سه‌رهاتییا مووسا پێغه‌مبه‌رى
سه‌رهاتییا مووسا پێغه‌مبه‌رى
مه‌سه‌له‌كا فه‌ر ل ده‌سپێكێ :
هه‌ر كه‌سه‌كێ سووره‌تێن قورئانێ بـخـوینت ، وهزرا خۆ د وان سه‌رهاتییان دا بكه‌ت یێن خودێ بۆ مه ڤه‌گێڕاین دێ تێ ئینته ده‌ر كو سه‌رهاتییا مووسا پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ پـتـر ژ هه‌ر سه‌رهاتییه‌كا دى د قورئانێ دا یا هاتییه دوباره‌كرن ، وهژمارا وان جهان یێن كو سه‌رهاتییا مووساى د گه‌ل ملله‌تێ وى تێدا هاتییه ڤه‌گێڕان نێزیكى سیهــ جهانه ، ژبلى وان ئایه‌تێن ب تنێ ناڤێ مووساى تێدا هاتى ..
له‌و پسیاره‌ك ل ڤێرێ دئێته هلێخستـن :
ـ ئه‌رێ بۆچى قورئانێ هنده پویته ب سه‌رهاتییا مووساى كرییه ؟
ب هزرا من باشـتـرین به‌رسڤ ل سه‌ر ڤێ پسیارێ هاتىیه دان ئه‌ڤه‌یه : خودێ زانایێ تشتێ نه‌به‌رچاڤ دزانى هندى جوهینه ـ ئه‌وێن خۆ ب دویكه‌فتىیێن مووساى دزانن ـ ل درێژییا دیرۆكێ دێ دوژمـنـتـرین هه‌ڤڕك بن بۆ ڤێ ئومـمـه‌تێ یا ئه‌ڤ قورئانه بۆ هاتییه خوارێ ، به‌لكى قورئانێ ب ئاشكه‌رایى ئیشاره‌ت یا دایه ڤێ دوژمنكارییا وان ده‌مێ
گـۆتى :(لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا ـ
تو [ ئه‌ى موحه‌ممه‌د ] دێ بینى دژوارتـرین مرۆڤ د نه‌یاره‌تىیا وان دا یێن باوه‌رى ب ته ئیناى ودویـكـه‌فـتـنا ته كرى ، جوهینه ؛ ژ به‌ر سه‌رڕه‌قى وكافرى ونه‌یاره‌تىیا وان بـۆ حه‌قىیێ ، وئه‌وێن پوتپه‌رێس )[ المائدة : 82 ] .
ودیرۆك ـ هه‌ر ژ ڕۆژا ئێكێ یا ده‌سپێكرنا گازییا ئیسلامێ وحه‌تا ئه‌ڤرۆ ژى ـ باشتـرین شاهده ل سه‌ر نه‌یاره‌تىیا ڤى توخـمـێ مرۆڤان بۆ ئیسلامێ وموسلمانان ، وبه‌رگه‌ڕیانا وان بۆ كوشتنا پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ پـتـر ژ جاره‌كێ ، وهه‌ڤالبه‌ندییا وان د گه‌ل كافرێن مه‌كه‌هێ دژى موسلمانان نیشانا ئێكێ بوو ، ویا دویماهىیێ نه‌بوو ، ل سه‌ر دوژمناتىیا وان بۆ هه‌بوونا ئیسلامێ ..
خودێ دزانى كو شه‌ڕێ ئیسلامێ ژ لایێ جوهىیان ڤه پـتـر ژ هه‌ر كه‌سه‌كێ دى دێ ئێته‌كرن ، له‌و یا پـێـتـڤــى بــوو قــورئان هه‌ر ژ ده‌سپێكێ دویكه‌فتىیێن خۆ ب تبیعه‌تێ دوژمنێ وان یێ سه‌ره‌كى ئاگه‌هدار بكه‌ت ، دیـرۆكا وان ـ یا سپى وڕه‌ش ـ ڤه‌گێڕت ، ونهێنىیێن وان بهلێڤڕت ، ویا دلـێ وان به‌رچاڤ بكه‌ت ، وئاشكه‌را بكه‌ت كانێ ئه‌و د گه‌ل پێغه‌مبه‌رێن خۆ دچاوا بوون ؟ ب چ ڕه‌نگ ئه‌و خه‌لكى دخاپینن وجهێ لاوازییێ ل نك وان چىیه ؟ ئوممه‌تا قورئانێ پێتڤى ب زانینا ڤێ چه‌ندێ هه‌بوو ؛ دا دوژمنێ خۆ یێ هه‌ر وهه‌ر باش بناست .. دیاره ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ بوویه قورئانێ بۆ مه موسلمانان هنده به‌حسێ ئسرائیلىیێن جوهى كرییه وئه‌و ب مه داینه ناسینێ ئه‌گه‌ر ئه‌م تێ بگه‌هین .
ملله‌تێ مووساى ل مصرێ :
مووسا پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئێك ژ كوڕێن ملله‌تێ ئسرائیلى بوو ، ئه‌و ملله‌تێ د هێڤێنێ خۆ دا دگه‌هته پێغه‌مبه‌رێ خودێ ئسرائیلى یه‌عقووبێ كوڕێ ئیسحاقى ، ووه‌كى ژ سه‌رهاتییا یووسفى بۆ مه ئاشكه‌را بووى ئسرائیل وكوڕێن وى ل وه‌لاتێ كه‌نعانییان ( ل فلسطینا نوكه ) دژیان ، پاشى ل دویڤ داخوازا یووسفى وان فلسطین هێلا وچوون قه‌ستا مصرێ كر .
ده‌مێ بنه‌مالا یه‌عقووبى هاتینه مصرێ حوكمێ مصرێ ژ ده‌ستێ فیـرعه‌ونىیان ده‌ركه‌فتبوو وكه‌فتبوو د ده‌ستێ هكسۆسان دا ئه‌وێن ژ ده‌رڤه‌یى مصرێ هاتـیـن وده‌سهه‌لاتا فیـرعه‌ونىیان هلوه‌شاندى ، له‌و خه‌لكێ ب مصرێ وه‌سا به‌رێ خۆ ددا وان [ هكسۆسان ] كو هێزه‌كا داگیـركه‌رن ، و د ده‌وله‌تا وان دا یووسف بووبوو وه‌زیر وخودان حوكم ، وهه‌ر ل ژێر سیبه‌را وان ئسرائیل ودوونده‌ها خۆ هاتنه مصرێ ولـێ ئاكنجى بوون ، وهه‌ر ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ئسرائیلى ژى ل به‌ر خه‌لكێ مصرێ دگران بوون ، ژبلى كـو دینێ ئسرائیلىیان ویێ مصرییان وه‌كى ئێك نه‌بوو ، ئسرائیلى د خودێ ناس بوون وباوه‌رى ب پێغه‌مبه‌ران هه‌بوو ، ومصرییێن قبطى دكافر بوون ، عیباده‌تێ صه‌نه‌مان دكر ، وهنده‌ك جاران ژى ـ وه‌كى ل سه‌ر ده‌مێ مووساى ـ باوه‌رى ب خوداینىیا فیـرعه‌ونى دئینا .. ژ به‌ر ڤێ جوداهىیێ ژى مصرییان ب هاتنا ئسرائیلىیان نه‌خۆش بوو ، ووان هزر دكر ئه‌و دێ دینێ وان گوهۆڕن .
د گه‌ل ڤێ نه‌ڤیانا مصرىیان بۆ ئسرائیلىیان هندى هكسۆس ل سه‌ر حوكمى كه‌س نه‌دشیا نه‌خۆشىیێ بگه‌هینته ئسرائیلییان ، پشتى مصرى شیاین هكسۆسان ده‌ربـێـخــن وجاره‌كا دى حــوكـمــى بـێخنه ده‌ستێ فیـرعه‌ونىیان ل دۆرێن سالا ( 1560 ) به‌رى زایینێ ، ئه‌و ب بـسـتـه‌یى وێریانه ئسرائیلىیان ، ونه‌خۆشىیێن مه‌زن ئینانه سه‌رێ وان ، وه‌كى دێ بۆ مه دیار بت .
مصر به‌رى بوونا مووساى :
جڤاكا مصرى ـ به‌رى مووساى و ل سه‌ر ده‌مێ وى ژى ـ یا پێكهاتى بوو ژ دو ته‌خه‌یان :
ــ قبطى ، وئه‌ڤه خۆجهێن مصرێ بوون ، وحوكم د ده‌ستێ ڤان دا بوو ؛ چونكى فیـرعه‌ون ژ وان بوو .
ــ وئسرائیلى ، وئه‌ڤه دبیانى بوون ، ل سه‌ر ده‌مێ هكسۆسان هاتبوونه مصرێ ولـێ ئاكنجى بووبوون ، وه‌كى به‌رى نوكه مه ڤه‌گوهاستى .
زانایێن ئسرائیلى وشاره‌زایێن وان دگـۆتن : باپیـرێ مه یێ مه‌زن ئیبـراهیم ده‌مێ هاتـىیـه مصرێ ومه‌زنێ مصرێ یێ وى سه‌ر ده‌مى ڤیاى ژنكا وى سارایێ ژێ بستینت (ئەڤ سەرهاتییە دپشکا ئێکێ ژ ڤێ کتێبێ دا ل بەرپەرێ(126) مە ڤەگوهاستییە) ، مزگینىیه‌ك بۆ وى هاتبوو دان كو پێغه‌مبه‌ره‌كێ مه‌زن ژ دوونده‌ها وى دێ ڕابت ، ملكێ مه‌زنه‌كێ مصرێ دێ ل سه‌ر ده‌ستێ وى پویچ بت ، وئه‌و ده‌م نێزیكه بێت .
ودبـێـژن : ل وان هـه‌یامان مـه‌زنـێ مصرێ ب خۆ ژى د خه‌وێ دا ددیت ئاگره‌ك ژ لایێ شامێ ڤه دهات ودگه‌هشته مصرێ و ب خانییێن قبطییان دكه‌فت ، وخانىیێن ئسرائیلىیان ژێ پاراستى دمان .. وى داخوازا ته‌عبیـرا خه‌ونا خۆ كر ، هنده‌ك زانا وخێفزانكان گـۆتێ : ئه‌ڤه ئه‌وه یا ئسرائیلى ژێ دبێژن ، زه‌لامه‌ك د ناڤ وان دا دێ ڕابت ملكێ ته دێ ل سه‌ر ده‌ستى خراب بت .
ئه‌ڤ گـۆتنه ل دلـێ فیـرعه‌ونى نه‌هات ، گـۆت : هه‌ر چاوا بت دڤێت ئه‌ز نه‌هێلم ئه‌ڤ چه‌ندا هه چێ ببت .. له‌و وى بڕیار دا : هه‌چى بچویكێ د ناڤ ئسرائیلىیان دا ببت سه‌حكه‌نێ ، ئه‌گه‌ر كوڕ بت بێته سه‌رژێكرن ، وئه‌گه‌ر كچ بت ـ بۆ خدامینییێ ـ بلا بێته هێلان ، ومه‌خسه‌دا وى ئه‌و بوو ئه‌و ب ڤێ چه‌ندێ ڕێكێ ل وى زه‌لامى بگرت یێ ئسرائیلى ل هیڤییێ !
ئه‌ڤه ئه‌و نه‌خشه بوو یێ فیـرعه‌ونى داناى دا ملكێ خۆ بپارێزت .. به‌لـێ پا سه‌رتیـرا وى ب به‌رى كه‌فت ، وئه‌وا خودێ ڤیاى هه‌ر چێبوو .
فیـرعه‌ون وسیاسه‌تا وى :
ژ سیاقێ چـیـرۆكا مووساى ئه‌وا د قورئانێ دا هاتى دئێته زانـیـن كو ده‌مێ مووسا ـ سلاڤ لـێ بن ـ بووى ، وحه‌تا د گه‌ل ئسرائیلىیان ژ مصرێ ده‌ركه‌فتى ئێك فیـرعه‌ونى حوكم ل مصرێ دكر (ژ ریوایەتا تەوراتێ دئؽتە زانین کو ئەو فیرعەونێ مووسا ل مالا خو ب خودانکری یێ جودا بوو ژ وی فیرعەونێ مووسا بو هاتییە هنارتن ، برێنە : سفر الخروج 2 / 23) ، ناڤێ وى چ بوو ؟
نه قورئانێ ونه سوننه‌تێ به‌رسڤا ڤێ پسیارێ نه‌دایه .
ل دویڤ وان ڤه‌كـۆلینێن زانایێن شوینواران ل دویـمـاهىیا سه‌دسالا نۆزدێ وده‌سپێكا سـه‌دسالا بـیـسـتـێ زایینى ، ل سه‌ر وان فیـرعه‌ونێن له‌شێن وان یێن ده‌رمانـكـرى هاتـیـنـه دیـتـن كرین ، نوكه هزر پـتـر بۆ هندێ دچت كو فیـرعه‌ونێ مووساى ( منبتاحێ كوڕێ رمسیسێ دووێ ) یه ئه‌وێ ل دۆرێن سالا ( 1235 ) به‌رى زایینێ حوكم ل مصرێ دكر .
ل سالا ( 1898 ) زایـیـنـى لـه‌شـێ مـنـبـتاحـى ل گـۆڕستانه‌كا باژێڕێ ( طیبه ) ل مصرێ هاته دیتـن ، وپشتى هنگى ب نه‌هــ ده‌هــ سالـه‌كان ڤه‌كـۆلین ل سه‌ر هاتنه كرن وله‌شێ وى ژ لایێ زانایان ڤه هاته فه‌حصكرن ، و ژ به‌ر وان شكه‌ستـن وهه‌ڕشینێن كو ل سه‌ر هه‌ستیكێن ڤى فیـرعه‌ونى هه‌ین زانا گه‌هشتنه وێ باوه‌رێ كو ئه‌ڤ فـیـرعـه‌ونـه ب مرنه‌كا طەبیعى نه‌مرییه ، به‌لكى دربێن مه‌زن یێن ب له‌شێ وى كه‌فتیـن حه‌تا ئه‌و مرى ، و ل سالا ( 1975 ) زایینى وێنه‌یێن وى یێن فـۆتـۆغرافى هاتنه گرتن وبه‌لاڤكرن . (بو پتر بەرفرەهی برێنە پەرتووکا( القرآن الكريم والتوراة والإنجيل والعلم ) يا دکتور موریس بوکای، چاپا ئێکێ سالا 1996 ، مكتبة مدبولي ، القاهرة ، بپ 263 – 288).
وهـه‌ر چ بـت ناڤـێ فیـرعه‌ونى ، قورئان بۆ مه ئاشكه‌را دكه‌ت كو فیـرعه‌ون ئێك ژ وان مه‌زنان بوو یێن ژۆردا به‌رێ خۆ ددا ملله‌تى ، گاڤا وى خۆ دیتى زه‌لامێ ئێكێیه د وه‌لاتى دا ژ بیـركر كو ئه‌و كورسیكا ئه‌و نوكه ل سه‌ر ڕوینشتى گه‌له‌كێن وه‌كى وى و ژ وى ب هێزتر ژى یێن بن ئاخ كرین .. وى دفنا خۆ ل خه‌لكى بلندكر وئێكه‌مین هزرێ خۆ ل سه‌رى داى ئه‌و بوو وى هزركر : ئه‌و نه وه‌كى خه‌لكێ دییه یێ نوكه ئه‌و حوكمى لـێ دكه‌ت ، بۆچى ؟
وى گـۆت : چونكى مصر ملكێ منه ، و د ناڤ مصرییان دا كه‌سه‌ك ل ڕێزا من نینه ، ( وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَاقَوْمِ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ الْأَنْهَارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي أَفَلَا تُبْصِرُونَ ـ وفـیـرعـه‌ونـى د ناڤ مـه‌زنـێـن ملله‌تـێ خۆ دا كره گازى وخۆ ب مه‌لكاتىیا مصرێ مه‌زن كر وگـۆت: ئه‌رێ ما ملكێ مصرێ نه یێ منه وئه‌ڤ ڕویباره د بن من ڕا دبۆرن ؟ ئه‌رێ ما هوین هێز ومه‌زنییا من ، ولاوازى وهه‌ژارییا مووساى نابینن ؟ ) [ الزخرف : 51 ] .
وچونكى وى هزر دكر مه‌زناتىیا مصرێیه ئه‌ڤ مه‌زنییه دایێ ، ئه‌و لـێ گه‌ڕیا ئێكا هند بكه‌ت ئه‌ڤ مه‌زناتییه ژ ده‌ست وى ده‌رنه‌كه‌ڤت ، ب چ ڕێك دێ شێت ڤێ چه‌ندێ كه‌ت ؟
ئایه‌ته‌كا قورئانێ دبێژت : ( إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِ نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنْ الْمُفْسِدِينَ ـ هندى فیـرعه‌ونه خۆ د عه‌ردى دا مه‌زن كر و د سه‌ردا چوو ، ووى خه‌لكێ عه‌ردى كرنه كۆم وده‌سته‌كێن جودا جودا ، ووى كۆمه‌ك ژ وان لاواز دكر كو ئسرائیلى بوون ، كوڕێن وان ڤه‌دكوشتـن ، وژنكێن وان دئێخستنه بن ده‌ستێ خۆ ، هندى ئه‌و بوو ئه‌و د عه‌ردى دا ژ خرابكاران بوو ) [ القصص : 4 ] .
ووه‌كـى ئاشكه‌را ڤێ ئایه‌تێ دو خرابكارییێن فیـرعه‌ونى یێن مه‌زن ده‌سنیشانكرن :
یا ئێكێ : لێكڤه‌كرنا ملله‌تى ل سه‌ر هژماره‌كا كـۆم وپارت وده‌سته‌كێن ژێك جودا ولێككه‌فتى ، بۆ هندێ دا ئه‌و بشێت وان هه‌مى لێككه‌فتىیان بێخته بن ده‌ستى خۆ ، ل دویڤ وێ سیاسه‌تا كرێت ئه‌وا دبێژت : ( ژێكڤه‌كه دێ بییه مه‌زنێ وان ـ فرق تسد ) .
یا دووێ : فتنا ( طائفى ) د ناڤ جڤاكێ دا وى خورت كر ، وخۆشىیا ده‌سته‌كه‌كێ ل سه‌ر حسێبا ده‌سته‌كه‌كا دى دابیـن كر ، ئسرائیلى كرنه خولام وخزمه‌تكار بۆ قبطییان ، سوخره وزباره ب زه‌لامێن وان دكرن ، وژنكێن وان بۆ بێ خێرییێ وخدامینییێ دبر ، وئه‌و بوو دویماهییێ بڕیار دا هه‌ر بچویكه‌كێ ببت ئه‌گه‌ر كوڕ بت بێته ڤه‌كوشـتـن ، ڤه‌كوشتـن ؛ دا پتـر دلـێ وى ل وان هـیـن ببت !
وپشتى ملله‌تى خۆ سه‌رشۆڕ كرى وهێلاى فـیـرعه‌ون د ڤان هه‌ردو سیاسه‌تێن خۆ یێن خرابكار دا ب سه‌ركه‌ڤت ، وى دلـێ خۆ بره كاره‌كێ مه‌زنـتـر ، فیـرعه‌ون د ناڤ ملله‌تى دا ڕابوو وگـۆت :( وَقَالَ فِرْعَوْنُ يَاأَيُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرِي ـ وفیـرعه‌ونى گـۆته مه‌زنێن ملله‌تێ خۆ : گه‌لـى مه‌زنان ، من ـ ژبلى خـۆ ـ چو خودایێن دى یێن هێژاى په‌رستنێ بۆ هه‌وه نه‌ناسینه ) [ القصص : 38 ] ، و ل جهه‌كێ دى گـۆت : (فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمْ الْأَعْلَى ـ ڤێجا فیـرعه‌ونى گـۆتـه ملله‌تـێ خـۆ : ئـه‌زم ئه‌و خودایێ هه‌وه یێ چو خودا د سه‌ر وى دا نه‌هه‌ین ) [ النازعات : 24 ] .
یه‌عنى : فیـرعه‌ون ب هندێ ڕازى نه‌بوو كو ئه‌و ئێك ژ خودایێن وان بت ، به‌لكى گـۆت : خـودایێ هـه‌وه یـێ ژ هـه‌مـییان مـه‌زنـتـر ئه‌زم ! لـه‌و دڤێت تشته‌ك بێى من ل وه‌لاتى هه‌مىیێ چێ نه‌بت ..
به‌رسڤا ملله‌تى چ بوو ؟
گـۆتن : به‌لـێ ئه‌ز به‌نى وه‌یه وه‌كى تو دبێژێ ، هه‌ر چه‌نده بیـرا هنده‌ك ژ وان دهات ده‌مێ فیـرعه‌ون د زكێ ده‌یكا خۆ دا ، به‌لـێ د گه‌ل هندێ ژى وان گـۆت : به‌لـێ ، خودایێ مه یێ مه‌زنتـر تویى .. وچو زڕته‌ك دورست نابن ئه‌گه‌ر به‌رى هنگى ملله‌ته‌كێ سه‌رشۆڕ نه‌بت !
بنه‌مالا مووساى :
مووسا پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ كوڕێ عمرانییه ، ئه‌ڤه نه تشته‌كێ به‌رگومانه ؛ چونكى د حه‌دیسه‌كا معراجێ دا یا ( عـه‌بـدللاهێ كوڕێ عه‌بباسى ) ژ پـێـغـه‌مـبـه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ ڤه‌گوهاستى ، هاتىیه : ( شه‌ڤا ئیسرائێ ئه‌ز د به‌ر مووسایێ كوڕێ عمرانى ڕا بوریم ..(ئیمام موسلم ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزت) و د ته‌فسیـرا ئایه‌تا ( 33 ) دا ژ سووره‌تا (آل عمران ) ئه‌وا تێدا هاتى : ( إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ ) هـنـده‌ك ته‌فسیـرزان دبێژن : مه‌خسه‌د ب عمرانى بابێ مووسایه ، و ( آل عمران ـ بنه‌مالا عمرانى ) مووسا وهاروون بوون وئه‌و پێغه‌مبه‌رێن ژ دوونده‌ها وان هاتینه هنارتن . (وهنده‌كێن دى دبێژن : مه‌خسه‌د پێ عمرانێ بابێ مه‌ریه‌مێیه ، باپیـرێ عیساى ـ سلاڤ لـێ بن ـ ، وهه‌ژییه بێژین : شرۆڤه‌كه‌رێن ته‌وراتێ دبێژن : ناڤێ بابێ مووساى ( عمرام ) بوو ، وناڤێ ده‌یكا وى ( یؤكابد ) بوو).
عمران ئێك ژ مێرچاكێن ئسرائیلییان بوو ، بابێ باپیـرێ وى ـ ل دویڤ گـۆتنا دیرۆكنڤیسان ـ ( لاوى ) یێ كوڕێ ( یه‌عقووبى ) بوو ، وژنكا وى ژى ـ وه‌كى ته‌ورات دبێژت ـ هه‌ر ژ بنه‌مالا ( لاوى ) بوو .
ده‌مێ فیـرعه‌ونى بڕیار داى بچویكێن ئسرائیلییان یێن كوڕ بێنه كوشـتـن وئه‌ڤ بڕیاره ب جهـ هاتى ، دبێژن : ده‌سته‌كا فیـرعه‌ونى گازنده كرن وگـۆتن : ب ڤى ده‌ست ودارى چو زه‌لام د ناڤ ئسرائیلىیان دا نامینن بۆ مه بچنه زباران وخولامینییا مه بكه‌ن ، مه‌عنا : ئه‌و كارێن ئه‌و نوكه بۆ مه دكه‌ن دڤێت ئه‌م ب خۆ بكه‌ین ، وئه‌ڤه تشته‌كێ ب زه‌حمه‌ته ..
دویماهییێ ڕابوون داخواز ژ فیـرعه‌ونى كر كو ئه‌و ساله‌كێ بچویكان بكوژن ئێكێ نه ؛ دا زه‌لام د ناڤ وان دا نه‌بریێن ، فیـرعه‌ون ل به‌ر یا وان هات ، و ل وێ سالا بچویك نه‌داهتنه كوشتـن خودێ كوڕه‌ك دا عمرانى ناڤێ وى كره ( هاروون ) ، وژبلى هاروونى عمرانى كچه‌كا فاما ژى هه‌بوو ناڤێ وێ ( مه‌ریه‌م ) بوو .
بوونا مووساى :
وئه‌و سالا خودێ مووسا تێدا دایه عمرانى وژنكا وى ئه‌و سال بوو یا فیـرعه‌ونى بچویك تێدا دكوشتـن ، له‌و مالا عمرانى كه‌فته ده‌راڤه‌كێ زێده ته‌نگ ، ده‌مێ نیشانێن حه‌ملێ ل سه‌ر ژنكا عمرانى ئاشكه‌را بووین ، وێ خۆ ژ خه‌لكى ڤه‌ده‌ركر ؛ دا سـوحبه‌تا حه‌ملێ وێ نه‌گه‌هته فیـرعه‌ونى وئێلچىیێن وى ، وده‌مێ ژڤانێ وێ هاتى ، وێ هنارته ب دویڤ هنده‌ك ژنكێن باوه‌رێ ڕا دا هاریكارییا وێ بكه‌ن وبۆ بچویكێ وێ ببنه داپـیـرك ..
وپشتى بچویكێ وێ ده‌ركه‌فتى كوڕ ئێكجار سه‌رێن ڕێیان ل به‌ر به‌رزه بوون ، وترسا وێ ئه‌و بوو زه‌لامێن فیـرعه‌ونى ب سه‌ر سوحبه‌تا وێ هلببـن وبێن بچویكێ وێ ببه‌ن ڤه‌كوژن .
خودێ دبێژت : (( مه ئێخسته سه‌ر دلـێ دایكا مووساى : كو تو ب پشت ڕاستى شیرى بده‌یێ ، وئه‌گه‌ر تو ترساى مه‌سه‌لا وى ئاشكه‌را ببت تو وى بكه د سندۆقه‌كێ دا وبـهـاڤـێـژه د نیلـى دا ، بێى تو بتـرسى كو فیـرعه‌ون وملله‌تێ وى وى بكوژن ، و ل سه‌ر دویركه‌فتنا وى تو ب خه‌م نه‌كه‌ڤه ، هندى ئه‌میـن ئه‌م دێ كوڕێ ته زڤڕینینه نك ته ودێ وى كه‌ینه پێغه‌مبه‌ر )) .
مووسا د نیلى دا :
وده‌مێ ده‌یكا مووساى ترساى مه‌سه‌لا وێ ئاشكه‌را ببت ، وپشتى وێ زانى ئێلچىیێن فیـرعه‌ونى یێن نێزیكى مالا وێ دبن ، وئه‌و دێ ئێن مالا وێ ( ته‌فتێش ) كه‌ن ، وێ ب وێ ( ئلهامێ ) كر یا خودێ ئینایه سه‌ر دلـى ، وكوڕكێ خۆ یێ بچویك كره د سندۆقه‌كێ دا وهاڤێته د نیلى دا ، وپێلێن ئاڤێ بچویك ب سندۆق ڤه د گه‌ل خۆ بر ..
دلـێ ده‌یكێ سه‌د ئاواز گـۆتنێ ، ئایه‌ت دبێژت : (وَأَصْبَحَ فُؤَادُ أُمِّ مُوسَى فَارِغًا إِنْ كَادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْلَا أَنْ رَبَطْنَا عَلَى قَلْبِهَا لِتَكُونَ مِنْ الْمُؤْمِنِينَ ـ ودلـێ دایكا مووساى وه لـێ هات ژبـلـى خـه‌مـا مووساى وبه‌حسێ وى ژ هه‌ر تشته‌كێ دى یێ هه‌بت ڤالا بوو ، ونێزیك بوو ئه‌و ئاشكه‌را بكه‌ت كو ئه‌و كوڕێ وێیه ئه‌گه‌ر مه دلـێ وێ موكم نه‌كربا ، ڤێجا وێ صه‌بركێشا وئاشكه‌را نه‌كر؛ دا ئه‌و ببته ژ خـودان باوه‌ران یێن باوه‌ر ژ سۆزا خودێ دكه‌ن ) [ القصص : 10 ] .
وێ نه‌زانى كانێ ئاڤ دێ ره‌حـمـێ ب بچویكێ وێ به‌ت ووى گه‌هینته جهه‌كێ ته‌نا ورحه‌ت ، یان ژى پێلێن هار دێ وى د ناڤ خۆ دا نقۆ كه‌ن ، له‌و پشتى وێ زارۆكێ خۆ ب ئاڤێ دا به‌رداى ، وێ گـۆتـه كچا خۆ یا فاما : ل دویڤ وى هه‌ڕه كانێ دێ چ ب سه‌رێ وى ئێت ؟
كچكێ فه‌رمانا ده‌یكا خۆ ب جهــ ئینا و ل دویڤ وێ سندۆقێ چوو یا برایێ وێ یێ ساڤا تێدا ، و ژ دویرڤه وێ زێره‌ڤانى لـێ دكر ، و د گه‌ل چوو حه‌تا وێ دیتى سندۆق به‌ر ب قه‌سرا فیـرعه‌ونى ڤه چوو ، ئه‌ڤه چ بوو ده‌یكا وێ كرى ؟ وێ دڤیا بچویكێ خۆ ژ چاڤێن فیـرعه‌ونى وزه‌لامێن وى دویر بكه‌ت ، ئه‌ڤه وێ ب ده‌ستێن خۆ ئه‌و هنارته قه‌سرا فیـرعه‌ونى ؟
به‌لـێ قه‌ده‌را خودێ تشته‌كێ دى دڤیا .. پێلێن ئاڤێ سندۆق گه‌هانده نك قه‌سرا فیـرعه‌ونى ئه‌وا دكه‌فته به‌ر لێڤا ئاڤێ ، ب چ ڕه‌نگ ؟
دبـێـژن : ل وێ ڕۆژا ده‌یكا مـووساى ئـه‌و بـه‌ردایه د ئاڤێ دا ، كچا فیـرعه‌ونى د گه‌ل خدام وبه‌رده‌سكێن خۆ ل سه‌ر لێڤا نیلى بوون ، وان هند دیت سندۆقه‌كا بچویك د گه‌ل پێلێن ئاڤێ یا ژۆردا دئێت ، پاشى ئه‌و سندۆق هێدى هێدى ب نك وان ڤه هات ، تو دا بێژى ئێك ب ده‌ست یێ وێ دئینت .. وان هنده‌ك كه‌س هنارتنه سندۆقێ دا ژ ئاڤێ هه‌لینن وسه‌حكه‌نێ كانێ چ تێدایه .
ل مالا فیـرعه‌ونى :
قه‌ده‌را خودێ د كه‌ڤن دا وه‌سا یا حه‌زكرى چى گاڤا فه‌ساد وخرابكارى ژ حه‌ددى ده‌ركه‌فت وزێده بوو ، ئه‌و ب خۆ ( ڤایرۆسێ ) نه‌مانا خۆ د ناڤ خۆ دا هل دگرت ، و ب خودان دكه‌ت ، پاشى پێ تێ دچت ! چه‌ند جاران مه دیتییه یان گوهــ لـێ بوویه گاڤا ڕۆژا زالمه‌كى دئێت كورسیكا وى هه‌ر ب وان ده‌ستان دئێته ده‌رنشیفكرن یێن سپێده وئێڤاران بۆ وى دهاتنه لێدان ؟!
خــودێ به‌رێ مووساى دا قه‌سرا فیـرعه‌ونى ؛ دا ئه‌و ب خۆ وى ب خودان بكه‌ت ، ئه‌و مووسایێ سوباهى دویماهىیا فیـرعه‌ونى دێ ل سه‌ر ده‌ستێ وى بت .. زه‌لامێن فیـرعه‌ونى سندۆق ژ ئاڤێ هه‌لاند .. دبێژن : كه‌سێ بسته‌یى نه‌كر سندۆقێ ڤه‌كه‌ت ، گـۆتن : حه‌تا ئه‌م دبه‌ینه نك خاتوینێ .
پشتى ئه‌و زڤڕینه قه‌سرێ وان سندۆق بر وچوونه نك ژنا فیـرعه‌ونى ، خاتوینا قه‌سرێ یا مه‌زن ( دحەدیسێن دروست دا هاتییە کو ناڤێ وێ (ئاسیا)بوو، و دهندەک ریوایەتان دا هاتییە کو ناڤێ بابێ وێ (موزاحم)بوو...) ، وسوحبه‌تا خۆ بۆ ڤه‌گێڕا ، وێ سندۆق ڤه‌كر دیت بچویكه‌كێ ساڤا ودێم گه‌ش وجوان یێ تێدا ، كه‌یف وێ گه‌له‌ك ب ڤى بچویكى هات وره‌حـمـا وێ چوویێ ، له‌و ده‌مێ فیـرعه‌ون زڤڕییه مال وسوحبه‌تا بچویكى زانى ، وبڕیار داى ئه‌ڤ بچویكه بێته كوشتـن ، ژنكا وى به‌ڕه‌ڤانى ژ بچویكى كر وگۆت : وى نه‌كوژن ، به‌لكى فایدێ مه تێدا بت ، یان ئه‌م وى بۆ خۆ بكه‌ینه كوڕ .. فیـرعه‌ونى داخـوازا وێ بــۆ ب جهــ ئینا وئه‌و زارۆك هێلا ساخ ، وده‌ستویرى دایێ كو ئه‌و وى د قه‌سرێ ڤه ب خودان بكه‌ت .
ڕامانا ناڤێ مووساى :
پشتى ڤێ چه‌ندێ وان ڤیا ناڤه‌كى بداننه سه‌ر ڤى بچویكى ، و ل دویڤ ریوایه‌تا ته‌روراتێ كچا فیـرعه‌ونى ناڤێ ڤى بچویكى كره( مووسا ) وپه‌یڤا مووسا د زمانێ وان دا ب ڕامانا وى تشتى دئێت یێ كو مرۆڤ ژ ئاڤێ هه‌لینت . (سفر الخروج 2 / 10).
زڤڕاندنا مووساى بۆ نك ده‌یكا وى :
گاڤا بوویه ده‌مێ شـیـردانا بچویكى ، بچویكى كره گرى ، هندى هاتنێ كو ئه‌و شیـرێ ژنكه‌كێ ل قه‌سرێ بـخـۆت ، وى نـه‌خـوار ! خودێ د قورئانێ دا دبێت : مه ل سه‌ر مووساى حه‌رامكر ئه‌و شیـرێ ژنكه‌كێ بـخـۆت حه‌تا ئه‌م وى نه‌زڤڕینینه نك دایكا وى ..
خاتوین پێڤه مه‌حتل بوو ، نه‌زانى دێ چ چاره‌ى بۆ ڤى زارۆكى بینت ، دویماهییێ وێ ژ هنده‌ك خدامان خواست ئه‌و وى ببه‌ن وبچنه ناڤ باژێڕى سه‌حكه‌نه ژنكه‌كێ شیـرى بده‌تێ به‌رانبه‌ر كرێیه‌كا باش ، به‌لـێ تشتێ غه‌ریب ئه‌و بوو وى زارۆكى شیـرێ چو ژنكا نه‌خوار ، ل وى ده‌مى خویشكا مووساى ب سه‌ر وان خدامان هلبوو وێ دزانى سوحبه‌تا ڤى زارۆكى چییه ، له‌و وێ گـۆته خدامان : ئه‌ز ماله‌كێ نیشا هــه‌وه بــده‌م كــو ئــه‌و وى باش ب خودان بكه‌ن وشیـرى بـده‌نـێ ، و د گه‌ل وى ب ڕه‌حم بن ؟
وان گـۆت : ئه‌رێ ..
خویشكا مووساى ئه‌و دانه دویڤ خۆ وبرنه مال ، گاڤا ئه‌و گه‌هشتینه مالا ده‌یكا مووساى ووان مووسا دایه ڤێ ، ئێكسه‌ر وى ده‌ڤێ خۆ هاڤێته پاخلێ وشیـرێ وێ خوار ، خدام زڤڕینه قه‌سرێ ومزگینى دا خاتوینێ كو وان ژنكه‌ك دیت شیـرى بده‌ته مووساى ، خاتوینێ گـۆت : هه‌ڕن بێژنێ بلا بێته قه‌سرێ ل نك مه ؛ دا هه‌ر جار شیـرى بده‌ته زارۆكێ مه ..
ده‌یكا مووساى ل به‌ر نه‌هات ، وێ نه‌دڤیا د ( جه‌ووێ ئێشه‌وى ) یێ مالێن مه‌زن دا بژیت ، وێ گـۆته خدامان : ئه‌ز ژنه‌كا خودان مال وعه‌یالم ، وئه‌ز نه‌شێم مالا خۆ بهێلم ، ئه‌گه‌ر هه‌وه بڤێت ئه‌ز دێ زارۆكێ هه‌وه ب خودان كه‌م به‌لـێ ل مالا خۆ .
ده‌مێ وان گـۆتنا ژنكا عبـرانى گه‌هاندییه ژنا فیـرعه‌ونى ، ژنا فیـرعه‌ونى ل به‌ر هات .. و ب ڤى ڕه‌نگى خودێ مووسا زڤڕانده نك ده‌یكا وى ؛ دا ئه‌و بزانت كو خودێ سۆزا خۆ هه‌ر ب جهــ دئینت .
مووسا ب شیـرێ ده‌یكا خۆ یا خودان باوه‌ر هاته ب خودانكرن ، وهه‌ر هه‌یام هه‌یام ژنا فیـرعه‌ونى ئه‌و دئینا نك خۆ ، حه‌تا مووسا فاما بووى ، پشتى هاتییه شیـرڤه‌كرن ، خدامان ئه‌و زڤڕانده قه‌سرێ ل نك ( ئاسیایێ ) ئه‌وا ب ڕه‌نگه‌كێ نازك وجوان ئه‌و ب خودانكرى ، حه‌تا بوویه نیڤ زه‌لام !
گونه‌ها مووساى :
مووسا ل مالا فیـرعه‌ونى هاته ب خودانكرن حه‌تا مه‌زن بووى وبوویه زه‌لام ، وئه‌گه‌ر پسیار بێته كرن : ئه‌رێ ل وى ده‌مى خه‌لكى دزانى كو مووسا مرۆڤه‌كێ ئسرائـیلـییـه یان نه ؟ دێ بێژین : چو به‌رسڤ ل سه‌ر ڤێ پسیارێ نه د قورئانێ ونه د حه‌دیسان دا نه‌هاتینه .. وهه‌ر چاوا بت مووسا ل مالا فیـرعه‌ونى مه‌زن بوو حه‌تا بوویه زه‌لامه‌كێ تـمـام ، ومووسا ل ڤى ده‌مى د ناڤ خه‌لكى هه‌مییێ دا ب زانین وتێگه‌هشتـن وجامێرىیێ هاته ناسـیـن ..
ڕۆژه‌كێ ل دانێ نیڤرۆ ده‌مێ حه‌تاڤ دشاریێت وكۆلان ژ مرۆڤان ڤالا دبن ، مووسا ب دزى ڤه هاته ناڤ باژێڕى ، ژ كیڤه دهات ؟ نزا .. به‌لكى ژ قه‌سرا فیـرعه‌ونى ئه‌وا دكه‌فته به‌ر په‌ڕێ باژێڕى ، هات دیت هه‌ڤڕكییا دو زه‌لامانه : ئێك ژ وان ژ ملله‌تێ مووساى بوو ، ژ ئسرائیلییان ، ویێ دى قبطى بوو ، ژ ملله‌تێ فیـرعه‌ونى ، ئه‌وێ قبطى دڤیا ته‌عدایییێ ل یێ ئسرائیلى بكه‌ت ، له‌و زه‌لامێ ئسرائیلى داخوازا هاریكارییێ ژ مووساى كر دژى نه‌یارێ خۆ ..
و ل ڤێرێ د ناڤبه‌را دو كڤانان دا دێ بێژین : ئه‌رێ بۆچى زه‌لامێ ئسرائیلى هه‌وارێن خۆ گه‌هاندنه مووساى ؟
ئه‌گه‌ر هنگى مووسا هێشتا ل مالا فیـرعه‌ونى بت چاوا زه‌لامێ ئسرائیلى دێ داخوازا هاریكارییێ ژێ كه‌ت ؟ یان تو بێژى : به‌ڕه‌ڤانییا مووساى ژ ئسرائیلىیان خالێن وى یێن شیـرى ـ ئه‌گه‌ر هنگى وى نه‌زانیبت ژى كو ئه‌و ب خۆ ئسرائیلىیه ـ تشته‌كێ هندێ به‌لاڤ بت حه‌تا زه‌لامه‌كێ ئسرائیلى ل سه‌ر جاده‌یه‌كێ هه‌وارێن خۆ بگه‌هینتێ ؟ به‌لكى !
پشتى زه‌لامێ ئسرائیلى هه‌وارێن خۆ گه‌هاندینه مووساى ، بێنا مووساى ژ ڤێ دیاردا هه‌ر ڕۆژ گه‌له‌ك جاران ڕوى دده‌ت ته‌نگ بوو ، بۆچى مصرى ب ڤى ڕه‌نگى ته‌عدایییێ ل ئسرائیلییان دكه‌ن ؟ مووساى كولـمه‌ك ل زه‌لامێ قبطى دا ، و ژ به‌ر هێزا وى یا دژوار ئه‌و زه‌لام د جهــ دا مر ، وهه‌ر چه‌نده ئه‌و زه‌لامێ مصرى مرۆڤه‌كێ كافر ژى بوو ، ومـه‌خـسـه‌دا مـووساى ب ڤێ كولـمـێ ئه‌و نه‌بوو وى بكوژت ، به‌لـێ د گه‌ل هندێ ژى ده‌مێ مووساى ئه‌و كوشتى گـۆت : ئه‌ڤ كاره ژ پالدانا شه‌یطانى بوو ، ئه‌وى كه‌ربێن من ڤه‌كرن حه‌تا من كولم دانایێ وئه‌و مرى ، هندى شه‌یطانه بۆ عه‌یالـێ ئاده‌مى دوژمنه ، وان ژ ڕێكا ڕاست لادده‌ت ، ونه‌یاره‌تىیا وى بۆ وان یا ئاشكه‌رایه .
ومووساى گـۆت : خودایێ من ، من زۆردارى ل نه‌فسا خـۆ كر ب كوشتنا وێ نه‌فسا ته فه‌رمان ب كوشتنا وێ ل من نه‌كرى ڤێجا تو وێ گونه‌هێ بۆ من ژێ ببه . خودایێ من ، ژ به‌ر وێ قه‌نجییا ته د گه‌ل من كرى ب وه‌رگرتنا تـۆبێ وگونه‌هــ ژێبـرنێ وقه‌نجىیێن مه‌زن ، ئێدى ئه‌ز بۆ كه‌سێ نابـمه پشته‌ڤانێ گونه‌هــ وتاوانا وى .
سوحبه‌تا كوشتنا زه‌لامێ قبطى ل مصرێ به‌لاڤ بوو ، كه‌سێ نه‌زانى كێ ئه‌و كـوشـتـییـه ؛ چونكى ل وى ده‌مى ژ مووساى ووان هه‌ردو زه‌لامان پـێـڤـه‌تـر كه‌س ل وێرێ نه‌بوو ، ئێك هاته كوشتـن وئێك ما ، یه‌عنى : شاهده‌ك ل سه‌ر گونه‌ها وى هه‌بوو ، له‌و دلـێ مووساى ب ترس كه‌فت .
زانایێ ناڤدار ( ئبـن كه‌ثیر ) دبێژت : (( فیـرعه‌ونى هنگى نه‌دزانى مووسا ژ به‌نى ئسرائیلییانه به‌لـێ مووساى ب خۆ ئه‌ڤ ڕاستییه دزانى ، له‌و ترسا مووساى ئه‌و بوو فیـرعه‌ون وزه‌لامێن وى ب ڤى كارێ وى بـحـه‌سیێن وته‌حقیقێ پێ بكه‌ن وبزانن مووسا ژ ئسرائیلییانه ، ڤێجا ئه‌و نه‌خۆشییێ بگه‌هیننه وى .. )) .
لـه‌و مـووسا ل باژێـڕى ب تـرس كـه‌فـت وگـوهـێ وى مـا ل خه‌لكى كانـێ دێ چ به‌حسێ وى زه‌لامێ كوشتى كه‌ن ، ڕۆژا د دویڤ دا دیسا مووسا هاته باژێڕى و وى دیت هه‌ڤالـێ وى یێ دوهى یێ شه‌ڕێ قبطییه‌كێ دى دكه‌ت ، وجاره‌كا دى یێ هاریكارییێ ژ وى دخوازت ، مووسا ب نك ڤه چوو ولـێ خوڕى وگـۆتێ : هندى تویى تو مرۆڤه‌كێ زێده دسه‌رداچوویى ، وبه‌رزه‌یىیا ته یا ئاشكه‌رایه . پاشى ده‌مێ مووساى ڤیاى دربه‌كى ل زه‌لامێ قبطى بده‌ت ، ئه‌وێ ئسرائیلى هزركر مووساى دڤێت دربه‌كى ل وى بده‌ت ، له‌و وى گـۆتێ : ئه‌ى مووسا ! ما ته دڤێت من ژى بكوژى وه‌كى دوهى ته زه‌لامه‌ك كوشتى ؟ ب ڕاستى ته دڤێت د عه‌ردى دا ببیه زڕته‌كه‌كێ كوته‌ككار ، وته نه‌ڤێت تو ژ وان بى یێن چاكییێ د ناڤبه‌را خه‌لكى دا دكه‌ن !
گاڤا زه‌لامێ قبطى ئه‌ڤ گـۆتنه ژ یێ ئسرائیلى گوهــ لـێ بووى ، بازدا دا ڤێ زانینا نوى ب ده‌ست كه‌فتى زوى بگه‌هیتنه فیـرعه‌ونى :
ــ ئه‌ى فیـرعه‌ونێ مه‌زن ! من زانى كێ دوهى ئه‌و زه‌لامێ مه كوشتىیه .. مووسا ، ئه‌وێ ته د مالا خۆ دا ب خودانكرى دوهى سه‌را ئسرائیلىیه‌كى زه‌لامه‌كێ مه یێ كوشتى ، ونێزیك بوو ئه‌ڤرۆ من ژى سه‌را ئسرائیلىیه‌كى بكوژت .
ئه‌ڤ خه‌به‌ره ل دلـێ فیـرعه‌ونى نه‌خۆش هات ، له‌و د گاڤێ دا كـۆنگرێ خۆ گرێــدا وبڕیار دا مووسا بێته كوشتـن ؛ دا چو كه‌سێن دى ب ڤى ڕه‌نگى بسته نه‌بت ، بـه‌لـێ خودێ مرۆڤه‌ك هه‌ر ژ جڤاتا فیـرعه‌ونى بۆ مووساى ( موسه‌خخه‌ر ) كر ، وى ب له‌ز خۆ ب مووساى ڕا گه‌هاند وگـۆتێ : ئه‌ى مووسا ، هندى مه‌زنێن ملله‌تێ فیـرعه‌ونینه دان وستاندنێ یێن دكه‌ن دا ته بكوژن ، ڤێجا تو ژ ڤى باژێرى ده‌ركه‌ڤه ، هـنـدى ئـه‌زم ئـه‌ز بۆ ته ژ شیـره‌تكارانم ودلـێ من یێ ب ته‌ڤه . موساى شیـره‌تا وى ب جهــ ئینا ، به‌لـێ ئه‌و كیڤه بچت ؟
مووسا ب ترس ڤه ژ باژێڕێ فیـرعه‌ونى ده‌ركه‌فت .. گوهێ وى لـێ بوو هنده‌ك وى بگرن ، ووى دوعا ژ خودێ كر كو ئه‌و وى ژ ملله‌تێ زۆردار ڕزگار بكه‌ت .
مووسا ل باژێڕێ مه‌دیه‌ن :
مووسا ژ مصرێ ده‌ركه‌فت و ب لایێ ڕۆژهه‌لاتێ ڤه چوو ، ژ ده‌شتا ( سینائێ ) ده‌رباس بوو ، وگه‌هشته ژێرىیا وه‌لاتێ شامێ ، ل نێزیكى باژێڕێ مه‌دیه‌نێ ، ئه‌و باژێڕێ به‌رى هنگى ب نێزیكى سێ سه‌د چار سه‌د سالان خودێ پێغه‌مبه‌رێ خۆ شوعه‌یب بۆ هنارتى .. (سەرهاتییا شوعەیبی و مللەتێ وی دپشکا ئێکێ دا ژ ڤێ کتێبێ دا ڤەگێرایە)
وده‌مێ مووساى قه‌ستا مه‌دیه‌نێ كرى و ژ بن ده‌سهه‌لاتا فـیـرعه‌ونى ده‌ركه‌فتى وى گـۆت : به‌لكى خودایێ من به‌رێ من بده‌ته چێتـرین ڕێكێ ، وگاڤا ئه‌و گه‌هشتىیه سـه‌ر ئاڤا مـه‌دیــه‌نـێ وى كـۆمه‌كا مرۆڤان ل وێرێ دیت وان په‌زێ خـۆ ئـاڤ ددا ، و ژ وان وێڤه‌تر وى دو ژنك دیتـن وان خۆ ژ خه‌لكى ڤه‌ده‌ر كربوو ، وپه‌زێ خـۆ ئاڤ نه‌ددا ؛ چونكى ئه‌و دبێ هێز بوون ووان نه‌دڤیا ململانێ د گه‌ل زه‌لامان بكه‌ن ، وبه‌رێ وان لـێ بوو حه‌تا په‌زێ خه‌لكى خلاس ببت ، دا پاشى ئه‌و ژى په‌زێ خۆ ئاڤ بده‌ن ، ڤێجا ده‌مێ مووساى ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئه‌و ب وى ڕه‌نگى دیتیـن دلـێ وى ما ب وان ڤه ، وگـۆتێ : هـه‌وه خـێـره ؟ وان گـۆت : ئه‌م ململانێ د گه‌ل زه‌لامان ناكه‌ین ، وحه‌تا خه‌لك ژ ئاڤدانێ خلاس نه‌بت ئه‌م نه‌شێیـن په‌زێ خۆ ئاڤ ده‌ین ، وبابێ مه پیـره‌مێره‌كێ ب ناڤ سال ڤه‌چوویییه ، ئه‌و نه‌شێت په‌زى ئاڤ بده‌ت ؛ چونكى یێ مه‌زن وبێ چاره‌یه .
مووساى ژ ڤى كارێ وان زانى ئه‌و ژ بنه‌ماله‌كا پاقژ وبژوینن ، له‌و وى په‌زێ وان بۆ ئاڤدا ، دبێژن : حه‌لانه‌كێ مه‌زن هه‌بوو كـۆمه‌كا زه‌لامان ئه‌و ڕادكر ددانا سه‌ر ده‌رێ بیـرێ ، گاڤا شڤانان په‌زێ خۆ ئاڤ ددا وان ئه‌و حه‌لان ددانا سه‌ر ده‌رێ بیـرێ ، ئه‌و هه‌ردو كچك دا چن ئه‌و ئاڤا ژ به‌ر وان ماى ده‌نه په‌زێ خۆ ؛ چونكى ئــه‌و نـه‌دشیان حـه‌لانـى ژ سه‌ر ده‌رێ بیـرێ ڕاكه‌ن ، گاڤا مووساى پسیارا وان كرى : هوین بۆچى ل ڤێرێنه ؟ وان ژ پاقژییا خۆ ڤیا مه‌سه‌لـێ بۆ وى روهن بكه‌ن :
ئه‌ى زه‌لام ! ئه‌م نه ئه‌وین یێن شۆلـێ زه‌لامان بكه‌ین ، به‌لـێ مه‌جبوورییه ، مه كه‌سێ خۆ نینه وبابێ مه پیـره‌مێره‌كێ ب ناڤ سال ڤه چوویىیه .
گاڤا مووساى چیـرۆكا وان زانى ، دیت یا فه‌ره ل سه‌ر وى ئه‌و هاریكارییا ڤان هه‌ردو كچكان بكه‌ت ، له‌و ئه‌و ب نك بیـرێ ڤه چوو ، ووى ب تنێ ئه‌و حه‌لانێ مه‌زن ڕاكر وپه‌زێ وان كچكان ئاڤدا ، پاشى چوو به‌ر سیبه‌را داره‌كێ وگـۆت : خـودایـێ مـن ، هندى ئه‌زم هه‌ر باشىیه‌كا تو بگه‌هینىیه من هه‌ر چ بت ئه‌ز یێ پێتڤیمه .
ل مالا پـیـره‌مێرى :
دبێژن : كچكه‌كێ ژ هه‌ر دووان گوهــ ل ده‌نگێ مووساى بوو ده‌مێ وى دوعا بۆ خۆ ژ خودایێ خۆ كرى وگـۆتى : ئه‌زێ پێتڤیمه ، له‌و وێ زانى ئه‌ڤ مرۆڤه كه‌سه‌كێ غه‌ریبه ونه خه‌لكێ ڤى جهییه ، گاڤا زڤڕینه مال ، بابێ وان ژ هاتنا وان یا زوى عه‌جێبگرتى بوو ، وان چیـرۆكا خۆ د گه‌ل وى زه‌لامێ بیانى بۆ بابێ خۆ ڤه‌گێڕا ، گاڤا پیـره‌مێرى ب سوحبه‌تا وان زانى ، گـۆته كچه‌كا خۆ : هه‌ڕه بێژێ بلا بێته مالا مه ؛ دا ئه‌م ژى هاریكارییا وى بكه‌ین ژ به‌ر وێ هاریكارییا وى بۆ هه‌وه كرى .
ئێك ژ هه‌ردو كچێن وى چوو ، و ب شه‌رم ڤه ب نك مووساى ڤـه چوو ، وگـۆتـێ : بابێ من یێ داخوازا ته دكه‌ت دا كرێیا ئاڤدانا ته بۆ په‌زێ مه بده‌ته ته .
مووسا د گه‌ل وێ چوو مالا وان ، ودبێژن : مووساى ؛ دا كو سومعه‌تا وێ بپارێزت ، گـۆتێ : ئه‌ز دێ به‌رى ته چم ، گاڤا ته دیت من ڕێكا خۆ خه‌له‌ت كر بــه‌ركه‌كى ب وى لایى دا بهاڤێژه یێ مالا هه‌وه لـێ ، دا ئه‌ز ڕێكا خۆ دورست بكه‌م ، هه‌ر چاوا بت مووسا گه‌هشته مالا پیـره‌مێرى ، وده‌مێ ئه‌و هاتییه نك بابێ وێ پیـره‌مێرى ووى چیـرۆكا خۆ د گه‌ل فیـرعه‌ونى وملله‌تێ وى بۆ ڤه‌گێڕاى ، بابێ كچكێ گـۆته وى : نه‌ترسه تو ژ فیـرعه‌ونى وملله‌تێ وى یێ زۆردار ڕزگار بووى ، وان چو ده‌سهه‌لات ل سه‌ر عه‌ردێ مه نینه ، وده‌ستێ وان ناگه‌هته ته .
و ل ڤێرێ مه دڤێت بێژین : هنده‌ك كه‌س هه‌نه هزر دكه‌ن كو ئه‌ڤ پیـره‌مێره شوعه‌یب پێغه‌مبه‌ر بوو ، به‌لـێ ـ وه‌كى مه د سه‌رهاتىیا شوعه‌یبى ژى دا ئاشكه‌را كرى (برێنە پشکا ئێکێ ژ ڤێ کتێبێ بەرپەرێ 148) ـ شوعه‌یب ل ده‌مه‌كێ نێزیكى ده‌مێ لووطی هاتبوو هنارتن ، و د ناڤبه‌را لووطى ومووساى دا نێزیكى چارسه‌د سالان هه‌نه ، له‌و تشته‌كێ به‌رعه‌قل نینه ئه‌ڤ پیـره‌مێره شوعه‌یب بت . (تـه‌ورات دبـێـژت : ئـه‌ڤ پـیـره‌مێره كاهنێ مه‌دیه‌نێ ( مدیانێ ) بوو وناڤێ وى ره‌عۆئیل بوو ( سـفـر الـخـروج 2 / 18 ) ، و ل جهه‌كێ دى دبێژت : ناڤێ وى ( یه‌ثروون ) بوو ( سفر الخروج 3 / 1 ) ! و ژ هنده‌ك صه‌حابى وتابعىیان دئێته ڤه‌گوهاستـن كو ئه‌ڤ پیـره‌مێره ژ بنه‌مالا شوعه‌یبى بوو ، وه‌كى ( ئبـن كه‌ثیر ) ڤه‌دگوهێزت ) .
مووسا وخزماینییا پیـره‌مێرى :
مووسا هه‌یامه‌كێ ب مێڤاندارى ل مالا پیـره‌مێرى ما ، به‌لـێ مووساى ژى دزانى وخه‌لكێ مالـێ ژى كو مانا وى ب ڤى ڕه‌نگى د مالـێ دا تشته‌كێ به‌روه‌خته ، وچونكى هـه‌ردووان پێتڤى ب ئێك هه‌بوو : مووساى ب مالـێ ؛ چونكى یێ بێ ماله ومالـێ ب مووساى ؛ چونكى یا بێ سه‌میانه ، ئێك ژ خه‌لكێ مالـێ كو كچه‌كا پیـره‌مێرى بوو گـۆته بابێ خۆ : بابۆ ، تو ڤى زه‌لامى ب كرێ بگره دا شڤانییا په‌زێ ته بكه‌ت ؛ چـونـكـى شـڤانـێ ژ هـه‌مـییان چێتـر تو بگرى ئه‌وه یێ ل سه‌ر پاراستنا په‌زێ ته یێ ب هـێـز بت ، ویێ ئه‌میـن وده‌سپاك بت دا تو ژ خـیـانـه‌تـا وى یـێ پـشـت ڕاست بى .
و ژ ( عه‌بدللاهێ كوڕێ عه‌بباسى ) دئێته ڤه‌گوهاستـن ، دبێژت : هنگى بابێ وێ گـۆتێ : تو چ دزانى كو مووسا یێ ب هێز وده‌سپاكه ؟ وێ گـۆت : یێ ب هێزه چونكى ڕۆژا وى په‌زێ مه ئاڤداى ئه‌و شیا ب تنێ وى حه‌لانى ڕاكه‌ت یێ نه‌هــ ده‌هــ زه‌لامێن دئێنێ حه‌تا دشێن راكه‌ن ، ویێ ئه‌مینه چونكى ڕۆژا ئه‌ز چوویم من ئه‌و داخوازكرییه مالا مه وى گـۆته من : ئه‌ز دێ به‌را ته چم ، وهه‌ر گاڤا من ڕێكا خۆ خه‌له‌ت كر به‌ركه‌كى بهاڤێژه لایێ دورست دا ئه‌ز لـێ بچم .
گاڤا پیـره‌مێرى ئه‌ڤ گـۆتنا كچا خۆ گوهــ لـێ بووى ، مووسا پتـر د چاڤێن وى دا مه‌زن بوو ، به‌لـێ چونكى وى دزانى مانا جحێله‌كێ زوگورد د مالا وى دا وئه‌و خودانێ دو كچێن ل شوییا تشته‌كێ نه یێ دورسته وى ڤیا ( شه‌رعییه‌تێ ) بده‌ته مانا مووساى ل مالا وى له‌و گـۆتێ : من دڤێت ئێك ژ ڤان هه‌ردو كچێن خـۆ بده‌مه ته ، به‌رانبه‌ر هندێ كو تو هه‌شت سالان شڤانییا په‌زێ من بكه‌ى ، ژ خـۆ ئه‌گه‌ر ته كرنه ده‌هــ سال ئه‌و قه‌نـجـییه‌كه ژ نك ته ، ومن نه‌ڤێت ل سه‌ر ته ب زه‌حـمه‌ت بێخم وبكه‌مه ده‌هــ سال ، وئه‌گه‌ر خـودێ حه‌ز بكه‌ت تو د وه‌فادارى وهه‌ڤالینىیێ دا دێ من ژ چاكان بینى .
مووسا ل به‌ر هات له‌و گۆتێ : ئه‌ڤ عه‌قدا هه یا ته گـۆتى د ناڤبه‌را من وته دایه ، هه‌چى ده‌مێ ئه‌ز پێك بینم ژ هه‌ردو ده‌مان ( چ هه‌شت سال بن چ ده‌هــ ) ئه‌و من حه‌قێ ته ب دورستى پێك ئینا ، وتشته‌كێ زێده‌تر ژ من نائێته خواستـن ، وخودێ ل سه‌ر گـۆتنا ئه‌م دبێژین وه‌كیله ، ئه‌و مه دبینت ودزانت كانێ ئه‌م ل سه‌ر چ پێك هاتینه .
و ب ڤى ڕه‌نگى مووساى ئێك ژ هه‌ردو كچێن وى بۆ خۆ هلبژارت ( تەورات دبێژت: ناڤێ وێ کچکێ یا موسای بوخو هەلبژارتی ( صەفـفـوورا ) بوو. ( سفر الخروج 2 / 21).
ومووسا بۆ زاڤایێ وى ، وده‌هــ سالان شڤانییا په‌زێ وى كر ، وپشتى عه‌قدا وى د گه‌ل خه‌زویرێ وى ب دویماهى هاتى وى ڤیا بزڤڕیته وه‌لاتێ خۆ ، ودبێژن : هنگى ژییێ مووساى گه‌هشتبوو چل سالـییێ .
هلبژارتنا مووساى بۆ پێغه‌مبه‌رینییێ :
ده‌مێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ مووساى ـ سلاڤ لـێ بن ـ هه‌ر ده‌هــ سالێن شڤانییێ بۆ خـه‌زویرێ خـۆ پـێـك ئیناین ، وئه‌و ب عه‌یال ڤه زڤڕییه مصرێ مه‌زنتـرین سه‌رهاتى د ژینا خۆ دا مووساى دیت : سه‌رهاتىیا هلبژارتنا وى بۆ پێغه‌مبه‌رینییێ ب ڕه‌نگه‌كێ ئێكسه‌ر ژ لایێ خودێ ڤه .
ده‌مێ مووسا گه‌هشتییه ده‌ڤه‌را ( سینائێ ) ونێزیكى چیایێ طوورى بووى ، شه‌ڤێ ب سه‌ر عه‌ردى دا گرتبوو ، دنیا سڕ وسه‌قه‌م بوو ، مووسا وعه‌یالـێ خۆ ژ چیاى ده‌رباس بوونه لایێ ڕۆئاڤایێ ، وچونكى مووسا ب ڕێكێ یێ شاره‌زا نه‌بوو ڕێ ل وى به‌رزه بوو ، ووى نه‌زانى دێ ب كیژ لایى دا چت ، ل سه‌ر ملـێ خۆ یێ ڕاستێ زڤڕى به‌رێ وى ب چیاى كه‌فت ، ئاگره‌ك هاته به‌ر چاڤان ، مووساى گـۆته بچویكێن خـۆ : كانێ ڕاوه‌ستـن ئه‌زێ ئاگره‌كى ژ لایێ طوورى ڤه دبینم ؛ به‌لكى ئه‌ز خه‌به‌ره‌كى بۆ هه‌وه بینم ، یان به‌لكى ئه‌ز هنده‌ك ئاگرى بۆ هه‌وه بینم دا هوین خـۆ پێ گه‌رم بكه‌ن .
وده‌مێ مووسـا ب نك ئاگـرى ڤه هاتـى وى دیت ئاگر یێ ژ داره‌كێ بلند دبت ، ل وى گڤاندێ دكه‌فته ڕۆژئاڤایا چیاى ل هنداڤى نهالا ( طووایێ ) ، ل ده‌سپێكێ وى هزركر ئاگر یێ به‌ربوویه داره‌كێ ، ب نك ڤـه چوو ، چه‌ند گاڤه‌كان نێزیك بوو ، سه‌همێ سه‌رێ وى گرت ..
ــ ئه‌ڤه چیه ؟
ــ هه‌ر وه‌كى ڕۆناهییه نه ئاگره ؟! ئه‌گه‌ر نه پا بۆچى دار نا سوژت ؟ چه‌ند ئاگر ژێ بلند دبت كه‌سكاتییا دارێ یا زێده‌تر لـێ دئێت ؟ ئه‌ڤه چیه ؟
گاڤا مـووسا گه‌هشتییێ ، خودێ ب خۆ ـ ب هه‌مى مه‌زنىیا خۆ ڤه ـ گازى وى كر : (( ئه‌ى مووسا ، هندى ئه‌زم ئه‌ز خودێ مه خودایێ هه‌مى چێكرییان .. )) قه‌درگرتنه‌كا مه‌زن بوو ، نه ب تنێ بۆ مووساى ، به‌لكى بۆ نفشێ مرۆڤى هه‌مییێ ، خودێ ژ بانێن بلند بێته كه‌ره‌مێ ودگەل عه‌بده‌كێ خۆ باخێڤت ، نه كاره‌كێ بچویكه .
(( ئه‌ى مـووسا ئـه‌ز خـودایـێ تـه‌مـه ، ڤێجا تو بۆ خۆئاماده‌كرن بۆ ئاخافتنا د گه‌ل خودایێ خۆ ، خـۆ پـێـخـواس بكه وپێشڤه وه‌ره ، تو یێ ل جهه‌كێ پیـرۆز .. ئه‌ى مووسا مـــن تــو بـــۆ په‌یاما خۆ یێ هلبژارتى ، ڤێجا تو گوهــ بده وى تشتێ بۆ ته ب وه‌حى ژ نك من دئێت : هندى ئه‌زم ئه‌ز ئه‌و خودامه یێ ژ من پێڤه‌تر ب دورستى پــه‌رسـتـن بۆ كه‌سێ دى نائێته كرن ، چو هه‌ڤپشك من نینن ، ڤێجا تو په‌رستنا من ب تنێ بكه ، وتو نڤێژێ بكه وبه‌حسێ من ب تنێ تێدا بكه . هندى ئه‌و ده‌مه یێ مرۆڤ پشتى مرنێ تێدا ڕادبن هه‌ر دێ ئێت ، نێزیكه ئه‌ز وى ده‌مى ژ خۆ ژى ڤه‌شێرم ، ڤێجا چاوا خه‌لك دێ زانن ؛ دا هه‌ر نه‌فسه‌ك ب وى كارێ د دنیایێ دا كــــرى ژ باشى وخرابییان بێته جزادان . ڤێجا ـ ئه‌ى مووسا ـ بلا ئـــه‌و كـه‌س ته ژ باوه‌رى ئینانا ب ڤى ده‌مى پاشڤه لـێ نه‌ده‌ت یێ باوه‌رى پێ نه‌ئیناى ، ودویكه‌فتنا دلچوونێن خـۆ كرى ، ودره‌و ب قیامه‌تێ كرى ، ئه‌گه‌ر تو دێ تێچى .. )) .
پاشى به‌رى خودێ ( ته‌كلیفا مه‌زن ) ل وى بكه‌ت ، وبێژتێ : هه‌ڕه قه‌ستا فیـرعه‌ونى بكه ، ودا ئه‌و بۆ وى به‌رچاڤ بكه‌ت كو چو تشت ل به‌ر وى ئاسێ نابن وهه‌ر تشته‌كێ وى ڤیا ئه‌و وى دكه‌ت بلا چه‌ند یێ غه‌ریب ژى بت ، خودێ گۆتێ :(( ئه‌و چییه د ده‌ستێ ته یێ ڕاستێ دا ئه‌ى مووسا ؟ )) .
مووساى گـۆت : ئه‌و گـۆپالـێ منه ، ده‌مێ ئه‌ز ب ڕێڤه دچم ئه‌ز وى دده‌مه به‌ر خـۆ ، وئه‌ز به‌لگان بۆ په‌زێ خۆ پێ دوه‌رینم ؛ دا بچه‌رن ، وهنده‌ك مفایێن دى ژى بۆ من تێدا هه‌نه .
خودێ گـۆته مووساى : (( تو گـۆپالـێ خۆ بهاڤێژه )) .
ئینا مووساى ئه‌و هاڤێته عه‌ردى ، و د گاڤێ دا ئه‌و بوو ماره‌ك و ب ڕێڤه چوو .
مووسا ژ ڤێ چه‌ندێ عه‌جێبگرتى بوو ، وترسه‌كا مه‌زن د دلـێ وى دا په‌یدا بوو ، له‌و پاشپاشكى زڤڕى وخۆ ژ وى مارى دویركر وڤیا بڕه‌ڤت .. خودێ گۆتێ : (( وى مارى بگره ، وژێ نه‌ترسه ، ئه‌م دێ جاره‌كا دى وى كه‌ینه گـۆپال ، وتو ده‌ستێ خـۆ بكه د بن چه‌نگێ خـۆ ڤه ئه‌و دێ ده‌ركه‌ڤت سپى وه‌كى به‌فرێ بێى چو نه‌خـۆشى لـێ بن ؛ دا ئه‌و بۆ ته ببته نیشانه‌كا دى . مه ئه‌و چه‌نده كر ؛ دا ئه‌م ژ وان ئایه‌تێن خـۆ یێن مه‌زن نیشا ته بده‌ین یێن دبنه نیشان ل سه‌ر شیان وده‌سهه‌لاتا مه یا مه‌زن ، ودورستىیا پێغه‌مبه‌رینىیا ته )) .
پـشـتـى خـودێ ئه‌ڤ هه‌ردو موعجزه نیشا پێغه‌مبه‌رێ خۆ مووساى داین گـۆتێ : (( ئه‌ى مووسا ، هه‌ڕه نك فیـرعه‌ونى ؛ چونكى ئه‌و یێ ژ پێ خۆ ده‌ركه‌فتى وبێ ئه‌مرییا خودایێ خۆ یا كرى ، هه‌ڕه به‌رێ وى بده ته‌وحید وپه‌رستنا خودێ )) .
مووساى گـۆت : خودایێ من ، من مرۆڤه‌ك ژ ملله‌تێ فیـرعه‌ونى یێ كوشتى وئه‌ز دترسم ئه‌و ژى من پێش ویڤه بكوژن ، وبرایێ من هاروون ژ من ئه‌زمان ڕه‌هوانتـره ، ڤێجا تو وى ژى د گه‌ل من بهنێره دا ئه‌و من ڕاست ده‌ربێخت ، ودا ئه‌و پێش من ڤه وى تشتى بێژت یێ من دڤێت بۆ وان ئاشكه‌را بكه‌م ، هندى ئه‌زم ئه‌ز دترسم ئه‌و من دره‌وین ده‌ربێخن ده‌مێ ئه‌ز دبێژمێ : ئه‌ز پێغه‌مبه‌ره‌كم بـۆ هـه‌وه هـاتـیـمـه هنارتن . خــودایێ من ، تو سنگێ من بۆ من فره‌هــ بكه ، وكارێ من ل به‌ر من ب ساناهى بێخه ، وتو ئه‌زمانێ من ب گۆتنا ره‌هوان به‌رده ؛ دا ئه‌و د گـۆتنا من بگه‌هن .
خودێ گـۆتێ : (( ئه‌م دێ داخوازا ته ب جهــ ئینین ، ودێ ته ب برایێ ته ب هێز ئێخین ، ودێ هێجه‌ته‌كێ ل سه‌ر فیـرعه‌ونى وملله‌تێ وى ده‌ینه هه‌وه ڤێجا ئه‌و نه‌شێن چو خرابىیێ بگه‌هیننه هه‌وه . هوین هه‌ردو ـ ئه‌ى مووسا وهاروون ـ وهه‌چىیێ باوه‌رى ب هه‌وه ئیناى دێ یێن سه‌ركه‌فتى بن ل سه‌ر فیـرعه‌ونى وملله‌تێ وى ؛ ژ به‌ر ئایه‌تێن مه وئه‌و حه‌قىیا د گه‌ل هه‌وه دا )) .
و ژ ڤێ دان وستاندنێ دو مه‌سه‌له بۆ مه ئاشكه‌را دبن :
یا ئێكێ : مووسا پیچه‌كێ د ئاخفتنا خۆ دا ڤه‌دما ، وئه‌زمانێ وى یێ ره‌هوان نه‌بوو ، و د ئه‌گه‌را ڤێ چه‌ندێ دا دبێژن : ده‌مێ مووسا هێشتا یێ ساڤا ل قه‌سرا فیـرعه‌ونى ، ژنا فیـرعه‌ونى یارى بۆ دكرن وئه‌و دهلاڤێت ، فیـرعه‌ون ب ڕه‌خ وێ ڤه بوو ، ئینا وێ مووسا كره د كـۆشێ دا ، مووساى ڕیهێن وى كێشان ، فیـرعه‌ون عه‌صه‌بى بوو ، وگۆته هنده‌ك زێره‌ڤانێن خۆ : وه‌رن ڤى بچویكى بكوژن ، ژنا فیـرعه‌ونى مه‌هده‌ر بۆ مووساى كر وگـۆت : یێ بچویكه قه‌سپێ وپه‌لـێ ژێك جودا ناكت .
فیـرعه‌ونى گـۆت : باشه ئه‌م دێ وى جه‌ڕبینین ، وگاڤا وان په‌له‌ك وقه‌سپه‌ك داناینه به‌ر مووساى ، مووساى ده‌ست دا په‌لـێ وكره د ده‌ڤێ خۆ دا . ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ئه‌زمانێ وى گران بوو .
یا دووێ : به‌رى مووسا ژ مصرێ بڕه‌ڤت دزانى وى برایه‌ك هه‌بوو ، وناڤێ وى هاروون بوو ، له‌و وى داخواز ژ خودێ كر كو برایێ وى ژى د گه‌ل وى بكه‌ته پێغه‌مبه‌ر ، وخودێ داخوازا وى ب جهــ ئینا ووه‌حى بۆ برایێ وى ژى هنارت .
مووسا ل كـۆچكا فیـرعه‌ونى :
پـشـتـى مـووسـا ژ طوورى زڤڕییه ڤه ، ئه‌و د گه‌ل عه‌یالـێ خۆ زڤڕى مصرێ ، ب چ ڕه‌نگ ؟ وگاڤا گه‌هشتىیه مصرێ كیڤه چوو ؟
قورئانێ په‌رده ژ سه‌ر ڤێ ئێكێ ڕانه‌كرییه .. دبت ئه‌و زڤڕیبته مالا خۆ ، ل نك برایێ خۆ هاروونى ؛ دا سوحبه‌تا قاصدییا خۆ ووى بۆ نك فیـرعه‌ونى بۆ وى ڤه‌گێڕت .
قورئان ئێكسه‌ر بۆ مه به‌حسێ مووساى وهاروونى دكه‌ت ده‌مێ ئه‌و ل كـۆچكا فیـرعه‌ونى ئاماده بووین .. كۆچك یا تژى بوو ژ مه‌زن وكه‌نكه‌نێن مصرێ ، هه‌ڤالێن فیرعه‌ونى یێن نێزیك ، ل سه‌رێ دیوانێ فیـرعه‌ون ل سه‌ر عه‌رشێ خۆ یێ مه‌زن ..
یێ بچویك بوو ، یێ مه‌زن د چاڤێن خه‌لكى دا ، ویێ بچویك د چاڤێن مووساى وهاروونى دا ، فیـرعه‌ون یێ ڕوینشتى بوو و ( بویكێن لاستیكێ ) ب سه‌رۆكاتییا ( هامانێ سه‌رۆك وه‌زیر ) هه‌مى د بن فیـرعه‌ونى دا دڕوینشتى بوون ، پشتى مووسا وهاروون ب ژۆر كه‌فتیـن ئـێـكـسـه‌ر دان وسـتـانـدنـێ د ناڤــبــه‌را هـه‌ردو لایان دا ده‌ست پێ كر ، وسووره‌تا ( الشعرا‌ء) ژ قورئانا پیـرۆز وێ دان وستاندنێ ب ڤى ڕه‌نگى بۆ مه ڤه‌دگوهێزت : مووساى وهاروونى گـۆته فیـرعه‌ونى : هندى ئه‌مین ئه‌م ژ نك خودایێ هه‌مى چێكرییان ڤه بۆ ته وملله‌تێ ته یێن هاتینه هنارتن : كو تو ئیسرائیلىیان به‌رده ؛ دا ئه‌و د گه‌ل مه بچن .
ئه‌ڤ كاره ل به‌ر فیـرعه‌ونى یێ ب ساناهى نه‌بوو ، ئه‌و ئسرائیلىیان به‌رده‌ت دا ئه‌و د گه‌ل مووساى وهاروونى بچن ، ئه‌ڤه كاره‌كێ ب ساناهى نینه ، ئه‌گه‌ر ئه‌و چوون پا كـى دێ خولامینییا قبطییان كه‌ت ؟ پشتى هنگى فیـرعه‌ون ئه‌وه یێ دبێژته خه‌لكى : ئه‌زم خودایێ هه‌وه یێ مه‌زنتـر ، ڤێجا چاوا ئه‌ڤرۆ مووسا بێت وگومانێ بۆ خـه‌لـكـى د ڤـێ مـه‌سـه‌لا مه‌زن دا چێ بكه‌ت ؟ ومووسا كییه ؟ ئه‌وه یێ فیـرعه‌ونى ب خۆ د مالا خۆ دا ب خودان كرى !
فـیـرعه‌ونى ڤیا بیـرا مووساى ل ڤێ چه‌ندێ بینته‌ڤه ؛ دا وى كێم بكه‌ت ، له‌و وى ب مــنـــه‌ت ڤــه گـۆته مووساى : ئه‌رێ ما مه تو د مالا خۆ دا ب زارۆكینى ب خودان نـه‌كـرى ، وتـو چـه‌نـد ساله‌كان ژ ژییێ خـۆ د بن چاڤدێرییا مه دا نـه‌بووى ، وته ب كوشتنا زه‌لامه‌كى ژ ملله‌تێ من تاوانه‌ك كر ده‌مێ ته دربه‌ك لـێ داى ، وتو ژ وان بووى یێن قه‌نـجـىیا من ژ بیـركرى وكوفر ب خوداینىیا من كرى ؟ ( ژ ڤێ گـۆتـنـا فـیـرعـه‌ونـى دئـێـتـه زانـیـن كـو ئـه‌و فیـرعه‌ونێ مووسا د مالا وى دا هاتىیه ب خودانكرن ، وئه‌وێ مووسا بۆ هاتىیه هنارتن ئێك بوون ، نه وه‌كى ته‌ورات دبێژت كو ئه‌و دو فیـرعه‌ون بوون) مووساى به‌رسڤا فیـرعه‌ونى دا وگـۆت : من ئه‌و كر یا ته گـۆتى به‌رى خودێ وه‌حییێ بۆ من بهنێرت ، ومن بكه‌ته پێغه‌مبه‌ر ، ڤێجا ئه‌ز ب ڕه‌ڤین ژ مالا هه‌وه ده‌ركه‌فتم وچوومه مه‌دیه‌نێ ، ده‌مێ ئه‌ز ژ هه‌وه ترسایم كو هوین پێش وى كارى ڤه یێ بێ ده‌ستى من كرى من بكوژن ، ئینا خودایێ من ژ قه‌نجىیا خۆ پێغه‌مبه‌رینى وزانین دا من ، وئه‌ز كرمه ژ پێغه‌مبه‌ران . وما تو وێ خودانكرنێ یا ل مالا ته ل سه‌ر من دكه‌یه منه‌ت وته ئسرائیلى بۆ خـۆ یێن كرینه به‌نى تـو كـوڕێن وان دكـوژى وژنـێـن وان زێندى دهێلى ؟
فیـرعه‌ونى گـۆته مووساى : وخودایێ چێكرییان یێ تو دبێژى تو پێغه‌مبه‌رێ وییى كییه ؟
مـووساى گـۆت : ئـه‌و خــودان وڕێـڤـه‌بـه‌رێ عـه‌سـمانان وعه‌ردى وهه‌ر تشته‌كێ د ناڤبه‌رێ دایه ، ئه‌گه‌ر هوین ب وێ چه‌ندێ دخودان باوه‌رن ، باوه‌رییێ بینن .
فیـرعه‌ونى ـ دا حه‌ماسا خه‌لكێ دیوانێ بئازرینت ـ گـۆته وان مه‌زنێن ملله‌تێ خۆ یێن ل دۆر وى : ئه‌رێ هه‌وه گوهــ ل گـۆتنا مووساى یا عه‌جێب نینه كو خودایه‌كێ دى ژبلى من هه‌یه ؟
مووساى گـۆت : ئه‌و خودایێ ئه‌ز به‌رێ هه‌وه دده‌مێ ئه‌وه یێ هوین وبابێن هه‌وه یێن یه‌كێ ئافراندین ، ڤێجا چاوا هوین په‌رستنا چێكرییه‌كێ وه‌كى خۆ دكه‌ن ، وبابێن وى ژى وه‌كى یێن هه‌وه یێن مرین ؟
فیـرعه‌ونى گـۆته خه‌لكێ دیوانا خۆ ؛ دا كه‌ربێن وان ڤه‌كه‌ت ومووساى دره‌وین ده‌ربێخت : هندى پێغه‌مبه‌رێ هه‌وه‌یه ئه‌وێ بۆ هه‌وه هاتىیه هنارتن یێ دینه ، گـۆتنه‌كا كه‌س باوه‌ر نه‌كه‌ت دبێژت !
مووساى گـۆت: ئه‌وه خودایێ ڕۆژهه‌لاتێ وڕۆژئاڤایێ وهه‌ر تشته‌كێ د ناڤبه‌رێ دا ژ ڕۆناهى وتارییێیه ، وئه‌ڤه هندێ فه‌ر دكه‌ت هوین باوه‌رییێ ب وى ب تنێ بینن ئه‌گه‌ر هوین دخودان عه‌قل وتێگه‌هشتـن بن !
فیـرعه‌ونى ب گه‌فكرن ڤه گـۆته مووساى : ئه‌گه‌ر تو خودایه‌كێ دى ژبلى من بۆ خۆ بدانى سویند بت ئه‌ز دێ ته كه‌مه د گه‌ل وان یێن من گرتین .
مووساى گـۆت : ئه‌رێ تو دێ من گرى ، ئه‌گه‌ر خۆ ئه‌ز ده‌لیله‌كێ ئاشكه‌را ژى بۆ ته بینم ڕاستىیا گـۆتنا من ئاشكه‌را بكه‌ت ؟
فیـرعه‌ونى گـۆت : پا كا دێ بینه ئه‌گه‌ر تو د گـۆتنا خۆ دا ژ ڕاستگـۆیانى .
ئینا مووساى گـۆپالـێ خـۆ هاڤێت و د گاڤێ دا ئه‌و بوو شه‌هماره‌كێ دورست ، نـه‌كـو یێ ژ قه‌ستا وه‌كى سێره‌به‌ند دكه‌ن ، ووى ده‌ستێ خـۆ ژ به‌ریكا خۆ ئینا ده‌رێ د گاڤێ دا ئه‌و بێى نه‌خۆشىیه‌ك لـێ بت سپى بوو وه‌كى به‌فرێ ، كو بینه‌ران مه‌نده‌هۆش بكه‌ت .
فیـرعه‌ونى ژ ترسێن هندێ دا كو مه‌زنێن ملله‌تێ وى باوه‌رییێ ب مووساى بینن گـۆته وان : هـنـدى مووسایه سێره‌به‌نده‌كێ زیره‌كه ، وى دڤێت ب سێره‌بـه‌نـدییا خـۆ ئه‌و هه‌وه ژ عه‌ردێ هه‌وه ده‌ربێخت ، ڤێجا هوین بۆ وى چ دبێژن دا ئه‌ز ب یا هه‌وه بكه‌م ؟
یه‌عنى : فیـرعه‌ونى وه‌سا جڤاتا خۆ تێ گه‌هاند كو مووساى وبرایێ وى ب ڤى كارى دڤێت ( ئنقیلابه‌كێ ) بكه‌ن ، وه‌لاتى بێخنه بن ده‌ستێ خۆ .. هه‌ر ئه‌و هێجه‌تا یا حه‌تا ئه‌ڤرۆ ژى فیـرعه‌ون بۆ خۆ دگرن ده‌مێ دڤێن دربه‌كى بوه‌شیننه خودانێن حـه‌قـییێ ، وملله‌تێ فیـرعه‌ونى یێ بێ هه‌لویست زوى ئه‌ڤ گـۆتنا مه‌زنێ خۆ باوه‌ركر ، ووان ژى ژ لایێ خۆ ڤه پشتگـیـرییا فیـرعه‌ونى كر ، وگـۆتن : ئه‌ى فیـرعه‌ونێ مه‌زن ! تو مه‌سه‌لا مووسا وهاروونى پاشڤه لـێ بده ، وتو هنده‌ك له‌شكه‌رى بهنێره باژێران ؛ دا ئه‌و هه‌ر كه‌سه‌كێ شاره‌زا د سێره‌به‌ندییێ دا بۆ ته كـۆم بكه‌ن ، به‌لكى ئه‌و بشێت به‌رسڤا ڤێ سێره‌به‌ندییێ بده‌ن یا مووسا پێ هاتى .
فیـرعه‌ونى داخوازا ( ره‌ئیا ) ملله‌تى كر كانێ ئه‌و چ ل مووساى بكه‌ت ، هه‌ر وه‌كى وى ب ڤێ چه‌ندێ دڤیا وان تێ بگه‌هینت كو حوكمێ وى ـ ئه‌وێ مووساى دڤێت نه‌هێلت ـ حوكمه‌كێ دیـمـوقراتییه یێ تژى عه‌داله‌ته ، ئه‌ها به‌رێ خۆ بده‌نێ ئه‌ز بێى هه‌وه چو پێگاڤان ناهاڤێم ، ئه‌ز ب گـۆتنا هه‌وه دكه‌م ، به‌لـێ مووساى دڤێت ڤێ دیـموقراتىیا مه نه‌هێلت وحوكمه‌كێ دكتاتۆرى پێشڤه بینت !
پشتى خه‌لكێ جڤاتێ ئه‌و گـۆتى یا مه به‌رى بێنه‌كێ ڤه‌گێڕاى ، كه‌یفا فیـرعه‌ونى گه‌له‌ك هات ، كه‌یفا وى هات كو ملله‌ت ب گـۆتنا وى قانع بوو كو مووسا سێره‌به‌نده ، له‌و فیـرعه‌ونى ـ دا هێشتا جامێرییا خۆ بۆ جڤاتێ ئاشكه‌را بكه‌ت ـ گـۆته مووساى : تو ب خۆ ژڤانه‌كى بۆ مه وخۆ بدانه ؛ دا ئه‌م هه‌ردو لا لـێ حازر ببین وبه‌لكى خه‌لك ب چاڤێن خۆ ببینن كانێ سێره‌به‌ندییا كێ ژ مه یا موكمتـره .
مووساى گـۆتێ : ژڤانێ مه بلا ده‌مێ تێشته‌گه‌هێ بت ل ڕۆژا جه‌ژنا خه‌ملاندنێ ، یا كو خه‌لك تێدا به‌طال دبن ، وپێكڤه كـۆم دبن ..
دناڤبه‌را مووساى وسێره‌به‌ندێن فیـرعه‌ونى دا :
وئـه‌و ڕۆژ هات یا ژڤان پـێ هاتییه دان ، فـیـرعـه‌ونـى بـڕیار دا سـێـره‌بـه‌نـدێـن ژ هه‌مییان شاره‌زاتر ل مصرێ بێنه كـۆمكرن ؛ دا ئه‌و ل پێش چاڤێن خه‌لكى هه‌ڤڕكییا مووساى بكه‌ن ، و ( ئه‌و دێ یێ خودان ئیفله‌ح بت یێ ئه‌ڤرۆ بشێته یێ دى ) هۆسا فیـرعه‌ونى ( ته‌صریح ) دان به‌رى هه‌ڤڕكى ده‌ست پێ بكه‌ت .. به‌لـێ پشتى هه‌ڤڕكییێ ده‌ست پێ كرى ، و ل پێش چاڤێن خه‌لكى هه‌مىیێ مووسا شیایه وى ، ئه‌و ل ( ته‌صریحا ) خۆ لێڤه‌بوو ، وگـۆت : ئه‌ڤ ئه‌نجامه یێ دورست نینه ، وپیلانه‌ك د پشت مه‌سه‌لـێ ڕا هه‌یه ، ئه‌ڤ هه‌لویستێ فیـرعه‌ونى بـیـرا مرۆڤى ل وێ یارییا دیـمـوقراتى دئینته ڤه یا ئه‌ڤرۆ گه‌له‌ك ڕژێم ملله‌تێن خۆ پێ دخاپینن ، ئه‌وا دبێژنێ : ( هلبژارتن ـ ئنتخابات ) ، ده‌مێ دبێژن : هه‌چییێ بڤێت بلا بێت خۆ پێشكێشى ملله‌تى بكه‌ت ، و ب ڕه‌نگه‌كێ دیـمـوقراتى ئه‌م دێ خۆ به‌ربژێر كه‌ین وبلا ملله‌ت ب دلـێ خۆ وى بۆ خۆ هلبژێرت یێ وى دڤێت .. وگاڤا ملله‌تى ئه‌و هـلـبـژارت یێ ب دلـێ ڕژێـمـێ نه‌بت ، ڕژێم دێ هه‌وار كه‌ت : دیـمـوقراتییه‌ت یا د خه‌طەرێ دا ، ئه‌نجام دڤێت بێنه گوهاڕتن ! (و یێ باوەر نەکەت بلا ل دیروکا وان هلبژارتنان بزڤرت یێن کو ل دەستپێکا سالێن نوتێ ژ سەد سالا بیستێ ل جەزائرێ هاتینە کرن) .
( ڕۆژا هلبژارتنان ) هات ! فیـرعه‌ونى سێره‌به‌ندێن خۆ كـۆمكرن ، سێره‌به‌ندان گـۆتـێ : ئــه‌رێ ئـه‌گـه‌ر ئـه‌م شـیایـنـه مـووساى تو دێ خه‌لاته‌كى ده‌یه مه ؟ فیرعه‌ونى گـۆت : به‌لـێ ئه‌گه‌ر هوین شیانه وى كرێیه‌كا باش دێ بۆ هه‌وه هه‌بت ، وهوین دێ ژ وان بن یێن نێزیكى من .
پاشى ل جهــ وده‌مێ كـۆمبوونێ ئاماده بوون ، سێره‌به‌ندان د ناڤبه‌را خۆ دا دان وستاندن كر وهێدى د گه‌لێك ئاخفتـن ، ووان گـۆت : هندى مووسا وهاروونه دو سێره‌به‌ندن وان دڤێت ب سێره‌به‌ندییا خـۆ هه‌وه ژ وه‌لاتێ هه‌وه ده‌ربێخن ، ووێ ڕێبازا بلند ژ سێره‌به‌ندییێ یا هوین ل سه‌ر نه‌هێلن ، ڤێجا هوین فه‌ند وفێلا خـۆ موكم بكه‌ن ، وهوین هه‌مى پێكڤه و ب ئێك ڕێزى وه‌رنێ ، وئه‌و تشتێن د ده‌ستێن هه‌وه دا ب ئێك جارى هوین بهاڤێژن ؛ دا هوین خه‌لكى حێبه‌تى بكه‌ن ، ودا هوین بشێنه سێره‌به‌ندییا مووساى وبرایێ وى ، وئه‌ڤرۆ ئه‌و دێ گه‌هته مرادێ یێ بشێته یێ دى وسه‌ركه‌ڤت ..عه‌ینى وان گـۆتن و ( ته‌صریـحـاتان ) بوون یێن فیـرعه‌ونى گـۆتیـن ..
مووساى ده‌مێ ئه‌ڤ چه‌نده ژ وان دیتى بۆ شیـره‌تكرن گـۆته وان : هشیار بن ، هـــوین چـو دره‌وان ژ نك خۆ ل سه‌ر ناڤێ خودێ نه‌كه‌ن ، ئه‌گه‌ر ئه‌و ب عه‌زابه‌كا ژ نك خۆ دێ هه‌وه تێ به‌ت ، و ب ڕاستى ئه‌و كه‌س ڕوى ڕه‌ش وشه‌رمزار بوو یێ ب ناڤێ خودێ دره‌وێ بكه‌ت .
سێره‌به‌ندان گوهـــ نه‌دا گـۆتنا مووساى و ب دفن بلندى ڤه گـۆت : ئه‌ى مووسا ، یان تو گۆپالـێ خۆ به‌راهییێ بهاڤێژه یان ئه‌م دێ ده‌ست پێ كه‌ین ووى تشتى هاڤێژین یێ مه هه‌ى .
مووساى گـۆته وان : هوین به‌راهییێ وى تشتێ هه‌وه هه‌ى بهاڤێژن .
ئینا وان وه‌ریس وگـۆپالێن خۆ هاڤـێـتـن ، وبۆ خۆ شرینكرن ومنافقى سێره‌به‌ندان گـۆت : سویند ب مه‌زنییا فیـرعه‌ونى ئه‌م دێ ب سه‌ركه‌ڤین !
وان وه‌ریس وگـۆپالێن خۆ هاڤێتـن ، و ژ به‌ر سێره‌به‌ندییا وان یا موكم مووساى ـ وخه‌لكێ ئاماده‌بووى ژى ـ هزر كر هه‌ما ڕاسته ئه‌و وه‌ریس وگـۆپالێن وان هاڤێتیـن مارن یێن ب ڕێـڤـه دچن ، ئینا مووسا د دل دا ب ترسێ حه‌سیا .
وێ گاڤێ خودێ گـۆته مووساى : تو ژ چو نه‌ترسه ، هندى تویى تو ژ ڤان سێره‌به‌ندان و ژ فیـرعه‌ونى وله‌شكه‌رێ وى بلندترى ، وتو دێ شێیه وان . وتو وى گـۆپالـێ خـۆ یێ كو د ده‌ستێ ته یێ ڕاستێ دا بهاڤێژه ئه‌و دێ وه‌ریس وگـۆپالێن وان داعویرت ؛ چونكى یا وان به‌رانبه‌رى ته چێكرى فه‌ند وفێلا سێره‌به‌ندییه ، ویێ سێره‌به‌ند ل كیڤه بت ب سێره‌به‌ندییا خۆ ناگه‌هته مرادێ .
مووساى فه‌رمانا خودایێ خۆ ب جهــ ئینا وگـۆپالـێ خۆ هاڤێت ، ووى ئه‌وێ بوویه ماره‌كێ ژ ڕاستى ئه‌و كارێ وان چێكرى داعویرا ، وحه‌قى ئاشكه‌را بوو ووان چو هێجه‌ت نەمان.
باوه‌رى ئینانا سێره‌به‌ندان :
گاڤا مووساى گـۆپالـێ خۆ هاڤێتى وئه‌و بوویه شه‌هماره‌كێ مه‌زن وئه‌و سێره‌به‌ندى داعویراى یا سێره‌به‌ندێن فیـرعه‌ونى ئیناى ، بۆ سێره‌به‌ندان ـ وبۆ خه‌لكێ ئاماده‌بووى هه‌مىیان ـ ئاشكه‌را بوو كو مووسا یێ حه‌قه وكو ئه‌و پێغه‌مبه‌رێ خودێیه وبه‌رێ خه‌لكى دده‌ته حه‌قییێ ، وئه‌وا وى كرى موعجزه‌ك بوو ژ نك خودێ ونه سێره‌به‌ندى بوو وه‌كى فیـرعه‌ونى دڤیا خه‌لكى تێ بگه‌هینت ، له‌و سێره‌به‌ند هه‌مى ل جهێ لـێ كـۆمبووین هاتنه شكاندن ، وفیـرعه‌ون وملله‌تێ خۆ شكه‌ستى وڕه‌زیل ڤه‌گه‌ڕیان .
وسـێـره‌بـه‌نـدان ده‌مـێ شـیـانـا خـودێ یا مه‌زن دیتى هێشتا ل مه‌یدانا هه‌ڤڕكییێ ، و ل پێش چاڤێن فیـرعه‌ونى وخه‌لكێ دى ژى بـۆ خودێ چوونه سوجدێ ، وگـۆتن : مه باوه‌رى ب خودایێ هه‌مى چێكرییان ئینا ، خودایێ مووساى وهاروونى ، وئه‌وه یێ پـه‌رسـتـن دڤـێـت بـــۆ وى ب تـنـێ بـێـتـه‌كــرن .
ئه‌نــجـامێ ڤێ ( هلبژارتنا دیـمـۆقراتى ) ل دلـێ فیـرعه‌ونى نه‌هات ، چاوا هۆسا ب ساناهى ئه‌ز خۆ ب ده‌ست مووساى وهاروونى ڤه به‌رده‌م ؟ ئه‌ڤه چ بوو من ئینایه سه‌رێ خۆ ؟
فیـرعه‌ونى گـۆته سێره‌به‌ندان : ئه‌رێ هه‌وه باوه‌رى ب مووساى ئینا ، وهه‌وه دویكه‌فتنا وى كر به‌رى ئه‌ز ده‌ستویرییێ ب وێ چه‌ندێ بده‌مه هه‌وه ؟ هندى مووسایه مه‌زنێ هه‌وه‌یه وى سێره‌به‌ندى یا نیشا هه‌وه داى ؛ له‌و هه‌وه دویكه‌فتنا وى كـر ، ڤـێـجـا سـویـنـد بت ئه‌ز ده‌ست وپێیێن هه‌وه ڕاست وچه‌پ ببـڕم ، ده‌سته‌كى ژ لایه‌كى ڤه وپىیه‌كى ژ لایێ دى ڤه ، وهه‌وه ب قورمێن دارقه‌سپان ڤه بهلاویسم ، وهوین ـ گه‌لـى سێره‌به‌ندان ـ دێ زانن كى ژ مه : ئه‌ز یان خودایێ مووساى یێ عه‌زاب دژوارتر ، وبه‌رده‌وامتـره ؟
(( چاوا هه‌وه باوه‌رى ئینا به‌رى ئه‌ز ده‌ستویرییێ بده‌مه هه‌وه ؟! ))
ئاخرى د ده‌وله‌تا فیـرعه‌ونى دا چێ نابت كه‌سه‌ك خه‌ونه‌كێ ژى ببینت ئه‌گه‌ر فیـرعه‌ونێ مه‌زن ده‌ستویرییێ نه‌ده‌تێ ، ڤێجا چاوا هنده‌ك ڕابن باوه‌رییێ ب دینه‌كى بینن هێشتا فیـرعه‌ونى ده‌ستویرى نه‌داى ؟ ئه‌ڤه چێ نابت !
به‌لـێ چاوا فیـرعه‌ون خه‌لكى قانع بكه‌ت ؟ فیـرعه‌ونى ( وده‌زگه‌هێن وى یێن ڕاگه‌هاندنێ ) وه‌سا د ناڤ خه‌لكى دا به‌لاڤ كر كو ئه‌ڤا ل ڕۆژا جه‌ژنێ چێبووى پیلانه‌ك بوو مووساى دژى فیـرعه‌ونى گێڕا ، ( ئتتفاقه‌ك ) بوو وان كرى دا ئه‌و ب ڤى ڕه‌نگى خه‌لكى دژى ده‌سهه‌لاتا فیـرعه‌ونى ڕاكه‌ن ، مه‌عنا ڕاست بوو ده‌مێ مه گۆتى : مووساى وفیـرعه‌ونى دڤێت ( ئنقیلابه‌كێ ) دژى حوكمێ فیـرعه‌ونى بكه‌ن !
وملله‌تێ فیـرعه‌ونى باوه‌رى ب ڤێ دره‌وا مه‌زن ئینا ..
ده‌مێ فیـرعه‌ونى گه‌فێن كوشتنێ ل سێره‌به‌ندان كرین سێره‌به‌ندان گـۆتێ : هه‌چىیا ژ ته دئێت بكه ، ئه‌م ته ناهلبژێرین ، وگوهدارییا ته ناكه‌ین ، ودویچوونا دینێ ته ناكه‌ین ، وته ب سه‌ر وێ نائێخـیـن یا مووسا بۆ مه پێ هاتى ژ نیشانێن ئاشكه‌را ، وئه‌م خوداینىیا ته یا ژ دره‌و ب سه‌ر خوداینىیا وى خودایێ ئه‌م ئافراندین نائێخین ، ڤێجا تو وى تشتى د گه‌ل مه بكه یێ تو دكه‌ى ، هه‌ما ده‌سهه‌لاتا ته د ڤێ ژینا دنیایێ دایه ، وئه‌وا تو دئینىیه سه‌رێ مه عه‌زابه‌كه گاڤا خلاس خلاس ، هندى ئه‌مین مه باوه‌رى ب خودایێ خـۆ وپێغه‌مبه‌رێ وى ئینا ؛ دا ئه‌و گونه‌هێن مه ووێ سێره‌به‌ندییا ته زۆرى ل مه كرى كو ئه‌م فێرببینێ بۆ مه ژێ ببه‌ت .
وجزایێ خودێ بۆ مه ژ جزایێ ته ـ ئه‌ى فیـرعه‌ون ـ چێتـره ، وعه‌زابا وى ژى بۆ وى یێ گوهدارییا فه‌رمانا وى نه‌كه‌ت به‌ردوامتـره .
هندى ئه‌وه یێ ب كوفرێ بێته نك خودایێ خـۆ عه‌زابا جه‌هنه‌مێ بۆ وى هه‌یه ئه‌و دێ پێ ئێته عه‌زابدان ، نه ئه‌و تێدا دمرت وڕحه‌ت دبت ، ونه‌دژیت ژینه‌كا خۆشییێ پێ ببه‌ت ، وهه‌چىیێ بێته نك خودایێ خۆ وئه‌و یێ خودان باوه‌ر بت وچاكى كربن ، ده‌ره‌جێن بلند د به‌حه‌شتێن به‌رده‌وام دا بۆ وى هه‌نه ، ڕویبار د بن داروبارێن وێ دا دچن هه‌روهه‌ر ئه‌و دێ تێدا مینن ، وئه‌ڤ نعمه‌تا هه‌روهه‌ر جزایه‌كه ژ خودێ بۆ وى یێ نه‌فسا خۆ ژ پیساتى وقڕێژ وشركێ پاقژكرى ، وپه‌رستنا خودێ ب تنێ كرى وگوهدارییا وى كرى ، وچووبته نك خودایێ خۆ بێى شریكه‌ك بۆ وى چێكربت .
چه‌ند خۆبلندكرنه‌كا مه‌زنه ( ئیمان ) د دلـێ خودانى دا په‌یدا دكه‌ت ، ئه‌ڤ سێره‌به‌ندێن به‌رى بیست خه‌به‌ران به‌رێ وان ل ( خه‌لاتى ) و ( نێزیكییا فـیـرعه‌ونى ) نوكه كوشتـن وهلاویستـن ل به‌ر وان تشته‌كێ سڤكه ، ماده‌م د ڕێكا خودێ دایه ..
پشتى هنگى چ ب سه‌رێ وان هات ؟ وفیـرعه‌ونى چ د گه‌ل وان كر ؟
قورئانێ ئه‌ڤ چه‌نده بۆ مه دیار نه‌كرییه ، به‌لـێ وه‌سا یا دیاره كو فیـرعه‌ونى گه‌فا خۆ ب جهــ ئینا وئه‌و د گه‌ل وان كر یا وى گـۆتى ، به‌لـێ هه‌ر یا وى ڤیاى چێ نه‌بوو .
پشتى هه‌ڤڕكییێ :
پشتى ب ڤى ڕه‌نگێ ژێگـۆتى هه‌ڤڕكى ب دویماهى هاتى ، وسێره‌به‌ندان باوه‌رى ئیناى وئاماده‌بوونا خۆ بۆ خۆگـۆریكرنا د ڕێكا دینێ مووساى دا دیاركرى ، خه‌لكێ كـۆمبووى حێبه‌تى مان ، وگه‌له‌ك ژ وان گـۆت : ئه‌گه‌ر دینێ مووساى یێ حه‌ق نه‌با سێره‌به‌ندان هۆسا زوى باوه‌رى پێ نه‌دئینا .. وخه‌لك ژ مه‌یدانێ ڤه‌ڕه‌ڤین ، دویـكـه‌فـتـىیـێـن مووساى ژ ئسرائیلىیان هه‌ست ب سه‌رفه‌رازییێ كر ، وبزاڤا وان د باژێڕى دا خورتـتـر لـێ هات حه‌تا ده‌ره‌جه‌كێ ئه‌و بۆ فیـرعه‌ونى ودویكه‌فتىیێن وى بوونه جهێ ترسێ ، له‌و فیـرعه‌ونى داخوازا به‌ستنا كـۆمبوونه‌كا به‌رفره‌هــ كر ، وهه‌مى مه‌زن وپێشكێشێن ده‌وله‌تێ ڤه‌خواندنێ .
پشتى دان وستاندنه‌كا درێژ خه‌لكێ جڤاتێ هاتنه سه‌ر به‌حسێ مووساى وگازییا وى ، فیـرعه‌ونى گـۆته مه‌زنێن ملله‌تێ خۆ : من بهێلن دا ئه‌ز مووساى بكوژم ، وبلا ئــه‌و گازى وى خــــودایـــێ خۆ بكه‌ت یێ ئه‌و دبێژت وى ئه‌وێ هنارتى ؛ دا وى ژ ده‌ست مه بینته ده‌ر ، هندى ئه‌زم ئه‌ز دترسم ئه‌و دینێ هه‌وه بگـۆهوڕت یان ئه‌و خرابكارییێ د عه‌ردێ مصرێ دا ئاشكه‌را بكه‌ت .
(( من بهێلن دا ئه‌ز مووساى بكوژم )) ! ئه‌رێ ما كێ ئه‌و گرتبوو حه‌تا ئه‌و ڤێ ئاخفتنێ بێژت ؟ یان تو بێژى وى ئه‌ڤ ئاخفتنه بۆ هندێ گـۆت ؛ دا ئه‌و خه‌لكێ جڤاتێ وه‌سا تێ بگه‌هینت كو ئه‌و بێى وان تشته‌كى ناكه‌ت ؟! پشتى هنگى مه‌عنا وێ چىیه فیـرعه‌ون نه‌یاره‌تىیا خۆ بۆ مووساى ب مه‌صلحه‌تا خه‌لكى ڤه گرێ دده‌ت ؟ گـۆت : ئه‌ز دێ مووساى كوژم ؛ چونكى ئه‌ز دترسم ئه‌و دینێ هه‌وه بگوهۆڕت وخرابىیێ د عه‌ردى دا بكه‌ت !
چه‌ند فیـرعه‌ونه‌كێ جامێره !! ئه‌و ب خۆ ژ كلۆڤانكا سه‌رى حه‌تا بنێ پییان فه‌ساد وخرابییه ، و دترست مووسا فه‌سادێ د عه‌ردى دا بكه‌ت .. ما نه وه‌ربادان وخاپاندنه‌كا ل ( مسته‌وایێ ) فیـرعه‌ونییه ؟! پشتى هنگى ئه‌و یێ دبێژت : ( ئه‌ز دترسم .. ) باشه ئه‌گه‌ر ئه‌و دترست پا ئه‌و چ خوداینى بوو ئه‌و پێ دخوڕى ؟!
پشتى فیـرعه‌ونى گـۆتنا خۆ ب دویماهى ئیناى ڕێبه‌ر ومه‌زنێن ملله‌تێ وى گۆت : ئه‌رێ ما تو دێ مووساى وملله‌تێ وى یێ ئسرائیلى هێلى دا ئه‌و خه‌لكى ل عه‌ردێ مـصـرێ دسه‌ردا ببه‌ن ودینێ خه‌لكى بگوهۆڕن وعه‌بدینىیا ته ویا خوداوه‌ندێن ته بهێلن ؟ هه‌ر ئه‌و گـۆت بوون یێن فیـرعه‌ونى ڤه‌گێڕاین .
گاڤا فیـرعه‌ونى ئه‌ڤ گـۆتنه ژ وان بهیستى ( تـه‌ئـكید ) ل سه‌ر بڕیارا خۆ یا كه‌ڤنه نوى كر وگـۆت : گـۆتنا ب ترسى فایده‌ى ناكه‌ت ، دڤـێـت ئه‌م جاره‌كا دى ده‌ست ب كوشتنا كوڕێن ئسرائیلییان بكه‌ین ؛ دا هژمارا وان زێده نه‌بت ، وكچێن وان بۆ خدامینییێ دێ هێلین ، و ب ڤى ڕه‌نگى ئه‌م دێ د سه‌ر وان ڕا بین .
وسوحبه‌ت د ناڤ خه‌لكى دا به‌لاڤ بوو كو فیـرعه‌ونى دڤێت مووساى بكوژت ، ئینا مووساى د ڕوییێ فـیـرعه‌ونى وده‌سته‌كا وى دا گـۆت : هـنـدى ئـه‌زم من خۆ ب خودایێ خۆ وخودایێ هه‌وه پاراستىیه ژ هه‌ر كه‌سه‌كێ خۆ ژ ته‌وحید وگوهدارییا خـودێ مـه‌زنـتـر بـبـیـنـت ، وباوه‌رییێ ب وێ ڕۆژێ نه‌ئینت یا خودێ حسێبێ تێدا د گه‌ل به‌نییان دكه‌ت .
ئسرائیلى وته‌نگاڤییه‌كا دى :
وجاره‌كا دى زه‌بانـییێن فـیـرعـه‌ونـى ب ناڤ باژێڕى كه‌فتـن ، وزۆردارییا خۆ ل سه‌ر ملله‌تێ مووساى نوى كره‌ڤه ، ئسرائیلىیان هه‌وارێن خۆ گه‌هاندنه مووساى ، مووساى گـۆته ملله‌تێ خۆ : هوین داخوازا هاریكارییێ ژ خودێ دژى فیـرعه‌ونى وملله‌تێ وى بكه‌ن ، وبێهنا خۆ ل سه‌ر وێ نه‌خۆشىیا ژ فیـرعه‌ونى گه‌هشتىیه هه‌وه وعه‌یالـێ هه‌وه فره‌هــ بكه‌ن .
هندى عه‌رده هه‌مى بـۆ خودێیه یێ وى بڤێت ژ به‌نىیێن خۆ ب میـراتگرى ئه‌و لـێ ددانت ، ودویماهىیا باش بـۆ وییه یێ ته‌قوا خودێ بكه‌ت وپێگیـرییێ ب فه‌رمانێن وى بكه‌ت .
ملله‌تێ مووساى گـۆته پێغه‌مبه‌رێ خۆ : به‌رى تۆ بـۆ مه بێى وپشتى تو بـۆ مه هاتى ژى ئه‌م ب كوشتنا كوڕان وهێلانا كچان دهاتینه ئێشاندن ..
مووساى گـۆته وان : به‌لكى خودایێ هه‌وه نه‌یارێ هه‌وه فیـرعه‌ونى وملله‌تێ وى تێ ببه‌ت ، وپشتى تێبرنا وان هه‌وه ب جێگرى ل عه‌ردێ وان بدانت ، ڤێجا به‌رێ خۆ بده‌ته هه‌وه كانێ هوین دێ چاوا كارى كه‌ن ، كانێ دێ شوكرا وى كه‌ن یان دێ كافر بن ؟
خه‌لكێ مصرێ وغه‌زه‌با خودێ :
ده‌مێ فیرعه‌ونى هێزا خۆ ب كارئیناى دا خودان باوه‌رێن ئسرائیلى ئازار بده‌ت ، خودێ ژى هێزا خۆ ب كارئینا وغه‌زه‌با خۆ ب سه‌ر خه‌لكێ مصرێ دا ئینا ، وغه‌زه‌با خودێ ئه‌گه‌ر هات كه‌سێ چو ڕێكێن ڕه‌ڤێ نابن ..
ل سه‌رى خودێ فیـرعه‌ون وملله‌تێ وى ب كولپ وخه‌لایێ ، و ب كێمكرنا بـه‌رهـه‌مـێ فـێـقـى وده‌رامـه‌تـى جـه‌ڕبانـدن ؛ دا بـه‌لـكـى ئـه‌و بـیـرا خۆ بینن ، وخۆ ژ سه‌رداچوونێ بده‌نه پاش ، و ل خودایێ خۆ بزڤڕنه‌ڤه ..
وده‌مێ ڕزق وبه‌رفره‌هییه‌ك گه‌هشتبا وان ئه‌و دا بێژن : ئه‌ڤه بـۆ مه‌یه ژ به‌ر كو ئه‌م دهه‌ژینه ، وئه‌گه‌ر كولپ وهشكاتى ب سه‌ر وان دا هاتبا دا كه‌نه ژ بێ ئیفله‌حییا مووساى وئه‌وێن د گه‌ل وى دا ، ودا بێژن : ئه‌ڤه ژ به‌ر وان گه‌هشته مه .
و ل شوینا خه‌لكێ مصرێ باوه‌رییێ ب مووساى بینن گـۆتن : ئه‌ى مووسا ، هه‌چى نیشان وئایه‌تا تو بـۆ مه بینى ، دا به‌رێ مه پێ ژ دینێ فیـرعه‌ونى وه‌رگێڕى ، ئه‌م گوهدارییا ته ناكه‌ین وباوه‌رییێ ب ته نائینین !
ژ به‌ر ڤێ ڕكدارییا وان خودێ دبێژت : مه له‌هییه‌كا مه‌زن ل وان ڕاكر فێقى وده‌رامه‌تێ وان پویچ كر ، ومه كولـى ب سه‌ر وان دا هنارت ، ڤێجا وى چاندییێ وان وتشتێ وان هه‌مى خوار ، ومه ئه‌و سپیهێن كو شینكاتى وحه‌یوانه‌تێ وان دكوژن ب سه‌ر وان دا به‌ردان ، ومه به‌ق ب سه‌ر وان دا هنارتن ڤێجا تژى ئامان وسه‌ر جهێن وان بوون ، وخوین ژى مه ب سه‌ر وان دا هنارت ڤێجا بیـر وڕویبارێن وان بوونه خوین ، ووان ئاڤا ب كێـر ڤه‌خوارنێ بێت نه‌دیت .. وتشتێ به‌رچاڤ ئه‌و بوو ڤان ڕه‌نگێن هه یێن غه‌زه‌بێ ژ ئسرائیلىیان نه‌دگرت !
ئـه‌ڤ چـه‌نـدا هـه هـه‌مـى خودێ دا به‌ر چاڤێن وان دا ئه‌و باوه‌رییێ بینن ، به‌لـێ د گه‌ل هندێ وان به‌رده‌وامى ل سه‌ر كوفرا خۆ كر ، ودویماهییێ ده‌مێ وان دیتى عه‌زاب درێژ بوو وان هه‌وارا خۆ گه‌هانده مووساى وگـۆتن : ئـه‌ى مـووسـا دوعـایه‌كێ بۆ مه ژ خودایێ خۆ بكه ب وێ په‌یمانا وى دایه ته كو ئه‌گه‌ر مه تـۆبـه‌كر ئه‌و عه‌زابێ ژ سه‌ر مه ڕاكه‌ت ، ئه‌گه‌ر تو وێ عه‌زابێ ژ سه‌ر مه ڕاكه‌ى یا ئه‌م تێدا سویند بت ئه‌م دێ باوه‌رییێ ب وێ ئینین یا تو پێ هاتى ، ودێ دویچوونا وێ كه‌ین یا تو ژ مه دخوازى ، وئه‌م دێ ئسرائیلىیان د گه‌ل ته به‌رده‌ین ، وئه‌م ڕێ ل وان ناگرین كو ئه‌و بچنه وى جهێ وان بڤێت .
مووساى داخوازا وان ب جهــ ئینا ودوعایه‌ك ژ خودایێ خۆ كر كو ئه‌و وێ عه‌زابێ ژ سـه‌ر وان ڕاكـه‌ت یا ئـه‌و تێدا ، وده‌مێ خودێ ئه‌و عه‌زاب ژ سه‌ر وان ڕاكــرى ئه‌و ل په‌یمانا خۆ یا وان دایه خودایێ خۆ ومووساى لێڤه‌بوون ، وهه‌ر مانه ل سه‌ر كوفر وسه‌رداچوونا خۆ ، ئینا خودێ عه‌زابه‌ك ل دویڤ ئێكێ دا به‌رچاڤێن وان .
خودان باوه‌رێ بنه‌مالا فیـرعه‌ونى :
گاڤا فیـرعه‌ونى وده‌سته‌كا وى دیتى ئه‌ڤ ڕه‌نگێن عه‌زابێ یێن ب سه‌ر مصرییان دا دئێت ، ومووسا وملله‌تێ خۆ ژێ دته‌نانه ، بێنا وان ته‌نگ بوو ووان گـۆت : ئه‌ڤه سێره‌به‌ندییه‌كه مــووســا ل مــه دكه‌ت ، ودا جاره‌كا دى فیـرعه‌ون دان وستاندنێ د گه‌ل مه‌زنێن ده‌وله‌تا خۆ بكه‌ت كانێ چ چاره بوو مووساى ببینن ، ڕابوو داخوازا كـۆمبوونه‌كا دى كر ، ودیاره ڤێ جارێ وان ب مجدییه‌كا مه‌زنتـر سوحبه‌ت ل دۆر كوشتنا مووساى كر وهنده‌ك نه‌خشه بۆ ئه‌نـجـامـدانا ڤێ چه‌ندێ دانان ، له‌و زه‌لامه‌كێ خودان باوه‌ر ژ بنه‌مالا فیـرعه‌ونى ـ ئه‌وێ ب دزى ڤه باوه‌رى ب مووساى ودینێ وى ئیناى ـ (ابن کثیر دبێژت: ئەڤ زەلامە پسمامێ فیرعەونی ب خو بوو) ڕابووڤه وگـۆته خه‌لكێ جڤاتێ : (( چاوا هوین كوشتنا زه‌لامه‌كى حه‌لال دكه‌ن ووى چو گونه‌هــ نینن ئه‌و تێ نه‌بت ئـه‌و دبێژت : خودایێ من ( ئه‌للاهه ) ، و ب ڕاستى ئه‌و ب وان نیشانێن ئاشكه‌را ڤه ژ نك خودایێ هه‌وه بۆ هه‌وه هاتییه یێن ڕاستگـۆیییا وى ئاشكه‌را دكه‌ن ؟ وئه‌گه‌ر مووسا یێ دره‌وین بت خرابییا دره‌وا وى دێ بۆ وى زڤڕت ، وئه‌گه‌ر یێ ڕاستگـۆ بت هنده‌ك ژ وێ یا ئه‌و ژڤانى پێ دده‌ته هه‌وه دێ ب سه‌رێ هه‌وه ئێت ، هندى خودێیه به‌رێ وى ناده‌ته حه‌قییێ یێ پێ ل توخویبان داناى ، كو حه‌قى هێلاى وده‌ست دایه نه‌حه‌قییێ ، وگه‌له‌ك یێ دره‌وین بت د پالڤدانا نه‌حه‌قییا خۆ دا بۆ خودێ ..
ئه‌ى ملله‌تێ من ده‌سهه‌لاتدارى ئه‌ڤرۆ د عه‌ردى دا یا هه‌وه‌یه وهوین د سه‌ر ئسرائیلییان ڕانه ، ئه‌رێ ڤێجا ئه‌گه‌ر عه‌زابا خودێ ب سه‌ر مه دا هات كى هه‌یه وێ ژ مه پاشڤه لـێ بده‌ت ؟ )) .
فیـرعه‌ونى د به‌رسڤێ دا گـۆته ملله‌تێ خۆ : گه‌لـى مرۆڤان ئه‌ز وێ شیـره‌ت وبـۆچـوونـێ بـۆ هه‌وه دبێژم یا ئه‌ز دبینم بۆ من وبۆ هه‌وه باشتـر ودورستتـر ، وهه‌ما ژ ڕێكا ڕاست ودورست پێڤه‌تر ئه‌ز به‌رێ هه‌وه ناده‌مه چو ڕێكێن دى .
یه‌عنى هه‌ر وه‌كى فیـرعه‌ونى ب ڤێ گـۆتنا خۆ دڤیا بێژته خه‌لكێ جڤاتێ : گوهــ نه‌ده‌نه ڤێ گـۆتنێ یا ئه‌ڤ كه‌سه دبێژت ، ڕاستى به‌س ئه‌وه یا ئه‌ز دبێژمه هه‌وه ، ودا پـتـر یارى وتڕانه‌یان بۆ خۆ ب گـۆتنا ( خودان باوه‌ران ) بكه‌ت وى گـۆته وه‌زیرێ خۆ هامانى :
ئه‌ى هامان ئاگره‌كى بۆ من ل سه‌ر ته‌قنێ هل بكه ، حه‌تا دشدیێت ، وتو ئاڤاهییه‌كێ بلند بۆ من ئاڤا بكه ؛ دا ئه‌ز ب سه‌ركه‌ڤم ، به‌لكى ئه‌ز به‌رێ خۆ بده‌مه وى خودایى یێ مووسا په‌رستنێ بۆ دكه‌ت ، كانێ دێ بینم یان نه ، ئـه‌ز ب خۆ دبێژم مووسا د گـۆتنا خۆ دا ژ دره‌وینانه وچو خودا ل عه‌سمانى نینن وه‌كى ئه‌و دبێژت .
خودان باوه‌رێ بنه‌مالا فیـرعه‌ونى ب شیـره‌تكرن ڤه گـۆته فیـرعه‌ونى وده‌سته‌كا وى : (( ئه‌ز دترسم ئه‌گه‌ر هه‌وه مووسا كوشت ئه‌و ب سه‌رێ هه‌وه بێت یا ب سه‌رێ وان پارت وده‌سته‌كان هاتى ئه‌وێن ل سه‌ر دوژمنییا پێغه‌مبه‌رێن خۆ كـۆم بووین . وه‌كى وێ یا ب سه‌رێ ملله‌تێ نووحى وعادى وثەموودى هاتى وئه‌وێن پشتى وان هاتیـن ژ وان ملله‌تێن پێغه‌مبه‌رێن خۆ دره‌وین ده‌رێخستیـن ، ژ به‌ر وێ چه‌ندێ خودێ ئه‌و تێ برن . وخودێ زۆردارى بۆ به‌نییان نه‌ڤێت ، وبێ گونه‌هــ وان عه‌زاب ناده‌ت . یێ پاك وبلند بت خودێ ژ وێ كێماسییێ . وئه‌ى ملله‌تێ من هندى ئه‌زم ئه‌ز دترسم عه‌زابا وێ ڕۆژێ ب سه‌ر هه‌وه دا بێت یا خه‌لك ژ ترسان دا تێدا گازى یه‌ك ودو دكه‌ن ، كو ڕۆژا قیامه‌تێیه .
ڕۆژا هوین پشت دده‌ن ودڕه‌ڤن ، هه‌وه چو پارێزڤانه‌ك نابت هه‌وه ژ عه‌زابا خودێ بپارێزت یان پشته‌ڤانییا هه‌وه بكه‌ت . وهه‌چییێ خودێ وى شه‌رمزار بكه‌ت وبه‌رێ وى نه‌ده‌ته ڕێكا ڕاست ، وى چو ڕێنیشانده‌ر نابن به‌رێ وى بده‌نه حه‌قییێ .
و ب ڕاستى به‌رى مووساى خودێ پێغه‌مبه‌رێ خۆ یێ قه‌درگران یووسف ب نیشانێن ئاشكه‌را ڤه بۆ هه‌وه هنارتبوو ، وى فـه‌رمان ل هه‌وه كر كو هوین په‌رستنا خودێ ب تنێ بكه‌ن ، ڤێجا هێشتا هوین د ژینا وى دا د وێ دا ب گومان كه‌فتـن یا ئه‌و بۆ هه‌وه پێ هاتى ، حه‌تا ده‌مێ ئه‌و مرى گومان وشركا هه‌وه زێده‌تر لـێ هات ، وهه‌وه گـۆت : پشتى وى خودێ چو پێغه‌مبه‌ران ناهنێرت ، هه‌ر كه‌سه‌كێ پێ ل توخویبان بدانت و د ته‌وحیدا خودێ دا بكه‌فته گومانێ خودێ ب ڤى ڕه‌نگى وى د سه‌ر دا دبه‌ت ، وبه‌رێ وى ناده‌ته هیدایه‌تێ .
ئه‌وێن بێ زانیـن هه‌ڤڕكییێ د ئایه‌ت وده‌لیلێن خودێ دا دكه‌ن ؛ دا وان پویچ بكه‌ن ، هه‌ڤڕكییا وان ل نك خودێ و ل نك خودان باوه‌ران تشته‌كێ زێده كرێته ، ڤێجا كانێ چاوا خودێ خه‌تم ل دلێن ڤان هه‌ڤڕكان دایه دا هیدایه‌ت نه‌چته تـێـدا وه‌سا خـودێ خـه‌تـمێ ل دلـێ هه‌ر خۆمه‌زنكه‌رێ كوته‌ككار دده‌ت یێ كو خۆ ژ باوه‌رى ئینانا ب ته‌وحیدا خودێ مه‌زنتـر دبینت ، وگه‌له‌ك زۆردارییێ دكه‌ت .. ئه‌ى ملله‌تێ من هوین دویكه‌فتنا من بكه‌ن ئه‌ز دێ به‌رێ هـه‌وه ده‌مه ڕێكا ڕاست ودورست .
ئه‌ى ملله‌تێ من هندى ئه‌ڤ ژینا دنیایێیه ژینه‌كا به‌روه‌خته مرۆڤ كێمه‌كێ خۆشىیێ تێدا دبه‌ت ، پاشى ئه‌و پویچ دبت ونامینت ، ڤێجا هوین خۆ پێ پشت گه‌رم نه‌كه‌ن ، وهندى ئاخره‌ته ب وان خۆشىیێن تێدا هه‌ین ئه‌وه جهێ لـێ ئاكنجیبوونێ ، ڤێجا هوین دلـێ خۆ ببه‌نێ ، وكارێ چاك بكه‌ن یێ هه‌وه ل وێرێ كـه‌یـفـخـۆش بـكـه‌ت . هه‌چییێ د ژینا خۆ دا بێ ئه‌مرییا خودێ بكه‌ت وبه‌رێ خۆ ژ هیدایه‌تێ وه‌رگێڕت ، ل ئاخره‌تێ جـزایـه‌كـێ ل دویـڤ گونه‌ها وى دێ بۆ وى ئێته دان ، وهه‌چییێ گوهدارییا خودێ بكه‌ت وكاره‌كێ چاك بكه‌ت وپێگیـرییێ ب فه‌رمانا وى بكه‌ت ، مێر بت یان ژن بت ، وئه‌وى باوه‌رى ب خودێ هه‌بت ، ئه‌و دێ چنه د به‌حه‌شتێ دا ، خودێ ژ خۆشى وفێقى وبه‌رهه‌مێ وێ بێ هژمار ڕزقـى دێ ده‌ته وان )) .
ب ڤى ڕه‌نگێ نه‌رم وحه‌لیم خودان باوه‌رێ بنه‌مالا فیـرعه‌ونى فیـرعه‌ون وده‌سته‌كا وى شیـره‌تكرن ، وداخواز ژ وان كر ئه‌و باوه‌رییێ ب دینێ حه‌ق بینن ، به‌لـێ وان گوهدارییا وى نه‌كر ، وگـۆتنێ : مووساى تو ژى یێ د سه‌ر دا برى ، مخابنى ته تو مـرۆڤـه‌كـێ به‌ركه‌فتىیى ، بزڤڕه سه‌ر دینێ خۆ یێ به‌رێ ، وده‌ڤ ژ ڤێ گازییێ به‌رده ..
د به‌رسڤا خۆ دا وى گـۆته وان : (( ئه‌ى ملله‌تێ من چاوا ئه‌ز به‌رێ هه‌وه بده‌مه باوه‌رییا ب خودێ ودویكه‌فتنا پێغه‌مبه‌رێ وى مووساى ، كو گازییه‌كه به‌رێ هه‌وه دده‌ته به‌حه‌شتێ وهه‌وه ژ ئاگرى دویر دكه‌ت ، وهوین به‌رێ من دده‌نه كاره‌كى ســه‌رى دكێشته عه‌زابا خودێ وچوونا د ئاگرى دا ؟ هوین به‌رێ من دده‌نه كوفرا ب خودێ ، ودا ئه‌ز وى تشتى بۆ وى بكه‌مه شریك یێ من چو زانیـن پێ نه‌هه‌ى كو ئه‌و هێژاى په‌رستنێیه ـ وئه‌ڤه مه‌زنتـرین وكرێتتـرین گونه‌هه ـ وئه‌ز به‌رێ هه‌وه دده‌مه وێ ڕێكێ یا مرۆڤى دگه‌هینته وى خودایێ د تولڤه‌كرنا خۆ دا یێ زال ، ویێ پڕگونه‌هــ ژێبـر بۆ وى یێ پشتى گونه‌هێ تۆبه دكه‌ت .
ب ڕاستى ئه‌و گازییا هوین به‌رێ من دده‌نێ نه یا هه‌ژى هندێیه گازى بۆ بێته كرن ، و ژ كێماسى وبێزارییا وێ ئه‌ونه یا هندێیه مرۆڤ نه د دنیایێ دا ونه د ئاخره‌تێ دا قه‌ست كه‌تێ ، وهوین بزانن كو دویماهىیا هه‌مى چێكرییان بۆ نك خــودێیــه ، وئـه‌و جزایێ هه‌ر یه‌كى ل دویڤ كریارا وى دده‌تێ ، وكو ئه‌وێن پێ ل توخویبان داناى وگونه‌هــ وكوفر وخوین ڕێتـن كرى ئه‌و خودانێن ئاگرینه )) .
فیـرعه‌ونى وهه‌ڤالێن وى ب ڤێ چه‌ندێ نه‌خۆش بوو ، وپشتى بۆ وان دیار بووى كو ئه‌ڤ زه‌لامه ل دینێ وان نازڤڕت ، لـێ گه‌ڕیان نه‌خۆشىیێ بگه‌هیننێ ، به‌لـێ خـــودێ ئــه‌و ژ وان پاراست و ژ وان ڤه‌ده‌ركر ؛ دا ئه‌وا دێ ب سه‌رێ وان ئێت ب سه‌رێ وى ژى نه‌ئێت .
وده‌مێ وى خۆ ژ وان ڤه‌ده‌ركرى ـ ودیاره ئه‌وى قه‌ستا ناڤ ڕێزێن ئسرائیلییان كر ـ وى گـۆته وان : (( پاشى هوین دێ زانن و ل بیـرا خۆ ئینن كو من هوین شیـره‌تكربوون ، وهوین دێ په‌شێمان بن به‌لـێ ل وى ده‌مێ په‌شێمانى چو مفاى نه‌گه‌هینته هه‌وه ، وئه‌ز هه‌وارێن خۆ دگه‌هینمه خودێ ، وخۆ ب وى دپارێزم ، وخۆ دهێلمه ب هیڤىیا خودێ ڤه . هندى خودێیه ئه‌و ب حالـێ به‌نىیان یێ بینه‌ره ، وئه‌و دزانت كانێ ئه‌و هه‌ژى چ جزاینه ، تشته‌ك ل به‌ر وى به‌رزه نابت )) .
و ژ سه‌رهاتییا ڤى مرۆڤى فیـرعه‌ونى بۆ مه ئاشكه‌را دبت كو ل ڤى ده‌مى گازییا مووساى ب هێز كه‌فتبوو وزێده به‌لاڤ بووبوو حه‌تا كو گه‌هشتییه د مالا فیـرعه‌ونى ومرۆڤێن وى ژى دا ..
دینێ مووساى د مالا فیـرعه‌ونى ڤه :
مه گـۆت گازییا مووساى ب ڕه‌نگه‌كێ وه‌سا ل مصرێ به‌لاڤ بوو حه‌تا گه‌هشتییه د مالا فیـرعه‌ونى ب خۆ ڤه ، وڤێ چه‌ندێ پتـر فیـرعه‌ون ترساند وئاراند ! و ل ڤێرێ ب تنێ دو نـمـوونه‌یان ژ ناڤخۆیییا مالا فیـرعه‌ونى ڤه‌گوهێزین ؛ دا دیمه‌ن پتـر بۆ مه ئاشكه‌را ببت :
🔴نموونه‌یێ ئێكێ : ژنا فیـرعه‌ونى ب خۆ بوو ، ئاسیا كچا موزاحـمـى :
ئه‌وا خودایێ مه‌زن سه‌رهاتییا وێ د قورئانا پیـرۆز دا بۆ مه ڤه‌گێڕاى ومه‌ته‌ل پـێ بۆ خودان باوه‌ران ئیناى ، وه‌كى دبێژت : ( وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنْ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ـ وخودێ مه‌ته‌له‌ك بۆ خودان باوه‌ران ئینا ب حالـێ ژنا فیـرعه‌ونى ئه‌وا ل نك دژوارترین كافرى ، وئه‌وێ باوه‌رى ب خـودێ هـه‌بـوو ، ده‌مـێ وێ گۆتى : خودایـێ من تـو خانـییه‌كــى بـۆ من ل نك خۆ د به‌حه‌شتێ دا ئاڤاكه ، وتو من ژ ده‌سهه‌لاتا فیـرعه‌ونى ، وكارێ وى یێ خراب ڕزگار بكه ، وتو من ژ ملله‌تێ وى یێ زۆردار وعه‌زابا وان ڕزگار بكه ) [ التحریم : 11 ] .
ئاسیا ئه‌و بوو یا مووسا ب خودانكرى ، یه‌عنى بۆ وى وه‌كى ده‌یكێ بوو ، له‌و وێ ژ هه‌مى كه‌سان باشتـر مووسا دنیاسى ، ودزانى كانێ ئه‌و چه‌ند یێ خێرخواز وڕاستگـۆیه .. گاڤا مووسا زڤڕییه مصرێ ودینێ خۆ یێ نوى به‌لاڤكرى ، ئاسیایێ گوهــ ل ده‌نگ وباسێن وى دبوو ، ووێ گه‌له‌ك پێ نه‌خۆش بوو كو زه‌لامێ وێ ببته مه‌زنتـرین دوژمن بۆ وێ گازییا حه‌ق ئه‌وا ( كوڕێ وێ ) مووسا پێ هاتى ، به‌لـێ چو ب وێ ڤه نه‌دهات وئه‌و نه‌دشیا فیـرعه‌ونى ل ڤێ ڕكدارییێ لێڤه بكه‌ت .
وێ ـ وه‌كى هژماره‌كا دى یا ژن ومێرێن قبطى ـ ب دزى ڤه باوه‌رى ب پێغه‌مبه‌رینییا مووساى ئیناى ، به‌لـێ پشتى ده‌مه‌كى مه‌سه‌لا وێ بۆ فیـرعه‌ونى ئاشكه‌را بوو ، هندى فیـرعه‌ون هاتێ دا وێ لێڤه‌كه‌ت و ل دینێ وێ یێ به‌رێ بزڤڕینت نه‌شیا ، ئینا دویماهییێ ده‌ست دا دارێ زۆرییێ ..
د حه‌دیسه‌كێ دا ( ئه‌بوو هوره‌یره ) دبێژت : (( فیـرعه‌ونى چار سنگ د عه‌ردى قوتان وده‌ست وپىیێن ژنا خۆ تێ گرێدان ، وده‌مێ زێره‌ڤان ژ نك دچوون ملیاكه‌تان سیبه‌ر لـێ دكر ، ئینا وێ گـۆت : ( رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنْ الْقَوْمِ الظَّالِمِين ـ خودایێ من تو خانییه‌كى بۆ من ل نك خۆ د به‌حه‌شتێ دا ئاڤاكه ، وتو من ژ ده‌سهه‌لاتا فیـرعه‌ونى ، وكارێ وى یێ خـراب ڕزگار بكه ، وتو من ژ ملله‌تێ وى یێ زۆردار وعه‌زابا وان ڕزگار بكه ) [ التحریم : 11 ] . ئینا خانییێ وێ د به‌حه‌شتێ دا بۆ هاته ئاشكه‌راكرن )) . (ئەبوو یەعلا ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزت و سەیدا (ناصر الدین الألبانی)دبێژت ئەڤە حەدیسەکا دروستە)
و ل ژێر عه‌زابا فیـرعه‌ونى یا مه‌زن ئاسیا ئه‌وا پشت دایێ خۆشىیا دنیایێ وخودێ هـلـبـژارتـى هـاتـه كوشتـن ، وقه‌ستا به‌حه‌شتا خودێ كر .. ( ئه‌نه‌سێ كوڕێ مالكى ) ژ پـێـغـه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ ڤه‌دگوهێزت ، دبێژت : باشتـرین ژنكێن دنیایێ چارن : ( مه‌ریه‌ما كچا عمرانى ، وئاسیایا ژنا فیـرعه‌ونى ، وخه‌دیجا كچا خوه‌یلدى ، وفاطما كچا پێغه‌مبه‌رێ خودێ موحه‌مـمـه‌دى ). (ئبن عەساکر ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزت)
وحـه‌دیس ل دۆر بهایێ ڤێ ژنا خودان باوه‌ر گه‌له‌كن ، وهه‌ما به‌سى وێیه خودێ د قورئانێ دا ئه‌و بۆ خودان باوه‌ران كره جهێ مه‌ته‌ل پێ ئینانێ .
🔴نموونه‌یێ دووێ : خداما كچا فیـرعه‌ونى :
د حه‌دیسا معراجێ دا ئه‌وا ( عه‌بدللاهێ كوڕێ عه‌بباسى ) ڤه‌گوهاستى هاتییه :
پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ دبێژت : ( وێ شه‌ڤا ئه‌ز تێدا بۆ عه‌سمانى هاتیمه برن بێنه‌كا خۆش هاته من ، من گـۆت : ئه‌ى جبریل ، ئه‌ڤه چ بێنا خۆشه ؟ وى گـۆت : ئه‌ڤه بێنا خداما كچا فیـرعه‌ونییه وزارۆكێن وێیه . من گـۆت : مه‌سه‌لا وێ چیه ؟ گـۆت :
جاره‌كێ وێ سه‌رێ كچا فیـرعه‌ونى شه‌دكر ، شه ژ ده‌ستێ وێ كه‌فت ، ئینا وێ گـۆت :
ب ناڤێ خودێ ، كچا فیـرعه‌ونى گـۆتێ : بابێ منه خودێ ؟ خدامێ گـۆت : نه ، خودایێ من وخودایێ بابێ ته ئه‌للاهه ، كچكێ گـۆتێ : بێژمه بابێ خۆ ؟ گـۆت : بـێـژێ .. ئینا كـچـكـێ مه‌سه‌لا وێ بۆ بابێ خۆ گـۆت ، فیـرعه‌ونى هنارته ب دویڤ خدامێ ڕا وگـۆتێ : ژبلى من ته خودایه‌كێ دى هه‌یه ؟ وێ گـۆت : به‌لـێ خودایێ من وخودایێ ته ئه‌للاهه ، ئینا فیـرعه‌ونى بڕیار دا مه‌نجه‌له‌كا مه‌زن بێته شاراندن وئه‌و وزارۆكێن وێ تێدا بێنه هاڤێتـن ، وێ گـۆته فیـرعه‌ونى : من داخوازه‌ك ژ ته هه‌یه ، وى گـۆت : داخوازا ته چیه ؟ وێ گـۆت : ئه‌ز حه‌ز دكه‌م تو هه‌ستیكێن من وزارۆكێن من بكه د ناڤ پاته‌یه‌كى دا وپێكڤه ڤه‌شێره ، وى گـۆتێ : باشه ! وفیـرعه‌ونى فه‌رمان دا زارۆكێن وێ ئێك ئێكه ل به‌ر چاڤان بێنه هاڤێتن د وێ مه‌نـجـه‌لـێ دا ، وگاڤا بوویه دۆرا زارۆكێ وێ یێ ساڤا ، وێ پیچه‌كێ خۆ ڤه‌كێشا ، ئینا خودێ ئه‌و زارۆك ب ئه‌زمان ئێخست ووى گـۆت : دادێ پێشڤه هه‌ڕه عه‌زابا دنیایێ ژ عه‌زابا ئاخره‌تێ سڤكتـره . (ئیمام ئەحمەد ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزت)
به‌رى ده‌ركه‌فتنێ :
ده‌مێ مه‌سه‌له گه‌هشتىیه ڤى حه‌ددى وفیـرعه‌ونى دیتى دینێ مووساى هێدى هێدى یێ دگه‌هته مالا وى ژى ، ئه‌و هندى دى ل سه‌ر دوژمناتىیا مووساى مجد بوو ، وڕژدى ل سه‌ر كوشتنا مووساى ودویكه‌فتىیێن وى كر ، ڤێ چه‌ندێ كاره‌كێ زێده سلبى ل سه‌ر گازىیا مووساى كر .. و د گه‌ل وان هه‌مى ده‌لیلان یێن خودێ داینه مووسایى ـ سلاڤ لـێ بن ـ كه‌سێ ژ دوونده‌ها ملله‌تێ وى یێ ئسرائیلى پێڤه‌تر باوه‌رى پـێ نـه‌ئـیـنـا (کتەکا کێم تێ نەبت ژ قبطییان ژی ، وەکی ژنا فیرعەونی و پسمامێ وی و خداما کچا وی ، و ئەو زەلامێ هاتی گوتییە مووسای فیرعەون دێ تە کوژت بو خو برەڤە ، ژبلی سێرەبەندێن فیرعەونی) ، ئـه‌و ژ فـیـرعـه‌ونـى ومـه‌زنـێـن ملله‌تێ وى دتـرسـان كو ب عه‌زابدانێ ئه‌و وان دسه‌ر دا ببه‌ن ، وبه‌رێ وان ژ دینێ وان وه‌رگێڕن .
ل ڤى ده‌مێ به‌رته‌نگ مووساى گـۆته ملله‌تێ خۆ : ئه‌ى ملله‌تێ من ، ئه‌گه‌ر هه‌وه باوه‌رى ب خــودێ هــه‌یــه هــویـن خــۆ ب وى پشت گه‌رم بكه‌ن ، وخـۆ بهێلنه ب هیڤییا وى ڤه ، ئه‌گه‌ر هوین د ئه‌مرێ وى دانه وگوهدارییا وى دكه‌ن .
خـودان باوه‌رێن مـلـلـه‌تـێ مووساى گوهدارییا وى كر وگـۆتن : مه خـۆ هێلا ب هـیـڤـییا خودێ ب تنێ ڤه ، ومه كارێ خـۆ هلپسارته وى ، خودایێ مه تو وان ب سه‌ر مه نه‌ئێخه ڤێجا ئه‌و چه‌نده بۆ مه ببته فتنه د دینى دا ، و ب دلـۆڤانییا خـۆ تو مه ژ ملله‌تێ كافر ژ فیـرعه‌ونى وملله‌تێ وى ڕزگار بكه .
وده‌مێ فیـرعه‌ونى ئـیـرباها خۆ ل سه‌ر خودان باوه‌ران شداندى خودێ وه‌حى بۆ مووساى وبرایێ وى هاروونى هنارت كو : هـویـن هـنـده‌ك خانییان بۆ ملله‌تێ خـۆ ل مصرێ بدانن دا بۆ هه‌وه ببنه جهێ خـۆپاراستنێ وڤه‌حه‌ویانێ ، وهوین خانییێن خـۆ بكه‌نه جـهێ كرنا نڤێژان ل ده‌مێ ترسێ ، وهوین نڤێژێن فه‌ر ل ده‌مێن وان بكه‌ن . وتو ـ ئه‌ى مووسا ـ مزگینییێ ب سه‌ركه‌فتنا مسۆگه‌ر و ب خێره‌كا مه‌زن ژ خودێ بده وان خودان باوه‌رێن گوهدارییا خودێ دكه‌ن .
مووساى زانى كو ده‌سهه‌لات وزه‌نگینىیا فیـرعه‌ونى مه‌زنـتـرین ئاسته‌نگه د ڕێكا خه‌لكى دا كو بێنه د دینێ دورست دا ؛ چونكى ئه‌و ب مالـى وطەماعكرنێ هنده‌كان د سه‌ردا دبه‌ن ، وهنده‌كان ژى ب ترساندنا ژ گرتنێ وكوشتنێ ، له‌و مووساى دوعایه‌ك ژ خودێ كر وگـۆت : خودایێ مه ته خه‌مل ومال د ژینا دنیایێ دا یێ دایه فـیـرعـه‌ونـى ومـه‌زنـێـن ملله‌تێ وى ، ڤێجا وان شوكرا ته نه‌كر ، به‌لكى وان ئه‌و مال د ڕێكا دسه‌ردابرنا خه‌لكى دا ب كارئینا ، خودایێ مه تو مالـێ وان پویچ بكه ؛ دا ئه‌و مفاى ژێ نه‌بینن ، وتو خه‌تـمـێ ل دلێن وان بده ؛ دا بۆ باوه‌رییێ فره‌هــ نه‌بن ، چونكى ئه‌و باوه‌رییێ نائینن حه‌تا عه‌زابا دژوار و ب ئێش نه‌بینن .
خودێ گـۆته مووساى: ب ڕاستى ئه‌و نفرینا هه‌وه هه‌ردووان د ده‌ر حه‌قا فیـرعه‌ونى وملله‌تێ وى ومالـێ وان دا هاته ب جهـــ ئینان ـ وئه‌و ب خـۆ مووساى نفرین دكر ، وهاروونى دگـۆت : ئامین ، له‌و نفرین بۆ هه‌ر دووان هاته پالڤه‌دان ـ ڤێجا هوین بمیننه ل سه‌ر دینێ خـۆ ، وبه‌رده‌وامییێ بده‌نه گازییا خـۆ بۆ فیـرعه‌ونى ومـلـلـه‌تـێ وى ، وهوین دویچوونا ڕێكا وى نه‌كه‌ن یێ ڕاستىیا سۆز وگه‌فا من نه‌زانت .
ده‌ركه‌رفتنا ئسرائیلییان ژ مصرێ :
مه گـۆت : خودێ فه‌رمان ل مووساى كربوو كو ئه‌و خودان باوه‌ران ژ خه‌لكێ دى یێ كافر ڤه‌ده‌ر بكه‌ت ، وئه‌و مالێن خۆ بۆ خۆ بكه‌نه ڕوووگه‌هــ وجهێ عیباده‌تى ، وده‌مێ ئانه‌هییا خودێ هاتییه سه‌ر فه‌رمان ل مووساى كر كو ئه‌و به‌نىیێن خودێ یێن خودان باوه‌ر ژ مصرێ ده‌ربێخت وبه‌ر ب عه‌ردێ پیـرۆز ڤه ل شامێ ببه‌ت ..
ودا كو ئسرائیلى مه‌سه‌لـێ ل به‌ر مصرییان به‌رزه بكه‌ن ، وان ـ وه‌كى ته‌ورات دبێژت (برێنە: سفر الخروج 12 / 35 – 39 ) ـ داخواز ژ مصرییان كر كو ئه‌و ده‌ستویرییێ بده‌نه وان كو ژ باژێڕى ده‌ركه‌ڤنه چـۆلـى دا جه‌ژنه‌كا خۆ بگێڕن ، وبۆ پـتـر به‌رزه‌كرن وان گـۆته مصرییان زێڕێن خۆ ب ئێمانه‌ت بده‌نه ف مه دا ئه‌م باش خۆ بۆ جه‌ژنێ بـخـه‌ملینین ، مصرییان داخوازا وان ب جهــ ئینا ، و ب ڤى ڕه‌نگى ئه‌و ژ باژێڕێ ( ره‌مسیس ) ـ پایته‌ختا فیـرعه‌ونى (ئەڤ باژێرە دکەفتە روژهەلاتا دەلتایا نیلی ، ل دەڤەرا (قەنطیر) و ئەڤ باژێرە یێ کو ئسرائیلییان ب زبارە بو مصرییان ئاڤاکری وەکی تەورات دبێژت پایتەختا باکوورێ بوو یا فیرعەونی) ـ ده‌ركه‌فتـن .
خودێ فه‌رمان ل مووساى كر كو ئه‌و خودان باوه‌ران ب شه‌ڤ دربێخت ، ل وى ده‌مێ چاڤێن زێره‌ڤانان ژ وان د غافل ، و ب وى دا زانین ژى كو ل سپێدێ فیرعه‌ون وله‌شكه‌رێ وى دێ ده‌نه ب دویڤ وان ڤه ، بۆ هندێ دا ئه‌و خۆ گیرۆ نه‌كه‌ن ، مووساى فه‌رمان گه‌هانده ئسرائیلییان ، ئه‌و د فه‌رمانا وى ده‌ركه‌فتـن ، وان ب شه‌ڤێ ـ و ب دزى ڤه خۆ ژ باژێڕى ڤه‌كێشا و ب لایێ ڕۆژهه‌لاتێ ڤه چوون (و مەسەلا بەرزەبوونا رێ ل بەر ئسرائیلییان حەتا وان کەلەخێ یووسفی د گەل خو بری ل دویماهییا سەرهاتییا یووسفی مە ڤەگێرایە) ، گاڤا بوویه سپێده ومصرییان ب ده‌ركه‌فتنا ئسرائیلییان زانى سوحبه‌ت گه‌هانده فیـرعه‌ونى ، فیـرعه‌ونى ئاگه‌هدارییه‌ك ل پانى ودرێژییا وه‌لاتى ڕاگه‌هاند كو : پـێـتـڤـییه لـه‌شـكـه‌ر هه‌مى كـۆم ببت دا دویماهىیه‌كێ بۆ ڤێ ده‌سته‌كا سه‌رداچووى ژ ئسرائیلییان بدانت ..
د گاڤێ دا له‌شكه‌ر د فه‌رمانا سه‌رۆكى هاتن ، وهه‌مییان پێكڤه قه‌ستا وێ ڕێكێ كر یا مووسا ودویكه‌فتىیێن وى چووینێ .
ڕۆژ ده‌هى هه‌یڤا موحه‌رره‌مێ بوو ، مووسا ب ملله‌تێ خۆ ڤه نێزیكى لێڤا ده‌ریایێ بوو .. كیژ ده‌ریایێ ؟
نه قورئانێ ونه‌حه‌دیسان ـ ناڤێ ڤێ ده‌ریایێ بۆ مه نه‌گـۆتییه ، به‌لـێ هزر پتـر بۆ هندێ دچت كو ئه‌و ده‌ریا ده‌ریایا سۆر بت . (تەورات د( سفر المزامير ) دا ( 136 / 13 ) ئاشکەرا دکەت کو ئەو دەریا دەریایا سور بوو ، هندەک دبێژن ئەو دەریایا مووسای و دویکەفتییێن خو ژێ دەربازبووین نەدەریایا سور بوو ، بەلکی هندەک گول ببون یێن دکەڤنە باکوورێ وێ .. و هندەک دبێژن دەریایا سور ل وی دەمی درێژتربوو ژ ڤێ گاڤێ ، و ئەو گولێن نوکە ل نێزیکی کەنداڤێ سویس هەین هنگێ ژ دەریایێ ب خو بوون ، هەر چاوا بت قورئان دبێژت ئسرائیلی ب موعجیزە ژ دەریایێ دەرباس بوون و ئەڤ چەندا هە ل بەر خودێ یا ب زەحمەت نینە)
گاڤا مووسا وملله‌تێ خۆ نێزیكى ده‌ریایێ بووین ، فیـرعه‌ون ب له‌شكه‌رێ خۆ ڤه نێزیكى وان بوو ، حه‌تا وه لـێ هاتى هه‌ردو لایان ئێك ودو ب چاڤ دیـتـیـن ، ترسه‌كا زێده بۆ ئسرائیلییان چێبوو ، گـۆتن : خلاس ئه‌م هاتینه گرتن ! مووساى گـۆت : نه‌خێر ، وه نینه وه‌كى هوین هزر دكه‌ن ، خودایێ من یێ د گه‌ل من ئه‌و دێ ڕێكه‌كێ بۆ من بینت .. وهه‌ر گاڤه‌كا فیـرعه‌ون وله‌شكه‌رێ خۆ پتـر نێزیكى مووساى وملله‌تێ وى دبوون ، ترسا ئسرائیلییان زێده‌تر لـێ دهات وگازى مووساى دكرن : پا كانێ ؟ ئه‌ڤه ئه‌و گه‌هشتنه مه !
د وێ ده‌لیڤه‌یا به‌رته‌نگ دا خودێ جبـریل هنارته نك پێغه‌مبه‌رێ خۆ مووساى ؛ دا فه‌رمانا خودێ بگه‌هینتێ ، وخودێ ب ڕێكا جـبـریلى وه‌حى بۆ مووساى هنارت كو : گـۆپالـێ خـۆ ل ئاڤا ده‌ریایێ بــده .. مــووسـاى فـه‌رمان ب جهـ ئینا ، ئه‌و ده‌ریایا ب فه‌رمانا خودێ تژى ئاڤ بووى هه‌ر ب فه‌رمانا خودێ د دوازده جهان ڕا هاته كه‌لاشتـن ، ودووازده ڕێك ـ ل دویڤ هژمارا ئویـجـاخێن ئسرائیلییان ـ لـێ چێبوون ، وهه‌ر پارچه‌یه‌ك وه‌كى چیایه‌كێ مه‌زن لـێ هات ، بایه‌كێ بۆش هات ئه‌و عه‌رد زوها كر .
مـوعـجـزه‌یـه‌كا مه‌زن بوو خودێ ل سه‌ر ده‌ستێ پێغه‌مبه‌رێ خۆ مووساى پـه‌یـداكـرى .. مـووسـاى فـه‌رمان ل مـلـلـه‌تێ خۆ كر كو هه‌ر بابكه‌كێ ئسرائیلییان د ڕێـكـه‌كـێ ڕا ده‌رباس بـبـت ، ئـه‌وان دا ڕێ ، هه‌ر د وان ده‌لیڤه‌یان دا فـیـرعـه‌ون ب له‌شكه‌رێ خۆ ڤه گه‌هشتنه به‌ر لێڤا ده‌ریایێ ، گاڤا وان دیتى به‌حر هاته كه‌لاشتـن وئسرائیلى تێڕا بۆرین ، ئه‌و حێبه‌تى مان ، به‌لـێ حالـێ هندێ نه‌بوو ئه‌و پسیار بكه‌ن ئه‌ڤه چیه ؟ وان ژى د نیڤا به‌حرێ دا دا ڕێ .. گاڤا ئسرائیلییان دیــتـــى فیـرعه‌ونى وله‌شكه‌رێ وى ژى دا به‌حرێ گه‌له‌ك ترسیان وهــزركـــر ئه‌و ژ فیـرعه‌ونى خلاس نابن .
مووسا وملله‌تێ خۆ به‌راهییێ ژ ده‌ریایێ ده‌رباس بوون ، وخۆ ب لایێ ڕۆژهه‌لاتا ده‌ریایێ ڕا گه‌هاند ، ل وى ده‌مى فیـرعه‌ون وله‌شكه‌رێ وى ل شوین پىیێن وان دچوون ، هه‌ڤالێن مووساى گـۆتێ : له‌زێ بكه به‌حرێ وه‌كى به‌رێ لـێ بكه ؛ دا ئه‌و نه‌گه‌هنه مه !
خودێ وه‌حى بۆ وى هنارت : ئه‌ى مووسا به‌حرێ وه‌كى وێ بهێله ؛ دا فیـرعه‌ون وله‌شكه‌رێ وى هه‌مى بێنه نیڤێ ، ونه‌ترسن خودێ دێ وان خندقینت .. ووه‌سا چـێـبـوو .
دویماهییا فیـرعه‌ونى :
گاڤا فیـرعه‌ون ودویكه‌فتىیێن وى گه‌هشتینه نیڤا به‌حرێ ، خودێ ده‌ستویرى دا ئاڤێ جاره‌كا دى بگه‌هته ئێك ، وكافران د ناڤ خۆ دا بفه‌تسینت ، هنگى فیـرعه‌ون ودویڤه‌لانكێن وى حێبه‌تى بوون ، ڕوى ب ڕوى كه‌فتنه به‌رانبه‌ر وێ ڕاستییا بۆ وان نه‌خۆش كو : خوداینییا فیـرعه‌ونى مه‌زنتـرین دره‌و بوو وان خۆ پێ خاپاندى ..
ئه‌ڤه چیه ؟ تو بێژى فیـرعه‌ون هۆسا ب ساناهى بچت ؟
د وێ ده‌لیڤه‌یێ دا بێهن ل فیـرعه‌ونى ته‌نگ بوو وبه‌ر ب مرنێ ڤه چوو ، له‌و ئه‌و بۆ خۆ ل دره‌وه‌كا دى گه‌ڕیا : ما بۆچى ئه‌و ب ده‌ڤى باوه‌رییێ ب دینێ مووساى نائینت حه‌تا ئه‌و ژى وه‌كى مووساى ژ ده‌ریایێ خلاس دبت وپشتى هنگى ئه‌وێ ب كه‌یفا خۆیه ؟! فـیـرعـه‌ونى ب ده‌نگه‌كێ بلند گـۆت : من باوه‌رى ئینا كو ژ وى خودایى پێڤه‌تر یێ ئسرائیلىیان بـاوه‌رى پـێ ئـیـنـاى چو خودایێن دى یێن حه‌ق نینن ، وئه‌ز ژ وانـم یـێـن باوه‌رى ب ته‌وحیدێ ئیناى وخـۆ ب ده‌ست خودێ ڤه به‌رداى .
ژ نوى ئه‌ى فیـرعه‌ون ؟ ژ نوى ته باوه‌رى ئینا پشتى مرن ب سه‌ر ته دا هاتى ، وبه‌رى عه‌زابا خودێ بگه‌هته ته ته گوهدارییا وى نه‌دكر ، وتو ژ وان خرابكاران بووى یێن به‌رێ خه‌لكى ژ ڕێكا وى ددا پاش !! ڤێجا پشتى تو كه‌فتىیه به‌ر مرنێ تۆبه‌كرن مفاى ناگه‌هینته ته .
( عـه‌بـدللاهـێ كوڕێ عه‌بباسى ) دبێژت : پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆت : ( ده‌مێ فیـرعه‌ونى گـۆتى : من باوه‌رى ب وى خودایى ئینا یێ ئسرائیلییان پێ ئـیـنـاى ، جبـریلى گـۆته من : ئه‌گه‌ر ته ئه‌ز دیتبام چاوا من ئاڤا ده‌ریایێ دكره ده‌ڤى ژ ترسێن هندێ دا ره‌حم ژێ بگرت) . (ئیمام ئەحمەد ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزت)
گاڤا ئـسـرائیلییان دیتى فیـرعه‌ون ل به‌ر چاڤێن وان خندقى كه‌یفا وان گه‌له‌ك هات ، به‌لـێ چونكى هێشتا هنده‌ك د ناڤ وان دا مابوون باوه‌ر نه‌دكر فیـرعه‌ون هۆسا ب ساناهى دێ مرت ، وچونكى دبت هنده‌ك د ناڤ مصرییان ژى دا هه‌بان هزر كربا فیـرعه‌ون نه‌مرییه خودێ گـۆت : ئه‌ڤرۆ ئه‌م دێ له‌شێ ته ـ ئه‌ى فیرعه‌ون ـ دانینه سه‌ر جهه‌كێ بلند ژ عه‌ردى ؛ دا هه‌چىیێ باوه‌ر نه‌كه‌ت تو یێ مرى ته ببینت ودا تو بۆ وان مرۆڤێن پشتى ته ژى دئێن ببییه عیبره‌ت ونیشان .
(بەری نوکە و دبەرپەرێ ( 99 ) ژ ڤێ کتێبێ مە گوت ل سالا ( 1898 ) زايـيـنـى لەشێ فیرعەونەکێ ل گورستانەکا باژێرێ ( طيبة ) ل مصرێ هاتە دیتن ، و پشتی هنگێ ب نەهــ دەهــ سالەکان ڤەکولین لسەر هاتنەکرن و لەشێ وی ژلایێ زانایان ڤە هاتە فەحصکرن ، و ژبەر وان شکەستن و هەرشینێن کو لسەر هەستیکێن ڤی فیرعەونی هەین زانا گەهشتنە وێ باوەرێ کو ئەڤ فیرعەونە ب مرنەکا طەبیعی نەمرییە ، بەلکی دربێن مەزن یێن ب لەشێ وی کەفتین حەتا ئەو مری ، و ل سالا ( 1975 ) زايـيـنـى وێنەیێن وی یێن فوتوغرافی هاتنە گرتن و بەلاڤکرن ، ل سەر وی بناخەیێ کو ئەڤ فیرعەونە ئەو بوو یێ ددەریایێ دا هاتییە خەندقاندن).
خودێ وه‌سا حه‌زكر كه‌له‌خێ فیـرعه‌ونى یێ مرار ب هه‌مى تڕونه‌جـمه ڤه د گه‌ل پـێـلـه‌كـا به‌حرێ هاڤێته سه‌ر عه‌ردى ، وپشتى هنگى مصرى هاتن كه‌له‌خێ وى بر .. و ب ڤـێ چه‌ندێ ناڤبڕه‌كا گرنگ ژ ژینا پێغه‌مبه‌رێ خودێ مووسایێ كوڕێ عمرانى ب دویماهى دئێت .
صه‌برا مووساى ل سه‌ر ملله‌تێ وى یێ نه‌زان :
خـودێ مـلـله‌تێ ئـسـرائـیـلـى ژ ده‌سـتـێن فـیـرعه‌ونى وده‌سته‌كا وى ڕزگاركرن و ب ڕه‌نـگـه‌كـێ پـه‌رده‌دڕ ژ ده‌ریایـێ ده‌رباس كرن ، وئسرائیلى د كتێبێن خۆ دا دبـێـژن : ئـسـرائیلى چارسه‌د وسیهــ سالان مانه ل مصرێ (برێنە : سفر الخروج 12 / 40 ) ، ژ ده‌مێ یه‌عقووب ب عه‌یال ڤه هاتییه نك یووسفى وحه‌تا مووساى ئه‌و برین . ودبێژن : هژمارا وان شه‌ش سه‌د هزار كه‌س بوون . (برێنە: سفر الخروج 12 / 37 ، ويا دیارە کو ڤێ هژمارێ ( موبالەغەكا )مەزن تێدا هەیە ، بەلکی هەر نە تشتەکێ بەرعەقلە ، وەکی دکتور موریس بوکای دبێژت).
وپشتى خلاسبوونا وان ژ ده‌ریایێ قورئان سه‌رهاتییه‌كا غه‌ریب ژ ڤى ملله‌تى ڤه‌دگوهێزت هندێ دگه‌هینت كو پێغه‌مبه‌رێ وان مووساى ـ سلاڤ لـێ بن ـ صه‌بره‌كا مه‌زن ل سه‌ر مه‌ژى هشكییا وان كێشا .
قورئان د ئایه‌تا ( 138 ) ێدا وئایه‌تێن د دویڤ ژى دا ژ سووره‌تا ( الأعراف ) بۆ مه ئاشكه‌را دكه‌ت كو پشتى ئسرائیلى ژ ده‌ریایێ ده‌رباس بووین د به‌ر ملله‌ته‌كى ڕا بـۆرین وان صه‌نه‌م دپه‌رێسـیـن وخودایێ ب حه‌ق نه‌دنیاسى ، وئه‌و ل سه‌ر ڤێ شركا خۆ دبه‌رده‌وام بوون ، گاڤا ئسرائیلییان ئه‌و دیتیـن ب دینێ وان ( موعجب ) بوون ، له‌و وان گـۆته پێغه‌مبه‌رێ خۆ : ئه‌ى مووسا بـۆ مه ژى صه‌نه‌مه‌كى چێكه دا بـۆ خۆ بكه‌ینه خوداوه‌ند ، وه‌كى كا چاوا ڤى ملله‌تى هنده‌ك صه‌نه‌م هه‌نه عیباده‌تى بـۆ دكه‌ن !
مووساى گـۆته وان : ئه‌ى ملله‌تێ من هندى هوینن هوین مه‌زنییا خودێ نزانن ، وهوین نزانن كو په‌رستـن ب تنێ بـۆ خودێیه ، هندى ئه‌ڤه‌نه یێن ل دۆر ڤان صه‌نه‌مان شركا ئه‌و دكه‌ن دێ پویچ بت ، وهندى ئه‌و كاره یێ ئه‌و دكه‌ن كو په‌رستنا وان صه‌نه‌مانه یێن كو عه‌زابا خودێ ژ وان پاشڤه لـێ ناده‌ن ئه‌گه‌ر ب سه‌ر وان دا هات ، كاره‌كێ پویچ وخراب بوویه .
ومووساى گـۆته ملله‌تێ خۆ : ئه‌رێ ژبلى خودێ ما ئه‌ز دێ داخوازا خودایه‌كێ دى بـۆ هه‌وه كه‌م كو هوین وى بپه‌رێسن ، وخودێیه یێ هوین ئافراندین ، ووى هوین ب سه‌ر هه‌مى خه‌لكێ ده‌مێ هه‌وه ئـێـخـسـتـیـنـه ب هلبژارتنا گه‌له‌ك پـێـغـه‌مـبـه‌ران ژ ناڤ هه‌وه ، وتێبرنا دوژمنێ هه‌وه ، و ب دانا ئایه‌تێن تایبه‌ت بـۆ هه‌وه ؟
ئیمام ئه‌حـمـه‌د ژ ( ئه‌بوو واقدى ) ڤه‌دگوهێزت ، دبێژت : ده‌مێ ئه‌م د گه‌ل پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ بۆ لایێ ( حونه‌ینێ ) ده‌ركه‌فتیـن ، ئه‌م د به‌ر داره‌كێ ڕا بۆرین كافران چه‌كێ خۆ پێڤه دكر ، و ل دۆرا كـۆم دبوون ، دگـۆتـنـێ : ( ذات أنواط ) مه گـۆته پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ : داره‌كا وه‌كى ڤێ بۆ مه ژى ده‌سنیشان بكه ؛ دا ئه‌م چه‌كێ خۆ پێڤه بكه‌ین ، ئینا پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆت : ( الله أكبر ! ئه‌ڤه وه‌كى وێ گـۆتنێیه یا ئسرائیلییان گـۆتییه مووساى ده‌مێ وان گـۆتى : ئه‌ى مووسا بـۆ مه ژى صه‌نه‌مه‌كى چێكه دا بـۆ خۆ بكه‌ینه خوداوه‌ند ، وه‌كى كا چاوا ڤى ملله‌تى هنده‌ك صه‌نه‌م هه‌نه عیباده‌تى بـۆ دكه‌ن ، هندى هوینن هوین دێ ل وێ ڕێ چن یا خه‌لكێ به‌رى هه‌وه لـێ چووى ) . (و ئەم دبێژین: الله أكبر ، عەینێ گوتنێیە یا ئەڤرو گەلەک ( ئيسلامخواز ) دبێژن ، دەمێ دبێژن : دڤێت ئەم وان رێکان ب کاربینین یێن بێ دین و کافر ب کار دئینن دا ئەم بشێین ململانێ دگەل وان بکەین ، هەر وەکی ئەو نزانن کو موخالەفا رێ و رێبازێن کافران ئێك ژ بناخەیێن باوەرییا مروڤێ موسلمانە).
ل به‌ر ده‌رازینكا جهێ پیـرۆز :
پـاشـى كـاروانـێ خـودان بـاوه‌ران دا ڕێ ، حـه‌تـا نـێـزیـكـى باژێڕێ پیـرۆز كو ( به‌یتولـمـه‌قدسێ ) بووى ، وئه‌و باژێڕ هنگى د ده‌ستێ ملله‌ته‌كێ كافر وزۆرده‌ست دا بوو ، قورئان د سووره‌تا ( المائدة ) دا سه‌رهاتییا چوونا مووساى د گه‌ل ملله‌تێ وى بۆ باژێڕێ پیـرۆز وزڤڕینا ئسرائیلییان ل سه‌ر پاشپانییێن وان بۆ مه ڤه‌دگوهێزت وئاشكه‌را دكه‌ت كو مووساى گـۆته ملله‌تێ خـۆ :(( ئه‌ى ملله‌تێ من هوین هه‌ڕنه عه‌ردێ پیـرۆز ـ كو به‌یتولـمـه‌قدس وده‌ور وبه‌رێن وێنه ـ یێ خودێ سۆز داى كو هوین دێ چنێ ودێ شه‌ڕێ وان كافرێن ل وێرێ كه‌ن ، وهوین ژ كرنا شه‌ڕێ د گه‌ل جه‌بابران نه‌زڤڕن ، ئه‌گه‌ر دێ خێرا دنیایێ وئاخره‌تێ ژ ده‌ست هه‌وه چت )) .
وان گـۆت : ئه‌ى مووسا ملله‌ته‌كێ ب هێز ودژوار ل وێرێ هه‌یه ، ومه شیانا شه‌ڕى د گه‌ل وان نینه ، وئه‌م نه‌شێین بچینه وێرێ هندى ئه‌و ل وێرێ بن ، ڤێجا ئه‌گه‌ر ئه‌و ژێ ده‌ركه‌ڤن ئه‌م دێ چینێ .
دو زه‌لامان (ئبن کەثیر ژ هندەک زانایێن صەحابی و تابعییان ڤەدگوهێزت کو ئەڤ هەردوو زەلامێن خودان باوەر یووشەعێ کورێ نونی بوو و کالبێ کورێ یوقەننای ــ زەلامێ مەریەما خویشکا مووسای ، و هەژییە بێژین تەورات ناڤێ بابێ وی ب ڤی رەنگی دئینت(یەفوننە) ل شوینا یوقەننای) ژ وان یێن ژ خودێ دتـرسان ، خودێ قه‌نجى دگه‌ل كربوو وان گوهدارییا خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وى دكر ، گـۆته ئسرائیلییان : هوین ب سه‌ر وان جـه‌بابـران دا د ده‌رگـه‌هـێ باژێرێ وان ڕا هه‌ڕنه ژۆر ، وه‌ك كـارئـیـنـان بــۆ ئـه‌گـه‌ران ، وئــه‌گــه‌ر هـویـن د ده‌رگـه‌هـى ڕا ب سه‌ر وان دا چوونه ژۆر هوین دێ ب سـه‌ركـه‌ڤـن ، وخــۆ بـهـێـلنه ب هیڤییا خودێ ب تنێ ڤه ، ئه‌گه‌ر هه‌وه باوه‌رى ب پێغه‌مبه‌رێ وى هه‌یه ، وهوین كارى ب شریعه‌تێ وى دكه‌ن ، به‌لـێ ملله‌تێ مووساى ئه‌وێ ل ژێر سیبه‌را فیـرعه‌ونى فێرى ڕه‌زیلییێ بووین گـوهـدارییا ڤـان خـودان بـاوه‌ران ژى نـه‌كـر ، وگـۆتـنـه مـووساى : هندى جه‌بابره ل باژێڕى بن ئه‌م قـه‌ت ناچینێ ، ڤێجا هه‌ڕه تو وخودایێ خـۆ شه‌ڕێ وان بكه‌ن ، هندى ئه‌مین ئه‌م ئه‌ها ل ڤیـرێ دێ ڕوینینه خوارێ وئه‌م شه‌ڕێ وان ناكه‌ین . مووسا ژ ڤێ گـۆتنا وان عه‌جێبگرتى بوو ، وده‌مێ وى ڕژدییا ملله‌تێ خۆ ل سه‌ر بێ ئه‌مرییا خودێ دیتى دوعا ژ خودایێ خـۆ كر وگـۆت : (( خودایێ من ! ئه‌ز دشێمه خـۆ وبرایێ خـۆ ب تنێ ، ڤێجا تو حوكمى د ناڤبه‌را مه وملله‌تێ سه‌رداچووى دا بكه )) .
خودێ د به‌رسڤێ دا گـۆته پێغه‌مبه‌رێ خـۆ مووساى : من ل سه‌ر ڤان جوهییان حـه‌رامـكـر ئـه‌و چـل سالـێـن دى بـچـنـه عه‌ردێ پیـرۆز ، ل ڤان هه‌ر چل سالان ئه‌و ل عه‌ردى سـه‌رگـه‌شـت وبـه‌رزه دێ مینن ، ڤێجا تـو ـ ئه‌ى مووسا ـ ل سه‌ر وى ملله‌تێ ژ گوهدارییا من ده‌ردكه‌ڤت ب خه‌م نه‌كه‌ڤه . و ژ به‌ر ڤى حوكمى مووساى به‌رێ ملله‌تێ خۆ ژ جهێ پیـرۆز وه‌رگێڕا وبه‌رێ وان دا ده‌شتا سینائێ ..
چل سالێن به‌رزه‌بوونێ :
دبێژن : ده‌مێ مووسا وملله‌تێ خۆ ژ مصرێ ده‌ركه‌فتین سه‌رێ بهارێ بوو وپشتى سـێ هـه‌یـڤـان ـ یـه‌عـنـى ل سه‌رێ هاڤینێ ـ ئه‌و بوو خودێ فه‌رمان دا چل سالان ئه‌و د به‌رزه‌بوونێ دا بژین ، چل سالان ئه‌و ـ بێ ئارمانج ـ ل ده‌شتێ هاتن وچوون ، جار ب ڕێڤنگى وجار ژى ب ئاكنجیبوون ..
د ڤان چل سالان دا ئه‌و جیلێ ل به‌ر سیبه‌را حوكمێ فیـرعه‌ونى فێرى ده‌ست داهێلانێ وسه‌رشۆڕییێ بووى نه‌ما ، جیله‌كێ دى یێ بێنا ئازادییێ وسه‌ربه‌ستییێ هلكێشاى هاته ب خودانكرن ، و ل سه‌ر ده‌ستێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ مووساى وبرایێ وى هاروونى فێرى خودێ ناسىیێ بوون ، و ل سه‌ر ده‌ستێ ڤى جیلى خودێ سۆزا خۆ ب جهـ ئینا وجهێ پیـرۆز ژ ده‌ستێن كافران ئینا ده‌ر وئێخسته ده‌ستێ خودان باوه‌ران .
مووساى ملله‌تێ خۆ ب لایێ ده‌شتا سینائێ ڤه بر و ل دۆرا چیایێ طوورى ئاكنجى كر ، وچونكى ملله‌تێ ئسرائیلى ـ ل وى ده‌مى ـ چێتـرینێ مرۆڤان بوون ، وهه‌ر چه‌نده خـودێ ئه‌و عوقووبه ددان ژى ، به‌لـێ ل ڤى ده‌مى خودێ زێده قه‌نجى د گه‌ل وان كرن ، ل وى ده‌مێ ڕۆژ ل هنداڤى سه‌رێ وان دشاریا خودێ عه‌ور دهنارتن دا سیبه‌رێ ل وان بكه‌ت ، وگاڤا ئه‌و ل ده‌شتێ تێهنى بووین خودێ فه‌رمان ل مووساى كر كو ئه‌و گـۆپالـێ خۆ ل كه‌ڤرى بده‌ت ووه‌ك موعجزه بۆ وى خودێ دووازده كانى ژ وى كه‌ڤرى په‌قاندن ، وگاڤا برس ب سه‌ر وان دا هاتى ب شه‌ڤێ ئه‌و دنڤستـن وسپێدێ ڕادبوون به‌رێ خۆ ددانێ ددیت گه‌زۆ وگـۆشتێ طەیران یێ كه‌فتىیه به‌ر ته‌نشتا وان ، وخودێ ئه‌ڤ قه‌نجییه د گه‌ل وان كرن بۆ خاترا هندێ كو ئه‌و گوهدارییا مووساى بكه‌ن .
وپشتى خودێ ئه‌و به‌رداینه ده‌شتا سینائێ وچونكى ئه‌و ملله‌ته‌كێ بۆش بوون وان پێتڤى ب مه‌نهه‌جه‌كى هه‌بوو ژینا خۆ ل دویڤ ب ڕێڤه ببه‌ن ، وئه‌و بوو خودێ كیتابا خـۆ یا پـیـرۆز ( تـه‌ورات ) بۆ مووساى هنارت ؛ دا بۆ ئسرائیلییان ببته مه‌نهه‌جێ ژینێ ..
هاتنه خوارا ته‌وراتێ بۆ مووساى :
ده‌مێ خودێ ڤیاى ته‌وراتێ بۆ خۆشتڤییێ خۆ مووساى بهنێرت وى فه‌رمان لـێ كر كو ئه‌و خۆ ژ خه‌لكى ڤه‌ده‌ر بكه‌ت ، وسیهـ ڕۆژان یێ ب ڕۆژى بت ، پاشى قه‌ستا ژڤانێ خودایێ خۆ بكه‌ت .
مووساى فه‌رمان ب جهــ ئینا ، خۆ ژ خه‌لكى ڤه‌ده‌ركر وبه‌رى هنگى گـۆتـه برایێ خۆ هاروونى : تو جێگرێ من به د ناڤ ملله‌تێ من دا حه‌تا ئه‌ز بزڤڕمه ڤه ، وبه‌رێ وان بده گوهدارى وپـه‌رسـتـنا خـودێ ، وتو دویكه‌فتنا ڕێكا وان نه‌كه یێن خرابكارییێ د عه‌ردى دا دكه‌ن .
پـشـتـى سـیـهــ ڕۆژ د سه‌ر مووساى ڕا بۆرین وى پرته‌كا دارى ـ وه‌كى سیواكێ ـ د ده‌ڤێ خۆ دا وبه‌رى خودێ فه‌رمانێ لـێ بكه‌ت وى له‌زكر وقه‌ستا چیایى كر بۆ ژڤانى ، و ژ به‌ر ڤێ له‌زا وى خودێ ده‌هــ ڕۆژێن دى ل ژڤانى زێده‌كرن ، وچونكى مـووساى گـۆتـبـوو ملله‌تێ خۆ پشتى سیهــ ڕۆژێن دى ئه‌ز دێ زڤڕم ، گاڤا سیهــ ڕۆژ ب دویماهى هاتین ئه‌و چاڤه‌رێیى وى مان ، وده‌مێ مووسا نه‌زڤڕى ئه‌و د ده‌ر حه‌قا وى دا ب خیلاف چوون ، هنده‌كان گـۆت : مووسا یێ مرى له‌و نه‌زڤڕى ، وهنده‌كان گـۆت : دیاره وى خودایێ خۆ یێ به‌رزه كرى ! وهنده‌كان گـۆت : صه‌برێ بكێشن خودێ چێتـر دزانت كانێ مه‌سه‌لا وى چیه .
پــشـتـى ده‌هــ ڕۆژێن ل سه‌ر ژڤانى هاتینه زێده‌كرن ژى ب دویماهى هاتین مووسا ل ژڤانى هات ، خودایێ مه‌زن ب ڕه‌نگه‌كێ ئێكسه‌ر وبێ ده‌سكاتى د گه‌ل پێغه‌مبه‌رێ خۆ مووساى ئاخفت ، مووساى دلـێ خۆ برێ كو ئه‌و خودێ ببینت له‌و وى به‌رێخۆدان ژێ خواست ، خودێ گـۆته وى : تو نه‌شێى من د دنیایێ دا ببینى ، به‌لـێ به‌رێ خۆ بده چیاى ، ڤێجا ئه‌گه‌ر من بلند خۆ نیشا دا ووى خۆ ل جهێ خۆ گـرت تو دێ من بینى ، ئینا ده‌مێ خودایێ وى خۆ بلند نیشا چیاى داى وى چیا ب عه‌ردى ڤه ڕاست كر ، ومووسا دلگرتى بوو وكه‌فت ، وده‌مێ ئه‌و ژ دلگرتنێ هشیاربووى وى گـۆت : پاكى و پیـرۆزى بـۆ ته بت ئه‌ى خودا ، هندى ئه‌زم من تـۆبــه‌یه كو پسیارا دیتنا ته د ڤێ دنیایێ دا بكه‌مه‌ڤه ، وئه‌ز ئێكه‌مین خودان باوه‌رم ب ته ژ ملله‌تێ خۆ .
خودێ گـۆت : ئه‌ى مووسا ، من ب په‌یامێن خۆ بـۆ وان مرۆڤێن تو بـۆ هنارتى تو ل ناڤ مرۆڤان یێ هلبژارتى و ب ئاخفتنا خۆ یا ئێكسه‌ر د گه‌ل ته ، ڤێجا تو وێ فــه‌رمانا مــن دایه ته بگره ، وكارى پێ بكه ، وببه ژ وان یێن شوكرا خودێ دكه‌ن ژ به‌ر په‌یاما خۆ یا وى دایه ته ، وكو ب تایبه‌تى د گه‌ل ته ئاخفتى .
و ل ڤى جهى خودێ كیتابا خۆ ته‌ورات بۆ مووساى هنارت ، و د حه‌دیسێن دورست دا هاتىیه : خودێ ته‌ورات ب ده‌ستێ خۆ نڤیسى بوو . ویا زانایه كو هه‌ر كتێبه‌كا به‌رى قورئانێ هاتییه خوارێ هه‌مى پێكڤه و ب ئێك جارێ دهاته خوار .
خـودێ دبــێـژت : مه بـۆ مووساى د ته‌وراتێ دا ژ هه‌ر تشته‌كێ ئه‌و هه‌وجه ببتێ ژ ئه‌حكامێن دینى نڤیسیبوو ، شیـره‌ت بـۆ مفا ژێ وه‌رگرتنێ وبه‌رفره‌هكرن بـۆ مه‌سه‌لا حه‌لالـى وحه‌رامى وفه‌رمان وسه‌رهاتى وبیـر وباوه‌ر وتشتێ نه‌به‌رچاڤ .
وخودێ گـۆته مووساى : ڤێجا تو ته‌وراتێ ب هێز بگره ، وفه‌رمانێ ل ملله‌تێ خۆ بكه كو كارى ب وێ بكه‌ن یا خودێ تێدا گـۆتى ؛ چونكى هه‌چییێ شریكان بـۆ خودێ بدانت ئه‌ز ل ئاخره‌تێ جهێ سه‌رداچوویان دێ نیشا وى ده‌م ، كو ئه‌و ئاگره یێ خودێ ئاماده‌كرى بـۆ وان دوژمنێن خۆ یێن ژ ڕێكا وى ده‌ركه‌فتین .
ئه‌ز دێ دلــێــن وان كه‌سان ژ تێگه‌هشتنا ئایه‌تێن مه‌زنى وشریعه‌تێ خۆ وه‌رگێڕم ئه‌وێن خۆ د سـه‌ر گـوهـدارییا من ڕا دبینن ، وبێ حه‌ق خۆ ل سه‌ر سه‌رێ خه‌لكى مه‌زن دكه‌ن ، ڤێجا ژ دفن بلندییا خۆ دویكه‌فتنا چو پێغه‌مبه‌ران ناكه‌ن وگوهدارییا وان ناكه‌ن ، وئه‌گه‌ر ئه‌ڤ دفن بلنده هه‌ر ئایه‌ته‌كا هه‌بت ببینن ژى باوه‌رییێ پێ نائینن ؛ ژبه‌ر پشتدان ودوژمناتىیا وان بـۆ خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وى ، وئه‌گه‌ر ئه‌و ڕێكا چاكییێ ببینن بـۆ خۆ ناكه‌نه ڕێك ، وئه‌گه‌ر ئه‌و ڕێكا سه‌رداچوونێ ببینن ، ئانه‌كۆ كوفرێ ، ئه‌و دێ وێ بـۆ خۆ كه‌نه ڕێك ودین ؛ ئه‌ڤه ژ به‌ر كو وان دره‌و ب ئایه‌تێن خودێ كرییه ، وئه‌و ژ هزركرن وبه‌رێخۆدانا د ڤان ئایه‌تان دا دبێ ئاگه‌هن .
وبه‌رى مووسا ژ ژ ڤانى بزڤڕت وته‌وراتێ د گه‌ل خۆ بینت ، خودێ ئه‌و ئاگه‌هداركر كو ملله‌تێ وى پشتى وى یێ خڕیاى و ( سامرى ) عیباده‌تێ گـۆلكێ یێ ب وان دایه‌كرن ..
ئسرائیلى وپه‌رستنا گۆلكا زێڕى :
ده‌مێ خودێ گـۆتییه مووساى : پشتى ته ملله‌تێ ته یێ ب په‌رستنا گـۆلكێ هاتییه جه‌ڕباندن ، وسامرى ئه‌و یێن د سه‌ر دا برین ، مووسا ب خه‌م وقه‌هر ڤه زڤڕى نك ملله‌تێ خـۆ ، وگـۆته وان : ئه‌ى ملله‌تێ من ما خودایێ هه‌وه ژڤانه‌كێ باش نه‌دابوو هه‌وه كو ئه‌و ته‌وراتێ بینته خوارێ ؟ ئه‌رێ ڤێجا ژڤان ل به‌ر هه‌وه درێژ بوو وهوین ژێ بێ هیڤى بوون ، یان هه‌وه ڤیا هوین كاره‌كى بكه‌ن غه‌زه‌با خودایێ هه‌وه ب سـه‌ر هه‌وه دا بینت ، ڤێجا هوین ل ژڤانێ من نه‌هاتن وهه‌وه په‌رستنا گـۆلـكـێ كر ، وهه‌وه پێگیـرى ب فه‌رمانێن من نه‌كر ؟
وان گۆت : ئه‌ڤا مـه كرى مه نـه ب دلـێ خـۆ كرییه ، بارێن گونه‌هێن مه ژ به‌ر وى چه‌كێ مه ژ مصرییان وه‌رگرتى و د گه‌ل خۆ ئیناى ل مه هاتبوونه كرن ، ڤێجا مه ب فه‌رمانا ( سامرى ) ئه‌و چه‌ك هه‌مى هاڤێته د كـۆركه‌كا ئاگرى دا ، وهه‌ر وه‌سا سامـرى ژى ئـه‌و مـسـتـا ئاخـێ یا وى ژ بـنـێ پییێ هه‌سپێ جبریلى هلگرتى ڕۆژا ئه‌م ژ ده‌ریایێ ده‌رباس بـوویـن و د گـه‌ل خـۆ ئـیـنـاى ، وى ئه‌و ژى هاڤێته د وێ كـۆركێ دا ، و ژ وى چه‌كێ حه‌لاندى سامرى بۆ په‌یكه‌رێ گـۆلكه‌كێ بۆ مه چێكر ده‌نگێ چێلان ژێ دهات ، ووى گـۆته مه : ئه‌ڤه خودایێ هه‌وه وخودایێ مووسایه ، به‌لـێ مووساى یێ ژبـیـر كرى ! وهه‌ر چه‌نده هاروونى ـ به‌رى مووسا بزڤڕت ژى ـ گـۆتـبـوو ئسرائیلییان : ئه‌ى ملله‌تێ من ، هوین ب ڤێ گـۆلكێ یێن هاتینه جه‌رباندن ؛ دا خودان باوه‌رێ هه‌وه پێ ژ كافرى ئاشكه‌را ببت ، وهندى خودایێ هه‌وه یه خودایه‌كێ پـڕدلـۆڤـانـه ڤێجا هوین د وى تشتى دا یێ ئه‌ز به‌رێ هه‌وه دده‌مێ دویكه‌فتنا من بكه‌ن ، وگوهدارییا فه‌رمانا من بكه‌ن .
به‌لـێ ئسرائیلییێن گـۆلك په‌رێس گـۆته هاروونى : ئه‌م دێ هه‌ر مینیـن گۆلكێ په‌رێسین حه‌تا مووسا دزڤڕته نك مه .
گاڤا مووسا هاتى ودیتى پشكه‌كا مه‌زن ژ ملله‌تێ وى یێن بووینه دویكه‌فتىیێن سامرى د پـه‌رسـتنا گـۆلكێ دا وئه‌و ده‌پێن ته‌ورات ل سه‌ر هاتییه نڤیسین ل عه‌ردى دان و ـ ب عێجزى ڤه ـ گـۆته برایێ خۆ هاروونى : ئه‌و چ تشت بوو نه‌هێلاى تو وان بهێلى وبگه‌هییه من ده‌مێ ته دیتى ئه‌و ژ دینێ خۆ ده‌ركه‌فتین ووان په‌رستنا گۆلكێ كرى ؟ ئه‌رێ ته گوهدارییا من د وى تشتى دا نه‌كر یێ من فه‌رمان پێ ل ته كــرى كو تو پشتى من بكه‌ى ؟ پاشى مووساى سه‌ر وڕیهێن هاروونى گرتن وكێشان .. هاروونى گـۆتێ : كوڕێ ده‌یكا من ! تو سه‌ر وڕیهێن من نه‌كێشه ، هندى ئه‌ز بووم ئه‌ز دترسیام ـ ئه‌گه‌ر وان بهێلم وبێمه نك ته ـ تو بێژى : ته دوبــه‌ره‌كـى ئێخسته ناڤ ئسرائیلییان ، وته ب شیـره‌تا من نه‌كر وباش چاڤدێرى ل وان نه‌كر .
مووساى گـۆته سامرى : ئه‌ى سامرى مه‌سه‌لا ته چیه ؟ وبۆچى ته ئه‌ڤ كاره كر ؟
سامرى گـۆت: تشتێ وان نه‌دیتى ـ كو جبـریله سلاڤ لـێ بن ـ من ل سه‌ر پشتا هه‌ســپـى دیتبوو ، ده‌مێ ئه‌م ژ ده‌ریایێ ده‌ركه‌فتین وفیـرعه‌ون وله‌شكه‌رێ وى خندقین ، ڤێجا من مسته‌ك ژ وێ ئاخا ل جهێ پیێ هه‌سپێ جبریلى هلگرت ، ومن ئه‌و هاڤێته سه‌ر وى چه‌كێ من گـۆلك ژێ چێكرى ، ئه‌و بۆ جه‌رباندن وفـتـنـه بـوو گــۆلـكـه‌كا ب ده‌نگ ، وهۆسا نه‌فسا من یا فه‌رمانێ ب خرابییێ دكه‌ت ئه‌ڤ كاره ل به‌ر من شرینكر .
وپشتى ڤێ ئعتـرافا وى مووساى گـۆتێ : دێ هه‌ڕه هندى تویى د ژینا خۆ دا تو دێ یێ هاڤێتى بى ، وهه‌ر كه‌سه‌كێ تو ببینى دێ بێژییێ : نه ئه‌ز ده‌ست دكه‌مه كه‌سێ ونه كه‌س ده‌ست دكه‌ته من (یەعنی ئێشەکا جلدی دێ ئێتە تە ، و دەرمانێ تە ئەوە نە تو دەست بکەیە کەسێ و نەکەس دەست بکەتەتە) ، وهندى تویى ژڤانه‌ك بۆ عه‌زابدانا ته هه‌یه ، خودێ وى ژڤانى هه‌ر دێ پێك ئینت ، وتو دێ بینى ، وتو به‌رێ خـۆ بده خودایێ خۆ یێ ته په‌رستـن بۆ كرى ئه‌م دێ وى سۆژین ، پاشى دێ هویركێ وى ب ده‌ریایێ وه‌ركه‌ین .
پاشى مووساى ب فه‌رمانا خودێ گـۆته ملله‌تێ خۆ : ئه‌وێن په‌رستنا گـۆلكێ نه‌كرى دڤێت وان بكوژن یێن په‌رستنا گـۆلكێ كرى .. ووان ئه‌ڤ حوكمه ب جهــ ئینا !
وده‌مێ كه‌ربا مووساى داهاتى ، وى ئه‌و ده‌پ ـ یێن ته‌ورات ل سه‌ر هاتییه نڤیسیـن ـ ژ عه‌ردى هلگرتن پشتى كو هاڤێتین ، وئاشكه‌راكرنا حه‌قییێ ودلـۆڤانییێ بـۆ وان یێن ژ خودێ وعه‌زابا وى دتـرسن د وان ده‌پێن ته‌وراتێ دا هـه‌بوویه ، ومووساى گـۆته ملله‌تێ خۆ : ئه‌ڤه ئه‌و مه‌نهه‌جه یێ خودێ بۆ هه‌وه هنارتى ؛ دا هوین ل دویڤ بچن .
وان گـۆت : دێ سه‌حكه‌ینێ .. ئه‌گه‌ر یێ ب ساناهى بت دێ ل دویڤ چین ، وئه‌گه‌ر یێ ب زه‌حمه‌ت بت بۆ مه بگوهۆڕه !!
د ئه‌نجامێ ڤێ گـۆتنا وان دا خودێ چیا ڕاكره هنداڤى سه‌رێ وان ، مووساى گـۆت : یان هوین دێ پێگیـرییێ پێ كه‌ن یان خودێ غه‌زه‌بێ دێ ل هه‌وه كه‌ت ، وگاڤا بوویه مـجــدى وان ســـه‌رێـــن خـۆ بۆ خودێ دانانه عه‌ردى وگـۆتن : ئه‌م ب شریعه‌تێ خودێ دڕازینه .
تـۆبه‌كرن ژ گونه‌ها شركێ ونه‌گوهدارییێ :
پشتى ڤێ چه‌ندێ مووساى ژ ملله‌تێ خۆ خواست كو ئه‌و تـۆبێ ژ ڤێ گونه‌ها مه‌زن بـكـه‌ن ، ودا تـۆبا وان قه‌بویل ببت ، مووساى گـۆته وان : حه‌فتێ زه‌لامێن زانا وچاك ژ خۆ هلبژێرن بلا د گه‌ل من بێن دا ل ژ ڤانێ خودێ بچین وداخوازا ژێبـرنا گونه‌هان بۆ هه‌وه ژ خودێ بكه‌ین ، وپشتى وان فه‌رمانا مووساى ب جهــ ئیناى ، مووساى گـۆته وان حه‌فتێ زه‌لامان : خۆ پاقژ بكه‌ن وڕۆژییان بگرن ، وخۆ ئاماده بكه‌ن ، چى گاڤا خودێ ده‌ستویرییا چوونێ دا مه ئه‌م دێ چین .
وگاڤا خودێ ده‌ستویرى داى مووساى حه‌فتێ زه‌لامێن باشێن ملله‌تێ خـۆ د گه‌ل خۆ برن وهه‌مى پێكڤه ده‌ركه‌فته طوورێ سینائێ بـۆ وى ده‌م وژڤانى یێ خودێ دایه وى ، گاڤا ئه‌و هاتینه وى جهى یێ خودێ بۆ ده‌سنیشان كرى وان زه‌لامێن ئـسـرائـیـلـییـان گـۆت : ئـه‌ى مووسا ! ئه‌م باوه‌رییێ ب ته نائینین حه‌تا ئه‌م خودێ ب چاڤ نه‌بینین ، تو د گه‌ل وى ئاخفتى ، ڤێجا وى نیشا مه بده . (ئەڤە گوتنا چاکێن وان بوو ، ڤێجا هزر بکەن نەباشێن وان دچاوا بوون)
ئینا ڤه‌له‌رزینا دژوار ئه‌و هه‌مى گرتن ومرن ، مووسا ڕابووڤه ودوعا ژ خودێ كرن وگـۆت : خودایێ من ، ئه‌ز دێ چ بێژمه ئسرائیلییان ئه‌گه‌ر ئه‌ز زڤڕیمه نك وان ، وته باشێن وان هـه‌مـى مـرانـدن ؟ ئه‌گه‌ر ته ڤیابا به‌رى نوكه تو دا وان هه‌مییان ومن ژى د گـه‌ل دا مـریـنـى ، وئه‌ڤه ل سه‌ر من یا ب ساناهیتـر بوو ، ئه‌رێ تو دێ مه تێ به‌ى ژ به‌ر وى كارێ بێ فامێن مه كرى ؟ ئه‌ڤ كارێ ملله‌تێ من كرى ده‌مێ گـۆلك په‌رێسى هه‌ما جه‌ڕباندنه‌ك بـۆ ته ئه‌و پێ جه‌ڕباندین ، یێ ته بڤێت ژ به‌نییێن خۆ تو وى پێ به‌رزه دكه‌ى ، ویێ ته بڤێت تو وى پێ دئینیه سه‌ر ڕێ ، تو سه‌ركار وپشته‌ڤانێ مه‌یى ، ڤێجا تو گونه‌هێن مه ژێ ببه ، ودلـۆڤانىیێ ب مه ببه ، و توچێتــرینێ وانى یێن لێبـۆرینێ دكه‌ن ، وگونه‌هان ڤه‌دشێرن ، وتو مه بكه ژ وان یێن ته كریارێن چاك د دنیایێ وئاخره‌تێ دا بـۆ نڤیسین ، هندى ئه‌مین ئه‌م ب په‌شێمانى وتۆبه‌كرن ڤه ل ته دزڤڕین .
خـودێ گـۆتـه مـووسـاى : عـه‌زابـا خـۆ ئـه‌ز دێ ده‌مـه بـه‌ر وى یێ من بـڤـێـت ژ چێكرییێن خۆ ، وه‌كى من دایه به‌ر ئه‌وێن هه‌ر ژ ملله‌تێ ته ، ودلـۆڤانییا من چێكرى هه‌مى ڤه‌گرتینه ، ڤێجا ئه‌ز دێ وێ بـۆ وان نڤیسم یێن ژ خودێ وعه‌زابا وى دتـرسن ، وفه‌رمانێن وى ب جهــ دئینن وخۆ ژ بێ ئه‌مرییا وى دده‌نه پاش ، وئه‌وێن باوه‌رییێ ب ته‌وحیدێ وده‌لیلێن وێ دئینن ، ئه‌ڤێ دلـۆڤانییێ ئه‌ز دێ بـۆ وان نڤیسم یێن ژ خودێ دتـرسن وخۆ ژ بێ ئه‌مرییا وى دده‌نه پاش ، ودویكه‌فتنا وى پێغه‌مبه‌رێ نه‌خوانده‌ڤا دكه‌ن ، كو موحه‌ممه‌ده سلاڤ لـێ بن ، یێ به‌حس وسالـۆخه‌تێ وى ل نك خۆ د ته‌وراتێ وئنجیلێ دا نڤیسى دبینن ، ئه‌و فه‌رمانێ ب ته‌وحیدێ وهه‌ر باشییه‌كا هه‌بت ل وان دكه‌ت ، وبه‌رێ وان ژ شركێ ونه‌گوهدارییێ وهه‌ر تشته‌كێ خراب دده‌ته پاش ، وتشتێن پاقژ ژ خوارن وڤه‌خوارن وماره‌كرنێ بـۆ وان حه‌لال دكه‌ت ، وتشتێن پیس بـۆ وان حه‌رام دكه‌ت ، ووى بارێ گران یێ كو ل وان هاتییه كرن ژ سه‌ر وان ڕادكه‌ت ، ڤێجا ئه‌وێن باوه‌رى ب پێغه‌مبه‌رێ نه‌خوانده‌ڤا موحه‌ممه‌دى ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئیناى ، وبهایێ وى مه‌زنكرى وپشته‌ڤانییا وى كرى ، ودویكه‌فتنا وێ قورئانێ كرى یا بـۆ وى هاتییه خوارێ ، وكار ب سوننه‌تا وى كرى ، ئه‌و ئه‌ون یێن ئه‌و سۆز ب ده‌ست خۆ ڤه ئیناى یا خودێ دایه به‌نییێن خۆ یێن خودان باوه‌ر .
مووسا د گه‌ل خدرى :
دیسا ژ وان سه‌رهاتییان یێن د ژینا مووسا پێغه‌مبه‌رى دا ـ سلاڤ لـێ بن هه‌ین وقورئانێ بۆ مه ڤه‌گوهاستین ، سه‌رهاتییا وى بوو د گه‌ل وى زه‌لامێ خودێ زانین دایێ ئه‌وێ دبێژنێ : ( خضر ) . (دحەدیسێن دروست دا هاتییە کو خضر ناسناڤێ وی بوو ، چونکی دەمێ ئەو ل جهەکێ هشک دروینشت ئەو جهــ کەسک دبوو ، وەکی ئەحمەد و ترمذی و ئبن حببان ژ ئەبوو هورەیرەی ڤەدگوهێزن).
ل ده‌سپێكێ دێ بێژین : زانا ب خیلاف چووینه كانێ خدر كى بوو ، و چ بوو وزانایـێ ناڤـدار ( ئـبـن كه‌ثیر ) گـه‌لـه‌ك گـۆتـن وبـۆچـوونان د ڤـێ ده‌ربـاره‌یـێ دا ڤه‌دگوهێزت (دکتێبا خودا ( البداية والنهاية ) د بەرگێ ئێکێ دا) ، ودبت گـۆتنا ژ هه‌مییان دورستـتـر ئه‌و بت مرۆڤ بێژت : خدر پێغه‌مبه‌ره‌ك بوو ژ پێغه‌مبه‌رێن خودێ ؛ چونكى ئه‌و كارێ وى كرى هه‌مى هندێ دگه‌هینت كو وه‌حى ژ نك خودێ بۆ وى دهات ، وچو ڕاستى بۆ وێ گۆتنێ نینه ئه‌وا دبێژت : خدر هه‌ر وهه‌ر یێ زێندییه چونكى وى ژ ئاڤا حه‌یاتێ ڤه‌خوار بوو .
سه‌رهاتییا مووساى د گه‌ل ڤى مرۆڤى سووره‌تا ( الكهف ) بۆ مه ڤه‌دگوهێزت ، وئه‌م ل ڤێرێ ده‌قا ڤێ سه‌رهاتییێ وه‌كى د قورئانێ دا هاتى دێ ڤه‌گوهێزین ، ئایه‌تێن سووره‌تا ( الكهف ) دبێژن : تو [ ئه‌ى موحه‌ممه‌د ] به‌حسێ هندێ بكه ده‌مێ مووساى گـۆتییه خزمه‌تكارێ خـۆ [ یووشه‌عێ كوڕێ نوونى ] : ئه‌ز دێ هه‌ر چم حه‌تا بگه‌همه وى جهى یێ هه‌ردو ده‌ریا لـێ دگـه‌هـنـه ئێك، یان ئه‌ز دێ ده‌مه‌كێ درێژ چم حه‌تا بـگـه‌هـمـه وى به‌نییێ چاك ؛ دا ئه‌ز ژ وى فێر ببمه وێ زانینێ یا كو ل نك من نه‌هه‌ى .. و د ئه‌گه‌را ڤێ ده‌ركه‌فتنێ دا پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ دبێژت :( ڕۆژه‌كێ مووسا د ناڤ ئسرائیلییان دا ڕابووڤه ، خوتبه‌ك خواند ، ئینا پسیار ژێ هاته كرن : كیژ مرۆڤ ژ هه‌مییان زاناتره ؟ وى گۆت : ئه‌ز ! ئینا خودێ ل وى گرت ؛ چونكى وى نه‌گـۆت : خودێ دزانت ، وخودێ وه‌حى بۆ هنارت كو من عه‌بده‌كێ هه‌ى یێ ل وى جهى یێ هه‌ردو ده‌ریا دگه‌هنه ئێك ژ ته زاناتره ) . (بوخاری ڤێ حەدیسێ ژ عەبدوللاهێ کورێ عەبباسی ڤەدگوهێزت)
ئایه‌ت دبێژن : ومووساى وخزمه‌تكارێ وى دا ڕێ ، وده‌مێ ئه‌و گه‌هشتینه جهێ هه‌ردو ده‌ریا لـێ دگه‌هنه ئێك (دقورئانێ و حەدیسان دا نەهاتییە کانێ ئەڤ جهە دکەڤیتە کیڤە ، و دبت مەخسەد پێ ئەو جهــ بت یێ کەنداڤێ (عەقەبە و سویس) دگەهنە ئێک ددەریایا سور دا) هه‌ردو ل نك كه‌ڤرى ڕوینشتـن ، ووان ئه‌و نه‌هنگێ خـۆ ژ بیـركر یێ فه‌رمان ل مووساى هاتییه كرن كو وى بۆ قویتى د گه‌ل خۆ ببه‌ت ، ویووشه‌عى ئه‌و دانابوو د عه‌لبه‌كێ دا ، ڤێجا نه‌هنگ زێندى بووبوو وخۆ هاڤێتبوو د ده‌ریایێ دا ، ووى ڕێكه‌كا ڤه‌كرى بۆ خۆ د ده‌ریایێ دا گرتبوو ، وده‌مێ ئه‌و ژ وى جهى چووین یێ وان نه‌هنگ لـێ ژ بیـركرى ومووسا ب برسێ حه‌سیا ، وى گۆته خزمه‌تكارێ خۆ : فراڤینا مه بۆ مه بینه ، ب ڕاستى مه د ڤێ سه‌فه‌را خۆ دا وه‌ستیان دیت .
خزمه‌تكارێ وى گـۆتێ : ئه‌رێ ل بیـرا ته‌یه ده‌مێ ئه‌م چووینه نك وى كه‌ڤرى یێ مه بێهنا خۆ ل نك ڤه‌داى ؟ من ژ بیـركربوو ئه‌ز مه‌سه‌لا نه‌هنگى بۆ ته بێژم ، وهه‌ما شه‌یتانى ژ بیـرا من بربوو ئه‌ز مه‌سه‌لا وى بۆ ته بێژم ، هندى نه‌هنگه ل وێرێ ب رح كه‌فتبوو ، وخۆ هاڤێتبوو د ده‌ریایێ دا ، ووى ڕێكه‌ك بۆ خۆ تێدا كربوو ، ومه‌سه‌لا وى یا عه‌جێب بوو .
مووساى گـۆت : ئه‌وا چێ بووى ئه‌و بوو یا مه دخواست ، وئه‌و نیشانه‌كه بۆ من ئه‌ز پێ ب جهێ به‌نییێ چاك بكه‌ڤم ، ئینا هه‌ردو ل شوین پییێن خۆ زڤڕین حه‌تا گه‌هشتینه جهێ كه‌ڤر لـێ .. وان ل وێرێ به‌نییه‌كێ چاك ژ به‌نییێن خودێ ـ كو خدره سلاڤ لـێ بن ـ دیت .
مووساى سلاڤ كرێ ، وگـۆتێ : ئه‌رێ دێ ده‌ستویرییێ ده‌ى كو ئه‌ز ب دویڤ ته بكه‌ڤم ؛ دا تو هنده‌كێ ژ وێ زانینا خودێ نیشا ته داى نیشا من بده‌ى كو ئه‌ز پێ سه‌رڕاست ببم ومفاى ژێ وه‌ربـگـرم ؟
خدرى گـۆتێ : هندى تویى ـ ئه‌ى مووسا ـ تو نه‌شێى بێهنا خـۆ ل سه‌ر دویكه‌فتن وهــه‌ڤـالینییا من فره‌هــ بكه‌ى ، وچاوا تو دێ شێى بێهنا خۆ ل سه‌ر وان تشتان فره‌هـ كه‌ى یێن كو ئه‌ز دێ كه‌م وئه‌و ل به‌ر ته دبه‌رزه ژ وان یێن خودێ نیشا من داین ؟
مووساى گۆتێ : ئه‌گه‌ر خودێ حه‌ز بكه‌ت تو دێ من بینى یێ بێهن فره‌هــ ل سه‌ر وى تشتێ ئه‌ز دێ ژ ته بینم ، وئه‌ز د تشته‌كى دا بێ ئه‌مرییا ته ناكه‌م .
ئـیـنا خدر ل به‌ر هات وگـۆت : پا ئه‌گه‌ر ته هه‌ڤالینىیا من كر تو پسیارا تشته‌كێ ل به‌ر ته ئالۆز بت ژ من نه‌كه ، حه‌تا ئه‌ز ب خۆ وى تشتێ ل به‌ر ته نه ئاشكه‌را بێژم بێى تو پسیار بكه‌ى .
ووان ده‌ست ب ڕێڤه‌چوونا ل سه‌ر لێڤا ده‌ریایێ كر (و ژ ئایەتان دئێتە زانین کو خزمەتکارێ مووسای پاشدا زڤری بوو و نەمابوو دگەل وان) ، وگه‌مییه‌ك د به‌ر وان ڕا بۆرى ، وان داخواز ژ خودانان كر كو وان سویار كه‌ن ، ڤێجا ده‌مێ ئه‌و سویار بووین خدرى ده‌په‌ك ژ گه‌مییێ ڤه‌كر وئه‌و كونكر ، مووساى گـۆتێ : ئه‌رێ ته گه‌مى كونكر ؛ دا خه‌لكێ وێ بـخندقینى ، ووان بێ كرێ ئه‌م یێن هلگرتین ؟ ب ڕاستى ته كاره‌كێ كرێت كر . خدرى گـۆتێ : ل سه‌رى من گـۆتبوو ته: هندى تویى تو نه‌شێى بێهنا خـۆ ل سه‌ر هه‌ڤالینییا من فره‌هــ بكه‌ى !
مووساى بۆ عوزر ڤه‌خواستنێ گـۆت : ل مـن نـه‌گـره كو من شه‌رتێ ته د گه‌ل خۆ ژ بیـركرى ، وتو د نیشادانێ دا باره‌كێ گران نه‌دانه سه‌ر ملێن من ، و ب نه‌رمى سه‌ره‌ده‌رییێ د گــه‌ل مــن بـكـه . ئینا خدرى عوزرا وى قه‌بویلكر ، پـاشـى هـه‌ردو ژ گه‌مییێ ده‌ركه‌فتـن ، و ل وى ده‌مێ ئه‌و ل سه‌ر لێڤا ده‌ریایێ دچوون وان كوڕكه‌ك دیت د گه‌ل زارۆكان یارى دكرن ، ئینا خدرى ئه‌و كوشت ، مووساى ب ڤێ چه‌ندێ نه‌خۆش بوو وگـۆت : چاوا ته نه‌فسه‌كا پاقژ وبێ گونه‌هــ كوشت ، ووى كه‌س نه‌كوشت بوو كو هێژاى كوشتنێ ببت ؟ ب ڕاستى ته كاره‌كێ كرێت ومه‌زن كر .
خدرى بۆ بیـرئینان ولۆمه‌كرن گۆته مووساى : ئه‌رێ ما من نه‌گۆتبوو ته تو نه‌شێى بێهنا خۆ ل سه‌ر وان كریارێن من یێن ته چو زانین پێ نه فره‌هــ بكه‌ى ؟
مووساى گـۆته وى : ئه‌گه‌ر پشتى ڤێ جارێ من پسیارا تشته‌كى ژ ته كر تو من بهێله وهه‌ڤالینییا من نه‌كه ، تو بوویه خودان عوزر وته د ده‌رحه‌قا من دا ته‌خسیـرى نه‌كرییه ؛ چونكى ته گـۆتبوو من : تو نه‌شێى صه‌برێ د گه‌ل من بكێشى .
ومووساى وخدرى دا ڕێ حه‌تا گه‌هشتینه نك خه‌لكێ گونده‌كى ، ئینا وان داخوازا خوارنێ ژ وان كر ، به‌لـێ خه‌لكێ وى گوندى ل به‌ر نه‌هاتن كو وان مێڤان بكه‌ن ، وان دیواره‌ك ل وێرێ دیت خوار بووبوو ونێزیك بوو بهه‌ڕفت ، ئینا خدرى ئه‌و ڕاستكر ، مووساى گـۆتێ : ئه‌گه‌ر ته حه‌زكربا تو دا سه‌را ڤى كارى كرێیه‌كێ وه‌رگرى دا ئه‌م خوارنێ بۆ خۆ پێ كڕین ماده‌م وان ئه‌م مێڤان نه‌كرین .
خدرى گـۆته مووساى : ئه‌ڤه ده‌مێ ژێكڤه‌بوونێ یه د ناڤبه‌را من وته دا ، ئه‌ز دێ بۆ ته به‌حسێ وان كریارێن خۆ كه‌م یێن ته پێ نه‌خۆش بووى ، وتو نه‌شیاى بێهنا خـۆ ل سه‌ر فره‌هــ بكه‌ى وپسیارا وان نه‌كه‌ى .. هندى ئه‌و گه‌مى بوو یا من كونكرى ئه‌و یا هنده‌ك هه‌ژاران بوو وان د ده‌ریایێ دا كار بۆ خۆ پێ دكر وڕزقێ وان ژێ دهات ، ڤێجا من ڤیا ئه‌ز ب وێ كونكرنێ گه‌مییێ عــێــبـــه‌لـــۆ بكه‌م ؛ چونكى ل به‌راهییا وان مه‌لكه‌ك هه‌بوو هه‌ر گه‌مییه‌كا دورست یا هه‌با ب زۆرى ژ خودانان دستاند ، وئه‌و كوڕكێ من كوشتى مرۆڤه‌كێ كافر بوو ، ودایك وبابێن وى د خودان باوه‌ر بوون ، ڤێجا ئه‌م ترساین ئه‌گه‌ر ئه‌و كوڕ بمینته زێندى ئه‌و به‌رێ دایبابێن خۆ بده‌ته كوفرێ وسه‌رداچوونێ ؛ چــونكى وان گه‌له‌ك حه‌ز ژ وى دكر وپێتڤى پێ هه‌بوو ، ڤێجا مه ڤیا خودێ ئێكێ ژ وى چاكتـر و ب ڕه‌حـمتـر بده‌ته دایبابێن وى ، وئه‌و دیوارێ من خواربوونا وى ڕاستكرى ئه‌و یێ دو كوڕكێن ئێتیم بوو ل وى باژێرى یێ دیوار لـێ ، و د بن وى دیوارى ڤه خزینه‌یه‌كا ژ زێڕ وزیڤى یا وان هه‌ر دووان هه‌بوو ، وبابێ وان زه‌لامه‌كێ چاك بوو ، ڤێجا خودایێ ته ڤیا ئه‌و هه‌ردو مه‌زن ببن و ب هێز بكه‌ڤن ، وئه‌و خزینه‌یا خـۆ ده‌ربێخن ، ئه‌ڤه ژ دلـۆڤانییا خودایێ ته بوو ب وان ، وئه‌و هه‌مى كریارێن ته دیتین من كرین ئه‌ى مووسا من ژ نك خـۆ نه‌كرینه ، به‌لكى من ب فه‌رمانا خودێ ئه‌و كرن ، ئه‌وا هه یا من ئه‌گه‌رێن وێ بۆ ته دیاركرین ئه‌و دویماهییا وان كارانه یێن ته نه‌شیاى تو بێهنا خـۆ ل سه‌ر فره‌هــ بكه‌ى وپسیار ژێ نه‌كه‌ى .
سه‌رهاتییا قاروونى :
سه‌رهاتییا قاروونى وسه‌رداچوونا وى ژ به‌ر زه‌نگینى وده‌وله‌مه‌ندییێ ئێك ژ وان سه‌رهاتییانه یێن كو ره‌فتارێ مرۆڤێن خودان مال وبێ ئیمان بۆ مه به‌رچاڤ دكه‌ت ، له‌و خودێ د سووره‌تا ( القصص ) دا ب ڕه‌نگه‌كێ تایبه‌ت ئه‌ڤ سه‌رهاتییه بۆ مه ڤه‌گێڕا ..
( قاروون ) مرۆڤه‌كێ ئسرائیلى بوو ، وهنده‌ك دبێژت : پسمامێ مووساى ب خۆ بوو ، ئێك ژ وان مرۆڤان بوو یێن كو خودێ ماله‌كێ مه‌زن دایێ ، وشوینا ئه‌و شوكرا خودێ سه‌را ڤێ نعمه‌تێ بكه‌ت ، ئه‌و ڕابوو ( طوغیان ) ب مالـێ خۆ كر ، كا چاوا فـیـرعـه‌ونـى وهامانـى ( طوغیان ) ب هێزا خۆ كر ، له‌و خودێ د دو جهان دا ژ قورئانێ ملێ وى دا د گه‌ل ملێ فیـرعه‌ونى وهامانى ، وئاشكه‌را كر كو ل ئاخره‌تێ دویماهییا وان هه‌ردووان دێ ئێك بت . (د سوورەتا ( العنكبوت ) دا ئایەتا 39 ، وسوورەتا ( غافر ) ئايەتا 23 ).
ئایه‌تێن سووره‌تا ( القصص ) به‌حسێ قاروونى دكه‌ن ودبێژن : ئه‌و ژ ملله‌تێ مووساى بوو ـ سلاڤ لـێ بن ـ و ژ به‌ر مال وزه‌نگینییا خۆ ئه‌و د سه‌ر پییێ خۆ دا چوو ووى خۆ ل سه‌ر وان مه‌زن كر ، وخودێ ژ گه‌نجینه‌یێن مالـى تشته‌كێ مه‌زن دابوو وى ، حه‌تا وێ ده‌ره‌جێ هژماره‌كا مرۆڤێن ب هێز نه‌دشیان به‌س كلیلێن گه‌نجینه‌یێن وى هلگرن ..
ملله‌تێ وى گـۆتێ : كه‌یفا خـۆ ب وى مالـى نه‌ئینه یێ ته هه‌ى ، هندى خودێیه حه‌ز ژ وان ناكه‌ت یێن به‌تران دبن وشوكرا وى نه‌كه‌ن سه‌را قه‌نـجـییێن وى ، وتو ب وى مالـێ خودێ دایه ته خێرا ئاخره‌تێ بۆ خۆ بـخـوازه ، كو د دنیایێ دا گـوهـدارییا خـودێ بكه ، وتو بارا خـۆ ژ دنیایێ ژى ژ بیـر نه‌كه ، كو خۆشىیێ ب تـشـتـێ حه‌لال ببه‌ى بێ زێده‌گاڤى ، وتو ب دانا خێران قه‌نجییێ د گه‌ل خه‌لكى بكه ، هه‌ر وه‌كى خودێ ب ڤى هه‌مى مالـى قه‌نـجـى د گه‌ل ته كرى ، ووى تشتێ خودێ ل سه‌ر ته حه‌رامكرى ژ ته‌عدایییا ل سه‌ر خه‌لكى تو نه‌كه ، هندى خودێیه حه‌ز ژ خرابكاران ناكه‌ت .
قاروونى گـۆته وان مرۆڤان یێن شیـره‌ت لـێ كرى ژ ملله‌تێ وى : هه‌ما ژ به‌ر وێ زانین وشیانا من هه‌ى ئه‌ڤ هه‌مى گه‌نجینه یێن بۆ من هاتینه دان ..
هـــه‌ر وه‌كـــى وى نـه‌زانیبوو كو خودێ ژ ملله‌تێن به‌رى وى هنده‌كێن ژ وى ب هێزتر و ب مالـتـر تێ بـربوون ؟
وڕۆژه‌كێ قاروون ب هه‌مى خه‌ملا خـۆ ڤه ده‌ركه‌فته ناڤ ملله‌تێ خـۆ ، ومه‌خسه‌دا وى ئه‌و بوو مه‌زنییا خۆ وگه‌له‌كییا مالـێ خۆ نیشا وان بده‌ت ، وده‌مێ ئه‌وێن خه‌ملا ژینا دنیایێ دڤێت ئه‌و دیتى وان گـۆت : خوزى ئه‌و مال وخه‌مل ومه‌نصبێ بۆ قاروونى هاتـییـه دان بـۆ مـه ژى هاتـبا دان ، هندى قاروونه وى پشك وباره‌كا مه‌زن ژ دنیایێ هه‌یه ، وئه‌وێن زانیـن ب شریعه‌تێ خودێ بۆ هاتییه دان وڕاستییا تشتان زانـى گـۆته وان یێن گـۆتیـن : خوزى ئه‌وا بۆ قاروونى هاتییه دان بۆ مه ژى هاتبا دان : تێچوون بۆ هه‌وه بت ته‌قوا خودێ بكه‌ن وگوهدارییا وى بكه‌ن ، خێرا خودێ بۆ وى یێ باوه‌رى ب وى وپێغه‌مبه‌رێ وى ئیناى ، وچاكى كرین ، چێتـره ژ وێ یا بۆ قاروونى هاتییه دان ، و ب تنێ ئه‌و گوهدارییا ڤى شیـره‌تێ دكه‌ت وكارى پێ دكـه‌ت یـێ جـیـهادا نه‌فسا خۆ كرى ، وصه‌بر ل سه‌ر گوهدارییا خودایێ خۆ كێشاى ، وخۆ ژ بێ ئه‌مرییا وى دایه پاش .
خودێ دبێژت : گاڤا قاروونى ئه‌ڤ كاره كرى مه عه‌رد ب وى وخانییێ وى ڤه بره خوارێ ، ووى چو به‌ڕه‌ڤان نـه‌بـوون به‌ڕه‌ڤانییێ ژ وى بكه‌ن ده‌مێ عه‌زابا خودێ ب سه‌ر دا هاتى ، وئه‌و ل به‌ر خودێ یێ ئاسێ نه‌بوو ده‌مێ غه‌زه‌با خۆ ب سه‌ر دا ئیناى . وئه‌وێن دوهى هیڤى خواستى كو وه‌كى وى بن نوكه ب خه‌م وترس ڤه كو عه‌زاب ب سه‌ر وان ژى دا بێت گـۆتن : هندى خودێیه یێ وى بڤێت ژ به‌نییێن خـۆ ئه‌و ڕزقێ وى به‌رفره‌هــ دكه‌ت ، ویێ وى بڤێت ئه‌و ڕزقێ وى به‌رته‌نگ دكه‌ت ، وئه‌گه‌ر خودێ منه‌ت ل مه نه‌كربا دا ئه‌و عه‌ردى ب مه ژى ڤه وه‌كى قاروونى به‌ته خـوارێ ، ئـه‌رێ ما ته نه‌زانییه كو كافر نه د دنیایێ دا ونه ل ئاخره‌تێ ئیفله‌حێ نابینن ؟
و د ئـه‌گـه‌را خـه‌سفكرنا قاروونى دا ریوایه‌ته‌ك ژ ( ئبـن عه‌بباسى ) دئێته ڤه‌گوهاستـن ، تێدا هاتییه كو قاروونى هنده‌ك مال دا ژنه‌كا خراب وگـۆتێ : ئه‌گه‌ر ته دیت مووسا یێ د ناڤ هنده‌ك مرۆڤان دا هه‌ڕه بێ به‌ختییه‌كێ پێ ڕاده وبێژنێ : ته هۆ وهۆ یێ د گه‌ل من كرى ، ژنێ ب یا وى كر ، وگاڤا مووساى گوهــ ل گـۆتنا وێ بووى زێده هه‌ڕشى ، وڕابوو نڤێژه‌ك بۆ خودێ كر وتێدا دوعا كرن كو خودێ ڕاستییێ ئاشكه‌را بكه‌ت ، وپشتى ژ نڤێژێ خلاس بووى وى ئه‌و ژن دا سویندێ ژنێ به‌ختێ خۆ خراب نه‌كر وگـۆت : حال ومه‌سه‌لێن من وقاروونى ئه‌ڤه‌نه ، ئینا مووساى نفرینه‌ك ل قاروونى كر كو خودێ وى ب خانى ڤه د عه‌ردى دا ببه‌ت ، وخودێ نفرینا وى بۆ ب جهــ ئینا .
چێلا به‌نى ئسرائیلییان :
ژ عه‌بدللاهێ كوڕێ عه‌بباسى دئێته ڤه‌گوهاستـن دبێژت : زه‌لامه‌ك د ناڤ ئسرائیلییان دا هــه‌بـوو گه‌له‌ك یێ زه‌نگین بوو ، ئه‌ڤ زه‌لامه ب ناڤ سال ڤه چووبوو ، ووى هنده‌ك برازا هه‌بوون وان حه‌ز دكر مامێ وان بمرت دا ئه‌و میراتێ وى وه‌رگرن ، له‌و ئێك ژ وان شه‌ڤه‌كێ چوو مامێ خۆ كوشت وكه‌له‌خێ وى هاڤێته بــه‌ر ده‌رێ مرۆڤه‌كێ دى ، گاڤا بوویه سپێده خه‌لكى هه‌ڤڕكى د ده‌ر حه‌قا وى دا كر ، وبرازایێ وى ـ یێ كـوشـتـن كرى ـ هات كره هاوار وداخــوازا تۆلڤه‌كرنێ كر ، هنده‌كان گـۆت : وه‌رن دا بچینه نك پێغه‌مبه‌رێ خودێ مووساى دا ئه‌و حوكمى د ناڤبه‌را مه دا بكه‌ت ، وچونكى چو ده‌لیل ونیشان د ده‌ستێ وان دا نه‌بوون مووساى دوعا ژ خودایێ خۆ كر كو ئه‌و حه‌قییێ بۆ وى ئاشكه‌را بكه‌ت ، ئینا خودێ وه‌حى بۆ وى هنارت كـو ئه‌و چێله‌كێ بینن ڤه‌كوژن ، مووساى ئه‌ڤ فه‌رمانا خودێ گـۆته ملله‌تێ خۆ ، وان ب هه‌ڤڕكى وخـۆمه‌زنكرن ڤه وان گـۆته مووساى : ئه‌رێ تو مه دكه‌یه جهێ پێتـرانكییێ ویــارییــان ؟!
مووساى گـۆته وان : ئه‌ز خـۆ ب خودێ دپارێزم كو ئه‌ز ژ یاریپێكه‌ران بم ، وئه‌ڤه ئه‌وه یا هوین داخواز دكه‌ن كو قاتلێ دورست بۆ هه‌وه ئاشكه‌را ببت .
وان گـۆت : ماده‌م هۆیه پا كانێ ژ خودایێ خـۆ بخوازه سالـۆخه‌تێن ڤێ چێلێ بـۆ مه دیار بكه‌ت .
مووساى به‌رسڤا وان دا وگـۆت : هندى خودێیه یێ دبێژته هه‌وه : سالـۆخه‌تێ وێ ئه‌وه دڤێت ئه‌و نه یا پیـر بت ، ونه یا جوان بت ، به‌لكى د ناڤبه‌رێ دا یا ناڤنجى بت ، ڤێجا له‌زێ د فه‌رمانا خودایێ خـۆ دا بكه‌ن .
ئه‌و ل هه‌ڤڕكییا خـۆ زڤڕین وگـۆتن : بـۆ مه ژ خودایێ خـۆ بخوازه دا ڕه‌نگێ وێ بـۆ مه دیار بكه‌ت .
وى گـۆت : هندى ئه‌وه یێ دبێژت : ئه‌و چێله‌كا خوڕى زه‌ره ، یێ به‌رێ خـۆ بده‌تێ ب دیتنا وێ شاد دبت .
ئسرائیلییان گـۆته مووساى : بـۆ مه ژ خودایێ خـۆ بخوازه دا هێشتا سالـۆخه‌تان بـۆ مه دیار بكه‌ت ؛ چونكى چێلێن ب ڤى ڕه‌نگى گه‌له‌كن و ل به‌ر مه به‌رزه بوو كانێ دێ كیژكێ هلبژێـرین ؟ وئه‌م ئه‌گه‌ر خودێ حه‌ز بكه‌ت دێ ڤ وێ چێلێ كه‌ڤین یا فه‌رمان ب ڤه‌كوشتنا وێ هاتییه دان .
مووساى گـۆته وان : هندى خودێیه یێ دبێژیت : ئه‌و چێله‌كه یا سه‌ر به‌ردایه نه جـۆت پـێ دئـێـتـه كرن ونه بـۆ ئاڤدانێ دئێته ب كارئینان ، ویا ساخله‌مه ژ هه‌مى ئێشان ، و ژ ڕه‌نگێ وێ پێڤه‌تـر چو ڕه‌نگێن دى لـێ نینن .
وان گـۆت : نوكه ته ڕاستىیا سالـۆخه‌تێن چێلێ گـۆت .. ئینا ئه‌و نه‌چاربوون ئه‌و سه‌رژێكر پشتى گه‌له‌ك چه‌پ وچویـر لێداین ، و ژ سه‌رڕه‌قییا وان نێزیك بوو ئه‌و وه نــه‌كـه‌ن ژى ، وه‌سا وان شــدانــد ئـیـنـا خــودێ ژى ل وان شـدانـد ، وئه‌گه‌ر وان ل ده‌سپێكێ چێله‌ك ئینابا وڤه‌كوشتبا خودێ دا ژ وان قه‌بویل كه‌ت ئه‌گه‌ر یا چاوا با .
وپشتى وان ئه‌و چێل ئینا وڤه‌كوشتى خودێ فه‌رمان ل مووساى كر كو ئه‌و بێژته وان : پارچه‌یه‌كا گۆشتێ ڤــێ چێلا سه‌رژێكرى ل كه‌له‌خێ وى زه‌لامێ كوشتى بده‌ن ، خودێ دێ وى زێندى كه‌ته‌ڤه ، وئه‌و دێ بـۆ هه‌وه بێژت كانێ كێ ئه‌و كوشتییه .
وان وه كر ئینا خودێ ئه‌و زێندى كر ووى كوژه‌كێ خـۆ ئاشكه‌راكر .
مرنا هاروونى :
به‌رى ئه‌و هه‌ر چل سال ب دویماهى بێن یێن خودێ تێدا ل سه‌ر ئسرائیلییان حه‌رامكرى ئه‌و بچنه جهێ پیـرۆز ب دو سالان ، یه‌عنى پشتى خندقاندنا فیـرعه‌ونى ب سیهــ وهه‌شت سالان ـ وه‌كى د هنده‌ك ریوایه‌تان دا ژ چه‌ند صه‌حابییه‌كان هاتییه ڤه‌گوهاستـن ـ خودێ وه‌سا حه‌زكر پێغه‌مبه‌رێ خۆ هاروونى بـمـرینت ( تەورات د ( سفر العدد ) دا 20 / 22 – 29 ، بەحسێ مرنا هاروونی دکەت ، و ئەو ژی ئاشکەرا دکەت کو هاروون بەری ب دویماهی هاتنا چل سالان لسەر چیایێ طووری مربوو) ، خودێ وه‌حى بۆ مووساى هنارت كو ئه‌و هه‌ردو بچنه سه‌ر چیاى ، و ل وێرێ خودێ رحا هاروونى ستاند .
جاره‌كا دى به‌ر ب جهێ پیـرۆز ڤه :
ده‌مێ نێزیك بووى هه‌ر چل سالێن ( به‌رزه‌بوونێ ) ب دویماهى بێن ، و ل دویڤ وى ژڤانێ خودێ دایه مووساى كو ئه‌و پشتى چل سالان ژ به‌رزه‌بوونى ژ نوى ئسرائیلییان بزڤڕینته جهێ پیـروز ، مووسا ڕابوو كارێ ملله‌تێ خۆ كر دا بزڤڕنه جهێ پـیـرۆز ( به‌یتولمه‌قدسێ ) ، ودبێژن : ئه‌و مرۆڤێن به‌رى چل سالان كه‌س ژێ نه‌مابوو ئه‌و هه‌ردو زه‌لام تێ نه‌بن یێن شیـره‌ت ل ملله‌تێ خۆ كرى كو گوهدارییا مووساى بكه‌ن ، وه‌كى به‌رى نوكه مه ڤه‌گێڕاى .
مووساى دوازده مه‌زن ژ ئسرائیلییان ـ ل دویڤ هژمارا بابكێن وان ـ هلبژارتن ؛ دا هه‌ر ئێك كه‌فاله‌تا كـۆما خۆ بكه‌ت ، وهه‌ر چه‌نده كتێبێن ئسرائیلییان ناڤێن وان هه‌مییان ڤه‌دگێڕن به‌لـێ ئه‌م ل ڤێرێ ب تنێ دێ ئیشاره‌تێ ده‌ینه ئێك ژ وان كو یووشه‌عێ كوڕێ نوونى بوو ، مه‌زنێ بابكێ ( یووسفى ) ، ئه‌وێ پشتى مووساى بوویه پێغه‌مبه‌ر وسه‌ركێشییا له‌شكه‌رى یا ئسرائیلییان ژى وه‌رگرتى ، و ل سه‌ر ده‌ستێ وى خودێ باژێڕێ پیـرۆز ل به‌ر خودان باوه‌ران ڤه‌كر .
پشتى هنگى مووساى بڕیار دا زه‌لامێن ئسرائیلییان هه‌مى یێن ژ بیست سالـییێ پێهه‌ل بێنه چه‌كداركرن ؛ دا قه‌ستا به‌یتولمه‌قدسێ بكه‌ن ، وده‌مێ له‌شكه‌رێ ئسرائیلییان به‌ر ب جهێ پیـرۆز ڤه دچوو خودێ وه‌سا حه‌ز كر پێغه‌مبه‌رێ خۆ مووساى ببه‌ته نك خۆ ..
مرنا مووساى :
بــوخارى ومــوسلم ژ ئه‌بوو هوره‌یره‌ى حه‌دیسه‌كێ ڤـه‌دگوهێزن تێدا هاتییه : ( ملیاكه‌تێ مرنێ بۆ نك مووساى هاته هنارتن [ ودیاره ئه‌و ل سه‌ر ڕه‌نگێ مرۆڤه‌كى هاتبوو نك وى ] وگــۆتـێ : د به‌رسڤا خودایێ خۆ هه‌ڕه ، ئینا مووساى كولمه‌ك ل وى دا حه‌تا چاڤێ وى په‌قاندى ، ئینا ئه‌و زڤڕى نك خودێ وگـۆت : ته ئه‌ز هنارتـمـه نك عه‌بده‌كى مرن نه‌ڤێت ، ئینا خودێ چاڤێ وى بۆ وى زڤڕانده ڤه وگـۆتێ : هه‌ڕه نك وبێژێ : بلا ئه‌و ده‌ستێ خۆ بدانته سه‌ر پشتا گایه‌كى وكانێ چه‌ند موى دێ كه‌ڤنه بن ده‌ستێ وى هند سالان عه‌مرى ئه‌ز دێ ده‌مێ ..
مووساى گـۆت : ئه‌ى خودا ، وپشتى هنگى دێ چ بت ؟ گۆتێ : پشتى هنگى مرنه ، وى گـۆت : پا بلا نوكه بت ، ووى داخواز ژ خودێ كر كو ئه‌و وى نێزیكى عه‌ردێ پیـرۆز بكه‌ت دویراتییا هاڤێتنا به‌ره‌كى ) ئه‌بوو هوره‌یره‌ى گـۆت : پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گۆت : ( وئه‌گه‌ر ئه‌ز ل وێرێ بامه ئه‌ز دا قه‌برێ وى نیشا هه‌وه ده‌م ل لایێ ڕێكێ ل نك گرێ سۆر ) .
و د حه‌دیسا ( ئیسرائێ ) ژى دا هاتییه كو قه‌برێ مووساى یێ ل سه‌ر توخویبێن عه‌ردێ پیـرۆز ل ( قودسێ ) ل نك گرێ سۆر ، ئه‌نه‌سێ كوڕێ مالكى دبــێــژت : پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆت: ( ده‌مێ ئه‌ز چوویـمـه ئیسرائێ ئــه‌ز د به‌ر مووساى ڕا چووم ، ئه‌و یێ ژ پییان ڤه بوو د قه‌برێ خۆ دا وى نڤێژ دكر ) . (موسلم ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزت)
ل دۆر ژییێ مووساى ـ سلاڤ لـێ بن ـ ته‌ورات دبێژت : ده‌مێ مووسا مرى عه‌مرێ وى سه‌د وبیست سال بوون ، وپشتى مووساى چو پێغه‌مبه‌رێن وه‌كى وى خودان قه‌در وبها د ناڤ ئسرائیلییان دا ڕانه‌بووینه . (سفر التثنية 34 / 7 و 10 ).
د گه‌ل مووساى ل شه‌ڤا معراجێ :
ئیمامێ ( بوخارى ) د حه‌دیسا معراجێ دا ژ پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ ڤه‌دگوهێزت ، دبێژت : ( من مووسا دیت زه‌لامه‌كێ درێژ وزراڤ بوو ، پرچا سه‌رێ وى یا حلى بوو).
وئه‌و هند یێ درێژ بوو حه‌تا پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ ته‌شبیها وى ب زه‌لامـێـن ئـویـجـاخـا ( شـه‌نـووئـه ) ڤـه كـر ، ئـه‌و ئـویـجـاخا زه‌لامێن وێ ب درێژییێ هاتینه ناسیـن ، هه‌ر وه‌سا د هنده‌ك حه‌دیسان دا هاتییه كو مووسا مرۆڤه‌كێ ئه‌سمه‌ر بوو ، وزێده یێ شه‌رمین و ب صه‌بر وته‌حه‌مـمـول بوو .
و ( بـوخـارى ومـوسـلـم ) حه‌دیسه‌كێ ڤه‌دگوهێزن تێدا هاتییه : ( پاشى ئه‌م چووینه عه‌سمانێ شه‌شێ مه مرۆڤه‌ك دیت ، جبریلى گـۆت : ئه‌ڤه مووسایه سلاڤ بكێ من سلاڤ كرێ ، وى گـۆت : ب خێر بێى پێغه‌مبه‌رێ چاك وبرایێ چاك ، گاڤا ئه‌ز ژێ بۆریم وى كره گرى ، هنده‌كان گـۆتێ : بــۆچـى تو دگرى ؟ وى گۆت : ئه‌ز یێ دگریم چونكى جحێله‌ك پشتى من یێ هاتییه هنارتن هژمارا وان كـه‌سـێـن دێ چنه به‌حه‌شتێ ژ ئومـمـه‌تا وى پتـره ژ یا وان كه‌سێن دێ چنه به‌حه‌شتێ ژ ئومـمـه‌تا من ).
وهـه‌ر د ڤـێ حـه‌دیـسـێ ژى دا هاتـییه كـو ل شـه‌ڤا معراجێ خودێ پێنجى نڤێژ د شه‌ڤ وڕۆژێ دا ل سه‌ر ئومـمـه‌تا ئیسلامێ فه‌رض كرن ، وده‌مێ پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ زڤڕى د به‌ر مووساى ڕا چوو ، مووساى پسیار ژێ كر : خودێ چ ل سه‌ر ئوممه‌تا ته فه‌رضكرییه ؟ وى گـۆتێ : پێنجى نڤێژ ، مووساى گـۆتێ : ئومـمـه‌تا ته نه‌شێت ڤێ چه‌ندێ بكه‌ت ، بزڤڕه داخوازێ ژ خودایێ خۆ بكه بلا هژمارا نڤێژان كێم بكه‌ت ، وپێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ هات وچوو حه‌تا پێنج نڤێژ ماین .
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی