وان راحیل بوو).
ژینا مالا یه‌عقووبى ژینه‌كا عه‌ده‌تى بوو ، ڕۆژ وشه‌ڤێن وان ب رحه‌تى وته‌ناهى دبۆرین ، ژبلى وان نه‌خۆشىیێن كو هنده‌ك جاران د ناڤبه‌را هه‌وییان دا په‌یدا دبن ودبـت خـویشكینییا هـه‌ردو ژنێن یـه‌عقووبى كار ل سه‌ر هندێ هه‌بت كو نه‌خۆشى د ناڤبه‌را وان دا دكێمتـر بن .
خه‌ونا یووسفى وده‌سپێكا سه‌رهاتییێ :
د قورئانا پـیـرۆز دا سه‌رهاتییا یووسفى ب خه‌ونه‌كا مه‌زن ده‌ست پێ دكه‌ت ، ئه‌و خه‌ونا بۆ وى بوویه ئه‌و مزگینییا هه‌مى عه‌ورێن نه‌خۆش ژ عه‌سمانێ ژینا وى ڤه‌دڕه‌ڤانـدن ، لـه‌و ئـه‌م ژى سـه‌رهاتـییا وى ب ڤـێ خـه‌ونـێ دێ ده‌ست پێ كه‌ین : ل سـپـێـده‌یا وێ ڕۆژێ ـ وه‌كـى هـه‌مـى ڕۆژان ـ چاڤێ ڕۆژێ گه‌ش بووبوو وگاڤا خۆ ب سه‌ر له‌شێ عه‌ردى دا به‌ردا بوو ، یـووسـف ئــه‌و زارۆكــێ هـێـشـتا نـه‌گه‌هشتى چاڤێن خۆ ژ خه‌وا گران ڤه‌كرن ، سه‌رێ خۆ ژ عه‌ردى ڕاكر ، هزرا وى یا به‌لاڤ بـوو ، هـشـێـن خـۆ ئینانه سه‌رێ خـۆ ، چـه‌نـد ده‌لیڤه‌یه‌كان حێبه‌تى ما : ئه‌و چ خه‌ونا عنتیكه بوو وى شڤێدى دیتى ؟! جاره‌كا دى خه‌ون ب هشیارى ئینا به‌ر چاڤێن خۆ : ددیت یازده ستێران ، وڕۆژ وهه‌یڤێ ژى خـۆ بۆ وى دچه‌ماند .
ئه‌ڤه چ خه‌ونا غه‌ریبه ؟ نه وه‌كى وان خه‌ونانه یێن زارۆكێن ل ژییێ وى دبینن له‌و ئه‌و نه‌شیا چو سه‌ران ژێ ببه‌ته ده‌ر ، گه‌له‌ك هزرێن خۆ كرن دویماهىیێ نه‌چار بوو خه‌ونا خۆ بۆ بابـێ خـۆ ڤه‌گێڕت وداخوازا شرۆڤه‌كرنا ڤێ خه‌ونێ ژێ بكه‌ت ..
و ژ ڤێرێ قورئان ده‌ست ب سه‌رهاتییا یووسفى دكه‌ت ، ب وێ خه‌ونێ ئـه‌وا دێ ب سالان د گه‌ل وى مینت حـه‌تا ئه‌و ته‌عبیـرا وێ ب چاڤ دبینت ، ژ خه‌ونێ ده‌ست پێ كر ، و ب خه‌ونێ ب دویماهى دئێت ، و د ناڤبه‌را ده‌سپێكێ ودویماهییێ دا سه‌رهاتییه‌كا دویر ودرێژ هه‌یه ..
یه‌عقووب وخه‌ونا یووسفى :
گاڤا یووسفێ زارۆك هاتییه نك بابێ خۆ یه‌عقووبى وخه‌ونا خۆ یا غه‌ریب بۆ وى ڤه‌گێڕاى ، یه‌عقووبى زانى ئه‌ڤ خه‌ونه یا ژ قه‌ستا نینه ، ومه‌عنایه‌كا مه‌زن دێ دپشت ڕا هه‌بت ، ئه‌ڤه نیشانا هندێیه كو ئه‌و هزرا یه‌عقووب ژ كوڕێ خۆ یووسفى دكــه‌ت یا د جــهـــێ خۆ دایه ، وڕۆژه‌ك دێ ئێت یووسف دێ مه‌زن بت ، وئـه‌و د ناڤبه‌را هه‌مى بـرایـێـن خۆ دا دێ مــه‌زنییا بنه‌مالا ئیبـراهیمى وه‌رگرت ، یووسف ئه‌گه‌ر ئه‌ڤرۆ ـ ب عه‌قلێ خۆ یێ بچویك ـ نه‌زانت چ د پشت ڤێ خه‌ونا مه‌زن ڕا هه‌یه ، بابێ وى یه‌عقووب ته‌عبیـرا ڤێ خه‌ونێ باش دزانت ، دزانت ئه‌ڤ خه‌ونـه مزگینییه‌كا مه‌زنه بۆ وى كو ئه‌و دێ مه‌زنییا بنه‌مالا ئیبـراهیمى وه‌رگرت ، له‌و یه‌عقووبى ـ بــه‌رى گرنگییا ڤێ خه‌ونێ بۆ كوڕێ خۆ ئاشكه‌را بكه‌ت ـ گۆته وى : ئه‌ى كوڕێ من ! ڤێ خه‌ونا خـۆ تو بۆ برایێن خـۆ نه‌بێژه ؛ دا ئه‌و حه‌سویدییێ ب ته نه‌به‌ن ، ودوژمناتییا ته نه‌كه‌ن ، وپیلانگێڕییێ نه‌كه‌ن كو ته تێ ببه‌ن ، هندى شه‌یطانه ئه‌و بۆ مرۆڤى دوژمنه‌كێ ئاشكه‌رایه .
ل سه‌رى گـۆتێ : ڤێ خه‌ونێ بۆ برایێن خۆ نه‌بێژه ؛ چونكى وى دزانى برایێن وى دێ ته‌عبیـرا ڤێ خه‌ونێ زانن ، له‌و ئه‌و ـ ب پالڤه‌دانا شه‌یطانى ـ دێ لـێ گه‌ڕیێن كو خرابییێ بگه‌هیننه وى .. وپشتى ڤێ هشیاركرنێ ژ نوى بابێ وى ڕۆناهىیه‌ك بۆ وى دا سه‌ر ته‌عبیـرا خه‌ونا وى وگـۆتێ : كانێ چاوا خودێ ئه‌ڤ خه‌ونه نیشا ته دا وه‌سا ئه‌و دێ ته هلبژێرت وزانــیــنـا تــه‌عـبـیـرا خه‌ونێن مرۆڤان نیشا تــه ده‌ت ، وئه‌و دێ قه‌نـجییا خۆ ل سه‌ر تـه و ل سه‌ر بـنـه‌مالا یـه‌عـقـووبـى ب پێغه‌مبه‌رینییێ پێك ئینت ، كانێ چاوا وى قه‌نـجـییا خـۆ ل سه‌ر هه‌ردو بابێن ته ئیبـراهیمى وئیسحاقى ب پێغه‌مبه‌رینییێ به‌رى نوكه پێك ئیناى ، هــنــدى خودایێ ته‌یه یێ پڕزانایه ب وى یێ ئه‌و هلبژێرت ژ به‌نییێن خـۆ ، یێ كاربنه‌جهه د ڕێڤه‌برنا كارێ به‌نییێن خـۆ دا .
مه‌عنا : مه‌سه‌له هلبژارتنا خودێیه ، ونه چو تشتێن دى .
یه‌عقووب وڤیانا یووسفى یا زێده :
و ژ به‌ر كو یه‌عقووبى نیشانێن تێگه‌هشتنێ وزیره‌كییێ ل نك كوڕێ خۆ یێ زارۆك یووسفى ددیتـن ، وپشتى وى ژ كوڕێ خۆ گوهــ ل ڤێ خه‌ونا وى بووى ، بۆ وى ئاشكه‌را بوو كــو یـووسـفـى دێ هنده‌ك ( مؤهلات ) هه‌بن ل نك برایێن وى یێن دى نابن ، وكو خودێ ژ ناڤــبــه‌را هه‌مى كوڕێن وى یووسفى بۆ مه‌زنییا بنه‌مالـێ دێ هلبژێرت ، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ( حرصا ) یه‌عقووبى ل سه‌ر یووسفى پـتـر لـێ هات ، وگه‌هشته حه‌دده‌كى برایێن یووسفى تێ ئیناده‌ر كو بابێ وان پویته‌یه‌كێ زێده‌تر یێ دده‌ته یووسفى ، له‌و ئه‌ڤ كاره بۆ جهێ گازنده‌كرن ونه‌رحه‌تییا وان ، وئه‌ڤ گازنده‌یێن وان ل ده‌سپێكێ ب دزى ڤه بوون ، پاشى هێدى هێدى ژ بن په‌رده‌یى ده‌ركه‌فتـن وبه‌رچاڤ بوون .
و ب ڕاستى ئه‌م نزانـیـن كانێ برایێن یووسفى ب ڤێ خه‌ونا وى دزانا بوون ، یان ژى ئــه‌ڤ نـه‌ڤیانا وان بۆ یووسفى ب تنێ ژ به‌ر وێ ڤیان وپویته پێكرنا زێده بوو یا یه‌عقووبى ب وى دكــر (هەر چەندە تەورات د ( سفر التكوين ) دا 37 / 5-11 ئاشکەرا دکەت کو یووسفی خەونا خو بو برایێن خوژی دگەل بابێ خو ڤەگێرا بوو ) ، هه‌ر چاوا بت كوڕێن یه‌عقووبى ڕۆژه‌كێ لێك كۆمبوون وگـۆتنه ئێك ودو : هندى یووسفه وبرایێ وى یێ دایبابى ل نك بابێ مه ژ مه خوشتـڤـیـتـرن ، ئه‌و وان هـه‌ردووان ب پێش مه دئێخت ، وئه‌م كـۆمه‌كا خودان هێز وهژمارین ، هندى بابێ مه‌یه یێ د خه‌له‌تىیه‌كا ئاشكه‌را دا كو بێ ئه‌گه‌ره‌كا دورست ئه‌و وان هه‌ردووان ب سه‌ر مه دئێخت .
(( بنیامـیـن )) برایێ یووسفى یێ دایبابى هێشتا یێ بچویك بوو ، ودیاره نیشانێن زیره‌كییێ ل نك وى وه‌كى كو ل نك یووسفى ددیار نه‌بوون ، له‌و برایێن وى ئه‌و حسێب نه‌دكر ئاسته‌نگه‌كا مه‌زن د ڕێكا خۆ دا ، له‌و هه‌مى خه‌ما وان یووسف بوو ..
پیلانا مه‌زن :
وپـشـتـى برایێن یووسفى دان وستاندنه‌كا درێژ د گه‌ل ئێك ودو كرى پسیارا وان ئه‌ڤه بوو : ئه‌رێ چاره چیه ؟
وبه‌رسڤا وان ئه‌و بوو گـۆتن : دڤێت یووسف نه‌مینت ، هوین وى بكوژن ، یان ژى بهاڤێنه عه‌رده‌كێ دویر ژ ئاڤاهىیان .. بۆچى ؟
گـۆتـن : دا ڤیانا بابـێ هـه‌وه بـۆ هـه‌وه ب تنێ بمینت ودا به‌رێ وى بكه‌فته هه‌وه ب تنێ ، وپشتى نه‌مانا یووسفى بزڤڕن وتـۆبه بكه‌ن ، وداخوازێ ژ خودێ بكه‌ن كو ئه‌و گونه‌ها هه‌وه ژێ ببه‌ت .
ئێكى ژ بـرایێن یـووسـفـى (تەورات د ( ســفـر التكوين 37 / 22 ) دا دبێژت : ناڤێ وی (رەئووبەین) بوو ، و (یەهوذا)ی گوتە برایێن خو ئەم یوسفی ناکوژین، دێ فروشینە کاروانییان ( سفر التكوين 37 / 26 )) گـۆت : نـه ، هوین یووسفى نه‌كوژن ، به‌لـێ وى بهاڤێنه د بنێ بیـره‌كێ دا هنده‌ك كاروانى یان ڕێڤنگ دێ وى بۆ خـۆ هه‌لینن وبه‌ن وهوین دێ ژ وى ڕحه‌ت بن ، وهه‌وجه ناكه‌ت هوین وى بكوژن ، ئه‌ڤێ بكه‌ن یا من گـۆتییه هه‌وه ئه‌گه‌ر ڕاسته هه‌وه ئه‌و كربته دلـێ خـۆ یا هوین دبێژن .
ب جهــ ئینانا پیلانێ :
پشتى ئه‌و ب گـۆتنا برایێ خۆ ڕازى بووین ، ئه‌و ل ڕێكه‌كێ گه‌ڕیان دا بشێن پێ برایێ خـۆ یـووسـفـى ژ ده‌سـت بابـێ خـۆ بـیـنـنـه ده‌رێ ؛ چونكى وان دزانى هندى بابێ وان حه‌ز ژ یووسفى دكه‌ت ئه‌و دل ناده‌ت جاره‌كێ وى د گه‌ل وان فڕێكه‌ته چو عه‌ردان ؛ دا چو گرفتارى ب سه‌رێ وى نه‌ئێن ، د گه‌ل هندێ ژى گـۆتن : ئه‌م ژى دێ خۆ جه‌ڕبینین كانێ دێ خودێ چاوا چێ كه‌ت ..
برایێن یووسفى ـ پشتى ل سه‌ر هندێ كۆم بووین كو وى ژ بابێ خۆ دویربكه‌ن ـ ڕابوون چوونه نك بابێ خۆ وگۆتنێ : ئه‌ى بابێ مه ، بـۆچى باوه‌رییا ته ب مه نائێت كو تو یووسفى د گه‌ل مه فڕێكه‌یه چـۆلـى ووى بهێلییه ب هیڤییا مه ڤه ؟ ما ئه‌م نه برایێن وینه ، ومه خێرا وى نه‌ڤێت ؟ نێ ئه‌م دێ چاڤێ خـۆ ده‌ینێ ودێ شیـره‌تێن باش ژى لـێ كه‌ین ؟ سوباهى تو وى د گه‌ل مه فڕێكه چه‌روانى تشتێ وى دڤێت بلا ئه‌و ژێ بخۆت ، وبلا ئه‌و یارىیان بۆ خۆ بكه‌ت ، وهندى ئه‌مین ئه‌م دێ وى ژ هه‌ر تشته‌كێ تو ژێ دتـرسى پارێزین .
بابێ وان یه‌عقووبى گـۆت : بۆ من نه‌خـۆشه هوین وى ببه‌نه گه‌ڕیانێ ، وصه‌برا من نائێت ئه‌و ل نك من نه‌بت ، وئه‌ز دترسم هوین ژێ غافل ببن ڤێجا گورگ وى بـخـۆت .
ودبت ڤێ گـۆتنا بابێ وان پتـر كه‌ربێن وان ژ برایێ وان ڤه‌كربت ، ئه‌رێ بۆچى صه‌برا وى بێى مه دئێت ، بۆچى بێى یووسفى نائێت ؟ ما ئـه‌و چ یێ ژ مه زێده‌یه ؟ به‌لـێ پا گـۆتنا وى یا دویماهىیێ ل دلـێ وان هات : ئه‌ز دترسم هوین ژێ غافل ببن وگورگ وى بـخـۆت .. ئه‌ڤه خۆش ڕێكه بابێ وان ب خۆ بۆ وان دیتى ، به‌لـێ دا ئه‌و بابێ خۆ پشت ڕاست بكه‌ن كو ئه‌و دێ چاڤێ خۆ ده‌نه یووسفى دا چو لـێ نه‌ئێت وان سویند خوار كو ئه‌گه‌ر گورگى برایێ وان خوار ، وئه‌و كۆمه‌كا ب هـێـز وخودان شیان ، مه‌عنا ئه‌و هنگى دزیانكارن ، وچو خێر د سه‌رێ وان نینه !
ب ڤى ڕه‌نگى وان چو ڕێ بۆ بابێ خۆ نه‌هێلان كو ئه‌و خۆ پێ ژ ڤێ ئیحراجێ خلاس بكه‌ت ، ووى دزانـى كو ئه‌گه‌ر ئه‌و داخوازا كوڕێن خۆ ب جه نه‌ئینت كه‌ربێن وان پتـر دێ ژ برایێ وان ڤه‌بن ، له‌و وى چو پێ نه‌ما وگـۆته وان : وێ بكه‌ن یا هه‌وه دڤێت .
ده‌مێ بوویه سپێده‌یا ڕۆژا دى .. یووسفێ زارۆ ب كه‌یف ڕابووڤه ، ئه‌ڤه بۆ جارا ئێكێیه ئه‌و د گه‌ل برایێن خۆ دێ ده‌ركه‌فته چـۆلـى پشتى كو بابێ وى قانع بووى وى د گه‌ل وان بهنێرت ، دڤیا زوى ده‌ركه‌ڤته چـۆلـى ؛ دا ئه‌و ژى وه‌كى هه‌مى بچویكان یارىیان بۆ خۆ بكه‌ت وكه‌یفێ بكه‌ت ، وه‌كى برایێن وى گۆتى !
بوو سپێده .. برایێن وى هاتن ، بابێ وى ئه‌و دا د گه‌ل برایێن وى ، وئه‌و پێكڤه چوون .
ده‌مـه‌كـێ درێـژ پـێـڤه نه‌چوو كه‌یفا یووسفى لـێ بوو خه‌م ونه‌خۆشى ، ئه‌و هیڤىیێن وى د سه‌رێ خـۆ یێ بچویك دا ڤه‌هاندین ب ده‌ستێ كینا برایان هاتنه سۆتن ، گاڤا ئه‌و وبرایێن خۆ ب تنێ ماینه ل چـۆلـى پێ حه‌سیا هه‌ر وه‌كى برایێن وى ل بـه‌ر چاڤێن وى یێن دئێنه گوهاڕتن .. گه‌له‌ك جاران ڕاستىیا مرۆڤان ل پشت دیوار وده‌رگه‌هێن دائێخستى دئێته ڤه‌شارتن ، وگاڤا ئه‌و ل چـۆلـى مانه ب تنێ په‌رده‌یێن دره‌و دئێنه لادان وڕاستییا كرێت به‌رچاڤ دبت !
ده‌مـه‌كـى یـووسـفـى هــنـد دیت هه‌ر ده‌ه برایێن وى پێ وه‌رهاتن ، كراسێ وى ژ به‌ركر ، یووسف حێبه‌تى ما : ئه‌ڤه دێ چ كه‌ن وڤان چ ل به‌ره ؟ وگاڤا یووسفى زانى ئنیه‌تا برایێن وى یا خرابه ، ووان ل به‌ره نه‌خۆشىیێ بگه‌هیننه وى ، بوو هه‌وار هه‌وارێن وى ، به‌لـێ ل ڤى چـۆلـێ بێ مرۆڤ كى دێ دهه‌وارا وى ئێت وكه‌سێ هه‌ر هاى ژێ نینه ؟!
( ئـتـتـفاق ) ئه‌و بوو ئه‌و یووسفى نه‌كوژن ؛ دا گونه‌ها كوشتنا وى نه‌كه‌فته ستویێ وان ، له‌و ڕابوون ئه‌و گرێدا وژۆردا به‌ردا سه‌ر وى كه‌ڤرێ د بنێ بیـرێ دا یێ كو زه‌لام ل سـه‌ر ڕادوه‌ستان وسه‌تلێن خۆ دادهێلانه د بنێ بیـرێ دا ، جهه‌كێ وه‌سا بوو ل به‌ر بچویكه‌كێ وه‌كى یووسفى یێ كویر بوو وئه‌و نه‌دشیا ژێ ده‌ركه‌ڤت .. یووسف ما د وێ بیـرا تارى دا ب تنێ ، خودایێ مه‌زن دبێژت : هنگى مه وه‌حـى بـۆ یووسفى هنارت ومه ئه‌و تێ گه‌هاند كـو : تو ل پاشه‌ڕۆژێ دێ ڤى كارێ وان ده‌یه ناڤ چاڤێن وان ، وئه‌و ب وێ چه‌ندێ ناحه‌سن ونزانن . مه‌عنا ئه‌و دێ ژیت وئه‌ڤ بیـرا تارى نابته قـه‌برێ وى ، ودویر نینه هنگى بیـرا یووسفى ل خه‌ونا وى ژى هاتبته ڤه ئه‌وا بابێ وى گـۆتییێ : ته‌عبیـرا ڤێ خه‌ونێ ئه‌وه خـودێ دێ تـه كه‌ته مرۆڤه‌كێ پێشكێش وماقویل .. باشه پا كانێ ئه‌و ته‌عبیـرا بابێ من گۆتى ؟ مه‌عنا دڤێت ئه‌و بژیت .
فرۆتنا یووسفى :
پـشـتـى برایێن یووسفى ئه‌و داهێلایه د چالـێ دا وان خۆ ل نێزیكى چالـێ ڤه‌شارت ؛ دا بزانن كانێ دویماهىیا وى دێ بته چ ؟
وان هند دیت كـۆمه‌كا ڕێڤنگان د وى جهى ڕا بۆرى ، وچونكى ئه‌و د پێتڤى ئاڤێ بوون وان مرۆڤه‌ك ژ خۆ هنارت دا هنده‌ك ئاڤێ بۆ وان ژ وێ بیـرێ بینت یا كو دكـه‌فــتـه وى جهى ، گاڤا وى زه‌لامى سه‌تلا خـۆ داهێلایه د بیـرێ دا یووسفى خۆ ب سه‌تلا وى ڤه گرت ، خودانێ سه‌تلێ باش به‌رێ خۆ دایێ .. خافله‌تییه‌كا مه‌زن ڤێ كه‌فت ، ئه‌ڤه كیژ بچویكه د بــنـێ ڤــێ بـیـرێ دا ، وئــه‌و ب تنێ ل ڤى جهى چ دكه‌ت ؟ و ژ لایه‌كێ دى ڤه كه‌یفا وى هات گـۆت : ئه‌ز دێ وى به‌م بۆ خۆ فرۆشم ! له‌و وى ب نك هه‌ڤالێن خـۆ ڤه كره گازى : مزگینى ئه‌ڤه كوڕكه‌كێ هێژایه .
وگاڤا وى گازى كرى برایێن یووسفى ـ وئه‌و ل نێزیكى وى جهى بوون خۆ ڤه‌شارت بوو ـ ب نك وى زه‌لامى ڤه هاتن وگـۆتن : ئه‌ڤه عه‌بدێ مه‌یه یێ ژ مه ڕه‌ڤى ته ژ كیڤه ئینایه ؟
یووسف ژ ڤێ گـۆتنا وان حێبه‌تى ما ، ئه‌ڤه چ دبێژن ؟ به‌لـێ د گه‌ل هندێ ژى وى نه‌وێریا بێژته وى زه‌لامى : ئه‌ڤه دره‌وان دكه‌ن ، ئه‌ڤه برایێن منن .. ترسیا برایێن وى وى ببه‌ن بكوژن .
پشتى زه‌لامى گـۆتییه وان : من ئه‌و ژ بیـرێ یێ ئینایه ده‌ر ، برایێن یووسفى گـۆتێ : ئه‌گه‌ر ته بڤێت ئه‌م دێ وى فرۆشینه ته ؛ چونكى ئه‌و عه‌بده‌كێ نـه‌گـوهـداره ، وچـونـكـى وان بـهایـه‌كێ ئه‌رزان گـۆت ، ئه‌و زه‌لام ل به‌ر هات و ب چه‌ند ده‌رهه‌مه‌كێن كێم وى یووسف ژ وان كڕى .
وپـشـتـى ئــه‌و پشت ڕاست بووین كو كاروانییان یووسف د گه‌ل خۆ بر ، وان ژ قه‌ستا خۆ موژیل كر حه‌تا ڕۆژ ئاڤا بووى وتارییا شه‌ڤێ ب سه‌ر دنیایێ دا گرتى ، ژ نوى هاتن قه‌ستا مال كر .
بێ به‌ختییا ل گورگى !
ل ده‌مێ عه‌یشا برایێن یووسفى هاتنه نك بابێ خـۆ ، و ژ دره‌و كرنه گرى ومـخابنى ڕاهێلان ، وگـۆتن : ئه‌ى بابێ مه ! هندى ئه‌م بووین ئه‌م چووین دا غاردانێ وئارمانـجانێ بكه‌ین ، ومه یووسف هێلا ل نك جلك وخوارنا خـۆ ، ومه ته‌خسیـرى د پاراستنا وى دا نـه‌كـربـوو ، به‌لكى مه ئه‌و هێلابوو ل جهه‌كێ ئه‌مین ، وده‌لیڤه‌یه‌كا كێم ئه‌م ژ وى غافل بـووین ، ئینا مه ئاگه‌هــ ژێ هه‌بوو گورگه‌ك هات وبرایێ مه یووسف خوار ، وئه‌گه‌ر خـۆ ئه‌م دڕاستگـۆ ژى بـیـن تو باوه‌ر ژ مه ناكه‌ى ؛ چونكى تو گه‌له‌ك حه‌ز ژ یووسفى دكه‌ى ، به‌لـێ پا ئه‌ڤه كراسێ وى ژى دا تو باوه‌ر ژ مه بكه‌ى .
ووان كراسێ یووسفى ـ ئه‌وێ ژ به‌ر كرى ـ ئینا ، وخوینه‌كا ژ دره‌و ـ نه یا یووسفى ـ تێدا ؛ دا ئه‌و وى بۆ خـۆ ل نك بابێ خۆ بكه‌نه شاهد ل سه‌ر ڕاستىیا گـۆتنا خـۆ ، به‌لـێ ئه‌و كراس بوو ده‌لیلێ دره‌وا وان ؛ چونكى ئه‌و كراس یێ ساخله‌م بوو ونه‌هاتبوو دڕاندن .
یه‌عقووبى ژ سه‌ر وسیمایێ وان زانى كو ئه‌و ددره‌وینن ، ژ لایه‌كێ دى ڤه یه‌عقووبى گـۆته خۆ : باشه ئه‌و چ گورگه یێ هۆسا له‌شێ یووسفى ئه‌وێ نه‌هــ ده‌هــ سالـى هـه‌مـى خــوار وكراسێ وى ساخله‌م هێلا ، یان تو بێژى گورگى كراسێ وى ژ به‌ر كربت پاشى ئه‌و خوار بت ؟ نیشانێن دره‌وێ زێده دئاشكه‌را بوون ، له‌و بابێ وان گـۆت : مه‌سه‌له یا وه‌سا نینه وه‌كى هوین دبێژن ، به‌لكى نه‌فسێن هه‌وه یێن خـراب كاره‌كـێ كـرێت د ده‌ر حه‌قا یووسفى دا ب هه‌وه یێ دایه كرن ، وئه‌و كار ل به‌ر هه‌وه یێ شرینكرى ویا ژ هه‌وه ڤه كاره‌كێ باشه ، ڤێجا صه‌بركێشانا من دێ صه‌بره‌كا جوان بت ، وئه‌ز گازندا خـۆ بۆ چو مرۆڤان ناكه‌م ، ودێ داخـوازا هاریكارىیێ ژ خودێ كه‌م ل سه‌ر وى تشتێ هوین ژ دره‌و سالـۆخ دده‌ن . دلـێ یه‌عقووبى باوه‌ر نه‌دكر گورگى یووسف خوار بت ، ووى دزانى ئه‌ڤه بێ بـه‌خـتـییـه‌كـه كـوڕێن وى ل گـورگـى دكـه‌ن ، ئه‌و گــورگـێ ژ گــه‌لـه‌ك مرۆڤان ب وژدانـتـر ! پا تو بێژى وان یووسف كوشت بت ؟ نه نه .. ئه‌گه‌ر یووسف مر بت پا مه‌عنا خه‌ونا وى دێ چ بت ؟ نه دڤێت یووسف نه‌مربت ؛ چونكى دلـێ یه‌عقووبى نه‌ڤێت باوه‌ر بكه‌ت .
به‌ر ب مصرێ ڤه :
ئه‌و كاروانییێن یووسف د گه‌ل خۆ برى ب لایێ ڕۆژئاڤایێ دا به‌ر ب وه‌لاتێ مصرێ ڤه چوون .. یووسف ئه‌وێ بابێ وى دل نه‌ددا فڕێكه‌ته به‌ر حه‌تاڤێ دا ڕۆژ لـێ نه‌ده‌ت ، نوكه عه‌بده‌كێ ڕه‌زیل وبێ خودانه ب دویڤ كاروانى ڤه یێ دئێته هاژۆتن ..
هه‌ى دنیا .. هه‌ر ڕۆژ چه‌ند بێ گونه‌هــ ـ وه‌كى یووسفى ـ ژ به‌ر دلێن خۆشتڤییان دئێنه ڕاكرن ، و ب ده‌ستێ زۆردارییێ دئێنه هنگافتـن !!
چـه‌نـد ڕۆژه‌ك بــوون وكاروانــى گه‌هشتنه مصرێ ، ئه‌و زه‌لامێ یووسف بۆ خۆ ب بهایه‌كێ ئه‌رزان كڕى ، چنگلێ یووسفى گرت وبره بازارا فرۆتنا به‌نییان ؛ دا مفایه‌كى بۆ خۆ ژێ بكه‌ت ، وچه‌ند كه‌یفه‌كا مه‌زن بۆ وى چێبوو ده‌مێ مرادا وى زوى حاسل بووى پشتى مرۆڤه‌كێ ده‌وله‌مه‌ند ب یووسفى هاتییه ده‌ر وڤیاى وى بۆ خۆ بكڕت .. وئه‌و مرۆڤێ ده‌وله‌مه‌ند عه‌زیزێ مصرێ بوو یێ كو ب زمانێ ئه‌ڤرۆ دبێژنێ : سه‌رۆك وه‌زیر .
عه‌زیزێ مصرێ ئه‌و ژ وان كڕى ، وئینا مالا خۆ وگـۆتـه ژنكا خـۆ : ســه‌ره‌ده‌رییـه‌كا باش د گــه‌ل ڤــى بكه ، وجهه‌كێ ب قه‌در بدێ ، به‌لكى ئه‌م مفاى ژ خزمه‌تكارییا وى بكه‌ین ، یان ژى ئه‌م وى بۆ خـۆ وه‌كى كوڕه‌كى لـێ بكه‌ین .
یووسف ل مالا عه‌زیزێ مصرێ :
ب ڤى ڕه‌نگى وپشتى قویناغه‌كا تژى ڕه‌نج وزه‌حـمـه‌ت یووسف د ماله‌كێ ئاكنجى بوو ، قه‌ده‌رێ به‌رێ وى دا دووه‌مین مالا مه‌زن د مصرێ دا مالا وه‌زیرێ مه‌لكێ مصرێ ، وئه‌ڤه قه‌نـجـىیه‌ك بوو خودێ د گه‌ل وى كرى .
مالا عه‌زیزێ مصرێ ل به‌ر یووسفێ نوى گه‌هشتى جیهانه‌كا نوى بوو ، ژ نوى وى زانــى كــو دنـیـا نه‌به‌س ئـه‌وه یا وى ل مالا بابێ خۆ یه‌عقووبى دیتى .. ئه‌وى ـ ل ڤى جهى ـ ڕه‌نگه‌كێ دى یێ مرۆڤان دیت ، ئه‌و ڕه‌نگێ وى هزر نه‌دكر ژ ئاخا مرۆڤانه !
ئه‌و مرۆڤ د قه‌سر وقوسویرێن مه‌زن دا دژیان ، ویا زانایه كو د ناڤ دیوار وشویرهه‌یێن قه‌سرێن مه‌زن دا ژین ب ڕه‌نگه‌كێ دییه ، خۆشى ودلچوون هه‌ر نائێنه هژمارتن ، چو تشت یێ كێم نینه ب تنێ تشته‌ك تێ نه‌بت ، ئه‌و تشتێ یووسفى ل نك بابێ خۆ دیتى : باوه‌رییا ب خودێ ئه‌وا ئه‌خلاقێ باش ل نك خودانى په‌یدا دكه‌ت !
ئه‌خلاق وترسا ژ خودێ زوى ب زوى ڕێكا خۆ ل ناڤ كۆچـكێن مه‌زن نابینت ومرۆڤه‌كێ وه‌كـى یـووسـفـى ل سه‌ر ده‌ستێ پێغه‌مبه‌ره‌كێ وه‌كى یه‌عقووبى هاتییه په‌روه‌رده‌كرن ، و ل بــه‌ر چاڤێ خودێ هاتییه ئاماده‌كرن ، ده‌مێ هاتىیه جهه‌كێ ب ڤى ڕه‌نگى تویشى گرفتارىیه‌كا مه‌زن بوو ؛ چونكى گیانێ وى كه‌فته هه‌ڤڕكىیه‌كا دژوار ، دڤیا ئه‌و ئێك ژ دووان هلبژێرت : یان ئه‌و ژى ـ وه‌كى پتـرىیا خه‌لكێ قه‌سرێ ـ خۆ ب ده‌ست پێلێ ڤه به‌رده‌ت وهندى دلـێ وى دخوازت بارا خۆ د خۆشىیێن ئه‌رزان بێخت ، یان ژى دڤێت ئه‌و بیـر وباوه‌رێن خۆ موكم بگرت و ژ ده‌ست نه‌ده‌ت .. وئه‌ڤه كاره‌كێ ب ساناهى نینه .
یووسف ـ ب باوه‌رىیا خۆ پشتى پاراستنا خودێ ـ شیا خۆ ل به‌ر پـێلێ بگرت ، ناڤ وده‌نگێن وى ب باشى ل قه‌سرێ به‌لاڤ بوون ، ده‌همه‌ن پاقژى وئیخلاصا وى بۆ سوحبه‌تا هـه‌ر كـه‌سـه‌كـێ ، ومــه‌زنــێ قـه‌سرێ ب خۆ ژى ئێك ژ وان كه‌سان بوو یێن ئه‌ڤ مه‌سه‌له ژ یووسفى گوه لـێ بووى و ب سه‌ربۆڕ زانى كو ئه‌وا ژ وى دئێته گـۆتـن یا ڕاسته ، له‌و وى قه‌دره‌كێ زێده دایێ وته‌عامولا خولامان د گه‌ل نه‌كر ، وه‌كـى كـوڕى هژمارت وسه‌ربه‌ست كر كو چى جهێ وى بڤێت ژ قه‌سرێ بێت وبچت ..
ب ڤى ڕه‌نگى یووسفى ڕۆژێن خۆ بۆراندن ، وڕۆژ بۆ ڕۆژێ ئه‌و دگه‌هشت ونیشانێن لاوینییێ وعه‌قلـدارییێ ل نك ئاشكه‌را دبوون ، خودایێ مه‌زن دبێژت : (وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ـ وده‌مێ یووسف گه‌هشتییه تمامىیا هێز وگه‌نجینییا خـۆ مه زانین وتێگه‌هشتن دایێ ، ووه‌كى ڤــى جزایى یێ مه دایه یووسفى ژ به‌ر قه‌نجیكارىیا وى ئه‌م دده‌ینه قه‌نجیكاران ژى ژ به‌ر قه‌نجیكارىیا وان ) [ یوسف : 22 ] .
وژبـلـى ( زانینێ ) و ( تێگه‌هشتنێ ) خودێ نعمه‌تا ( جوانییێ ) ژى دابوو یووسفى حه‌تا د حه‌دیسه‌كێ دا پێغه‌مبه‌رێ خودێ ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئاشكه‌را دكه‌ت كو خـودێ نــیــڤـه‌كا جــوانـییـێ دابوو یووسفى ، ونیڤه‌كا دى دابوو ده‌یكا وى ( ســارایـێ ) . (وه‌كـى مـوسـلـم د حه‌دیسا معراجێ دا ڤه‌دگوهێزت ، و د شه‌رحا ڤێ حه‌دیسێ دا زانایێ ناڤدار ( ئبـن كه‌ثیر ) ژ هنده‌ك زانایان ڤه‌دگوهێزت كو مه‌خسه‌د ب نیڤا جوانییێ ئه‌و جوانییه یا خودێ دایه ئاده‌مى وحه‌ووایێ ، ویا زانایه كو خودێ ئاده‌م ب ده‌ستێ خۆ ئافراند بوو له‌و جوانییا وى ژ یا هه‌مى مرۆڤان پتـره ، وڕۆژا قیامه‌تێ ده‌مێ مرۆڤ دچنه به‌حه‌شتێ هه‌مى ل سه‌ر ڕه‌نگێ ئاده‌مینه ، وئـه‌و جـوانییا خودێ دایه یووسفى نیڤا وێ جوانییێ بوو یا وى دایه ئاده‌مى ، كا چاوا جوانییا سارایێ هندى نیڤا جوانییا حه‌ووایێ بوو) وئـــه‌ڤ جـوانییه بـوو یووسف ئێخستییه به‌ر جه‌ڕباندنه‌كا مه‌زن ..
یووسف د گه‌ل ژنا عه‌زیزێ مصرێ :
ژنا عه‌زیزێ مصرێ ( زولـه‌یـخـا ) ـ وه‌كى هنده‌ك ناڤى لـێ ددانن ـ ، ژبلى كو ژنا وه‌زیرى بوو دبێژن : برازایا مه‌لكى ژى بوو ، وهه‌ر چه‌نده ژییێ وێ نێزیكه دو جاران هندى ژییێ یووسفى بت (ژ سـیاقـێ چـیـرۆكـێ بـۆ مـه ئاشـكـه‌را دبت كو ژنا عه‌زیزى چونه چونه دڤێت پازده بیست ساله‌كان ژ یووسفى مه‌زنتـر بت ؛ چونكى ده‌مێ یووسف هاتییه د مالا وێ یووسف یێ ده‌هـــ پازده سالـى بوو ، وهنگى ئه‌و یا شویكرى بوو ، ونێزیك بوو كو زه‌لامێ وێ ژێ بێ هیڤى ببت كو ئێدى وێ چو كوڕ ببن ، له‌و ده‌مێ وێ پسیار ژ زه‌لامێ خۆ كرى : ته بۆچى ئه‌ڤ عه‌بده بۆ مه ئینا وى گـۆتێ : (عسنا أن ینفعنا أو نتخذە ولدا ) ، وده‌مێ یووسف گه‌هشتىیه بیست سالـییێ دڤـێـت ئـه‌و نـێـزیـكـى چل سالـییێ ببت ، وئه‌ڤ ژییه یێ ( مـوناسبه ) د گه‌ل وان ( ته‌صه‌رروفاتێن ) كو دێ ژ وێ دیار بن .. ) ، به‌لـێ ژ به‌ر وێ نعمه‌ت وخۆشىیا ئه‌و تێدا یێ ئه‌و دیتبا دا هزر كه‌ت ئه‌و گه‌له‌ك ژ عه‌مرێ خـۆ بچویكتـره ..
قــورئان ده‌مـێ بـه‌حـسـێ سـه‌رهاتـییا یـووسـفـى د گـه‌ل ژنا عـه‌زیزێ مصرێ دكه‌ت ب ڕه‌نـگـه‌كـێ واقعـى وبـێ ده‌سـكارى ڤـه‌دگـێـڕت ، وچـونـكـى قـورئانـێ دڤـێـت ب سـه‌رهاتییا یووسفى ژى ـ وه‌كى هه‌مى سه‌رهاتـییـێـن خۆ یێن دى ـ جیله‌كى ژ مرۆڤان ل سه‌ر هنده‌ك ئه‌خلاقێن بلند ته‌ربیه‌ت بكه‌ت ، به‌رپه‌ڕێ هه‌ڤڕكییا وى یا دژوار د گه‌ل خۆشى ودلچوونێن ئه‌رزان ژى به‌رچاڤ دكه‌ت ، قورئان ڤێ سه‌رهاتییێ ب ڤى ڕه‌نگى ده‌ست پێ دكه‌ت :( وَرَاوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِهَا عَنْ نَفْسِهِ .. ) قورئانێ گۆت : وئه‌وا یووسف د مالا وێ دا ـ كو ژنا عه‌زیزى بوو ـ ب نه‌رمى ونازكى ڤه یووسف ڤه‌خواند وبۆ خرابییێ ئه‌و بۆ نك خۆ داخوازكر .. قورئانێ ناڤێ وێ نه‌ئینا ، وچو ( له‌قه‌ب ) ژى بۆ وێ نه‌دانان ، نـه‌گـۆت : خاتوینێ .. یان خانـمـێ .. یان مـه‌زنا مالـێ ئه‌و ڤه‌خواند ؛ گـۆت : ( ئـه‌وا ـ التي ) ویا زانایـه كــو جـهـناڤێ ( ئه‌وا ) بۆ هه‌ر ژنه‌كا هه‌بت دئێته ب كارئینان ، خاتوین بت یان خدام بت ، هه‌ر وه‌كى ئایه‌تێ ب ڤێ چـه‌نـدێ دڤێت بێژتـه مـه : د مـه‌سـه‌لا ( عـاطفــێ ) وڤیانا دلـى دا ژن ـ ئه‌گه‌ر مه‌نصب وبهایێ وێ یێ جڤاكى چه‌ند ژى بت ـ هه‌ر ژنه ، خودانا طەبیعه‌ته‌كێ تایبه‌ته ، چێكرییه‌كا عاطفىیه ، عه‌قلێ خۆ ل دویڤ دلـێ خۆ دبه‌ت ، له‌و گاڤا ئه‌و به‌رانبه‌ر گازییا دلـى ڕاوه‌ستیا هزرێ بۆ چو ( ئعتباراتێن ) دى ناكه‌ت ! (و خودێ ژن ب ڤی رەنگی دایە دا بشێت ب دروستی ب دەورێ خو راببت: دەورێ دایکینییێ) پشتى ڤێ پێشه‌كییێ ئایه‌ت بۆ مه ئاشكه‌را دكه‌ن كو ژنا عه‌زیزى سێ ڕێك بۆ تێ ئێخستنا یووسفى ب كارئینان ئه‌و هه‌ر سێ ڕێك ژى ئه‌ڤه‌نه :
یا ئێكێ : ( وَرَاوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِهَا عَنْ نَفْسِهِ... )وپــه‌یــڤــا ( مـراوده ) د ئه‌صل دا عه‌ره‌ب بۆ حێشتـرێ ب كار دئینن ده‌مێ دئێت ودچت وخۆ دڤه‌هژهژینت ، وڤێ په‌یڤێ مه‌عنایا دوباره‌كرنێ ژێ دئێته زانین ، هه‌ر وه‌كى ئایه‌تێ ب ڕه‌نگه‌كێ تژى ئه‌ده‌ب وتـۆره دڤێت بێژت : ده‌مێ لاوینى وجحێلینییا یووسفى چاڤێن ژنكێ تژى كرین ، ودلـێ وێ بن ده‌ست كرى ، وێ ڤیا یووسفى ب لایێ خۆ ڤه بكێشت .. به‌لـێ چاوا ؟
ئه‌و خاتوینا قه‌سرێیه ، ویووسف خولامه‌كه وه‌كى هه‌مى خولامان ، له‌و یا تازه نینه ده‌سپێك ژ وێ بت ، دڤێت یووسف ده‌ست پێ بكه‌ت ؛ دا بشێت پشتى هنگى نازىیان بكه‌ت ! به‌لـێ هندى وێ خۆ گرت ، یووسفى ده‌ست پێ نه‌كر ، وچونكى ژن وه‌كى سیبه‌رێیه ب دویڤ وى دكه‌ڤت یێ خۆ ژێ دویر بكه‌ت ، ڤێ خۆدویركرنا یووسفى پتـر ئه‌و لـێ مـجـد كر ، یا ژ وێ ڤه ئه‌ڤه خۆگرانكرنه‌كه یووسف د گه‌ل وێ ب كار دئینت .. چ بكه‌ت ؟
گـۆت : دڤێت ئه‌ز ئێكا هند بكه‌م چاڤێن وى ل خۆ ڤه‌كه‌م ، و ب ڕه‌نگه‌كێ نه ئێكسه‌ر وى ل جوانىیا خۆ یا زێده هشیار بكه‌م .. ڕابوو هندى ژێ هاتى د به‌ر خۆ ڕا چوو ، ب تمامى خۆ خه‌ملاند ، وگاڤا یووسف ب تنێ ل جهه‌كى دیتبا نازدارى لـێ دكرن ، و د به‌ر ڕا دهات ودچوو ..
هه‌یامه‌كێ وێ ئه‌ڤ ڕێكه ب كارئینا به‌لـێ چو پێڤه نه‌هات ، وێ دڤیا ئه‌و نزم بــه‌رێ خـۆ بده‌ته یووسفى ؛ دا یووسف بلند به‌رێ خۆ بده‌تێ ، به‌لـێ سه‌رتیـرا وێ ب به‌رى كه‌فت .. ڕابوو ڕێكا دووێ ب كار ئینا .
ڕێـكا دووێ : ( وَغَلَّقَتْ الْأَبْوَابَ.. ) ، وئایــه‌تـێ گـــۆت : (غَلَّقَتْ ) ونه‌گۆت : ( أغلقت ) ؛ چــونـكى په‌یڤا ئێكێ یا كو قورئانێ ب كارئیناى مـه‌عـنایـه‌كـا پــتـر تـێـدا هـه‌یـه د گه‌ل حالـێ ڤێ ژنێ دگونـجـت ، مرۆڤه‌ك ئه‌گه‌ر ب ڕه‌نــگـه‌كـێ طەبـیـعى ده‌رگه‌هى بگرت دێ بێژن : ( أغلق الباب ) ، به‌لـێ ئه‌گه‌ر ب له‌ز وبه‌ز چوو ، ده‌ست لـێ ڤه‌له‌رزین ، ودلـێ وى ب دژوارى خۆ هلاڤێت ، وڤـیـا ده‌رگه‌هى نه ب تنێ بگرت به‌لكى حشكێ قفل كه‌ت ، دێ بێژن : ( غلَّقَ الباب ) ، وئه‌ڤ ڕه‌نگێ دووێ ب دورستى حالـێ ژنا عه‌زیزى بوو ، وێ دڤیا زوى ده‌رگه‌هى بگرت ومرادا خۆ حاسل بكه‌ت هێشتا كه‌س نه‌هاتىیه قه‌سرێ !
دبـێـژن : ده‌مــێ خاتـوین بێ هیڤى بووى كو یووسف ده‌ست پێ بكه‌ت ، نه‌چار بوو ئه‌و ( ته‌نازولـێ ) بكه‌ت ویووسفى بـخـواسته لایێ خۆ ژ قه‌سرێ ، وچونكى یووسف مرۆڤه‌كێ وه‌فادار بوو وى هزركر ژنكێ كاره‌كێ پێ هه‌ى له‌و د گازىیا وێ چوو .. به‌لـێ وى هند خۆ دیت كه‌فته به‌رانبه‌ر ئمتیحانه‌كا مه‌زن .
گاڤا یووسف ب ژۆر كه‌فتى ژنكێ ـ ب وى ڕه‌نگێ مه به‌رى نوكه گـۆتى ـ ده‌رگه‌هــ ل خۆ ویووسفى گرت .. هه‌ر چه‌نده یووسفى بێنا پیلانه‌كێ سه‌حكر ، وه‌كى وێ ڕۆژا برایێن وى ئه‌و برییه چـۆلـى ، به‌لـێ ئه‌و ب ڕه‌نگه‌كێ ب ئه‌ده‌ب ل هیڤىیا فه‌رمانا خاتوینێ ما .. خاتوینێ دیسا خۆ گرت دا یووسف ده‌ست پێ بكه‌ت ، به‌لـێ دیسا یا وێ دڤیا ب جه نه‌هات ، له‌و وێ ڕێكا سىیێ ب كارئینا .
ڕێـكا سىیێ : ( وَقَالَتْ هَيْتَ لَك .. ) ، خاتوین ترسیا ڕاوه‌ستیانا یووسفى ڤێ ده‌لیڤه‌یێ ژ ده‌ست وێ ببه‌ت ، له‌و نه‌شیا پتـر خۆ بگرت ، عاطفــا وێ یا زێده وڤیانا وێ یا بێ توخویب بۆ یووسفى ، عه‌قلێ وێ ل پشت عه‌ورێن ( غه‌ریزا ) وێ ڤه‌شارت ، ژبیـرا وێ چـوو كـو ئه‌و خاتوینه ، ژنا وه‌زیرىیه وبرازایا مه‌لكییه ، ویووسف خولامه‌كه د ناڤ مالا وێ دا ، و ژ بیـرا وێ چوو ژى كو ب عـه‌مـرى ڤـه نێزیكه ئه‌و هندى ده‌یكا یووسفى بت .. ئه‌ڤه هه‌مى ل بیـرێ نـه‌مان ، له‌و وێ گـۆته یووسفى : ( هَيْتَ لَك.. )، ئه‌ڤ خه‌مله هه‌مى من بۆ ته ل خۆ كرییه ، ڤێجا له‌زێ بكه .. !
به‌رانبه‌ر ڤان هه‌ر سێ ڕێكان یووسفى بیـرا وێ ل سێ مه‌سه‌لان ئیناڤه ..
مه‌سه‌لا ئێكێ : یـووسفى گـۆت : (مَعَاذَ اللَّهِ ـ ئـه‌ز خـۆ ب خـودێ دپارێـزم ژ ڤـى تـشـتـێ تو به‌رێ من دده‌یێ ) ، مه‌عنا : به‌رى هه‌ر تشته‌كى یووسفى بـیـرا وێ ل خودێ ئیناڤه .. یووسفى دزانى طەبیعه‌تێ ژنكێ طەبیعه‌ته‌كێ نازكه ، ئـه‌گـه‌ر خۆ هنده‌ك جاران ئه‌ڤ طەبـیـعـه‌ته زوى بــه‌رێ خــودانا خۆ بده‌ته خرابییێ ژى ، هه‌ر ئه‌و طەبیعه‌ت زویتـر وێ ل ڕاستىیێ ژى دزڤڕینت ئه‌گه‌ر هات وئێكى بـیـرا وێ لـێ ئیناڤه .. یـووسفى به‌رى هه‌ر تشته‌كى بـیـرا ژنكێ ل خودێ ئیناڤه .. (و دڤێت ژ بیر نەکەین کو ڤێ ژنکێ باوەری ب خودێ هەبوو ... وەکی دێ ل هندەک جهێن دی ژی یێن سەرهاتییێ بو مە ئاشکەرا بت).
مه‌سه‌لا دووێ : یووسفى گـۆت : (إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْوَاي ـ ئـه‌ز د مالا مه‌زنێ خۆ دا خیانه‌تێ ل وى ناكه‌م ئه‌وى قه‌درێ من یێ گرتى ، وجهه‌كێ خۆش یێ دایه من ( ، مه‌عنا : یووسفى بیـرا ژنكێ ل هندێ ئیناڤه كو خیانه‌ت كاره‌كێ زێده كرێته ، وئێكجار ئـه‌گـه‌ر ئه‌ڤ خیانه‌ته د گه‌ل وى مرۆڤى بت یێ قه‌نـجـى د گه‌ل مــرۆڤـى كرى ، وئێكجار ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ خیانه‌ته خیانه‌تا نامویسێ بت ، و د مالا وى ب خۆ دا بـت ، ومــرۆڤـه‌كـێ وه‌كى یووسفى وه‌فادار ڤان هه‌مى خیانه‌تان ل نك خۆ كـۆم ناكه‌ت ..
مه‌سه‌لا سىیێ : یووسفى گـۆت : ( إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ ـ ئه‌وێ زۆردارییێ بكه‌ت ئه‌و ب مراد ناكه‌ڤت ) ، مه‌عنا : كرێتییا زۆردارییێ مه‌سه‌لا سىیێ بوو یووسفى بیـرا خاتوینا خۆ لـێ ئــیــنایــه‌ڤــه ، ویا زانایـه كــو ژن ـ ئـه‌گه‌ر ل سه‌ر فیطره‌تا خۆ یا دورست بت ـ ب طەبیعه‌تێ خۆ ( ته‌حه‌مـمـولا ) زۆردارییێ ناكه‌ت .
به‌لـێ ئه‌ڤێ هه‌مییێ كار د خاتوینێ نه‌كر ؛ چونكى ڤیانا وێ یا دژوار چو عه‌قل بۆ وێ نه‌هێلا بوو ئه‌و هزرا خۆ پێ بكه‌ت یان خۆ پێ د گـۆتنان بگه‌هینت .. وگاڤا وێ دیتێ یووسف ل سه‌ر ره‌دكرنا داخوازا وێ یێ مـجـده ، ڕابوو نیشانا شه‌یطانى هاڤێته مه‌یدانێ ..
جه‌ڕباندنا مه‌زن .. وسه‌ركه‌فتنا مه‌زنتـر :
پـێـنگاڤا دویماهییێ یا ژنا عه‌زیزێ مصرێ بۆ تێ ئێخستنا یووسفى هاڤێتى قـورئانـێ د دو سـێ په‌یڤه‌كێن كورت دا ڤه‌گێڕا : (وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ) ، چو ڕێ نه‌مان ، بێ هیڤى بوو ، دیت چاره ئه‌وه خۆ ڤێڕا بگه‌هینت به‌لكى په‌ل ئاگرى گه‌ش كه‌ت ! خاتوینێ خۆ ڤێڕا گه‌هاند ، هه‌ر وه‌كى زمان حالـێ وێ دگـۆت : تو نه‌ئێى ئه‌ز دێ ئێم .. وپشتى خۆ ڤێڕا گه‌هاندى چ كر ؟ ئه‌ده‌بێ قورئانێ دخوازت ئه‌ڤ بابه‌ته بێته پێچان , و ب تنێ ئه‌نجام بێته دیاركرن :
( وَهَمَّ بِهَا ) وێ ـ ده‌مێ خۆ ڤێڕا گه‌هاندى ـ ئێكا هند كر كو بێته سه‌ر دلـێ یـووسـفـى كـو گوهدارییا وێ بكه‌ت ، وداخوازا وێ ب جهــ بینت ، ( لَوْلا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ) نـێـزیك بـوو دلـێ یـووسـفـى بـكـه‌فـتـه داڤا شه‌یطانى ئه‌وا ژنا عه‌زیزى ل دویماهىیێ بۆ وى ڤه‌داى ، دلـێ وى خۆ هلاڤێت ، وئه‌گه‌ر دلـێ وى خۆ نه‌هلاڤێت با سه‌ركه‌فتنا وى د ڤێ ئمتیحانێ تشته‌كێ حنێر نه‌دبوو ، هنگى هنده‌ك دا هه‌بن بێژن : ( طبعاً ) دلـێ ڕه‌ق بت جوانى چو كارى تێ ناكه‌ت !
دلـێ یـووسـفـى ئـه‌وێ ده‌مه‌كێ كێم خۆ هلاڤێتى هه‌ر زوى ڕاوه‌ستیاڤه پشتى وى ( بورهانا خودێ ) دیتى ، (كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ) ، خودێ دبێژت : وهه‌ما مه ئه‌و ( بورهان ـ ئایه‌ت ) نیشا وى دا ؛ دا ئه‌م خرابییێ وكرێتییێ ژ وى پاشڤه لـێ بده‌ین , هندى ئه‌وه ئه‌و ژ به‌نىیێن مه یێن پاقژ وهلبژارتى بوو بۆ پێغه‌مبه‌رینىیێ یێن كو ئیخلاص د په‌رستـن وته‌وحیدا خودێ دا كرى .
وپــســیار ل ڤـێـرێ ئه‌ڤه‌یه : ئه‌رێ ئه‌و ئایه‌تا خودێ ـ ل وى ده‌مى ـ نیشا یووسفى داى چ بوو ؟
قورئان وحه‌دیس بۆ مه ئاشكه‌را ناكه‌ن كانێ ئه‌و ( بورهان ـ ئایه‌ت ) چ بوو خودێ نیشا یووسفى داى ئه‌و پێ شیایه ( بورهانێ ) شه‌یطانى یێ ژنا عه‌زیزى هاڤێتییه مـه‌یـدانێ ، هه‌ر وه‌كى قورئان ب ڤێ چه‌ندێ دڤێت ده‌رگه‌هێ هزرێ ل به‌ر خـوانـده‌ڤانێ خۆ بهێلته ڤه‌كرى دا ئه‌و ـ وه‌كى وى دڤێت ـ وێ بورهانێ بینته هزرا خۆ .. ب شه‌رته‌كى ئه‌و بورهان وه‌كى وێ كلیلێ بت یا هه‌مى قفلان ڤه‌دكه‌ت !
دبت یووسفى ل وى ده‌مى بیـرا خۆ ل قه‌برى وقیامه‌تێ ئینابته ڤه ، ده‌مێ مرۆڤ به‌رانبه‌ر خودایێ خۆ ڕادوه‌ستت ، وله‌شێ وى شاهده‌یییێ ل سه‌ر هه‌مى كار وكریارێن وى دده‌ت ..
ودبت خه‌ونا وى هاتبته به‌ر چاڤان ، وئه‌و ستێرێن بۆ چووینه سوجدێ ..
ودبـت بابـێ وى هاتـبـتـه بـه‌ر چاڤان وئـه‌و ته‌ربیه‌تا وى ئه‌و ل سه‌ر ب خودان كرى .. ودبت ، ودبت ..
هه‌ر چاوا بت هلما ( ئه‌نفاسێن ) وێ یێن تێهنى بێن ل یووسفى چك كر ، ئه‌و خودایێ یووسفى خۆ پێ پاراستى د هه‌وارا وى هات ، ئینا سه‌ر دلـێ وى كو ئه‌و بڕه‌ڤت ، خۆ ژ ڤێ ژنكێ دویر بێخت .. به‌لـێ كیڤه بڕه‌ڤت ؟ ده‌رگه‌هــ دگرتینه ، وكلیل یێن د ده‌ستێن خاتوینێ دا !
به‌لـێ د گه‌ل هندێ ژى یووسف ڕه‌ڤى .. ژنكێ به‌لا خۆ ژێڤه نه‌كر ، وێ دڤیا ڤێ ده‌لیڤه‌یێ ژ ده‌ست خۆ نه‌كه‌ت ، دا ب دویڤ ڤه ، وهه‌ر چه‌نده وێ ژى دزانى ده‌رگه‌هــ یێ گـرتـییه ویووسف نه‌شێت خلاس بت به‌لـێ وێ خۆ ب یووسفى ڕا گــه‌هـانـد وكراسێ وى ژ پشت ڤه گرت وكێشا حه‌تا كراس د به‌ر وى دڕیاى ، و د وێ ده‌لیڤه‌یێ دا ( موفاجه‌ئه‌یه‌كا مه‌زن ) بۆ یووسفى وژنكێ هه‌ر دووان چێبوو ..
فیلبازییا ژنێ :
طەبـیـعـه‌تـه‌ك خـودێ یــێ دایــه ژنــێ گـه‌لـه‌ك یێ عنتیكه‌یه ، ژن د گاڤێ دا دشێت ( ته‌كه‌ییوفێ ) د گه‌ل وى چارچووڤه‌یى بـكــه‌ت یــێ ئـه‌و تێدا دژیت ، و د گاڤێ دا دره‌وه‌كا وه‌سا بـۆ خـۆ چـێ بـكـه‌ت زوى ب زوى خودان ب سه‌ر هل نه‌بت ، له‌و د كه‌ڤن دا یا هاتىیه گـۆتن : زوى باوه‌ر ژ ڕۆندكێن ژنكێ نه‌كه .. چونكى ئه‌و دشێت ب ساناهى ڕۆندكان ببارینت !
گاڤا یووسف ب نك ده‌رگه‌هێ دائێخستى ڤه ڕه‌ڤى وژنكێ دایه ب دویڤ ڤه ، وهــه‌ردو نـێـزیـكـى ده‌رگه‌هى بووین وه‌كى مه گۆتى ( موفاجه‌ئه‌یه‌كا مه‌زن ) بۆ وان هه‌ر دووان چێبوو : ( وَاسْتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيصَهُ مِنْ دُبُرٍ وَأَلْفَيَا سَيِّدَهَا لَدَى الْبَابِ .. ) یووسفى ب له‌ز قه‌ستا ده‌رگه‌هى كر دا ده‌ركه‌ڤت ، ووێ له‌ز كر دا وى بگرت ، ووێ كراسێ وى ژ پشتێ ڤه گرت وكێشا ، حه‌تا كراسێ وى د به‌ر دا دڕیاى ، وهـه‌ر دووان عـه‌زیـز ل به‌ر ده‌رى دیت .. ژنك دێ چ كه‌ت دا خۆ ژ ڤێ ته‌نگاڤییێ ڕزگار بكه‌ت ؟
وه‌كى وى مرۆڤى یێ دوژمنه‌كێ دوڕنده هێڕشه‌كێ بینه سه‌ر وئه‌و بكه‌فته ده‌راڤه‌كێ به‌رته‌نگ ، ڤێجا هنگى ئێك د هه‌وارێ بێت ووى ژ ده‌ستێ وى دوژمنى بینته ده‌ر .. ژنكێ وه‌سا خۆ نیشا زه‌لامێ خۆ دا ، به‌رى ئه‌و بكه‌فته ( مه‌وقفێ ) به‌ڕه‌ڤانىیێ وێ هێڕش كر ، وێ خۆ د زه‌لامێ خۆ وه‌ركر وگـۆتێ : ئه‌رێ جزایێ وى یێ خرابىیا مالا ته بڤێت چىیه ژبـلى هندێ كو ئه‌و بێته گرتن یان ب عه‌زابه‌كا ب ئێش بێته عه‌زابدان ؟
ژنكه‌كا شاره‌زا بوو د چێكرنا ئاخفتنێ دا !
ــ ئه‌ز به‌نى ! هه‌واره .. ئه‌ڤه چاوا چێ دبت ؟ خولامه‌كێ بێ عه‌سل وبێ خێر ، یێ ته هنده قه‌نـجـى د گه‌ل كرین ، ئه‌ڤرۆ دلـێ خۆ ببه‌ته خرابىیا مالا ته ، ئه‌ڤێ هۆسا بت جزایێ وى چییه ؟
وبــه‌رى زه‌لامـێ وێ جزایى بێژت ، كو دویر نینه جزایه‌كێ ( مێرانه ) بت ، هه‌ر وێ ب خـۆ جزا ده‌سـنـیـشانـكر وگـۆت : یان دڤێت ئه‌و بێته گرتن یان ژى ب عه‌زابه‌كا ب ئێش ئه‌و بێته عه‌زابدان !
وبـۆ مـرۆڤـى هه‌یه پسیارێ بكه‌ت : ئه‌رێ بۆچى وێ ( گرتن ) ب پێش ( عه‌زابا ب ئێش ) ئێخست ، وبۆچى وێ ئێكجار به‌سێ جزایێ كوشتنێ نه‌كر ؟ یان خۆنه ئه‌ڤ تاوانه ـ د قانوینا مالێن مه‌زن دا ـ ب به‌ر كوشتنێ ناكه‌ڤت ؟
د به‌رسڤێ دا دێ بێژین : ل ڤێرێ ژى فێلبازییا ژنا عه‌زیزى دیار دبت ، حه‌ژێكرنا وێ یا دژوار بۆ یووسفى هندێ دخوازت ئه‌و عوقووبه‌یه‌كا دژوار بۆ وى ده‌سنیشان نه‌كه‌ت ، ئه‌گه‌ر بێته كوشتـن ئه‌ڤه ب ئێكجارى هیڤییا وێ بن ئاخ بوو ، وئه‌گه‌ر عه‌زابه‌كا ب ئێش بده‌نه به‌ر نه كو د بن عه‌زابێ ڤه جوانییا وى یا زێده كرێت ببت ، وئه‌ڤه ژى بۆ وێ خوساره‌تییه ! گـۆت : یا باش ئه‌وه ئه‌و بۆ ده‌مه‌كى بـێـتـه گرتن ، به‌لكى پشتى ئه‌و نه‌خۆشىیا گرتنێ دبینت لێڤه ببت وداخوازا خاتوینێ ب جهــ بینت !!
كراسێ دڕیاى .. وبه‌ڕه‌ڤانییا ئاشكه‌را :
گاڤا یووسفى ئه‌ڤ بێ به‌ختییه ژ خاتوینێ دیتى ئه‌و كه‌فته به‌رانبه‌ر ئێك ژ دو ڕێكان :
یان دڤێت ئه‌و خۆ بێ ده‌نگ بكه‌ت ، وهنگى ئه‌و دێ به‌رسویچ بت وئاخفتنا خاتوینێ دێ یا دورست بت .. یان ژى دڤێت ئه‌و به‌ڕه‌ڤانییێ ژ خۆ بكه‌ت ، وهنگى دڤێت ئه‌و شه‌رما خاتوینێ ل نك مالـخـۆیێ وێ ببه‌ت ، ویووسفى ڕێكا دووێ هلبژارت ، وى به‌ڕه‌ڤانى ژ خۆ كر بێى كو چو ته‌عداییان ل سه‌ر حه‌قێ خاتوینێ یان زه‌لامێ وێ بكه‌ت ، یان بێ به‌ختییان ب دویڤ وان ڤه‌نت ، یووسفى گـۆت : (هِيَ رَاوَدَتْنِي عَنْ نَفْسِي ـ ئه‌وێ داخوازا وێ چـه‌نـدێ ژ من كرییه ( وبـه‌س ! ل ڤێرێ عه‌زیزێ مصرێ حێبه‌تى ما ، ژ كێ باوه‌ر بكه‌ت و ژ كــێ نـه ؟ ئه‌و دزانت یووسف مـرۆڤـه‌كێ ڕاستگـۆ وده‌سپاكه ، چو جاران خیانه‌ت نه‌كرییه ، به‌لـێ ژن نامویسا وییه ، وى عه‌مره‌كێ د گه‌ل بۆراندى .. چ بكه‌ت ؟
مرۆڤه‌كێ ژنكێ ( هنده‌ك دبێژن : ئه‌و بچویكه‌كێ ساڤا بوو د لاندكێ دا بوو خودێ ئه‌و ب ئه‌زمان ئێخست دا ئــه‌و بـێ گــونــه‌هییا یووسفى به‌رچاڤ بكه‌ت ، وهنده‌ك دبێژن : ئه‌و زه‌لامه‌كێ مرۆڤێ ژنكێ بوو د گه‌ل زه‌لامێ وێ بوو ده‌مێ ئه‌و هاتییه مال ..) ئه‌و ژ ڤێ حێبه‌تییێ ئیناده‌ر وڕێكه‌ك نیشا وى دا ئه‌و ڕاسـتـییێ پـێ بـزانـت ، گـۆتـێ : ئه‌گه‌ر كراسێ وى ژ سنگى ڤه هاتبته دڕاندن ژنك د ئاخفتنا خـۆ دا یا ڕاستگـۆیه ، ویـووسـف دره‌وان دكه‌ت ، وئه‌گه‌ر كراسێ وى ژ پـشـتـێ ڤـه هاتبته دڕانـدن وێ د ئاخـفـتـنا خـۆ دا دره‌و كـرىیـه ، ویووسف ژ ڕاستگـۆیانه .
عه‌زیزێ مصرێ ب یا وى كر وگاڤا وى دیتى كراسێ یووسفى ژ پشتێ ڤه یێ هاتـییـه دڕانـدن وى زانـى یووسف یێ بێ گونه‌هه ، وئه‌ڤا ژنا وى دبێژت بێ به‌ختییه ..
تـشـتـه‌كـێ غـه‌ریــبــه : كـراسێ یووسفى ئه‌وێ جارا ئێكێ نه‌هاتییه دڕاندن ئه‌و د چاڤێن بابـێ وى دا ژ مــرنـێ ڕزگاركــر ، وبــۆ جـارا دووێ ده‌مــێ هاتــییه دڕاندن ئه‌و د چاڤێن ( سه‌ییدێ ) وى دا ژ خیانه‌تكارییێ ڕزگاركر !
پشتى ڕاستى بۆ مه‌زنێ قه‌سرێ دیار بووى چ كر ؟
وى گـۆتـه ژنـكا خـۆ : هـنـدى ئه‌ڤ دره‌وه‌یه یا ته ب دویڤ ڤـى جحێلى ڤه‌نایى ژ فێلێن هه‌وه ژنكانه ، هندى فێلێن هه‌وه‌نه گه‌له‌ك دمه‌زنن ، ڤێجا تو بۆ خۆ داخوازا ژێبرنا ڤێ گونه‌هێ بكه ؛ چونكى ئه‌ڤه بێ به‌ختىیه‌كه ته ل یووسفى كرى ، وتوـ ب ڤێ چه‌ندێ ـ یا خه‌له‌تى وتو ژ گونه‌هكارانى ، وتو ئه‌ى یووسف گوهــ نه‌ده ڤێ یا ژ وێ چێ بووى ، وبه‌حسێ ڤێ مه‌سه‌لـێ بۆ كه‌سێ نه‌كه .
وپـشتى ڤێ ( مێرانییێ ) عه‌زیزێ مصرێ مه‌سه‌له ب پشت گوهــ ڤه لێدا .. یووسف هێلا د مالـێ دا ، و ژ هلمێ ته‌علتـر د گه‌ل خاتوینێ نه‌ئاخفت ، مانێ ئه‌ڤه‌نه ڕێ وڕه‌سمێن قه‌سرێن مه‌زن !
خاتوینێن باژێڕى ل مالا عه‌زیزى :
وسوحبه‌تا حه‌ژێكرنا ژنا عه‌زیزى بۆ خولامى ب ڕێكا ژنكان ژ ناڤ دیوارێن قه‌سرا عـه‌زیـزى ده‌ركـه‌فــت وگــه‌هـشـتـه ژنـكـێـن باژێرى ووان د ناڤ خـۆ دا ئینا وبر ، ووان ب نــه‌ڕازیـبــوون ڤه ل سه‌ر كارێ ژنا عه‌زیزى گـۆت : ژنا عه‌زیزى به‌لا خـۆ ژ خـولامـێ خــۆ ڤـه‌نـاكـه‌ت ، وڤیانا وێ بۆ وى یا گــه‌هـشتىیه په‌ڕێ دلـێ وێ ، ب ڕاستى ئه‌و د ڤـێ چـه‌نـدێ دا یا خـه‌لـه‌تـه ، ئه‌گه‌ر دێ هه‌ر حه‌ز ژ ئێكى كه‌ت بـلا بــۆ خــۆ حـه‌ز ژ مـرۆڤـه‌كـێ مـه‌زن بــكــه‌ت ، وه‌كــى مـه هه‌مىیان ، نه ڕابت حه‌ز ژ خـولامـه‌كى بـكـه‌ت ، وكـیـژ خـولامـى ؟ ئــه‌وێ كـه‌س نزانت عه‌سلێ وى چىیه و ژ كیڤه هاتییه !
ده‌مێ ژنا عه‌زیزى ب گـۆتنێن وان زانى ڕابوو هنارته ب دویڤ وان ڕا وئه‌و ڤـه‌خـواندنه قه‌سرا خـۆ ، جهه‌كێ خۆش وته‌نا یان ( جه‌ووه‌كێ شاعرى ) وه‌كى دبێژن ، بۆ وان ئاماده‌كر ، وبالگه‌هــ وبالیفك بۆ وان ل دۆرێن دیوانێ دانان ، وگه‌له‌ك ڕه‌نگێن فـێـقـى وخوارنێ ل به‌ر وان ڕێزكرن وهه‌ر ئێكێ كێركه‌ك دا ڤێ دا خوارنێ پێ بـخـۆن ، پانێ هه‌مى خاتوینن نه وه‌كى خه‌لكێ دى خوارنێ دخۆن ! ووێ خۆ ب سه‌ر چو سوحبه‌تان ڤه لـێ نه‌دا ، گاڤا وێ دیتى ئه‌و هه‌مى ب خوارنێ ڤه دموژیلن هێدى خۆ ڤه‌كێشا لایێ خدام وخولامان و ب هه‌ر هێجه‌ته‌كا هه‌بت گـۆته یووسفى : هه‌ڕه ژۆر ل ئۆدا مێڤانان ..
یووسف ب ژۆر كه‌فت ، تو دا بێژى هه‌یڤا چارده شه‌ڤییه ژ پشت عه‌وره‌كێ تارى ده‌ركــه‌فــت ، گاڤا خاتــویـنـێن باژێڕى یووسف ب ڤێ جوانییێ دیتى حێبه‌تى مان و ب چاڤه‌كێ بلند سه‌حكرنێ ، وجوانییا وى ئه‌و ژ بیـرڤه‌كرن ، وئه‌و هند ب خۆ حـه‌سیان كو ده‌ستێـن خـۆ ب كێركێن خـوارنــێ یێن بریـنـداركرین ، ووان ژ مه‌نده‌هۆشى ڤه گـۆت : پاكــى بــۆ خــودێ بــت ، ئـه‌ڤـه نه ژ مرۆڤانه ؛ چـونكى جــوانــییا وى نــه وه‌كى یا مرۆڤانه ، ژ ملیاكه‌تان ژى ئه‌ڤه ملیاكه‌ته‌كێ ب قه‌دره !
ژنا عـه‌زیـزى ـ ئـه‌وا خــۆ ل بــه‌ر وان ڤه‌نویساى ـ ده‌لیڤه ژ ده‌ست خۆ نه‌كر ، ب ژۆر كه‌فت وگـۆته هه‌ڤالێن خۆ یێن ده‌ست بڕى : ئه‌ڤ جحێلێ هه یێ ژ به‌ر دیتنا وى هه‌وه ده‌ستێن خۆ بڕین ، ئه‌وه یێ هه‌وه سه‌را ڤیانا من بۆ وى لـۆمه‌ى من كرى .. ئه‌زا حه‌ق بۆ وى دین ببم یان نه ؟
به‌رێ خۆ بده‌نه ڤێ بسته‌یىیێ یان ڤێ بێ شه‌رمىیێ .. ژنه‌كا شویكرى د ناڤ كـۆمه‌كا ژنكان دا دێ چ ( ئـعـتـرافێ ) ل سه‌ر خۆ ده‌ت ، گـۆت :ب ڕاستى ئه‌و تشتێ هه‌وه گوهــ لـێ بووى یێ ڕاسته ، من ئه‌و داخواز كربوو ، ومن به‌رگه‌ڕیان كربوو كو وى ب لایێ خـۆ ڤه بكێشم ؛ دا ئه‌و وێ بكه‌ت یا ئه‌ز ژێ دخوازم به‌لـێ هێشتا ئه‌و ل به‌ر نه‌هاتىیه ، وسویند بت ئه‌گه‌ر ئه‌و وێ نه‌كه‌ت یا ئه‌ز فه‌رمانێ پێ لـێ دكه‌م ، ئه‌و دێ ئێته‌گرتن ، ودێ بته ژ مرۆڤێن ڕه‌زیل .
بێژنه من : ئه‌گه‌ر خاتوینه‌كا وه‌كى ژنا عه‌زیزێ مصرێ نه‌بت ، ژنكه‌كا دى دێ شێت حه‌تا ڤێ ده‌ره‌جه‌یێ ( ته‌به‌ججوحێ ) كه‌ت ؟!
هلبژارتنا گرتنێ :
پشتى ژنا عه‌زیزى ل دیوانا وان هه‌مى ژنكان گه‌ف ب گرتنێ ل یووسفى كرین یووسفى هه‌وارێن خۆ گه‌هاندنه خودایێ خۆ وگۆت : (رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ)
خــودایێ من ل نك من گرتن چێتـره ژ وێ یا ئه‌و ژ من دخوازن ، وئه‌گه‌ر تو فێلبازىیا وان ژ مــن دویر نـه‌كـه‌ى ئــه‌ز دێ مه‌یلدارىیێ بۆ وان كه‌م ، وئه‌ز دێ بـمه ژ وان نه‌زانان یێن ژ نه‌زانیـن گونه‌هان دكه‌ن ..
ووه‌كــى ئاشـكـه‌را یــووسفى د گـۆتنا خۆ دا گـۆت : ( ژ وێ یا ئه‌و ژ من دخوازن .. ) و ( دێ مه‌یلدارییا وان كه‌م .. ) تشتێ هندێ دگه‌هینت كو وان هه‌مى ژنكان پشتا خاتوینێ گرتبوو ، و ژ یووسفى خواستبوو كو ئه‌و دلـێ خاتوینێ نه‌هێلت و ب یا وێ بكه‌ت ؛ چونكى ـ ئه‌گه‌ر وێ بڤێت ـ ئه‌و دشێت یووسفى بده‌ته گرتن !
وكى دزانت به‌لكى هه‌ر ئێك ژ وان د دلـێ خۆ دا دگۆت : بلا ( زوله‌یـخـا ) ئاسته‌نگا مه‌زن ڕاكه‌ت دا به‌لكى ئه‌م ژى پشتى وێ بارا خۆ تێ بێخـیـن !
وان هه‌مییان ( ته‌شجیعا ) یووسفى كر كو ئه‌و شه‌رمێ بدانته لایه‌كى وداخوازا خاتـوینێ ب جــهــ بـیـنـت .. ما چییه ؟ ئه‌ڤه تشته‌كێ طەبیعییه ، وهه‌ر ئێك ژ وان ب ده‌هان نـمـوونه‌یێن ژ ڤى ڕه‌نگى هه‌نه ، ئه‌ى یووسف ڤێ ده‌لیڤێ ژ ده‌ست خۆ نه‌كه ، وخۆ ژ غه‌زه‌با خاتوینێ بپارێزه .. به‌رانبه‌ر ڤێ هه‌مییێ یووسفى خۆ ڕاگرت وخـۆ ب خودێ پاراست ژ خرابییا ڤێ ده‌سـتـه‌كا كراسێ شه‌رمێ ژ سه‌ر ملێن خۆ هاڤێتى ، ئینا خودێ دوعایا یووسفى بۆ ب جه ئینا ، وئه‌و ژ فێلێن وان پاراست .
پشتى ڤێ ( مه‌عزووماتا ) خاتوینێ ل مالا خۆ داناى ، وپشتى وان ( ئـعـتـرافێن ئاشكه‌را ) یێن وێ ل سه‌ر خــۆ داین ، ووێ گه‌فا وێ ل یووسفى كرى ، سوحبه‌ت ل باژێڕى به‌لاڤ بوو ، وده‌مێ مه‌سه‌له گه‌هشتىیه ڤى حه‌ددى وسوحبه‌تا ژنكێ كـه‌فـتییه ده‌ڤــێ یــێ ژ هــه‌ژى ویـێ نه ژ هه‌ژى ، ژنوى كه‌لا مـێـریـنـییـێ خـۆ ل سـه‌رێ عـه‌زیـزى دا ، وگـۆت : دڤـێـت ئه‌ز تشته‌كى بكه‌م ( سومعه‌تا ) خۆ پێ بپارێزم ..
ــ چ كر ؟
ــ گـۆت : دڤێت یووسف بێته گرتن ..
ــ بۆچى ؟
ــ دا ژ مالـێ دویر كه‌ڤـت بـۆ ده‌مه‌كى ، حــه‌تا خه‌لك سوحبه‌تێ ژ بیـر بكه‌ت ، و ژ لایه‌كێ دى ڤه دا خه‌لكێ باژێڕى وه‌سا تێ بگه‌هن كو خه‌له‌تى یا یووسفى بوو ، ئه‌گه‌ر نه پا بۆچى هاته گرتن ؟
ئینا عه‌زیزێ مصرێ ؛ دا ( سومعه‌تا ) مالا خۆ د به‌ر پىیان ڤه‌نه‌ده‌ت ، ڕابوو بڕیاره‌ك ده‌رێخست كو یووسف بۆ ده‌مه‌كێ نه‌ده‌سنیشانكرى بێته گرتن ، وئه‌م نزانین كانێ ژنكێ ده‌ست د ده‌رێخستنا ڤێ بڕیارێ دا هه‌بوو یان نه ؟ هه‌ر چه‌نده دلـێ مـه پـتـر بۆ هــنــدێ دچت كو ئه‌ڤ نه‌خشه‌یه هه‌مى ژ دانانا وێ بت ، ووێ ب زه‌لامێ خۆ دابته‌كرن .
یووسف د گرتیخانه‌یێ دا :
و ب ڤـى ڕه‌نـگى یووسـفـێ بێ گونه‌هــ كه‌فته سجنێ .. كه‌فته سجنێ به‌لـێ پا ئه‌و یـێ ب تـنـێ نه‌بوو ، ئه‌و كه‌سێ دلـێ خۆ ژ ڤیانا خودێ تژى كربت ل چو ده‌مان و ل چو جهان ب خـه‌ریبىیێ ناحه‌سیێت .. یووسف هاته گرتن ، وهه‌ر چه‌نده بڕیارا گرتنا وى یا ڤالا بوو ژ دادىیێ وعه‌داله‌تێ ، به‌لـێ د گه‌ل هندێ ژى ئه‌و یێ ژێ بێن ته‌نگ نه‌بوو ؛ چونكى ب ڤێ گــرتـنـێ ئه‌و ژ وى چارچووڤه‌یێ ئێشه‌وى هاته دویركرن یێ ته‌خه‌یا ( ئرستقراطى ) تێدا دژیت .
د گرتیخانه‌یێ دا یووسفى خه‌ما خۆ ژ بیـركر ، دیت ئه‌ڤ گرتنه باشتـرین ده‌لیڤه‌یه بۆ وى كو ئه‌و د گه‌ل خودێ بژیت ، دلـێ وى كانێ چه‌ند یێ نازك بوو نازكتـر لـێ هات ، گه‌له‌ك جاران وى ب ئه‌زمانێ خۆ یێ ره‌هوان ، و ب دێمێ خۆ یێ گه‌ش ، و ب ده‌ستێ خۆ یێ خێرخواز برینێن گرتىیان ده‌رمان دكرن ، ڕێكا ڕاست بۆ وان ئاشكه‌را دكر وبه‌رێ وان ددا سه‌رفه‌رازییێ .. یووسفى ( سجن ) بۆ گازییا خۆ كره باشتـرین ( مه‌دره‌سه ) ، ونه‌بوویه جاره‌كێ گرتن ببته ئاسته‌نگ د ناڤبه‌را خودانێ ده‌عوێ وده‌عوا وى دا ..
هه‌ردوو هه‌ڤالێن گرتیخانه‌یێ :
و د گه‌ل یووسفى دو جحێلێن دى ژى هاتبوونه گرتن ، دبێژن : ئێك ژ وان مه‌یگێڕێ مه‌لكى بوو ، ویێ دى نانپێژێ وى بوو ، دبێژن : مه‌لكى ئه‌و ب هنده‌ك تشتان گونه‌هبار كربوون ، وحوكم ب گرتنێ ل سه‌ر وان دابوو .
ووه‌سا چێبوو یووسف وئه‌و هه‌ردو جحێل د ژۆره‌كێ ڤه هاتنه گرتن ، وعه‌ده‌تێ گرتییانه هه‌ر ئێك بۆ هه‌ڤالـێ خۆ دبێژت كانێ بۆچى هاتییه گرتن وكانێ گونه‌ها وى چىیه ، سپێده‌یه‌كێ ده‌مێ ئه‌و ژ خه‌و ڕابووین هه‌ردو هه‌ڤالێن یووسفى ب نك ڤــه چــوون وگــۆتــن : هــه‌ر ئێك ژ مه خه‌ونه‌ك دیتییه ، وچونكى ئه‌م دبینین تو ژ مرۆڤێن قه‌نـجـى ئه‌م حه‌ز دكه‌ین تو ته‌عبیـرا خه‌ونێن مه بۆ مه بێژى .. پاشى ئێك ژ وان ـ كو مه‌یگێڕێ مه‌لكى بوو ـ گـۆت : من د خه‌ونێ دا ددیت ئه‌زێ ترى دگڤێشم دا بكه‌مه مه‌ى ، ویێ دى ـ یێ نانپێژ ـ گـۆت : من ددیت ئه‌زێ هنده‌ك نانى ل سه‌ر سه‌رێ خـۆ هل دگرم ته‌یر دهاتن ژێ دخوار .
یووسفێ پێغه‌مبه‌ر به‌رى ته‌عبیـرا خه‌ونێن وان بۆ بێژت ب ده‌لیڤه زانى كو په‌یاما خــۆ یا حــه‌ق بـگـه‌هینته وان ما ده‌م وان هنده باوه‌رى پێ هه‌یه ، یووسفى گـۆت : (( خوارنه‌ك بۆ هه‌وه هه‌ردووان نائێت ببته ڕزقێ هه‌وه د چ حاله‌كێ هه‌بت دا ئه‌گه‌ر ئه‌ز به‌رى هنگى تـه‌عـبـیـرا وێ بۆ هه‌وه نه‌بێژم ، ئه‌و ته‌عبیرا ئه‌ز دێ بۆ هه‌وه بـێـژم ژ وێ یه یا خودایێ من نیشا من داى ، هــنــدى ئــه‌زم من باوه‌رى ب وى ئینایه ، ومن په‌رستـن بۆ وى ب تنێ كرییه ، ومن خـۆ ژ دینێ وى ملله‌تى دایه پاش یێ باوه‌رى ب خـودێ نـه‌ئـیـناى ، وئه‌و ب ڕابوونا پشتى مرنێ وحسێبێ دكافر ، ومن دویكه‌فتنا دینێ بابێن خـۆ ئیبراهیمى وئیسحاقى ویه‌عقووبى كرییه وپه‌رستنا خودێ كرییه ، نه‌بوویه بۆ مه كو ئه‌م تشته‌كى بۆ خودێ د په‌رستنێ دا بكه‌ینه هه‌ڤپشك ، ئه‌ڤ ته‌وحیدا هه ژ وێ قه‌نـجـىیا خـودێیه یا وى د گـه‌ل مه و د گه‌ل مرۆڤان كرى ، بـه‌لـێ پـتـرىیا مرۆڤان شوكرا خودێ ل سه‌ر قه‌نجىیا ته‌وحیدێ وباوه‌رییێ ناكه‌ن .
ئه‌ى هه‌ردو هه‌ڤالێن من ، ئه‌رێ په‌رستنا وان خوداوه‌ندێن چێكرى وجودا جودا چێتـره یان په‌رستنا یه‌ك خودایێ ب سه‌رڤه‌هاتى ؟ هوین ژبلى خودێ په‌رستنا هنده‌ك ناڤان دكه‌ن چو ڕامان د پشت ڕا نینن ، هه‌وه وبابێن هه‌وه ژ نه‌زانین وسه‌رداچوون ئه‌و بۆ خـۆ یێن كرینه خودا ، خودێ چو هێجه‌ت وده‌لیل ل سه‌ر ڕاستىیا وان نه‌ئیناینه خوارێ ، حوكمێ ڕاست وحه‌ق یێ خودێ ب تنێیه ، چو هه‌ڤپشك وى نینن ، وى فه‌رمان دایه كو ژ وى پێڤه‌تر هوین خـۆ نه‌ئێخنه بن فه‌رمانا كه‌سێ دى ، وپه‌رستنا وى ب تنێ بكه‌ن ، وئه‌ڤه‌یه دینێ ڕاست یێ چو خوارى تێدا نه ، به‌لـێ پتـرىیا مرۆڤان ڤێ چه‌ندێ نزانن ، و ب سه‌ر ڕاستىیا وێ هل نابن .
ئــه‌ى هه‌ردو هه‌ڤالێن گرتیخانه‌یێ ، ئه‌ڤه ته‌عبیرا خه‌ونێن هه‌وه‌یه : هندى ئه‌وه یێ د خه‌ونێ دا ترى دگڤاشت ئه‌و دێ ژ گرتیخانه‌یێ ده‌ركه‌ڤت وبته مه‌یگێڕێ مه‌لكى ، ویێ دى ئه‌وێ دیتـى نان ل ســه‌ر سـه‌رێ خـۆ هل دگرت ئه‌و دێ ئێته هلاویستن وهێلان ، وته‌یر دێ ژ سه‌رێ وى خـۆن ، ئه‌و مه‌سه‌لا هوین پسیارا وێ دكه‌ن پێكهات و ب دویماهى هات )) .
وپشتى یووسفى ته‌عبیـرا خه‌ونێن وان داى یووسفى مه‌یگێڕێ مه‌لكى خولوه كر وگـۆتـێ : ئـه‌گـه‌ر تـو ژ سـجـنــێ هاتــىیـه بـه‌ردان وتو جاره‌كا دى بوویه مه‌یگێڕ ل كـۆچكا مه‌لكى به‌حسێ من ل نك وى بكه ، وبێژێ كو ئه‌ز بێ گونه‌هــ یێ هاتیمه گرتن .
هه‌ڤالـێ یووسفى سۆز دایێ كو داخوازا وى بۆ ب جهــ بینت .. وپشتى ده‌مه‌كى ئه‌و چـێـبـوو یا یــووســفــى گـۆتـییه هه‌ردو هه‌ڤالێن خۆ : نانپێژ هاته گونه‌هباركرن وحوكم ب كوشتنێ وهلاویستنێ ل سه‌ر هاته دان ، وحوكم ب بێ گونه‌هىیا مه‌یگێڕى هاته دان ، له‌و ئه‌و ژ گرتیخانه‌یێ هاته به‌ردان ، وجاره‌كا دى ئه‌و زڤڕى بوو مه‌یگێڕێ مه‌لكى ، وه‌كى یووسفى خه‌ونا وى بۆ ته‌عبیـركرى ، به‌لـێ خودێ وه‌سا حه‌زكر شه‌یتانى ئه‌و سۆز ژ بـیـرا وى بر یا وى د سجنێ ڤه دایه یووسفى كو به‌حسێ بێ گونه‌هىیا وى بۆ مه‌لكى بكه‌ت ، له‌و مه‌سه‌لا گرتنا یووسفى هاته ژ بـیـركرن ویووسف چه‌ند ساله‌كان ما د گرتیخانه‌یێ دا .
قورئان ده‌مێ به‌حسێ گرتنا یووسفى دكه‌ت دبێژت : ( فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ) وپــه‌یـڤـا : (بِضْعَ) د زمانــێ عــه‌ره‌بان دا بۆ وان هژمارا دئێته گـۆتن یێن دكه‌ڤنه د ناڤبه‌را ( 3 – 9 ) دا .
مه‌لكێ مصرێ یان فیـرعه‌ون ؟
بــه‌رى ئــه‌م ســه‌رهاتــییا خـه‌ونا مه‌لكێ مصرێ ڤه‌گێڕین ئه‌وا بوویه ئه‌گه‌را ده‌رێخستنا یووسفى ژ گرتیخانه‌یێ ، دێ بێژین : تشتێ سه‌ره‌نج ڕاكێش د ڤێ مه‌سه‌لـێ دا ئه‌وه ده‌مێ قورئان سه‌رهاتىیا یووسفى بۆ مه ڤه‌دگێڕت ودئێته سه‌ر به‌حسێ مه‌زنێ مــصــرێ ناســناڤــێ ( مــه‌لـك ) بۆ ددانت ، وده‌مێ سه‌رهاتىیا مووساى ڤه‌دگێڕت ناسناڤێ ( فـیـرعـه‌ون ) بۆ مـه‌زنـێ مصرێ ددانت ( تـه‌ورات ناسـناڤـێ ( فـیـرعـه‌ون ) بۆ هه‌ردووان ددانت ، بڕێنه : ( سفر التكوین ) ئیصحاحا ( 37 ) و ( سفر الخروج ) ئیصحاحا ( 2 )) ، وپسیار ل ڤێرێ ئه‌ڤه‌یه : ئه‌رێ ئه‌گه‌ر د پشت ڤێ ئێكێ ڕا چییه ؟ وتو بێژى ئه‌ڤ جوداهییه یا ژ قه‌ستایه ؟
دیرۆكا مصرێ یا كه‌ڤن ئه‌وا ل سه‌دسالا بیستێ زایینى ژ نـوى بۆ مه ئاشكه‌را بوو ، پشتى گه‌له‌ك هلكـۆلـیـن ل سه‌ر شوینواران هاتینه كرن ، دبێژت : ل هزارا دووێ بـه‌رى زایینێ دو ڕه‌نگێن مه‌زنان فه‌رماندارى ل مصرێ كرییه : مه‌زنێن هێڤێنێ وان ژ مصرێ ب خۆ ، وئه‌ڤه ب ناسناڤێ ( فیـرعه‌ون ) (پـه‌یڤا ( فـیـرعه‌ون ) د زمانێ مصرییان دا ب ڕامانا ماقویل ، یان كه‌سێ ( شه‌ریف ) ومال مه‌زن دئێت ، بڕێنه ( الموسوعة السیاسیة 4 / 482 ) ، یا د. عبد الوهاب الكیالـی ، چاپا سالا 1994) دهاتنه ناسیـن ، وئه‌و مه‌زنێن هێڤێنێ وان ژ ده‌رڤه‌یى مصرێ ، وئه‌ڤه ( هكسۆس ) (پـه‌یڤا ( هكسۆس ) ب ڕامانا ( مـه‌لـكـێـن وه‌لاتێن بیانى ) دئێت ، وهــنــده‌ك دبــێـژن : ب ڕامانا ( مه‌لكێن شڤان ) دئێت .. بڕێنه ( الموسوعة السیاسیة 7 / 122 ) ژێده‌رێ به‌رێ) دهاتنه ناسـیـن ، وئه‌ڤه ئه‌و بوون یێن كو ژ لایێ ڕۆژهه‌لاتێ ڤه هاتیـن وهێڕش داینه مصرێ ومصر ئێخستىیه بن ده‌ستێ خۆ ل وى ده‌مێ ده‌سهه‌لاتا ( فـیـرعه‌ونییان ) لاواز بووى ، وخه‌لكێ مصرێ وه‌سا به‌رێ خۆ ددا ڤان كو داگیـركه‌رن .. شاره‌زایێن دیرۆكا كه‌ڤن ـ ل دویڤ وان نیشانێن بۆ وان ژ ژێده‌ران ئاشكه‌را بووین ـ دبێژن : ل دۆرێن سالا ( 1730 ) ێ بـه‌رى زایینێ ( هكسۆسان ) ده‌ست ب هێڕشێن خۆ كرن ل سه‌ر مصرێ ، وپــشــتـى چل وتــشـتـه‌ك سالان ، و ب دورستى ل سالا ( 1774 ) ێ به‌رى زایینێ ئه‌و شیان پایته‌ختا فیـرعه‌ونى بستینن وحوكمێ مصرێ بێخنه ده‌ستێ خۆ ، وحوكمێ وان ل مصرێ حـه‌تا دۆرێن سالا ( 1560 ) ێ بــه‌رى زایــیــنـێ ڤه‌كێشا ده‌مێ مصرییێن ژێرییا وه‌لاتى ب شۆره‌شه‌كێ ڕابووین دژى هكسۆسان وشیاین وان ب پشت توخویبێن ڕۆژهه‌لاتێ بێخن .
وزانایێن دیرۆكێ وشوینواران حه‌تا نوكه یێن ب سه‌ر ناڤێ ( 23 ) مه‌لكێن هكسۆسى هلبووین یێن كو حوكم ل مصرێ كرى .
و ل دویڤ وان ( ته‌قدیراتێن ) زانایێن دیرۆكێ بۆ ده‌مێ یووسف لـێ ژیاى ددانــن چـــوونا یـووسفى بۆ مصرێ دكه‌فته د وى ده‌مى دا یێ هسكۆسان حوكم ل مصرێ دكر ؛ چونكى یووسف ل دۆرێن سالا ( 1600 ) به‌رى زایینێ ژیابوو ، پشتى ئیبـراهیمى ب نێزیكى دوسه‌د سالان . (بــۆرى د گــه‌ل مـــه د پــشـكـا ئـێـكـێ دا ژ ڤــێ كـتێبێ كو ئیبـراهیم ـ سلاڤ لـێ بن ـ ل دۆرێن سالا ( 1800 ) به‌رى زایینێ ژیابوو)
یـه‌عـنـى : ده‌مــێ یـووسف چوویه مصرێ مه‌زنێ مصرێ ( فیـرعه‌ون ) نـه‌بـوو ، ( مه‌لك ) بـوو ، لــه‌و قـورئانێ ـ گۆتنا خودێ یا ڕاست ودورست ـ نه‌گـۆت : فیـرعه‌ونى خه‌ونه‌ك دیت (وەکی تەوراتا هاتییە (تەحریفکرن) دبێژت) ، به‌لكى گـۆت : مه‌لكى خه‌ونه‌ك دیت .
وتـشتـه‌كـێ دى ژى : ده‌مــێ قــورئان بـه‌حسێ وه‌زیرێ مه‌لكى دكه‌ت دبێژتێ : ( العزیز ) ، ئـه‌ڤه ل سه‌ر ده‌مێ یووسفى ، وده‌مێ به‌حسێ وه‌زیرێ فیـرعه‌ونى دكه‌ت ـ ل سه‌ر ده‌مێ مووساى ـ دبێژتێ : ( هامان ) ، دبت ئه‌ڤێ ژى په‌یوه‌ندى ب وێ مه‌سه‌لا دیرۆكى ڤه هه‌بت یا مه به‌حس ژێ كرى . (و ژ سیاقێ سه‌رهاتییا یووسفى بۆ مه ئاشكه‌را دبت كو ده‌سهه‌لاتدارییێ ( كو د ده‌ستێ هكسۆسان دا بوو ) باوه‌رى ب خوداینىیا ( مه‌لكى ) نه‌بوو ، وهه‌ر چه‌نده شرك د ناڤ وان دا یا به‌لاڤ ژى بوو ، به‌لـێ وان باوه‌رى ب خودێ هه‌بوو ، نه وه‌كى فیـرعه‌ونێ مووساى ئه‌وێ دگـۆته خه‌لكى ئه‌زم خودایێ هه‌وه).
خه‌ونا مه‌لكى :
مه‌لكى ڕۆژه‌كێ د ناڤ زه‌لامێن خۆ دا ل كـۆچكێ گـۆت : شڤێدى من خه‌ونه‌كا عنتیكه یا دیتى .. من د خه‌ونا خـۆ دا حه‌فت چێلێن قه‌له‌و ددیـتـن ، حه‌فت چێلێن لاغـه‌ر ولاواز ئـه‌و دخوارن ، ومن حه‌فت گولـییێن گه‌نـمـى یێن كه‌سك ژى ددیـتـن ، وحه‌فت گولـییێن گه‌نـمـى یێن هشك ، ئه‌ى گه‌لـى مه‌زن وماقویلان ، ته‌عبیـرا خه‌ونا من بۆ من بێژن ، ئه‌گه‌ر هوین ب تـه‌عـبـیـرا خه‌ونان دشاره‌زا بن .
بـه‌لـێ چـونـكـى كه‌س ژ وان ب ته‌عبیـرا خه‌ونان یێ شاره‌زا نه‌بوو وان گـۆتـه مه‌لكى : ئــه‌ڤ خــه‌ونا تــه دیــتــى هـنـده‌ك خه‌ونێن تێكه‌لن چو ته‌عبیـر بۆ نینن ، و ب ڕاستى ئه‌م چو ژ ته‌عبیـرا خه‌ونان ژى نزانیـن .
هنگى مه‌یگێڕێ مه‌لكى ل كـۆچكێ یێ ئاماده بوو ، گاڤا به‌حسێ خه‌ونان وته‌عبیـرا وان هاتـییـه كـرن ئـێـكـسـه‌ر بیـرا وى ل یووسفى هات ، یووسف هه‌ڤالـێ وى ئه‌وێ خه‌ونا وى د سجنێ ڤه ته‌عبیـركرى وته‌عبیـرا وى دورست ده‌ركه‌فتى ، ژ نوى هاته بیـرێ كو یووسفى گـۆتبوویێ : به‌حسێ مه‌سه‌لا من بۆ مه‌لكى بكه ، گـۆت : خۆش ده‌لیڤه بۆ من هلكه‌فت ..
مـه‌یـگـێـڕى گـۆته مه‌لكى : حال ومه‌سه‌لێن من وهه‌ڤالـێ من یێ نانپێژ ئه‌ڤه‌نه .. ده‌مێ ئه‌م ل سجنێ مه مرۆڤه‌كێ چاك دیت وى خه‌ونێن مه بۆ مه ته‌عبیـركرن وگـۆتنا وى دورست ده‌ركه‌فت ، ڤێجا ئه‌گه‌ر تو ده‌ستویرییێ بده‌یه من ئه‌ز بچمه گرتیخانه‌یێ ئه‌ز دێ ته‌عبیـرا ڤێ خه‌ونا ته بۆ ته ژ وى وه‌رگرم .
مه‌لكى ئه‌وێ بۆ وى بوویه مه‌ره‌ق ته‌عبیـرا ڤێ خه‌ونا عنتیكه بزانت ده‌ستویرى دا مـه‌یـگـێـڕێ خۆ بچت پسیارا خه‌ونا وى ژ وى مرۆڤێ گرتى بكه‌ت وته‌عبیـرێ بۆ بینت ، مه‌یگێڕ چوو ، وده‌مێ گه‌هشتىیه نك یووسفى گـۆتێ :
(( یووسف ئه‌ى مرۆڤێ گه‌له‌ك ڕاستگـۆ ، تو ته‌عبیـرا خه‌ونا وى بۆ مه بێژه یێ حه‌فت چێلێن قه‌له‌و دیتیـن حه‌فت چێلێن لاغه‌ر ولاواز ئه‌و دخوارن ، وحه‌فت گولـییێن كه‌سك وحه‌فتێن هشك دیتیـن ؛ دا ئه‌ز بزڤڕمه نك مه‌لكى وهه‌ڤالێن وى وته‌عبیـرێ بۆ بێژم ؛ دا ئه‌و ته‌عبیـرا وێ خه‌ونێ بزانن یا من گـۆتییه ته ، ودا ئه‌و بهایێ ته ژى بزانن )) .
یووسفى گـۆته پسیاركه‌رێ ته‌عبیـرا خه‌ونا مه‌لكى : (( ته‌عبیـرا ڤێ خه‌ونێ ئه‌وه حه‌فت سالێن ل دویڤ ئـێـك هوین چاندنه‌كا باش دێ كه‌ن دا به‌رهه‌م زێده ببت ، ڤێجا ئـه‌وا هوین ژ وى به‌رهه‌مى ددروین هوین وى ب گولـییێ ڤه بهێلن ، وهلگرن ؛ دا خراب نه‌بت ، ودا پـتـر خـۆ بگرت ، كێمه‌ك تێ نه‌بت ژ وێ یا هوین دخـۆن .
پاشى پشتى ڤان سالێن به‌رفره‌هییێ حه‌فت سالێن هشك ودژوار دێ ئێن ، د وان سالان دا خـه‌لـك دێ وێ خــۆت یا هــه‌وه بـه‌رى هنگى هلگرتى ، كێمه‌ك تێ نه‌بت ژ وێ یا هوین بۆ تۆڤى هل دگرن . پاشى پشتى ڤان سالێن هشك ساله‌ك دێ ئێت باران تێدا دێ ب ســـه‌ر مــرۆڤان دا بارت ، ڤێجا خودێ ته‌نگاڤییێ دێ ژ سه‌ر وان ڕاكه‌ت ، وئه‌و ژ به‌رفره‌هییێ فێقى تێدا دێ گڤێشن )) .
و ل ڤێرێ چه‌ند ڕاوه‌ستیانه‌ك د گه‌ل ته‌عبیـرا یووسفى مه‌هه‌نه :
ئێك : یووسفێ خێرخواز نه‌گـۆتـه قاصدێ مه‌لكى : ئه‌ز ته‌عبیـرێ بۆ هه‌وه نابێژم ؛ چونكى ئه‌ڤه هنده ساله مه‌لكى ئه‌ز بێ سویچ یێ گرتیم ، ئه‌گه‌ر هوین من به‌رده‌ن ئه‌ز دێ تـه‌عبیـرێ بۆ هه‌وه بێژم .. یووسفى ئه‌ڤه نه‌گـۆت ـ وئه‌گه‌ر گـۆتبا دا یێ حه‌ق بت ! ـ چونكى ئه‌و مرۆڤه‌كێ دلپاك وخێرخواز بوو ، وپشتى وى خه‌ون ته‌عبیـركرى ژى وى چو شه‌رت نه‌هاڤێتنه به‌ر وان .
دوو : یووسفى نه‌گـۆتێ : ته‌عبیـرا ڤێ خه‌ونێ ئه‌وه حه‌فت سالێن به‌رفره‌هییێ دێ ب سـه‌ر هه‌وه دا ئێن ، پاشى حه‌فتێن به‌رته‌نگییێ .. هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤه ته‌عبیـر بوو ، به‌لكى ڕێكا خۆ ده‌ربازكرنا ژ سالێن ته‌نگاڤییێ ژى بۆ وان ئاشكه‌را كر ، وگـۆتێ : ب ڤى ڕه‌نگى هوین دێ شێن مفاى بۆ خۆ ژ دورینا گه‌نـمـى كه‌ن ، وئه‌ڤه ژى خێرخوازییا وى به‌رچاڤ دكه‌ت .
سێ : د خه‌ونا مه‌لكى دا نه‌هاتییه كو پشتى هه‌ر حه‌فت سالێن گرانییێ ساله‌كا زێده خۆش دێ ئێت ، تشتێ هندێ دگه‌هینت كو ئه‌ڤه ژ وه‌حیا خودێ بوو بۆ یووسفى .
مـه‌لـكـى د ڤـێ چـه‌نـدێ گه‌هـشت ، و ژ شاره‌زایىیا خۆ وى زانى ئه‌ڤ مرۆڤه كه‌سه‌كێ ( عادى ) نینه ، له‌و وى ئێكسه‌ر گـۆته به‌رده‌سكێن خـۆ : ئه‌و زه‌لامێ ته‌عبیـرا خه‌ونا من داى ژ گرتیخانه‌یێ ده‌ربێخن وبۆ من بینن ..
ئاشكه‌رابوونا بێ گونه‌هییا یووسفى :
گاڤا قاصدێ مه‌لكى گه‌هشتىیه نك یووسفى ل سجنێ ، گـۆتێ : هلۆ د گه‌ل من وه‌ره دا بـچـیـن مه‌لكى دڤێت ته ببینت .
یـووسـفـى گـۆتـێ : بزڤڕه نك خودانێ خـۆ مه‌لكى ، وداخوازێ ژێ بكه بلا ئه‌و پسیارێ ژ وان ژنكان بكه‌ت یێن ده‌ستێن خـۆ ل مالا عه‌زیزى برینداركرین كانێ مه‌سه‌لا من ووان چبوو ؛ دا ڕاستى بۆ هه‌مییان ئاشكه‌را ببت ، ودا ئه‌و بزانن كو ئه‌ز یـێ بێ گونه‌هم ، هندى خودایێ منه ب كاروكریارێن وان یێ پڕزانایه تشته‌ك ژێ ل به‌ر وى به‌رزه نابت .
د حـه‌دیـسـه‌كێ دا یا ( بوخارى وموسلم ) ژ ( ئه‌بوو هوره‌یره‌ى ) ڤه‌دگوهێزن ، پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ دبێژت : ( ( لو لبثتُ في السجن ما لبث يووسف لأجبت الداعي ـ ئه‌گه‌ر ئه‌ز هند مابامه د سجنێ ڤه هندى یووسف ماى ئه‌ز دا د داخوازا قاصدى چم ) ، یه‌عنى : یووسف مرۆڤه‌كێ زێده خودان صه‌بر بوو .
یووسف نه‌چوو نك مه‌لكى ؛ دا سوباهى مه‌لك به‌ردانا وى نه‌كه‌ته منه‌ت ، یووسفى دڤیا بۆ مه‌لكى وخه‌لكى هـه‌مـىیێ ژى ئاشكه‌را بكه‌ت كو ئه‌ڤه هنده ساله ئه‌و ژ قه‌ستا یێ هاتىیه گرتن ، وكو ئه‌و مرۆڤه‌كێ ده‌همه‌ن پاقژه ..
یووسفى داخواز ژ مه‌لكى كر كو ئه‌و جاره‌كا دى ( مه‌سه‌لا ) وى تێكڤه ده‌ت ؛ دا بزانت كانێ سه‌را چ ئه‌ڤه هنده ساله یووسف یێ گرتىیه ؟ وچونكى ئه‌و ژنكێن خاتوینێ خواندینه قه‌سرا خۆ باشتـرین شاهدن ل سه‌ر ( ئـعـتـرافا ) ژنا عه‌زیزى وبێ گونه‌هىیا یووسفى ، وى داخوازكر ئه‌و ژنك هه‌مى ل كـۆچكا مه‌لكى ئاماده ببـن ، وپسیارا یووسفى ژ وان بێته كرن ، و ژ به‌ر كو مه‌لكى هه‌وجه‌یى ب یووسفى هه‌بوو مه‌لكى داخوازا یووسفى ب جه ئینا ، وئه‌و خاتوین هه‌مى د گه‌ل ژنا عه‌زیزى داخوازكرنه دیوانا خۆ ..
مه‌لكى گـۆتـه وان : مه‌سه‌لا هه‌وه چبوو ده‌مێ ل ڕۆژا مێڤاندارىیا ژنا عه‌زیزى هه‌وه به‌لا خـۆ ژ یووسفى ڤه‌نه‌كرى ؟ هه‌وه تشته‌كێ خراب ژێ دیتبوو ؟
وان زانـى مـه‌سـه‌لـه كه‌فته له‌پان وئێدى ( ئینكار ) چو فایده‌ى ناگه‌هینته وان له‌و وان گـۆت : حاشا مه چو خرابى ژ وى نه‌دیتبوو ، وئه‌و مرۆڤه‌كێ ده‌همه‌ن پاقژه ..
هنگى ژنا عه‌زیزى گـۆت : ڤێ گاڤێ ڕاستى ئاشكه‌رابوو ، ئه‌ز بووم یا من داخوازا خرابىیێ ژێ كرى ومن ڤیا وى ب لایێ خـۆ ڤه بكێشم ، به‌لـێ وى گوهدارىیا من نه‌كر ، وهندى یووسفه د هه‌مى گـۆتنێن خـۆ دا ژ ڕاستگـۆیانه .. ئه‌ڤ گـۆتنا من گـۆتى كو ئه‌و یێ پاقـژه وئـه‌زم یا گـونه‌هكار ژ به‌ر هندێیه دا زه‌لامێ من بزانت كو من د گه‌ل خیانه‌تێ دره‌و ل وى نه‌كرییه ، وخرابى ژ من چێ نه‌بوویه ، وئه‌ز بووم یا داخواز ژێ كرى ، وئه‌ز ئـعـتـرافێ ب ڤێ چه‌ندێ دكه‌م ؛ دا هوین بزانن ئه‌ز وئه‌و هـه‌ردو دپاقــژیـن ، وهــنـدى خودێیه بــه‌رێ وى ناده‌تــه هـیـدایـه‌تـێ یێ خیانه‌تێ د ئێمانه‌تان دا بكه‌ت ، وكارێ وى ڕاست نائینت .
وئه‌ز خۆ پاقژ وبه‌رى ناكه‌م ، هندى نه‌فسه پێخه‌مه‌ت خـۆشىیا خۆ گه‌له‌ك فه‌رمانێ ب كرنا خرابییێ وگونه‌هان ل خودانێ خـۆ دكه‌ت ، ئه‌و تێ نه‌بت یێ خودێ ئه‌و پاراستى . هندى خودێیه باش گــونــه‌هــ ژێـبـرێ گونه‌هێن وى یه یێ تۆبه بكه‌ت ژ به‌نییێن وى ، یێ دلـۆڤانكاره ب وان . (ئەڤ گوتنا وێ ژی هندێ دگەهینت کو وان باوەری ب خودێ هەبوو)
یووسف ل دیوانا مه‌لكى :
گاڤا مه‌لكى دیتى یووسف ژبلى زانینێ وتێگه‌هشتنێ ئێمانه‌ت وده‌همه‌ن پاقژى ژى هــه‌یــه گـۆتـه زه‌لامـێـن خـۆ : هه‌ڕن زوى یووسفى بیننه نك من ، ئه‌ز دێ وى كه‌مه ژ هه‌ڤالێن خـۆ یێن نێزیك یێن ئه‌ز مشێوره‌تا خـۆ پێ دكه‌م .
پشتى یووسف هاتییه دیوانا مه‌لكى ، ومه‌لك د گه‌ل ئاخفتى ، ودیتى ئه‌و چه‌ند مــرۆڤــه‌كـێ پاقژ وده‌سپاك وخودان ئه‌خلاقه ، مه‌لكى گـۆتێ : هندى تویى تو ئه‌ڤرۆ ل نك مه یێ قه‌درگرانى ، وبۆ هه‌مى تشتان باوه‌رییا مه ب ته دئێت ، ڤێجا بێژه كانێ ته چ دڤێت ؟
یووسـفى دڤـیـا مـفـاى بگه‌هینته خه‌لكى ، ودادىیێ د ناڤبه‌را وان دا ب كار بینت ، ب تایبه‌تى ده‌مێ هه‌ر حه‌فت سالێن خه‌لایێ دئێن ، وچونكى وى دزانى نه‌خۆشى وتـه‌نـگاڤـییه‌كا گــران دێ ب سـه‌ر وه‌لاتى دا ئێت ، وچونكى وى د خۆ ڕا ددیت كو ئه‌و ـ ب ته‌وفیقا خودێ ـ دێ شێت وه‌لاتى ژ ڤێ نه‌خۆشىیێ ده‌رباز كه‌ت وى گـۆته مه‌لكى : تو من بكه والـى ل سه‌ر گه‌نجینه‌یێن مصرێ ، هندى ئه‌زم ئه‌ز پارێزڤانه‌كێ ده‌سپاكم ، یێ خودان دیتـن وزانامه ب وى تشتێ كو د ده‌ستێ من دا بت .
مه‌لكى داخوازا وى ب جهــ ئینا وئه‌و كره خزینه‌دارێ ده‌وله‌تا خۆ.
یووسف .. عه‌زیزێ مصرێ :
د ئایه‌تا ( 78 ) ێدا ژ سووره‌تا ( یووسف ) ى خودایێ مه‌زن ژ زار ده‌ڤێ برایێن یووسفى دبێژت : (قَالُوا يَاأَيُّهَا الْعَزِيزُ إِنَّ لَهُ أَبًا شَيْخًا كَبِيرًا فَخُذْ أَحَدَنَا مَكَانَهُ إِنَّا نَرَاكَ مِنْ الْمُحْسِنِينَ ـ وان گـۆتـه یـووسـفـى : ئـه‌ى عــه‌زیــز هندى ئه‌وه وى بابه‌كێ پـیـر و ب ناڤ سال ڤــه چــوویــى یـێ هــه‌ى گه‌له‌ك حه‌ز ژێ دكه‌ت ونه‌شێت ژێ دویر كـه‌ڤت ، ڤێجا تو یه‌ك ژ مه پێش وى ڤه بـگـره ، هـنـدى ئـه‌مـیـن ئـه‌م دبـیـنـیـن تو د معاملا خـۆ دا د گه‌ل مه و د گه‌ل خه‌لكى ژى ژ قه‌نجیكارانى).
ژ ڤێ ئایه‌تێ دئێته زانین كو ده‌مێ برایێن یووسفى ل سالێن خه‌لایێ هاتینه مصرێ یووسف بووبوو عه‌زیزێ مصرێ ، وقورئانێ بۆ مه ئاشكه‌را نه‌كرىیه كانێ دویماهىیا عه‌زیزێ دى ئه‌وێ یووسفى ل مالا وى شۆل دكر چ بوو ؟ مربوو ڤێجا یووسف چووبوو شوینا وى ، یان ژى مه‌لكى ئه‌و ئێخستبوو ویووسف دانابوو جهێ وى ؟
ئه‌ڤ هه‌ردو گـۆتنه یێن هاتینه كرن .. وخودێ چێتـر دزانت .
برایێن یووسفى ل مصرێ :
یووسف بوو عه‌زیزێ مصرێ .. وئه‌و هه‌ر حه‌فت سالێن به‌رفره‌هییێ ب سه‌ر خه‌لكى دا بۆرین ، یووسفى ( سیاسه‌ته‌كا مالـى ) یا تژى عه‌داله‌ت ب كار ئینا ، له‌و خه‌لكێ مصرێ هه‌مییان حه‌ز ژێ كر ، ووى ژنكه‌ك بۆ خۆ ژ مصرییان ئینا وخودێ دوونده‌هــ ژێ دایێ .
وپشتى وان سالێن خۆشییێ سالێن خه‌لایێ ده‌ست پێ كرن ، یووسفى ئه‌و ڕێك ب كار ئینا یا وى ب خۆ گـۆتى ده‌مێ خه‌ونا مه‌لكى ته‌عبیـركرى ، ل هه‌ر حه‌فت سالێن به‌رفره‌هىیێ وى بڕیار دابوو گه‌نم ده‌مێ دئێته دورین ب گولـىیێ ڤه بێته هێلان وبێته خه‌زنكرن هند تێ نه‌بت تێرا خوارنا خه‌لكى بكه‌ت ، پشتى سالێن خه‌لایێ هاتیـن وى گه‌نـمـێ خه‌زنكرى ئینا ده‌ر و ل دویڤ هه‌وجه‌یىیا خه‌لكى به‌لاڤ كر ، ب ڕه‌نگه‌كێ وه‌سا كو خه‌لك ب خه‌لایێ نه‌حه‌سیێن ..
ل ڤى ده‌مێ كولپ وخه‌لا ل مصرێ ووان وه‌لاتێن ده‌ور وبه‌ران ژى به‌لاڤ بووى ، د ناڤ خه‌لكى دا به‌لاڤ بوو ده‌نگ كو ل مصرێ ، و ژ به‌ر وێ سیاسه‌تا ئابۆرى یا بنه‌جهــ ئه‌وا حاكـمـێ مـصـرێ یێ عادل وشاره‌زا ( یووسفى ) ب كارئیناى ، قویته‌كێ خه‌زنكرى یێ باش ژ گه‌نـمـى ودان ودكاكان هه‌یه ، له‌و خه‌لك ژ ده‌رڤه‌ى توخویبێن مصرێ ژى هاتن قه‌ستا مصرێ كر ؛ دا تێرا خۆ گه‌نـمـى بۆ خۆ بكڕن ..
وعه‌ردێ كه‌نعانىیان ژى ـ ئه‌و جهێ یه‌عقووب وبنه‌مالا وى لـێ دئاكنجى ـ وه‌كى گـه‌لـه‌ك جـهـێن دى ل بن بارێ كولپ وخه‌لایێ نالـى ، وكاروان ل دویڤ كاروانى ب لایێ مصرێ ڤه چوون ؛ پێخه‌مه‌ت كڕینا قویتى .. و ژ وان كه‌سان یێن قه‌ستا مصرێ كرى برایێن یووسفى بوون .
هـه‌ر ده‌هــ برایێن یووسفى ده‌ستویرى ژ بابێ خۆ خواست وبه‌ر ب وه‌لاتێ مصرێ ڤه چوون ، وان ژى وه‌كى خه‌لكى گوهــ لـێ بووبوو كو ( عه‌زیزێ مصرێ ) مرۆڤه‌كێ ب ڕه‌حـم ودل نه‌رمه ، وده‌ستێ هاریكارییێ بۆ مرۆڤێن پێتڤى درێژ دكه‌ت ، له‌و ده‌مێ ئه‌و گه‌هشتینه مصرێ ئێكسه‌ر وان قه‌ستا كـۆچكا عه‌زیزى كر ؛ دا ده‌ستویرییێ ژێ بـخـوازن كو ئه‌و ڕێ بده‌ته وان ئه‌و هنده‌ك گه‌نـمـى بۆ خۆ بكڕن ..
ڕۆژه‌كێ ده‌مێ یووسف ل كـۆچكا خۆ یێ ڕوینشتى بۆ ب ڕێڤه‌برنا كار وبارێ خه‌لكى ده‌رگه‌هڤانێ وى ب ژۆر كه‌فت وگـۆتێ : ده‌هــ زه‌لامێن بیانى یێن ل به‌ر ده‌رى دڤێن ته بـبـیـنـن ، یووسفى ڕێ دایێ ، گاڤا ئه‌و هاتینه ژۆر خافله‌تىیه‌كا مه‌زن ڤێ كه‌فت .. هه‌ر ده‌هــ زه‌لامێن كولپ وخه‌لایێ ودرێژییا ڕێكێ وه‌ستاندین ئه‌و ده‌هــ جحێل بوون یێن به‌رى نێزیكى سیهــ سالان ل چـۆلـى ئه‌و داهێلایه د بنێ بیـره‌كا تارى دا .. هه‌ر ده‌هــ زه‌لام برایێن وى بوون ، یووسفى ئه‌و نیاسین ، وما چاوا وان نه‌نیاست وئه‌و ئه‌و بوون یێن دلـێ خۆ پێ نه‌سۆتى وئه‌و ب چه‌ند ده‌رهه‌مه‌كێن كێم فرۆتییه بیانییان وبه‌رێ وى دایه ڕێكه‌كا دویماهییا وێ نه‌دیار .
یووسفى ئه‌و نیاسین ، به‌لـێ وان ئه‌و نه‌نیاسى ، وما دێ چاوا ئه‌و وى نیاسن وهه‌ما هه‌ر نه‌دهاته سه‌ر هزرا وان كو ئه‌و هێشتا دێ یێ ساخ بت ، وخۆ ئه‌گه‌ر یێ ساخ بت ژى نـوكـه عـه‌بـده‌كێ بێ بهایه ل به‌ر ده‌ستێ ده‌وله‌مه‌نده‌كى .. وخودێ دزانت كانێ ل كیژ وه‌لاتى ژ ڤێ دنیایا به‌رفره‌هــ ! كانێ ئه‌و یووسفێ ده‌هــ دووازده سالـى یێ وان هاڤێتىیه د بیـرێ دا بێى ئه‌و بشێت به‌ڕه‌ڤانىیێ ژ خۆ بكه‌ت وكانێ یووسفێ ئه‌ڤرۆ عه‌زیزێ مصرێ خودانێ كـۆچك وهه‌یبه‌ت وسه‌لته‌نه‌تێ ؟
ئه‌ڤه تشته‌كه خۆ د خه‌ونێ ژى دا نه‌دهاته سه‌ر هزرا وان .. به‌لـێ تشتێ خودێ بڤێت دێ كه‌ت ئه‌گه‌ر خۆ ل به‌ر مرۆڤان ئه‌و تشته‌كێ ( موسته‌حیل ) ژى بت .
یـووسـفـى ئـه‌و نـیاسین ، به‌لـێ قه‌ت خۆ ب وان نه‌ئیناده‌ر ، پشتى یووسفى گوه ل داخوازا وان بووى ، گـۆته زه‌لامێن خۆ : قه‌درێ ڤان زه‌لامان باش بگرن ..
كاره‌كـێ ب ساناهـى نینه ل به‌ر مرۆڤه‌كێ نه پێغه‌مبه‌ر بت ، ئێكى ڤیا بت ته بكوژت ، یان ته ڕه‌زیل بكه‌ت ، پاشى تو بشێیێ وخۆ پێ نه‌ئینىیه ده‌ر ، و د سه‌ر هندێ ژى ڕا قه‌دره‌كێ مه‌زن بۆ بگرى .. ژ ئه‌خلاقێ پێغه‌مبه‌رانه .
د ناڤبه‌را یووسفى وبرایێن وى دا :
و ژ سیاقێ وان ئایه‌تێن ڤێ سه‌رهاتییێ بۆ مه ڤه‌دگوهێزن دئێته زانین كو یووسفى ب خۆ ژى قه‌دره‌كێ مه‌زن بۆ برایێن خۆ گرت ، وئه‌و نێزیكى خۆ كرن ، وپسیارا حالـێ وان كر ، ودا یووسف وان ب خۆ نه‌حه‌سینت یووسفى گـۆتێ : هوین چویێن ئێكن ؟ وان گـۆت : ئه‌م هه‌مى برایێن ئێكین ، وبابێ مه فلان كه‌سه ، ومه برایه‌كێ دى ژى هه‌یه به‌لـێ ئه‌و یێ مایه ل نك بابێ مه .. وحه‌تا دویماهىیێ . وگاڤا ده‌مێ زڤڕینا وان هاتى یووسفى داخوازىیێن وان بۆ ب جه ئینان ، وهه‌ر ئێكى باره‌كێ قویتى دایێ ، ودا یووسف پشت ڕاست ببت كو ئه‌و جاره‌كا دى دێ ئێنه‌ڤه گـۆته وان : جارا بێت ئه‌گه‌ر هوین هاتن برایێ خۆ یێ دى ژى د گه‌ل خۆ بینن دێ باره‌كێ زێده‌تر ده‌ینه هه‌وه ، ژ خۆ ئه‌گه‌ر هه‌وه ئه‌و د گه‌ل خۆ نه‌ئینا مه‌عنا هوین دره‌وان دكه‌ن ئه‌م چو قویتى ناده‌ینه هه‌وه . وان گـۆت : ئه‌م دێ خۆ وه‌ستینین دا بابێ وى قانع بكه‌ین كو ئه‌و وى د گه‌ل مه بهنێرت ، وئه‌م چو ته‌خسیرییێ د وێ چه‌ندێ دا ناكه‌ین.
وبه‌رى ئه‌و بچن یووسفى ئه‌و موژیلكرن وگـۆته خزمه‌تكارێن خـۆ : هوین وى پارێ وان پێش قویتى ڤه دایه مه ب دزى ڤه بكه‌نه د ناڤ بارێ وان دا ؛ دا به‌لكى گاڤا ئه‌و دزڤڕنه نك مرۆڤێن خـۆ ئه‌و پارێ خۆ بنیاسن ، وبزانن كانێ مه چه‌ند قه‌درێ وان یێ گرتى ؛ ودا ئه‌و دلـێ خـۆ ببه‌نه هنده‌ك قویتێ دى وڤه‌گه‌ڕیێنه ڤه .
ووان ب گـۆتنا یووسفى كر وپارێن وان كرنه د ناڤ بارێ وان ڕا بێى ئه‌و پێ بحه‌سیێن .. پاشى وان خاترا خۆ ژ یووسفى خواست وبه‌ر ب وه‌لاتێ كه‌نعانىیان زڤڕین .
یه‌عقووب وكوڕێن وى :
ده‌مێ برایێن یووسفى ڤه‌گه‌ڕیاینه نك بابێ خـۆ وان چـیـرۆكا خۆ د گه‌ل عه‌زیزێ مصرێ وقه‌درگرتنا وى بۆ وان بۆ بابێ خـۆ ڤه‌گێڕا ، وگـۆتنێ : ئێدى ئه‌و تشته‌كى ناده‌ته مه ئه‌گه‌ر ئه‌م برایێ خۆ بنیامینى ژى د گه‌ل خۆ نه‌به‌ین ، ڤێجا تو جارا بێت وى ژى د گه‌ل مه بهنێره دا عه‌زیز باوه‌ر ژ مه بكه‌ت وپتـر قویتى بـده‌تـه مه ، ئه‌گه‌ر نه ئه‌م ده‌ست ڤالا دێ زڤڕین ، وئه‌م سۆزێ دده‌ینه ته كو ئه‌م وى بپارێزین .
یه‌عقووبى پێ نه‌خۆش بوو كوڕێ خۆ بنیامینى د گه‌ل وان بهنێرت ؛ چونكى بێنا یووسفى ژێ دهات وصه‌برا وى پێ دهات ، ژ لایه‌كێ دى ڤه یه‌عقووبى باوه‌رى پێ نه‌هات كو ئه‌و دێ چاڤێ خۆ ده‌نه برایێ خۆ ، ما كى نابێژت ئه‌ڤه ژى پیلانه‌كه ئه‌و دگێڕن دا بنیامینى ژى وه‌كى یووسفى لـێ بكه‌ن ؟!
یه‌عقووبى گـۆتـه كوڕێن خۆ : ئه‌رێ چاوا باوه‌رىیا من ب هه‌وه بێت ل سه‌ر بنیامینى ومن به‌رى هنگى باوه‌رىیا خـۆ ب هه‌وه ئینا بوو ل سه‌ر برایێ وى یووسفى ژى ، وهنگى ژى هه‌وه سۆز دابوو كو هوین وى بپارێزن ، وهه‌وه سۆزا خـۆ ب جه نه‌ئینابوو ؟ ڤێجا باوه‌رىیا من ب هه‌وه نائێت هوین وى بپارێزن ، به‌لـێ ئه‌ز دێ باوه‌رییا خـۆ ب خودێ ئینم كو وى بپارێزت ، ئه‌و چێتـرینێ پارێزڤانانه ودلـۆڤانتـرینێ دلـۆڤانانه ، هیڤىیا من ئه‌وه ئه‌و ڕه‌حمێ ب من ببه‌ت ووى بپارێزت وبۆ من بزڤڕینته ڤه .
ووه‌سا دیاره كو ئه‌ڤ دان وستاندنا د ناڤبه‌را یه‌عقووبى وكوڕێن وى دا چێبووى هنگى بوو ده‌مێ ژ نوى كوڕێن وى زڤڕین وبه‌رى بارێن خۆ ڤه‌كه‌ن ، له‌و ئایه‌ت پشتى ڤه‌گێڕینا ڤێ دان وستاندنا وان دبێژت : ده‌مێ وان بارێن خـۆ ڤه‌كرین وان دیت ئه‌و پارێ وان پێش گه‌نـمـى ڤه دایه عه‌زیزى یێ د ناڤ بارێ وان دا ، وان زانى كو عه‌زیزى ب خۆ ئه‌ڤ چه‌نده یا كرى وه‌ك قه‌درگرتنه‌ك بۆ وان ، وان ئه‌ڤ چه‌ندا هه بۆ خۆ وه‌ك ده‌لیل ل سه‌ر گـۆتنێن خۆ زانى ، له‌و وان گـۆته بابێ خۆ : ئه‌ى بابێ مه ما مه زێـده‌تـر چ دڤـێـت ؟ ئـه‌ڤـه بـهایێ په‌رتالـێ مه عه‌زیزى یێ ل مه زڤڕاندى ، ڤێجا تو ژ بـرایـێ مـه یێ پشت ڕاست به ، ووى د گه‌ل مه فڕێكه ؛ دا ئه‌م قویته‌كێ مشه بۆ مرۆڤێن خـۆ بینین ، وئه‌م دێ برایێ خـۆ پارێزین ، وبارێ حێشتـره‌كا زێده بۆ خـۆ ئـیـنـیـن ؛ چونكى عه‌زیز بۆ هه‌ر مرۆڤه‌كى بارێ حێشتـره‌كێ دده‌ت ، وئه‌ڤه پیڤانه‌كا ب ساناهىیه ل سه‌ر مه . یه‌عقووبى گۆته وان : ئه‌ز ناهێلم ئه‌و د گه‌ل هه‌وه بێت حه‌تا هوین په‌یـمانێ نه‌ده‌نه من و ب خودێ سویند نه‌خـۆن كو هوین دێ وى بۆ من ئیننه‌ڤه ، وه‌سا تێ نه‌بت كو دۆر ل هه‌وه بێته گرتن ڤێجا هوین نه‌شێن وى خلاص بكه‌ن .
وان په‌یـمـان ب ڤێ چه‌ندێ دا بابێ خۆ ، و ( ئتتفاقا ) وان ئه‌و بوو جارا بێت هه‌ر یازده برا بچنه مصرێ.
جاره‌كا دى برایێن یووسفى ل مصرێ :
گاڤا ده‌مێ چوونا وان بۆ مصرێ هاتى ووان ئه‌و په‌یـمانا خودێ دایه بابێ خۆ وه‌كى وى خواستى ، یه‌عقووبى گـۆته وان : خودێ ل سه‌ر گـۆتنا مه وه‌كیله . پاشى یـه‌عـقـووبـى گـۆتـه وان : ئه‌ى كوڕێن من ! ئه‌گه‌ر هوین چوونه مصرێ هوین هه‌مى د ئێك ده‌رگه‌هى ڕا نه‌چنه د باژێرى دا ، به‌لـێ د گه‌له‌ك ده‌رگه‌هان ڕا هه‌ڕن ؛ دا هــویــن چاڤین نه‌بن ، وده‌مێ ئه‌ز ڤێ شیـره‌تێ ل هه‌وه دكه‌م ئه‌ز نه‌شێم تشته‌كى ژ قه‌ده‌را خــودێ ژ هـه‌وه دویـر بـێـخـم ، حـوكـم ب تـنـێ یێ خودێیه ، من یێ خـۆ هێلا ب هیڤىیا وى ڤه ومن باوه‌رى ب وى هه‌یه ، وخودان باوه‌ر خـۆ دهێلنه ب هیڤىیا وى ب تنێ ڤه .
وپشتى برایێن یووسفى بۆ جارا دووێ هاتینه مصرێ ، وه‌كى وان گـۆتنا خۆ دایه عه‌زیزى چوونه دیوانا وى وبرایێ خۆ بنیامین ژى بر دا نیشا وى بده‌ن ؛ دا ئه‌و بزانت كو گـۆتنا وان یا دورست بوو ، وده‌مێ برایێن یووسفى ب ژۆر كه‌فتینه مه‌زه‌لا مێڤانان وبرایێ وى یێ دایبابى بنیامین د گه‌ل دا ، یووسفى برایێ خـۆ یێ دایبابى بره نك خـۆ ، و ب نهێنى ڤه گـۆتێ : ئه‌ز یووسفم برایێ ته ، ته خه‌م پێ نه‌بت ، و ژ به‌ر وى كارێ وان به‌رێ ئینایه سه‌رێ من عێجز نه‌به . وتو ڤێ سررا هه جارێ بۆ وان نه‌بێژه . ( ته‌ورات ئاشكه‌را دكه‌ت كو یووسف ب ڕێكا ( ته‌رجمانه‌كى ) د گه‌ل وان دئاخڤت ، هه‌ر چـه‌نـده وى ئـه‌زمانـێ وان دزانـى ژى ، وده‌مـێ ئـه‌و ب ئـه‌زمانێ خۆ د گه‌ل ئێك دئاخفتن یووسف د ئاخفتنا وان دگه‌هشت).
وپشتى یووسف ب ڕه‌نگه‌کێ جوان ب مێڤاندارییا وان ڕابووى ، یازده بارێن گه‌نـمـى دانه وان ، وه‌كى وى سۆز دایێ ، وده‌مێ وان كارێ زڤڕینێ كرى دیسا یووسفى ئه‌و موژیلكرن و د پشت ڕا وى فه‌رمان ل خزمه‌تكارێن خـۆ كر كو ئه‌و وى ترارى یێ وى قویت بۆ خه‌لكى پێ دپیڤا بكه‌نه د ناڤ بارێ بنیامینى دا ، بێى كه‌سه‌ك پێ بـحـه‌سیێت ، وپشتى ئه‌و سویاربووین دا بده‌نه ڕێ بانگدێره‌كى گازى كر : ئه‌ى خودانێن ڤان حێشتـرێن باركرى ، هوین دزیكه‌رن .
كـۆڕێن یه‌عقووبى ب نك وى گازیكه‌رى ڤه چوون وگـۆتنێ : هه‌وه چ تشتێ خـۆ به‌رزه‌كرییه ؟
وان گۆت : ئه‌م یێ ل وى ترارى دگه‌ڕیێن یێ مه‌لك پیڤانێ پێ دكه‌ت ، وهه‌چىیێ وى ترارى بـیـنـت بارێ حێشتـره‌كێ ژ قویتى بۆ وى هه‌یه ، وگازیكه‌رى گـۆت : وئه‌ز كه‌فیلم ب دانا وى بارى .
برایێن یووسفى گـۆت : ب خودێ هوین دزانن وهه‌وه دیت كو ئه‌م نه‌هاتینه عه‌ردێ مصرێ دا خرابكارییێ تێدا بكه‌ین ، ونه ژ سالـۆخه‌تێن مه‌یه ئه‌م دزییێ بكه‌ین .
وئـه‌وێـن ل تـرارى دگـه‌ڕیان گـۆتـه برایێن یووسفى : باشه پا جزایێ دزیكه‌رى ل نك هه‌وه چىیه ئه‌گه‌ر هوین ددره‌وین بن كو هوین ددزیكه‌ر نینن ؟
وان گـۆت : د شریعه‌تێ مه دا هه‌ر كه‌سه‌كێ دزىیه‌كێ بكه‌ت ودزى ل سه‌ر ئاشكه‌را ببت ئه‌و دێ بۆ وى كه‌سى یێ وى دزى ژێ كرى بته عه‌بد ، ب ڤـى جـزایـى ـ كو عه‌بدینىیه ـ ئه‌م دزیكه‌ران جزا دده‌ین ، ئه‌ڤه دینێ مه‌یه وشریعه‌تێ مه د ده‌رحه‌قا دزیكه‌ران دا ب ڤى ڕه‌نگییه .
ووان برایێن یووسفى ڤه‌گه‌ڕاندنه نك وى ، ئینا یووسفى ب خـۆ بارێن وان تێكڤه‌دان ، ووى ژ بارێن وان به‌رى یێ برایێ خـۆ یێ دایبابى ده‌ست پێ كر ؛ دا كارێ وى كرى یێ موكم بت كو ئه‌و برایێ خـۆ بنیامینى بهێلته ل نك خـۆ ..
پاشى ئـه‌و گـه‌هـشـتـه بارێ برایێ خـۆ ، ووى ترار ژ ناڤ بارێ وى ئیناده‌رێ ، خودێ دبێژت :
( كَذَلِكَ كِدْنَا لِيُوسُفَ مَا كَانَ لِيَأْخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ الْمَلِكِ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَنْ نَشَاءُ وَفَوْقَ كُلِّ ذِي عِلْمٍ عَلِيمٌ ـ مه ب ڤى ڕه‌نگى بۆ یووسفى ڕێك خـۆشكر دا ئه‌و بشێت برایێ خـۆ بهێلته ل نك خـۆ ، وئه‌و ل دویڤ شریعه‌تێ مه‌لكێ مـصـرێ نـه‌دشـیا برایێ خـۆ بگرت ، به‌لـێ حه‌زكرنا خودێ هاته سه‌ر هندێ كو ئه‌و د ڤێ مه‌سه‌لـێ دا كارى ب شریعه‌تێ بـرایـێـن یووسفى بكه‌ن كو دزیكه‌ر ببته عه‌بد . یێ مه بڤێت ئه‌م د دنیایێ دا ده‌ره‌جێن وى ل سه‌ر یێن خه‌لكى بلند دكه‌ین وه‌كى مه قه‌درێ یووسفى بلندكرى . و د سه‌ر هه‌ر خودانێ زانینه‌كێ ڕا یه‌كێ ژ وى زاناتـر هه‌یه ).
گاڤا برایێن یووسفى دیتى وان ترار ژ ناڤ بارێ بنیامینى ئیناده‌ر وان ژى وه‌سا هزركر كو بنیامینى یێ دزى ، له‌و وان گـۆت : ئه‌گه‌ر ئه‌ڤى برایێ مه دزى كربت تـشـتـه‌كێ غه‌ریب نینه ژ وى ؛ چونكى برایه‌كێ وى یێ دى ژى به‌رى وى دزى كربوو .. ( ومه‌خسه‌دا وان پێ یووسف بوو ) .
ئـیـنا یووسفى ئه‌و گـۆتن د دلـێ خـۆ دا ڤه‌شارت ، و د گه‌ل خـۆ گـۆت : هوین ژ وێ كێمتـر وخرابتـرن یا هه‌وه گـۆتى ، ده‌مێ هه‌وه ئه‌و ب سه‌رێ من ئیناى یا هه‌وه كرى ، وخودێ زاناتره ب وێ دره‌و وبێ به‌ختىیا هوین دكه‌ن .
ودا كو ئه‌و وێ سۆزێ ب جه بینن یا وان دایه بابێ خـۆ وان گـۆته یووسفى : ئه‌ى عه‌زیز ! هندى ئه‌ڤ برایێ مه‌یه بابه‌كێ پیـر و ب ناڤ سال ڤه چـوویى یێ هــه‌ى ، وبابێ وى گه‌له‌ك حه‌ز ژێ دكه‌ت ونه‌شێت ژێ دویركه‌ڤت ، ڤێجا تو ئێك ژ مــــه پێش وى ڤه بگره ، هندى ئه‌مین ئه‌م دبینین تو د معاملا خـۆ دا د گه‌ل مه و د گه‌ل خه‌لكى ژى ژ قه‌نـجـیكارانى .
یووسفى گـۆت : ئه‌م خـۆ ب خودێ دپارێزین كو ئێكێ دى بگرین ژبلى وى یێ مه ترارێ خـۆ ل نك دیتى ، وئه‌گه‌ر ئه‌م وێ بكه‌ین یا هوین ژ مه دخوازن ئه‌و هنگى ئه‌م دێ بینه ژ زۆرداران .
پـشـتـى ئـه‌و ژێ بـێ هـیـڤـى بووین كو عه‌زیزێ مصرێ گوهێ خـۆ بده‌ته وان ، وان خـۆ ژ خه‌لكى ڤه‌ده‌ركر ، و د گه‌ل ئێك ودو ئاخفتـن ، برایێ مه‌زن [ وناڤێ وى وه‌كى دئێته گـۆتـن : ره‌ئـۆبـه‌یـنـه ] گـۆته وان : ئه‌رێ ما هه‌وه نه‌زانییه كو بابێ هه‌وه په‌یمانه‌كا موكم یا ژ هه‌وه وه‌رگرتى كو هوین برایێ خـۆ بزڤڕینن وه‌سا نه‌بت مـه‌سـه‌لـه د سـه‌ر ده‌سـتـێ هـه‌وه ڕا بـت ، وبــه‌رێ ژى هـه‌وه تـه‌خـسـیـرى وغه‌دره د ده‌رحه‌قێ یووسفى ژى دا كربوو ؛ له‌و ئه‌ز ژ عه‌ردێ مصرێ ده‌رناكه‌ڤم حه‌تا بابێ من ده‌سـتـویرىیێ نه‌ده‌ته من ، یان خودایێ من حوكمه‌كى بۆ من بكه‌ت كو ژێ ده‌ركه‌ڤم ، وئه‌ز بشێم برایێ خـۆ ببه‌م ، وخودێ چێتـرینێ حوكمدارانه ، ودادكه‌رترین حاكمه د ناڤبه‌را مرۆڤان دا .
هوین بزڤڕنه نك بابێ خـۆ ، ووێ بۆ وى بێژن یا چێبووى ، وبێژنه وى : هندى كوڕێ ته بنیامینه دزىیه‌كا كرى ، ومه شاهـده‌یـى ب وێ چـه‌نـدێ نـه‌دایه حه‌تا ئه‌م پشت ڕاست نه‌بووین ومه ترارێ پیڤانێ د ناڤ بارێ وى دا نه‌دیتى ، وعلمێ غه‌یبێ ل نك مه نه‌بوو كو ئه‌و دێ دزىیێ كه‌ت ده‌مێ مه په‌یمان دایه تــه كو وى بزڤڕینین . وبێژنێ : ئه‌گه‌ر ئه‌و باوه‌ر ژ مه نه‌كه‌ت بلا ئه‌و پسیارا خه‌لكێ مصرێ بكه‌ت ، یان بلا پسیارا وان مرۆڤان بكه‌ت یێن د گه‌ل مه هاتـیـنـه كاروانى ، وهندى ئه‌مین ئه‌م دڕاستگـۆینه د ڤى تشتى دا یێ ئه‌م بۆ وى دبێژین .
و ب ڤێ ڕه‌نگى برایێ وان یێ مه‌زن ژى ما ل مصرێ دا بزانت كانێ دویماهىیا برایێ وى دێ بـنـه چ ، وهه‌ر نه‌هــ كوڕێن یه‌عقووبى یێن دى زڤڕینه وه‌لاتێ كه‌نعانىیان ، ل نك بابێ خۆ .
یه‌عقووب وكولا كه‌ڤنه نوى :
ژ یازده كوڕان نه‌هــ ب تنێ بۆ یه‌عقووبى زڤڕین ، وده‌مێ ئه‌و هه‌ر نه‌هـ زڤڕین وان مه‌سه‌له بۆ بابێ خـۆ ڤه‌گێڕا ، وگاڤا وان گـۆتىیێ كو بنیامینى دزییه‌كا كرى ویێ هاتىیه گرتن ، یه‌عقووبى گـۆتنا وان باوه‌ر نه‌كر له‌و گـۆته وان : نه وه‌سایه وه‌كى هوین دبێژن ، به‌لكى نه‌فسێن هه‌وه یێن خراب پیلانه‌ك ل به‌ر هه‌وه یا شرینكرى ، وهه‌وه ئه‌و یا كرى وه‌كى هه‌وه به‌رێ د گه‌ل یووسفى كرى ، ڤێجا صه‌بركێشانا من دێ یا جــوان بــت ئـه‌ز گازندێ د گه‌ل ناكه‌م ، به‌لكى خودێ هه‌ر سێ كوڕێن من ـ یووسفى وهه‌ردو برایێن وى ـ بۆ من بزڤڕینته‌ڤه ، هندى ئه‌وه ئه‌و ب حالـێ من یێ پڕزانایه ، وئه‌و د كارێ خـۆ دا یێ كاربنه‌جهه .
ویه‌عقووبى پشتا خـۆ دا وان ، پشتى ژ گـۆتنا وان بێهن ته‌نگ بووى ، وگـۆت : مخابن بۆ یووسفى !! و ژ خه‌مان دا ئاڤا سپى هاته بن چاڤێن وى حه‌تا كـۆره كرى ، ودلـێ وى تژى كـۆڤان بوو ، به‌لـێ وى خه‌ما خـۆ ڤه‌دشارت وئاشكه‌را نه‌دكر .
(( مـخـابن بۆ یووسفى .. )) ئه‌و نێزیكى سیهـ سالان بوون د سه‌ر به‌رزه‌بوونا یووسفى ڕا چووین ، خه‌لكى هه‌مىیان یووسف ژ بیـر كربوو ، دلـێ یه‌عقووبى تێ نه‌بت ، هه‌ر جاره‌كا خه‌مه‌ك بۆ ڤى دلـى چێ ببا ، بیـرا وى ل خه‌ما مه‌زن دئیناڤه .. خه‌ما یووسفى ، ئه‌ڤه دو كوڕێن وى یێن دى چوون ، به‌لـێ ده‌مێ ئه‌و ئاخینكان ڕادهێلت كولا یووسفى ب سه‌ر هه‌مى كولان دكه‌ڤت ، له‌و بێى وى ئه‌زمانێ وى دبێژت : مـخـابن بۆ یووسفى !
ب ڕاستى دلـێ ژ هه‌مىیان كـۆڤاندارتر دلێن وان ده‌یبابانه یێن به‌ر ب مرنێ ڤه دچن ونه‌زانن كانێ ئه‌و دێ خۆشتڤىیێ خۆ یێ به‌رزه ل به‌را خۆ د ناڤ مرىیان دا بینن ، یان ژى دێ وى ل پشت خۆ د ناڤ زێندىیان دا هێلن ..
گاڤا كوڕێن یه‌عقووبى ئه‌و ب ڤێ ڕه‌نگى دیتى وان گـۆتێ : ب خودێ هه‌ر تو دێ مینى بیـرىیا یووسفى كه‌ى ، وكـۆڤاندارێ وى بى حه‌تا تو نێزیكى مرنێ دبى یان دمرى ، دێ هه‌ما پیچه‌كێ خه‌ما خـۆ سڤك بكه . یه‌عقووبى به‌رسڤا وان دا وگـۆت : ژبلى خودێ ئه‌ز گازنده وخه‌ما خـۆ بۆ كه‌سێ دى ئاشكه‌را ناكه‌م ، ئه‌وه یێ نه‌خـۆشىیێ وته‌نگاڤىیێ ژ سه‌ر مرۆڤى ڕادكه‌ت ، وئه‌ز وى تشتى ژ دلـۆڤانىیا خودێ دزانم یێ هوین نه‌زانن .
داخوازا یه‌عقووبى :
پشتى هنگى یه‌عقووبى گـۆته كوڕێن خۆ : ئه‌ى كوڕێن من ! هوین جاره‌كا دى ڤه‌گه‌ڕیێنه مـصـرێ وپسیارا یووسفى وبرایێ وى بكه‌ن ، وهیڤىیا خـۆ ژ ڕه‌حما خودێ نـه‌بـڕن ؛ چـونـكـى ژ وان یـێـن كافـرییـێ ب قــه‌ده‌را خـودێ دكـه‌ن پێڤه‌تر كه‌س ژ دلـۆڤانىیا خودێ بێ هیڤى نابت .
ل یووسفى ؟
به‌لـێ .. دلـێ یه‌عقووبى یێ دبێژتێ : یووسف نه‌مرییه ، یووسف یێ ساخه ونه دویره ئه‌و ژى وه‌كى برایێ خۆ ل مصرێ بت ! ودلـێ مرۆڤێ خودان باوه‌ر دره‌وێ لـێ ناكه‌ت .
كوڕێن یه‌عقووبى گـۆتنا وى ب سستى ڤه گرت ، یووسفێ چ حالـێ چ ؟ ما ئه‌ڤرۆكه بوو یووسف چووى ، وئه‌گه‌ر یووسف یێ ساخ با ما ئه‌ڤه هنده ساله به‌حسه‌ك خه‌به‌ره‌ك ژێ دیار نه‌دبوو ؟ به‌لـێ د گه‌ل هندێ ژى وان ب یا بابێ خۆ كر وجاره‌كا دى چوون قه‌ستا مصرێ كر گـۆتن : هه‌ما به‌لكى ئه‌م بشێین عه‌زیزى قانع بكه‌ین كو بنیامینى عه‌فى بكه‌ت ووى بۆ بابێ خۆ بزڤڕینینه‌ڤه ..
موفاجه‌ئا مه‌زن :
و ل دویـڤ داخوازا بابێ خۆ هه‌ر نه‌هــ كوڕێن یه‌عقووبى جاره‌كا دى زڤڕینه مصرێ ، وده‌مێ ئه‌و گه‌هشتینه مصرێ وبرایێ وان یێ مه‌زن ژى گه‌هشتىیێ ئێكسه‌ر وان قه‌ستا كـۆچكا یووسفى كر ، وان گـۆتێ : ئه‌ى عه‌زیز ! چه‌رخا سال وزه‌مانان گه‌له‌ك نه‌خۆشىیان ب سه‌ر مرۆڤى دا دئینت ، وزڤڕینا ڕۆژ وشه‌ڤان مرۆڤى هه‌وجه‌یى گه‌له‌ك كه‌سان دكه‌ت ، گرانىیه‌كا مه‌زن وهشكاتىیه‌كا دژوار یا ب سه‌ر مه ومرۆڤێن مه دا هاتى ، ومه پاره‌یه‌كێ كێم وبێ خێر یێ د گه‌ل خـۆ ئیناى ، ڤێجا تو وه‌كى به‌رێ ب ڤى بـهـایێ كێم تشته‌كێ باش بده مه ، وخێرێ د گه‌ل مه بكه برایێ مه به‌رده ، وڤان ده‌رهه‌مێن كێم وبێ بها ژ مه وه‌رگره ، هندى خودێیه جزایه‌كێ باش دده‌ته وان خێركه‌ران یێن قه‌نـجـىیێ د گه‌ل مرۆڤێن پێتڤى دكه‌ن .
ده‌مـێ یـووسفى گوهــ ل ڤان ئاخفتنێن وان بووى دلـێ وى ما ب وان ڤه ، وخـۆ ب وان دا ناسین وگـۆت : ئه‌رێ ل بیـرا هه‌وه‌یه ئه‌و نه‌خـۆشىیا هه‌وه ب سه‌رێ یووسفى وبرایێ وى ئیناى ل وى ده‌مێ هوین دنه‌زان ب دویماهىیا وى كارێ هوین دكه‌ن ؟
وان بـه‌رێ خـۆ دا ئێك ودو .. یـووسف ؟ ئه‌وا مه د گه‌ل یووسفى كرى ؟ ئه‌ڤه سرره‌كه ژ مه ویووسفى پێڤه‌تر كه‌س نزانت ، ئه‌رێ ڤى چاوا زانى مه تشته‌كێ د گه‌ل یووسفى كرى ؟ مان باش به‌رێ خۆ دانه وى .. هه‌ر وه‌كى شكلێ وى یێ غـه‌ریـب نینه ، وه‌ى ! تو بێژى ئه‌ڤه یووسف بت ؟ دێ چه‌ند موفاجه‌ئه‌كا مه‌زن بت ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ هزرا وان یا دورست بت ، وان گـۆت : ئه‌رێ نه‌كو تو بى یووسف ؟
یووسفى گـۆت : به‌لـێ ئه‌ز یووسفم ، وئه‌ڤه برایێ منه ، ب ڕاستى خودێ قه‌نـجـى ومـنـه‌ت ل مه‌كر ، كو پشتى ژێكڤه‌بوون ودویركه‌فتنێ جاره‌كا دى ئه‌م گه‌هاندینه ئێك ، هه‌چىیێ ته‌قوا خودێ بكه‌ت ، وبێهنا خـۆ ل سه‌ر ته‌نگاڤىیان فره‌هــ بكه‌ت ، خـودێ قه‌نجـىیێ دێ د گه‌ل كه‌ت ، وخێرا قه‌نـجـىیا وى به‌رزه‌ناكه‌ت ، به‌لكى ب باشتـرین ڕه‌نگ جزاى دده‌ته وى .
موفاجه‌ئه‌كا زێده مه‌زن بوو بۆ وان ، كه‌یف وترس وهیڤى د دلێن وان دا كـۆم بوون ، وان ڤیا داخوازا لێبۆرینێ ژ وى بكه‌ن به‌رى ئه‌و حوكمه‌كى د ده‌ر حه‌قا وان دا بده‌ت ، وان گـۆت : ب ڕاسـتـى خودێ تو ب سه‌ر مه ئێخستى و ب زانینێ وتـێـگـه‌هـشـتـنێ تو سه‌ربلند كرى ، وهندى ئه‌م بووین ئه‌م دخه‌له‌ت بووین كو مه ئه‌و ژ قه‌ستا د گه‌ل ته وبرایێ ته كرى . یووسفى گۆته وان : ئه‌ڤرۆ چو لـۆمه ل سه‌ر هه‌وه نینه ، خودێ گونه‌هان بۆ هه‌وه دێ ژێ به‌ت ، وئه‌و دلـۆڤانتـرینێ دلـۆڤانانه بۆ وى یێ تۆبه بكه‌ت و ل گوهدارییا وى بزڤڕت .
پاشى یـووسـفـى پسیارا بابێ خـۆ ژ وان كر ، وكانێ حالـێ وى چییه ، وان گـۆتێ : حال ومه‌سه‌لێن وى ئه‌ڤه‌نه .. ئه‌و ژ به‌ر گرییا ل سه‌ر ته یێ كـۆره بووى ، یووسفى گـۆته وان : بزڤڕنه نك بابێ خـۆ وڤى كراسێ من د گه‌ل خـۆ ببه‌ن وبهاڤێژنه سه‌ر دێمێ وى دێ چاڤێن وى چێـبـن ، پاشى هوین هه‌مى مرۆڤێن خـۆ بینن ووه‌رنه نك من .
بێنا یووسفى :
برایێن یووسفى گـۆتنا وى ب جهــ ئینا ، وكراسێ وى د گه‌ل خۆ بر وزڤڕینه وه‌لاتێ كه‌نعانییان ، وده‌مێ كاروان ژ عه‌ردێ مصرێ ده‌ركه‌فتى ، یـه‌عـقـووبـى گـۆته وان مرۆڤـێـن ل نك وى : هندى ئه‌زم ئه‌ز یێ بێنا یووسفى سه‌ح دكه‌م ، ئه‌گه‌ر هوین من كێم عه‌قل نه‌هژمێرن ویارىیان بۆ خۆ ب من نه‌كه‌ن ، ونه‌بێژن: تو یێ ژ به‌ر دئاخڤى !
وان گـۆت : ب خودێ هێشتا تو یێ ل سه‌ر خه‌له‌تىیا خـۆ یا به‌رێ ، وتـو ڤیانا یووسفى قه‌ت ژ بیـر ناكه‌ى .
به‌لـێ ئه‌و چێبوو یا یه‌عقووبى گـۆتى ، وده‌ركه‌فت ئه‌و یێ دورست وئه‌و خه‌لكێ دى یێ خه‌له‌ت ، وده‌مێ ئه‌و مرۆڤ هاتى یێ كو مزگینىیا یووسفى بۆ یه‌عقووبى ئیناى ، وكراسێ یووسفى هاڤێتىیه سه‌ر دێمێ وى وئه‌و ب چاڤ كه‌فتى ، و دلـێ وى تژى كه‌یف بووى وى گـۆته وان مرۆڤێن ل نك خـۆ : ئه‌رێ ما من نه‌گـۆتبوو هـه‌وه هـنـدى ئه‌زم ئه‌ز وێ ژ قه‌نـجـى وكه‌ره‌م ودلـۆڤانىیا خودێ دزانم یا هوین نه‌زانن ؟
كوڕێن وى گـۆت : ئه‌ى بابێ مه تو داخوازا ژێبرنا گونه‌هان بۆ مه ژ خودایێ خـۆ بكه دا ئـه‌و مـه عـه‌فـى بكه‌ت وگـــونه‌هێن مه ڤه‌شێرت ، هندى ئه‌م بووین ئه‌م ـ د وى كارى دا یێ مه د گه‌ل یووسفى وبرایێ وى كرى ـ دخه‌له‌ت بووین . یه‌عقووبى گـۆته وان : پاشى ئه‌ز دێ داخوازا ژێبرنا گونه‌هان بۆ هه‌وه ژ خودایێ خـۆ كه‌م ، هـنـدى ئـه‌وه ئـه‌و باش گونه‌هــ ژێبرێ عه‌بدێن خـۆ یێن تۆبه‌كه‌ره ، ویێ دلـۆڤانكاره ب وان .
یه‌عقووب ودوونده‌ها خۆ ل مصرێ :
وپـشـتـى وان داخوازا یــووســفـى گــه‌هانـدییه بابێ خۆ كو ئه‌و بچنه نك وى ل مصرێ ، یه‌عقووبى داخوازا كوڕێ خۆ ب جهـ ئینا وئه‌و ومرۆڤێن خۆ پێكڤه ده‌ركه‌فتنه مصرێ ، وده‌مێ ئه‌و گه‌هشتینه نك یووسفى ، و ل كـۆچكا وى ئاماده بووین وى دایبابێن خـۆ برنه نك خـۆ وگـۆته وان : ب ئانه‌هىیا خودێ هوین وه‌رنه مصرێ ، وهوین ژ گرانییێ وخه‌لایێ دپشت ڕاست بن . (ل ڤى جهى ژ سه‌رهاتىیێ قورئان دبێژت : یووسفى دایبابێن خۆ برنه نك خۆ .. و ژ ڤێ چه‌ندێ ئاشكه‌را دبت كو ده‌یكا یووسفى هنگى یا ساخ بوو ، به‌لـێ چونكى ته‌وراتا نوكه دبێژت : ده‌یكا یووسفى مربوو ، هنده‌ك زانایێن موسلمان ده‌قا ئایه‌تێ ته‌ئویلكر وگـۆت : ئه‌و خاله‌تا یووسفى وژنبابا وى بوو هنگى یا ساخ ، وچونكى خاله‌ت وه‌كى ده‌یكێیه ئایه‌تێ گـۆت : ده‌یكا وى .. وئه‌ڤه ته‌ئویله‌كا نه د جهێ خۆ دایه ؛ هه‌ر وه‌كى ڤان كه‌سان دڤێت ته‌وراتا ته‌حریفكرى بكه‌نه بناخه وقورئانێ ل دویڤ ببه‌ن !).
ووى بــۆ قــه‌درگـرتـنا دایك وبابێن خۆ ئه‌و دانانه سه‌ر ته‌ختێ حوكمدارىیا خـۆ ل نك خـۆ ، ودایباب وبرایێن وى بۆ سلاڤ وڕێزگرتن [ نه‌كو بۆ په‌رستـن ] خـۆ بۆ وى چه‌ماند وچوونه سوجدێ (وئـه‌ڤ چــه‌نــده د شـریـعـه‌تـێ وان دا یێ دورست بوو ، به‌لـێ د شریعه‌تێ مه دا یێ حه‌رامه؛ دا ڕێ ل شركێ بێته گرتن) .
یووسفى گـۆته بابێ خـۆ : ئه‌ڤ خـۆ چه‌ماندنا هه‌وه بۆ من ته‌عبیـرا وێ خه‌ونا منه یا من بـه‌رێ دیتى وبۆ ته گـۆتى ده‌مێ ئه‌زێ زارۆك ، خودایێ من ئه‌و كره ڕاستى ، ووى قـه‌نـجـى د گــه‌ل مــن كـر ده‌مێ وى ئه‌ز ژ گرتیخانه‌یێ ئینایـمه ده‌ر ، وهوین ژ ده‌شتێ ئینانه نك من ، پشتى كو شه‌یطانى په‌یوه‌ندییا براینىیێ د ناڤبه‌را من وبــرایـێـن مــن دا خراب كرى .
هندى خـودایێ منــه تـشـتـێ وى بڤێت ئه‌و ب هویربینى ب سه‌روبه‌ر دكه‌ت ، هندى ئه‌وه ئه‌و ب كاروبارێن به‌نىیێن خـۆ یێ پڕزانایه ، و د گـۆتن وكریارێن خـۆ دا یێ كاربنه‌جهه .
پاشى پشتى ته‌عبیـرا خه‌ونا یووسفى ب جهــ هاتى وئه‌و مرۆڤێن خۆ گه‌هشتینه ئێك وى دوعایه‌ك ژ خودایێ خـۆ كر وگـۆت :
( رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنْ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنْتَ وَلِيِّ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ ـ خودایێ من ب ڕاستى ته ژ پاشاتىیا مصرێ باره‌ك دا من ، وته ژ زانینا ته‌عبیـرا خه‌ونان وزانینێن دى ژى گه‌له‌ك یا دایه من ، ئه‌ى داهێنه‌رێ عه‌سمانان وعه‌ردى ، تو د دنیایێ وئاخره‌تێ دا سه‌ركارێ هه‌مى كارێن منى ، تو من بـمـرینه موسلمان ، ومـن ب به‌نىیێن خـۆ یێن چاك ڕا بگه‌هینه ژ پێغه‌مبه‌ر ومرۆڤێن هلبژارتى ) .
مرنا یه‌عقووبى :
د سه‌رهاتییا یه‌عقووبى دا مه گـۆتبوو كو یه‌عقووب ل نك باپـیـرێ خۆ ئــیــبـراهیمى وبابـــــێ خـــۆ ئیسحاقى ل شامێ ، ل وه‌لاتێ كه‌نعانىیان دژیا ، و ل دویماهىیا ژییێ خۆ ئه‌و د گه‌ل بنه‌مالا خۆ چوو قه‌ستا مصرێ كر و ل وێرێ ئاكنجى بوو ، وما ل وێرێ حه‌تا مرى (ته‌ورات دبێژت : یه‌عقووب هه‌ڤده سالان به‌رى بـمـرت ل مصرێ ما ، وده‌مێ مرى ژییێ وى سه‌د وچل وحه‌فت سال بوو ، بڕێنه : ( سفر التكوین 47 / 28 )) ، ودبێژن : یه‌عقووبى شیـره‌ت ل عه‌یالـێ خۆ كربوو كو ئه‌گه‌ر ئه‌و مر وى ببه‌ن ل نك باب وباپیـرێن وى ڤه‌شێرن ، له‌و ده‌مێ ئه‌و مرى یووسفى وه‌صیه‌تا وى ب جهــ ئینا وئه‌و بره ده‌ڤه‌را ( حه‌بروونێ ـ ئه‌لخه‌لیلا نوكه ) وئه‌و ل نك ئیبـراهیمى وئیسحاقى ڤه‌شارت .
وپشتى هنگى یووسف وبنه‌مالا خۆ جاره‌كا دى زڤڕینه مصرێ .
پێغه‌مبه‌رینییا یووسفى :
ژ قورئانێ ئاشكه‌را دبت كو یووسف پێغه‌مبه‌ره‌كێ خودان دین وریساله‌ت بوو ، ووى دیـنـێ خـۆ د ناڤ خه‌لكى ژى دا به‌لاڤ دكر ، وچونكى ل وى ده‌مێ یووسف ل مصرێ حـوكـمـێ مـصـرێ د ده‌ستێ هكسۆسان دا بوو وقبطییان حوكم نه‌دكر ، وچونكى یووسف د ده‌وله‌تا هكسۆسان دا وه‌زیر بوو ، خه‌لكێ مصرێ یێن قبطى مه‌وقفه‌كێ سلبى ژ یووسفى وگازییا وى وه‌رگرتبوو ، هه‌ر چه‌نده وى قه‌نجییه‌كا مــه‌زن ل مــصــرییان كربوو ده‌مێ وى ئه‌و ژ خه‌لایێ رزگاركرین ، ئه‌ڤ چه‌ندا هه ژ گـۆتنا خودان باوه‌رێ بنه‌مالا فـیـرعه‌ونى ئاشكه‌را دبت وه‌كى قورئان ژ زار ده‌ڤێ وى ڤه‌دگوهێزت : (وَلَقَدْ جَاءَكُمْ يُوسُفُ مِنْ قَبْلُ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا زِلْتُمْ فِي شَكٍّ مِمَّا جَاءَكُمْ بِهِ حَتَّى إِذَا هَلَكَ قُلْتُمْ لَـنْ يَبْعَثَ اللَّهُ مِـنْ بَعْدِهِ رَسُولًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَـنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُرْتاب ـ و ب ڕاســتــى بــه‌رى مــووساى خـودێ پێغه‌مبه‌رێ خۆ یێ قه‌درگران یووسف بن ب نیشانێن ئاشكه‌را ڤه بۆ هه‌وه هنارتبوو ، وى فه‌رمان ل هه‌وه كر كو هوین په‌رستنا خودێ ب تنێ بكه‌ن ، ڤێجا هێشتا هوین د ژینا وى دا د وێ دا ب گومان كه‌فتـن یا ئه‌و بۆ هه‌وه پێ هاتى ، حه‌تا ده‌مێ ئه‌و مرى گومان وشركا هه‌وه زێده‌تر لـێ هات ، وهه‌وه گـۆت : پــشــتـى وى خــودێ چــو پێغه‌مبه‌ران ناهنێرت ، هه‌ر كـه‌سه‌كێ پێ ل توخویبان بدانت و د ته‌وحیدا خودێ دا بـكـه‌فـتـه گومانێ خودێ ب ڤى ڕه‌نگى وى د سه‌ر دا دبه‌ت ، وبه‌رێ وى ناده‌ته هیدایه‌تێ ) [ غافر : 34 ] .
مــه‌عـنا : یووسـفـى گازییا ته‌وحیدێ د ناڤ خه‌لكێ مصرێ دا به‌لاڤ كربوو ، و د ناڤ وان دا هه‌بوون یێن باوه‌رى پێ نه‌ئیناى و د وێ دا كه‌فتینه گومانێ یا ئه‌و پێ هاتىیه هنارتن ، هه‌ر چه‌نده قورئان ڤێ مه‌سه‌لـێ ب به‌رفره‌هى بۆ مه ناڤه‌گێڕت .
مرنا یووسفى :
مـرنا یـووسـفـى ل مـصـرێ بوو ، ئه‌ڤه ڕاستییه‌كه بۆ مه ژ وێ حه‌دیسێ ئاشكه‌را دبت یا ( حاكم ) ژ ( ئه‌بوو مووسایێ ئه‌شعه‌رى ) ڤه‌دگوهێزت ، وپشتى ده‌لیڤه‌یه‌كا دى دێ ڤه‌گوهێزین ، به‌لـێ كانێ یووسف چه‌ند سالان ژیابوو ؟ ئه‌ڤه نه د قورئانێ ونه د حه‌دیسێن دورست دا نه‌هاتییه ، ته‌ورات دبێژت : ده‌مێ یووسف مــرى عه‌مرێ وى سه‌د وده‌هــ سال بـوون ، ووى دو كـوڕ هـه‌بوون ، ناڤێ یێ مه‌زن ( مه‌نه‌سسا ) بوو ، ویێ دى ( ئه‌فراییم ) بوو .
مووسا پێغه‌مبه‌ر .. وجه‌نازێ یووسفى :
( حاكم ) ژ ( ئه‌بوو مووساى ) ڤه‌دگوهێزت ، دبێژت : پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ بۆ مێڤانێ ئه‌عرابییه‌كى ، ئینا وى ئه‌عرابى گه‌له‌ك قه‌درێ پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گرت ، له‌و پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆتێ : ( ئه‌ى ئه‌عرابى ! داخوازا ته چىیه بێژه ( ئه‌عرابى گۆت : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ ، داخوازا من حێـشـتـره‌كـه ب بار ڤه ، وبزنه‌كا ب شیـر دا بـۆ خۆ بدۆشیـن ! ووى دو جاران ئه‌ڤ داخوازا خۆ دوباره‌كر ، ئینا پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆتێ : ( ما تە نه‌دشیا وه‌كى پـیـره‌ژنا ئسرائیلىیان بێژى ؟ ( صه‌حابییان گـۆت : مه‌سه‌لا پیـره‌ژنـا ئسرائیلییان چ بوو ؟ پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆت : ( ده‌مێ مووساى ڤیاى ئسرائیلىیان ببه‌ت ڕێ لـێ به‌رزه بوو ، ئینا زانایێن ئـسـرائـیـلـییان گـۆتـێ : ئـه‌م دێ بێژینه ته بۆچى .. یووسفى پـه‌یـمـان ژ مه ستاندبوو كو ئه‌م ژ مصرێ ده‌رنه‌كه‌ڤین حه‌تا هه‌ستیكێن وى د گه‌ل خــۆ نه‌به‌ین ، مـووساى گۆت : كـــى ژ هــــــه‌وه دزانت قه‌برێ یووسفى ل كیڤه‌یه ؟ وان گـۆت : ژ پـیـره‌ژنا ئسرائیلىیان پێڤه‌تر كه‌س نزانت قه‌برێ یووسفى ل كیڤه‌یه ، مووساى هنارته ب دویڤ وێ ڕا وگـۆتێ : قه‌برێ یووسفى نــیــشـا مــن بـــده ، وێ گۆت : ب خودێ ئه‌ز وه ناكه‌م حه‌تا ئه‌ز ژى د گه‌ل ته ل به‌حه‌شتێ نه‌بـم ، پێغه‌مبه‌رێ خودێ مووساى ب ڤێ داخوازا وێ نه‌خۆش بوو ، ئینا بۆ وى هاته گـۆتن : شه‌رتێ وێ ب جهــ بینه ، مووساى گـۆتێ : بلا ، ئینا ئه‌و چوو نك گـۆلــه‌كێ وگـۆت : ڤێ ئاڤێ ڕاكه‌ن ، وان ئه‌و ڕاكر .. ئینا پیـره‌ژنێ گـۆت : ل ڤێرێ بكـۆلن ، ده‌مێ وان وێرێ كـۆلاى جه‌نازێ یووسفى ده‌ركه‌فت ، گاڤا وان ئه‌و ژ عه‌ردى ڕاكرى و د گه‌ل خۆ برى ڕێك ل به‌ر وان روهن بوو ) .
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی