سه‌رهاتییا طــالـووت وجـالـووتـى
سه‌رهاتییا
طــالـووت وجـالـووتـى
د ناڤبه‌را یووشه‌عى و طالووتى دا :
ل سه‌ر ده‌مێ یووشه‌عى ـ وه‌كى مه گـۆتى ـ ئسرائیلى شیان پـتـرینا وه‌لاتێ كه‌نعانییان بێخنه ده‌ستێ خۆ ، وپشتى وى ئسرائیلییان ڕۆژ بۆ ڕۆژێ ل كێمییێ دا وهێزا خۆ ژ ده‌ست دا حه‌تا ده‌مه‌ك ب سه‌ر وان دا هاتى ئه‌و ب ئێكجارى كه‌فتنه ژێر ده‌ستێ نه‌یاران ووان جیهادا د ڕێكا خودێ دا هێلا و ب بن ده‌ستییێ ڕازى بوون .
وپشتى یووشه‌عى ب چه‌ند سه‌دساله‌كان (طەبەری دبێژت: پشتی یەشووعی ب چار سەد سالان .. بەلێ ل دویڤ دیروکێن نوکە دئێنە دەستنیشانکرن ئەو دەم نێزیکی دووسەد سالانە) خودێ وه‌سا حه‌زكر په‌لا جیهادێ جاره‌كا دى د دلـێ وان دا جاره‌كا دى گـه‌ش ببته ڤه ، وقورئان ڤێ سه‌رهاتییا هه‌ژى ژ دیرۆكا وان بۆ مه ڤه‌دگێڕت ، ودبێژت :( أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى إِذْ قَالُوا لِنَبِيٍّ لَهُمْ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ) [ البقرة : 246 ] .
وپشتى وان د گه‌ل پێغه‌مبه‌رێ خۆ ، ومه‌زنێ خۆ یێ وى پێغه‌مبه‌رى بۆ وان ده‌سنیشانكرى ، ده‌ست ب كرنا جیهادێ كرى ..
جیهادا د ڕێكا خودێ دا ، ووان ڕاســتــگـۆیــى د ڤێ جیهادا خۆ دا كرى ، خودێ ئه‌و ڕه‌زیلى وشه‌رمزارییا وى ب سه‌ر وان دا ئیناى ڕاكر ، وجاره‌كا دى حوكمدارى ل عه‌ردێ پیـرۆز ئێخسته ده‌ستێ وان وســه‌رفــه‌رازى ب رزقێ وان كر ، وده‌مێ قورئان ڤێ سه‌رهاتییێ بۆ مه ـ ژ دیرۆكا ئسرائیلییان ـ ڤه‌دگێڕت ، دڤێت بێژته مه : گه‌لـى موسلمانان ! ئه‌ڤه سوننه‌تا خودێیه د گـه‌ل دویـكـه‌فـتـىیێن پێغه‌مبه‌ران ، هه‌ر جاره‌كا وان پشت دا جیهادێ ودلێن خـۆ ژ ڤیانا دنیایێ ومانا د دنیایێ دا تژى كرن خودێ نه‌یارێن خۆ ل سه‌ر وان دێ زال كه‌ت ؛ دا ئه‌و وان ڕه‌زیل بكه‌ن ، وخودێ وان سه‌رفه‌راز ناكه‌ته‌ڤه حه‌تا ئه‌و جاره‌كا دى ل دینێ خۆ نه‌زڤڕن وده‌ست ب جیهادا كافران نه‌كه‌نه‌ڤه .
هلبژارتنا طالووتى :
عه‌ده‌تێ ئسرائیلییان بوو وان به‌رمایێن پیـرۆز یێن پێغه‌مبه‌رێن خۆ (وەکی گوپالێ مووسای ئەوێ بوویە مار ، و ئەو دەپێن تەورات لسەر هاتییە نڤیسین و وی ژ چیایی دگەل خوە ئینای ..... و هندەک تشتێن دی) كۆم دكرن ودكرنه د وێ سندۆقێ دا یا وان دگـۆتێ : ( تابووت ) ، وئه‌و تابووت د گه‌ل خۆ دبره شه‌ڕان ، و ب به‌ره‌كه‌تا وێ ئه‌و ب سه‌ردكه‌فـتـن .. وپشتى وان ـ یان پتـرییا وان ـ خۆ ژ مه‌نهه‌جێ خودێ دایه پاش وته‌ورات دایه پشت خۆ ، خودێ ئه‌و عوقووبه دان و شه‌ڕه‌كى دا شكاندن ، ونه‌یارێن وان یێن صه‌نه‌م په‌رێس ئه‌و تابووت ژ وان ستاند و د گه‌ل خۆ بر ، ڤێ ئاتافا مه‌زن كاره‌كێ دژوار د وان كر ، وبێ هیڤییه‌كا مه‌زن د دلێن وان دا په‌یدا كر ..
نێزیكى دوسه‌د سالان ئسرائیلى بێ سه‌ر مان ، وهه‌ر چه‌نده د ڤى ده‌مى دا خودێ ئـه‌و بـێ پـێـغـه‌مـبـه‌ر نـه‌هێلان ژى ، به‌لـێ پـتـرین جاران وان بێ ئه‌مرییا وان كر ، و ب دویڤ خۆشییێن دنیایێ كه‌فتـن و د گه‌ل وان ملله‌تێن كو ل دۆر وبه‌رێن وان دژیان وان په‌رستنا صه‌نه‌مان كر ، وده‌مێ هنده‌ك پێغه‌مبه‌رێن وان ئه‌و ژ ڤێ چه‌ندێ داینه پاش وان ته‌عدایى ل پێغه‌مبه‌رێن خۆ كر وهنده‌ك ژ وان كوشتن ژى !
ده‌مێ خودێ ڤیاى ڤى بـه‌رپـه‌ڕێ ڕه‌ش ژ دیرۆكا ئسرائیلییان بـپـێـچـت ، وبـه‌رپـه‌ڕه‌كـێ دى یـێ سـپـى ل شوینێ ڤه‌كه‌ت وه‌سا حه‌زكر كـۆمه‌كا خودان باوه‌ر و ( خودان حه‌ماس ) د ناڤ وان دا په‌یدا كر ، وان ـ هه‌ر چه‌نده هژمارا وان به‌رانبه‌ر هژمارا یێن دى ـ به‌رێ خۆ دا واقعێ خۆ یێ شه‌رمزار دیت ئه‌گه‌را سه‌ره‌كى د پشت ڤێ ره‌زیلییا وان هێلانا وانه بۆ جیهادێ ، وچونكى وان دزانى جیهاد بێ سه‌ر وبێ ئالا نائێته كرن وان گـۆته پێغه‌مبه‌رێ خۆ یێ وى ده‌مى : تـو شاهـه‌كى بـۆ مـه ده‌سـنیشان بكه ، دا ئه‌م ل بن سه‌رۆكاتییا وى كـۆمبـبیـن ، و د ڕێكا خودێ دا شه‌ڕێ دوژمنێن خـۆ بكه‌ن .
پـێـغـه‌مـبـه‌رێ وان (قورئانێ ناڤێ ڤی پێغەمبەری ب ئاشکەرایی بو مە نەگوتییە ، و ل دویڤ زانینا مە ناڤێ وی د چو حەدیسێن دروست ژی دا نەهاتییە ، بەلێ پترین تەفسیرزان ل وێ باوەرێنە کو ئەڤ پێغەمبەرە شەمووئیل بوو( صەمووئيل ) ، و ئاشکەرایە کو ژێدەرێ وان دڤێ چەندێ دا تەوراتە ، و یا زانایە کو دتەوراتێ دا سفرەک ب ناڤێ(سفر صەمووئیل) هەیە ، و ئەڤ سەرهاتییا قورئانێ ڤەگێرایی دڤێ سفرێ دا ئيصحاحا ( 8 ) دا هاتییە، و شلوڤەکەرێن (پەرتوکا پیرۆز)دبێژن: صەمووئیل ل سالا 1105 بەری زایینی هاتبوو سەر دنیایێ ، برێنە : ( التفسير التطبيقي للكتاب المقدس ) ، بپ 550) گـۆتێ : نه‌كو وه‌سا بت وه‌كى ئه‌ز هزر دكه‌م كو ئـه‌گـه‌ر شـه‌ڕێ د ڕێكا خودێ دا ل سه‌ر هه‌وه هاته نڤیسین هوین شه‌ڕى نه‌كه‌ن ؟ ئه‌ز ته‌خـمـیـن دكه‌م هوین دێ تـرسن و ژ شه‌ڕى ڕه‌ڤن .
وان ته‌خمینا پێغه‌مبه‌رێ خـۆ ب غه‌ریب ڤه وه‌رگرت وگـۆت : ئه‌رێ ما چ ئاسته‌نگ د ڕێكا مه وكرنا شه‌ڕێ د ڕێكا خودێ دا هه‌یه ، ودوژمنێ مه ئه‌م ژ جهــ و وارێ مه یێن كرینه ده‌ر ، و ب كوشتن وگرتنێ ئه‌م ژ عه‌یالـێ مه یێن دویـركرین ؟
ژ ڤێ گـۆتنا وان ده‌ره‌جا حه‌ماس وسه‌رگه‌رمییا وان یا بلند دئێته زانین ، وان پێغه‌مبه‌رێ خۆ وه‌سا تێ گه‌هاند كو تشتێ ژ وان كێم به‌س ئه‌وه وان چو مه‌لك نینن ئه‌و ل ژێر ئالایێ وى قه‌ستا جیهادێ بكه‌ن ، وپێغه‌مبه‌رێ وان ئه‌وێ ب طبیعەتێ وان یێ زانا ئه‌و ژ هندێ ترساند كو ئه‌و جاره‌كا دى بێ ئه‌مرییا خودێ بكه‌ن وگوهدارییا وى مه‌لكى نه‌كه‌ن یێ كو خودێ بۆ وان ده‌سنیشان دكه‌ت ، به‌لـێ وان پـێـغـه‌مـبـه‌رێ خۆ پشت ڕاست كر كو ئه‌و بۆ جیهادا د ڕێكا خودێ دا دئاماده‌نه ، هه‌ما ب تنێ ئه‌و یێ ل هیڤییێ مه‌لكه‌ك بۆ وان بێته دانان .
پێغه‌مبه‌رێ وان داخوازا وان ب جهئینا ودوعایه‌ك ژ خودێ كر كو ئه‌و مه‌لكه‌كى بۆ وان ده‌سنیشان بـكـه‌ت ، وخودێ دوعایا وى قه‌بویلكر و ( طالووت ) كره مه‌لكێ وان ، و ل سه‌ر ئـه‌زمانـێ پێغه‌مبه‌رێ خۆ فه‌رمان ل وان كر كو ئه‌و جیهادا كافران بكه‌ن .
وطالووت ( یان شاوول ، وه‌كى ته‌ورات دبێژت ) جحێله‌كێ خودان باوه‌ر وزانین بـوو ، و ژ لایێ له‌شى ژى ڤه مرۆڤه‌كێ ب هێز وزه‌لام باش بوو ، ژ بابكێ بنیامینى بوو (شروڤەکەرێن تەوراتێ دبێژن: شاوول(طالووت) ل سالا 1080 بەری زایینی هاتبوو سەر دنیایێ ، و دەمێ ژییێ وی سیهــ سال ( ل سالا 1050 بەری زایینێ) ئەو بو مەلکاتییا ئسرائیلییان هاتە هەلبژارتن ، و ل سالا 1010 بەری زایینی هاتە کوشتن ، و ل شوینا وی داوود بوو مەلک ، برێنە ژێدەرێ بەری نوکە مە بەحس ژێ کری( سفر صموئيل الأول ، والثاني) .
پێغه‌مبه‌رێ وان گـۆته وان : هندى خودێیه ل دویڤ داخوازا هه‌وه طالووتێ بـۆ هه‌وه هنارتى وكرییه شاه ، ئه‌و دێ سه‌ركێشییا هه‌وه كه‌ت بـۆ كرنا شه‌ڕێ د گه‌ل دوژمنى .
مه‌زنێن ئسرائیلییان گـۆت : چاوا طالووت دێ شاهێ مه بت ، وئه‌و نه‌یێ هێژاى وێ چه‌ندێیه ؟ چونكى ئه‌و نه ژ بابكێ شاهانه ( نه ژ بابكێ یه‌هووذایه ) ، ونه ژ بنه‌مالا پێغه‌مبه‌رانه ( بنه‌مالا مووساى وهاروونى ) ، وماله‌كێ مه‌زن بـۆ وى نه‌هاتییه دان كو ئه‌و ملكێ خـۆ پێ ب ڕێڤه ببه‌ت ، ڤێجا ئه‌م بـۆ شاهاتییێ ژ وى حه‌قتـرین ؛ چونكى ئه‌م ژ بابكێ شاهاینه و ژ مالا پێغه‌مبه‌راینه .
هـه‌ر ئه‌و ته‌رازییه یا مرۆڤێن نه‌زان ل هه‌مى ده‌م وهه‌مى جهان خه‌لكى پێ دكێشن : ژ بنه‌ماله‌كا ماقویل ومه‌نه ؟ نه ! یێ ده‌وله‌مه‌ند وزه‌نگینه ؟ نه !
پا ب كێر نائێت !!
ب ڤى ڕه‌نگى ئه‌و د گه‌ل پێغه‌مبه‌رێ خۆ كه‌فتنه دان وستاندنێ ؛ دا وى لێڤه‌كه‌ن ، به‌لكى ئه‌و مرۆڤه‌كێ دى بۆ وان بكه‌ته مه‌لك !
پـێـغـه‌مبه‌رێ وان گـۆتـه وان : هـنـدى خودێیه ئـه‌و ژ هـه‌وه یێ هلبژارتى وئـه‌و ب كارێن بـه‌نـىیـێـن خـۆ شاره‌زاتـره ، ووى به‌رفره‌هییه‌ك ژ لایێ زانینێ ڤه وهێزه‌ك ژ لایێ له‌شى ڤه یا دایێ دا شه‌ڕێ دوژمنى پێ بكه‌ت . وخودێ خودانێ ملكییه ملكێ خـۆ دده‌ته وى یێ وى بڤێت ژ به‌نییێن خـۆ ، وقه‌نجى ودانا خودێ یا به‌رفره‌هه ، وئه‌و ب ڕاستییا كاران یێ زانایه ، چو ل به‌ر وى به‌رزه نابت .
یـه‌عنى : یا گرنگ ل نك طالووتى ئه‌ڤه‌یه وى زانینه‌كا باش هه‌یه بشێت هه‌وه پێ ب ڕێڤه ببه‌ت ، وله‌شه‌كێ ب هێز ژى هه‌یه بشێت ڕێبه‌رییا هه‌وه پێ بكه‌ت ، ویا گرنگ ئه‌ڤه‌یه .
ودا پێغه‌مبه‌رێ وان وان پشت ڕاست كه‌ت كو خودێیه ـ ژ به‌ر ئه‌گه‌ره‌كا ئه‌و پێ دزانت ـ طالووت هلبژارتى ، نیشانه‌كا ئاشكه‌را وبه‌رچاڤ بۆ وان دانا ، وگـۆت : نیشانا شاهاتییا وى ئه‌وه ئه‌و تابووت دێ بـۆ هه‌وه ئێت یا ته‌ورات تێدا ـ ئه‌وا نه‌یارێن هه‌وه ژ هه‌وه ستاندى ـ یا كو دلڕحه‌تى ژ لایێ خودایێ هه‌وه ڤه بـۆ هه‌وه تێدا هه‌ى ، وپاشمایێن هنده‌ك تشتێن بنه‌مالا مووساى وبنه‌مالا هاروونى ل پاش خـۆ هێلاین تێدا هه‌نه ، وفریشته وێ تابووتێ هل دگرن .
هندى ئه‌ڤ چه‌نده‌یه مه‌زنتـرین نیشان بـۆ هه‌وه تێدا هه‌یه كو طالووت ب فه‌رمانا خودێ یێ بوویه شاهێ هه‌وه ، ئه‌گه‌ر هوین باوه‌رییێ ب خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وى دئینن .
وئه‌و چێبوو یا پێغه‌مبه‌رێ وان گـۆتى ، قه‌درگرتن بۆ ڤى پێغه‌مبه‌رێ خۆ ؛ ودا ملله‌تێ ئسرائیلى یێ ڕكدار ب شاهاتییا طالووتى ڕازى ببت خودێ وه‌سا حه‌زكر ملیاكه‌تان ـ ب ڕه‌نگه‌كێ په‌رده دڕ ـ ئه‌و تابووتا ژێگـۆتى ژ ده‌ستێن كافران ڕزگاركر وبـۆ ئـسـرائیلییان ئینا وى جهى یێ ئه‌و لـێ ، كه‌یفا وان ب ڤێ چه‌ندێ هات ووان ژ نوى خۆ دا د گه‌ل طالووتى وبۆ جیهادا د ڕێكا خودێ دا ده‌ركه‌فتـن .
طالووت وجیهادا د ڕێكا خودێ دا :
ده‌مێ طالووت ب له‌شكه‌رێ خـۆ ڤه ده‌ركه‌فتییه شه‌ڕێ عه‌مالقان ، وى گـۆته ئسرائیلییان : هندى خودێیه ب ڕویباره‌كى ل پێشىیا هه‌وه دێ هه‌وه جه‌ڕبینت كانێ هوین دبێن فره‌هن یان نه ؛ دا خودان باوه‌ر ودوڕوى ژێك جودا ببن ، ڤێجا چییێ ژ هه‌وه ژ ئاڤا ڕویبارى ڤه‌خـۆت ئه‌و نه ژ منه ، وئه‌و ب كێـر جیهادا د گه‌ل مـن نـائـێـت ، وچـییـێ ژ ئـاڤـێ ڤـه‌نـه‌خـۆت ئه‌و ژ منه ، چونكى ئه‌و گوهدارێ منه و ب كێـر جیهادێ دئێت ، ئه‌و ژى تێ نه‌بت یێ بێده‌رییه‌كا ب تنێ ژێ ڤه‌خـۆت ئه‌وى لـۆمه ل سه‌ر نینه .
مه‌خسه‌دا طالووتى ب ڤێ چه‌ندێ ئه‌و بوو له‌شكه‌رێ خۆ بـجـه‌ڕبینت ؛ دا بزانت كانێ ئه‌و دێ شێن خۆ ڕاگرن یان نه ، وده‌مێ ئه‌و گه‌هشتینه ڕویبارى وان قه‌ستا ئاڤێ كر ، وگه‌له‌كان ژ له‌شكه‌رى ئاڤ ژێ ڤه‌خوار ، هژماره‌كا كێم تێ نه‌بت ته‌حه‌ملا تێهنێ وگه‌رمێ كر ، وبێده‌رییه‌كا ب تنێ ـ وه‌كى مه‌لكێ وان گـۆتى ـ ڤه‌خوار ، وهنگى طالــووتى ئه‌وێن گوهدارى نه‌كرى ژ ناڤ له‌شكه‌رى ڤه‌ده‌ركرن ونه‌هێلا ئه‌و د گه‌ل وى ده‌ركه‌ڤن .
وهژمارا وان یێن كو د گه‌ل طالووتى ماین وه‌كى د حه‌دیسه‌كا دورست دا هاتى هندى هژمارا خه‌لكێ به‌درێ بوو ، سێ سه‌د وده‌هــ حه‌تا بیست كه‌سان . (وەکی بوخاری ژ بەررائێ کورێ عازبی ڤەدگوهێزت).
وده‌مــێ طالــووت وئــه‌و خــودان باوه‌رێن كێم یێن د گه‌ل دا بـۆ شه‌ڕێ نه‌یاران ژ ڕویبارى ده‌رباس بووین ، ووان دیتى نه‌یارێن وان دبـۆشن ، وان گـۆت : شه‌ڕێ جالووتى وله‌شكه‌رێ وى یێ ب هێز ب مه ڤه نائێت ، ئینا ئه‌وێن باوه‌رى هه‌ى كو دێ چنه رابه‌رى خودێ ، بیـرا برایێن خـۆ ل هێزا خودێ ئیناڤه وگـۆتن : چه‌ند جاران ده‌سته‌كه‌كا كێم یا خودان باوه‌ر وبێهن فره‌هــ ب ئانه‌هییا خودێ شیایه ده‌سته‌كه‌كا بـۆش یا كافر وته‌عداكه‌ر ، وخودێ ب سه‌ركه‌فتن وپشته‌ڤانى ودانا خێرێ یێ د گه‌ل بێهن فره‌هان .
وده‌مـــێ ئه‌و هاتینه به‌رانبه‌ر جالووتى وله‌شكه‌رێ وى ، ووان تـرس ب چاڤ دیتى ، وان هه‌وارێن خـۆ گه‌هاندنه خودێ ودوعاكرن وگـۆتن : خودایێ مه ! بێنفره‌هییه‌كا مـه‌زن ب ســه‌ر دلـێـن مـه دا بـیـنـه ، وپـییێن مه بـۆ شه‌ڕێ نه‌یاران موكم بكه ، دا ژ سه‌هما شه‌ڕى نه‌ڕه‌ڤین ، وتو ب هاریكارییا خـۆ مه ب سه‌ر ملله‌تێ كافر بێخه .
وشـه‌ڕى ده‌سـت پـێ كـر ، و د ناڤ لـه‌شكه‌رێ طالووتى دا گه‌نـجه‌كێ ئسرائیلى ژ بابكێ ( یه‌هووذاى ) هه‌بوو دگـۆتنێ : ( داوود ) ، گاڤا شه‌ڕ د ناڤبه‌را فلسطینى وئـسـرائیلییان دا گه‌رم بووى خودێ وه‌سا حه‌زكر مه‌زنێ كافران ( جالووت ) (( تەورات ناڤێ وی دکەتە جوليات) ب ده‌ستێ داوودى ـ سلاڤ لـێ بن ـ هاته كـوشـتـن ، و ب كوشتنا وى شكه‌ستـن كه‌فته ڕێزا كافران وده‌سپێكا سه‌ركه‌فتنا ئسرائیلییان ده‌ست پـێ كر ..
وخودێ پشتى هنگى شاهاتى وپێغه‌مبه‌رینییا ئسرائیلییان دا داوودى ، وتشتێ حه‌زكرى ژ زمانینان نیشا وى دا .. وئسرائیلى د كتێبێن خۆ دا ئاشكه‌را دكه‌ن كو حوكمدارییا طالووتى چل سالان ڤه‌كێشا بوو .
وكیتابا ئـسـرائـیـلىیان ( سفر صموئیل الأول ) هنده‌ك سه‌رهاتییێن دویر ودرێژ ل دۆر هه‌ڤڕكییا طالووتى وداوودى ڤه‌دگێڕت ، هـه‌وجه ناكه‌ت ئه‌م به‌حس ژێ بكه‌ین ؛ چونكى مه نه باوه‌ره ئه‌ڤ گـۆتنه ددورست بن ، وعه‌ده‌تێ وانه گـۆتنێن سه‌قه‌ت ونه ژ هه‌ژى د ده‌ر حه‌قا پێغه‌مبه‌ر وچاكان دا دكه‌ن !
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی