سه‌رهاتییا داوود پێغه‌مبه‌ري
سه‌رهاتییا داوود پێغه‌مبه‌ري
داوود ئێك ژ وان پێغه‌مبه‌رێن خودان قه‌دره یێن خودێ پێغه‌مبه‌رینى وملك پێكڤه دایێ ، ومه‌زنییا ئسرائیلییان یا دینى ودنیایێ ئێخستییه ده‌ستان ، وسه‌رهاتییا داوودى ( ویا كوڕێ وى سولـه‌یـمـانى ژى ) ژ وان سه‌رهاتییان نینه یێن كو خودێ هێژ ل ده‌سپێكا هاتنه خوارا قورئانێ بۆ پێغه‌مبه‌رێ خۆ ڤه‌گێڕاین ؛ چونكى ئه‌ڤ سه‌رهاتییه ، وه‌كى سه‌رهاتییێن دى یێن پێغه‌مبه‌ران سه‌رهاتییا هه‌ڤڕكییا پێغه‌مبه‌ران د گه‌ل ملله‌تێن وان نینه ، ومه‌سه‌له مه‌سه‌لا تێبـرنا چو ملله‌تان نینه ، به‌لكى مه‌سه‌له به‌حسێ پێغه‌مبه‌رینییێ یه ده‌مێ حوكمدارییێ دستینت ، ویا د جهێ خۆ دا بوو ئه‌ڤ سه‌رهاتییه چه‌نده‌كێ بێته پاشخستـن ..
وهه‌ر چه‌نده ئیشاره‌ت بۆ ناڤێ داوودى د هه‌شت سووره‌تان دا هاتییه دان ، به‌لـێ چـه‌نـد لایـه‌ك ژ سـه‌رهاتـییا وان د چار سووره‌تان ب تنێ دا هاتینه ، ئه‌و ژى ئه‌ڤه‌نه : ( ص ، النمل ، سبأ ، الأنبیا‌ء) ..
داوود کی بوو؟
ته‌ورات (د ( سفر صموئيل الأول ) دا 17 / 12 – 15) دبێژت : یه‌سسا زه‌لامه‌كێ ئسرائیلى بوو ، ژ بابكێ یه‌هووذاى ، وى هه‌شت كوڕ هه‌بوون ، یێ ژ هه‌مییان بچویكتـر داوود بوو ، ده‌مێ طالووت بۆ مه‌لكاتییا ئسرائیلییان هاتییه هلبژارتن ووى ژ ملله‌تێ خۆ خواستى ئه‌و د گه‌ل ده‌ركه‌ڤنه جیهادێ هه‌ر سێ كوڕێن یه‌سساى یێن مه‌زن د گه‌ل طالووتى ده‌ركه‌فتـن ، وكـــــوڕێ وى یێ بـچـویك داوود ـ ئه‌وێ هنگى هێشتا یێ گه‌نج ـ هنده‌ك جاران د گـــه‌ل لــه‌شكه‌رێ طالووتى ده‌ردكه‌فته جیهادێ ، وهنده‌ك جاران دزڤڕى باژێڕێ ( به‌یت له‌حـمـێ ) ل نك بابێ خۆ شڤانییا په‌زێ وى دكر . (ئنجیلا مەتتای 1 / 3 – 6 ، ويا لوقاى 3 / 32 – 33 ، ئاشكەرا دكەت كو دناڤبەرا داوودى و يەهووذاى دا نەهــ باب هەنە).
وئه‌ڤه هندێ دگه‌هینت كو داوود ژ بنه‌ماله‌كا دیندار وجیهادكه‌ر بوو .. وئه‌و بوو جاره‌كێ د شه‌ڕه‌كى دا داوودى مه‌زنێ كافران جالووت كوشت ، تشتێ بوویه ئه‌گه‌را هندێ حوكمدارییا ئسرائیلییان ل وه‌لاتێ ( فلسطین ) ێ ب هێز بكه‌فته‌ڤه ، وجاره‌كا دى ئه‌و ل سه‌ر دوژمنێ خۆ زال ببن ، و ب ڤێ چه‌ندێ ناڤ وده‌نگێن داوودى د ناڤ ئسرائیلییان دا به‌لاڤ بوون .
و ل دویڤ بۆچوونا شرۆڤه‌كه‌رێن ( الكتاب المقدس ) داوود ل سالا ( 1040 ) به‌رى زایینێ هاتبوو سه‌ر دنیایێ (برێنە : التفسير التطبيقي للكتاب المقدس ، بپ 550) ، و ( سفر صموئیل الأول ) ئاشكه‌را دكه‌ت كو هێشتا ل سه‌ر ده‌مێ طالووتى صه‌مووئیلێ پێغه‌مبه‌ر داوود بۆ مه‌لكاتییا ئسرائیلییان هلبژارت ، وپشتى شاوول ( طالووت ) ل سالا 1010 به‌رى زایینى هاتییه كوشتـن ژ نوى داوود ب دورستى بۆ مه‌لك .
داوود پێغه‌مبه‌رێ مه‌لك :
قورئان ـ ل پتـر ژ جهه‌كى ـ ئاشكه‌را دكه‌ت كو داوود ئێك ژ پێغه‌مبه‌رێن خودێ یێن خودان قـه‌در بـوو ، ووه‌حـى بـۆ دهـاتـه خـوارێ ، وكیتابه‌ك ژى ئه‌وا ب ناڤــێ ( زه‌بوور ) هاتییه ناسین خودێ بۆ وى هنارتــبــوو ، وه‌كـــى د قورئانێ دا هاتى : ( وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا ـ ومه زه‌بوور دابوو داوودى ) [ النسا‌ء : 163 والإسرا‌ء : 55 ] .
وژبلى پێغه‌مبه‌راتییێ خودێ حوكم ژى ئێخسته ده‌ستان ، وداوود دئێته هژمارتن ئێكه‌مین كه‌سێ ئسرائیلى ژ بابكێ ( یه‌هووذاى ) خودێ پێغه‌مبه‌رینى دایێ ، ویا زانا بـوو كو هه‌ر جار پێغه‌مبه‌ر ژ بابكێ ( لاوى ـ لیڤى ) دهاته هلبژارتن ، ومه‌لك ژ بابكێ ( یه‌هووذاى ) دهاته هلبژارتن . (و دبت ژبەر ڤێ چەندێ بت تەوراتا ئسرائیلییان ئیشارەتێ نادەتە پێغەمبەرینیا داوودی!)
خودێ داوود بۆ پێغه‌مبه‌رینییێ هلبژارت ، وچونكى ملله‌تێ ئسرائیلى ل وى ده‌مى د ده‌راڤه‌كێ ته‌نگ ڕا دبۆرى خودێ سه‌ركێشییا ملله‌تى ژى ئێخسته د ده‌ستان دا وپشتى نه‌مانا طالووتى مه‌لكینى دایێ .
ل سه‌ر ده‌مێ حوكمدارییا خۆ داوود نـمـوونـه‌یێ دادییێ وعه‌داله‌تێ وزیره‌كییێ بوو ، وئه‌ڤه یا غه‌ریب نینه ئه‌گه‌ر ئه‌م ل بیـرا خۆ بینین كو ئه‌و پێغه‌مبه‌ر بوو ، ووى شریعه‌تێ ته‌وراتێ ل سه‌ر ملله‌تێ خۆ ب جهــ دئینا ، وجیهادا دژى كافران ب وان ددا كـرن ، لـه‌و ده‌وله‌تا وى به‌رفره‌ه بوو ، ودبێژن : وى پشتى حه‌فت سالان ژ حوكمێ وى ئه‌و شیا باژێڕێ ( ئـۆرشه‌لیمێ ـ قودسێ ) ب دورستى بێخته بن ده‌ستێ خۆ وپایته‌ختا خۆ ژ باژێڕێ ( حه‌بروونێ ـ ئه‌لخه‌لیل ) ڤه‌گوهێزتێ . (سفر صموئيل الثاني 5 / 4 – 5).
وخودێ د قــورئانــێ دا بــه‌حـسـێ ملكێ داوودى وهێزا وى دكه‌ت ودبێژت : ( وَشَدَدْنَا مُلْكَهُ وَآتَيْنَاهُ الْحِكْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَاب ـ ومه ملكێ وى ب هێزێ وهه‌یبه‌تێ وسه‌ركه‌فتنێ موكم كر ، وپێغه‌مبه‌رینى وحوكمدارییا د ناڤبه‌را هه‌ڤڕكان دا مه دابوویێ )[ ص : 20 ] .
مه‌لكێ ئاسنگه‌ر :
قورئان ئاشكه‌را دكه‌ت كو ژبلى مه‌لكینییێ وگێڕانا حوكمدارییێ د ناڤبه‌را خـه‌لـكـى دا داوودى ـ سلاڤ لـێ بن ـ كارێ ئاسنگه‌رییێ ژى دكر ، وپـێـغـه‌مـبـه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئاشكه‌را دكه‌ت كو داوودى ژ كارێ ده‌ستێ خۆ دخوار وچو راتب بۆ خۆ ژ مالـێ ده‌وله‌تێ ڕانه‌دكرن .. قورئان دبێژت : (وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلًا يَاجِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ . أَنْ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِير ـ و ب ڕاستى مه پێغه‌مبه‌رینى وكیتاب وزانیـن دابوو داوودى ، ومه گـۆتبوو چیا وته‌یران : ته‌سبیحاتان د گه‌ل وى ڤه‌گێڕن ، ومه ئاسن بۆ وى نه‌رم كربوو ، ڤێجا ئه‌و د ده‌ستى دا وه‌كى هه‌ڤیـرى لـێ هاتبوو وى چاوا دڤیا وه لـێ دكر .
تو ـ ئه‌ى داوود ـ كومزرییێن به‌رفره‌هــ وتـمام چێ بكه ، وخه‌له‌كێن وان موكم بێخه به‌رێك ، ووه‌سا بچویك چێ نه‌كه كو ئه‌و كومزرى ب كێر به‌ڕه‌ڤانییێ نه‌ئێت ، ووه‌سا مه‌زن ژى چێ نه‌كه كو خودان نه‌شێت بكه‌ته به‌ر خۆ ، وتو وبنه‌مالا خۆ ـ ئه‌ى داوود ـ گوهدارییا خودێ بكه‌ن ، هندى ئه‌زم ئه‌ز ب كارێ هوین دكه‌ن یێ بینه‌رم تشته‌ك ژێ ل به‌ر من به‌رزه نابت ) [ سبأ : 10–11 ] .
و د حه‌دیسه‌كێ دا یا ( بوخارى ) ژ ( مـقـدامـى ) ڤه‌دگوهێزت هاتییه : پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ دبێژت : ( ما أكل أحد طعاما قط خيرا من أن يأكل من عمل يده وإن نـبـي الله داود عليه السلام كان يأكل من عمل يده ـ كـه‌سێ خــوارنــه‌ك ژ وێ ب خێرتر نه‌خوارییه كو ژ كه‌دا ده‌ستێ خۆ بـخـۆت ، وهندى پێغه‌مبه‌رێ خودێ داوود بوو سلاڤ لـێ بن ژ كه‌دا ده‌ستێ خۆ دخوار ).
ژ ڤێ حه‌دیسێ ئاشكه‌را دبت كو داوود ـ سلاڤ لـێ بن ـ مه‌لكه‌كێ ده‌سپاك ودلساخ بوو ، خۆ نه‌دهێلا ب هیڤییا مالـێ ده‌وله‌تێ ڤه ، وهه‌ر چه‌نده ئه‌و مه‌لك بوو ووى ماف هــه‌بـوو راتبه‌كى ژ مالـێ ده‌وله‌تێ بۆ خۆ بدانت ژى به‌لـێ وى وه نه‌كر بـوو ، ب ده‌ستێ خۆ كارێ ئاسنگه‌رییێ دكر و ژ كه‌دا ده‌ستێ خۆ خۆ ومالا خۆ ب خودان دكر .
ڕۆژى ونڤێژێن دادوودى :
وژبلى ڕێڤه‌برنا كاروبارێ خه‌لكى ، وكارێ ئاسنگه‌رییێ ، داوودى عیباده‌ته‌كێ مشه ژى بۆ خودایێ خۆ دكر ، وگه‌له‌ك شوكرا وى سه‌را وان قه‌نجییان دكر یێن خودێ د گه‌ل وى كرین .
وئـه‌گـه‌ر ئــه‌م بـه‌رێ خـۆ بده‌ینه حه‌دیسێن پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ دێ بینن د پـتـر ژ حه‌دیسه‌كێ دا پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ به‌حسێ نڤێژ وڕۆژییێن داوودى دكه‌ت وئاشكه‌را دكه‌ت كو عیباده‌ت ژ وى عیباده‌تى باشتـر نینه یێ داوودى دكر ، ژ وان حه‌دیسان :
( بوخارى ) ژ ( عـه‌بـدللاهێ كوڕێ عه‌مرێ كوڕێ عاصى ) ڤه‌دگوهێزت ، دبێژت : پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆته من : ( یا عبد الله ألم أخبر أنك تصوم النهار وتقوم اللیل ـ ئـــه‌ى عــه‌بـدللاهــ من یێ زانى تو ب ڕۆژێ یێ ب ڕۆژییى و ب شه‌ڤێ نڤێژان دكه‌ى ؟ ( گـۆت من گـۆتێ : به‌لـێ ؟ وى گـۆت : ( فلا تفعل صم وأفطر وقم ونم فإن لجسدك عليك حقا وإن لعينك عليك حقا وإن لزوجك عليك حقا وإن لزورك عليك حقا وإن بحسبك أن تصوم كل شهر ثلاثة أيام فإن لك بكل حسنة عشر أمثالها فإن ذلك صيام الدهر كله ـ وه نه‌كه ! ڕۆژییێ بگره وبـخـۆ ژى ، وب شه‌ڤێ ڕابه نڤێژان بكه وبنڤه ژى ، له‌شێ ته حه‌قێ ل سه‌ر ته هه‌ى ، وچاڤێن ته حه‌قێ ل سه‌ر ته هه‌ى ، وژنكا ته حه‌قێ ل سه‌ر ته هه‌ى ، ومێڤانێ ته حه‌قێ ل سه‌ر ته هه‌ى ، وهه‌ما تێرا ته هه‌یه كو تو هه‌یڤێ سێ ڕۆژییان بگرى ؛ چونكى خێره‌ك ب ده‌هانه ئه‌ڤه هه‌ر وه‌كى ته سال ب سال ڕۆژى گرتى ( من شداند وى ژى ل من شداند ، من گـۆت : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ من هێزا هه‌ى ئه‌ز پتـرێ دشێم ، وى گـۆت : ( فصم صیام نبي الله داود علیه السلام ولا تزد علیه ـ پا وه‌كى ڕۆژییا پێغه‌مبه‌رێ خودێ داوودى سلاڤ لـێ بن بگره و ژ وێ چه‌ندێ زێده‌تر نه‌گره ( من گـۆت : ڕۆژییا داوودى یا چاوا بوو ؟ گـۆت : ( نصف الدهر ـ نیڤا سالـێ ( یه‌عنى : ڕۆژه‌كێ ئه‌و یێ ب ڕۆژى بوو وڕۆژه‌كێ دخوار .
د ریـوایـه‌تـه‌كـا دى دا هــه‌ر یا ( بوخارى ) پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ دبێژت : ( كان یصوم یوما ویفطر یوما ولا یفر إذا لاقى ـ ڕۆژه‌كێ ئه‌و یێ ب ڕۆژى بوو ، وڕۆژه‌كێ دخوار ، وده‌مێ به‌رانبه‌ر دوژمنى ڕادوه‌ستا نه‌دڕه‌ڤى ).
و د حه‌دیسه‌كا دى دا یا ( بوخارى وموسلم ) ڤه‌دگوهێزن هاتییه : ( أحب الصلاة إلى الله تعالى صلاة داود ، وأحب الصيام إلى الله تعالى صيام داود ، كان ينام نصف الليل ويقـوم ثلثه وينام سدسة ، وكان يصوم يوماً ويفطر يوماً ، ولا يفر إذا لاقى ، وأنة كان أواباًـ خۆشتڤیتـرین نڤێژ ل نك خودێ نڤێژا داوودى بوو ، وخۆشتڤیتـرین ڕۆژى ل نك خودێ ڕۆژییا داوودى بوو ، ئه‌و نیڤا شه‌ڤێ دنڤست ، وسێئێكێ ڕادبوو وشه‌شێكێ دنڤست ، وڕۆژه‌كێ یێ ب ڕۆژى بوو وئێكێ دخوار ، وگاڤا بـه‌رانـبـه‌ر دوژمـنـى ڕادوه‌ستا نـه‌دڕه‌ڤى ، وگه‌له‌ك تـۆبه دكر ) یه‌عنى : داوود ل سه‌ر كرنا ڕۆژى ونڤێژ وجیهادێ یێ ب صه‌بر وته‌حه‌مـمـل بوو .
وتشتێ دى یێ قورئان وحه‌دیس بۆ مه ژ ژینا داوودى ڤه‌دگوهێزن ئه‌ڤه‌یه : داوودى گه‌له‌ك كیتابا خودێ ( چ ته‌ورات بت ، چ زه‌بوور ) دخواند ، وچونكى ده‌نگێ وى گه‌له‌ك یێ خۆش بوو هه‌ر كه‌سه‌كێ گوهــ ل ده‌نگێ وى دبا پـێ داخبار دبوو ، حه‌تا چیا وته‌یران ( ته‌جاوب ) د گه‌ل ئاوازێن وى دكرن ، قورئان دبێژت :
( اصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاذْكُرْ عَبْدَنَا دَاوُودَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ . إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبَالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِّ وَالْإِشْرَاقِ . وَالطَّيْرَ مَحْشُورَةً كُلٌّ لَهُ أَوَّابٌ ـ تو ئه‌ى موحه‌ممه‌د بێهنا خۆ ل سه‌ر گـۆتنا وان یا بۆ ته نه‌خۆش فره‌هـــ بكه ، وتو به‌حسێ به‌نییێ مه داوودى بكه ئه‌وێ خودان هێز ل سه‌ر دوژمنێن خودێ ویێ صه‌بركێش ل سه‌ر گوهدارییا خـودێ ، هندى ئه‌وه وى گه‌له‌ك تـۆبه دكر و ل وى تشتى دزڤڕى یێ خودێ ژێ ڕازى .
هندى ئه‌میـن مه چیا د گه‌ل داوودى بن ده‌ست كربوون ، وان سپێده وئێڤاران د گه‌ل وى ته‌سبیح دكرن ، ومه ته‌یر ژى د گه‌ل وى بن ده‌ست كربوون كـۆم كـۆمـه وان تـه‌سـبـیـح دكـرن ، وئـه‌و وه‌كى وى دگـوهدار بوون) [ ص : 17 – 19 ] .
ودبێژت : ( وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلًا يَاجِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ ـ و ب ڕاستى مه پێغه‌مبه‌رینى وكیتاب وزانیـن دابوو داوودى ، ومه گـۆتبوو چیا وته‌یران : ته‌سبیحاتان د گه‌ل وى ڤه‌گێڕن )[ سبأ : 10 ] .
( ئیمام ئـه‌حـمـه‌د ) ژ ( عائیشایێ ) ڤـه‌دگوهێزت ، دبێژت : جاره‌كێ پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گوهــ ل ئه‌بوو مووسایێ ئه‌شعه‌رى بوو قورئان دخواند ، ئینا پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆت : ( ژ مه‌زامـیـرێن داوودى بۆ ئه‌بوو مووساى یێن هاتینه دان ) ودبێژن : د ناڤ صه‌حابییان دا ده‌نگێ كه‌سێ هندى یێ ئه‌بوو مووساى یێ خۆش نه‌بوو .
جه‌ڕباندنه‌ك .. وتـۆبه‌كرنه‌ك :
قورئان د سووره‌تا ( ص ) دا ژ ئایه‌تێن ( 21 – 24 ) سه‌رهاتییه‌كێ ژ ژینا داوودى بۆ مه ڤه‌دگوهێزت ، ودبێژت :(وَهَلْ أَتَاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرَابَ . إِذْ دَخَلُوا عَلَى دَاوُودَ فَفَزِعَ مِنْهُمْ قَالُوا لَا تَخَفْ خَصْمَانِ بَغَى بَعْضُنَا عَلَى بَعْضٍ فَاحْكُمْ بَيْنَنَا بِالْحَقِّ وَلَا تُشْطِطْ وَاهْدِنَا إِلَى سَوَاءِ الصِّرَاطِ . إِنَّ هَذَا أَخِي لَهُ تِسْعٌ وَتِسْعُونَ نَعْجَةً وَلِيَ نَعْجَةٌ وَاحِدَةٌ فَقَالَ أَكْفِلْنِيهَا وَعَزَّنِي فِي الْخِطَابِ . قَالَ لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤَالِ نَعْجَتِكَ إِلَى نِعَاجِهِ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنْ الْخُلَطَاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَقَلِيلٌ مَا هُمْ وَظَنَّ دَاوُودُ أَنَّمَا فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَخَرَّ رَاكِعًا وَأَنَابَ . فَغَفَرْنَا لَهُ ذَلِكَ وَإِنَّ لَهُ عِنْدَنَا لَزُلْفَى وَحُسْنَ مَآبٍ . يَادَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعْ الْهَوَى فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا نَسُوا يَوْمَ الْحِسَابِ ) [ ص : 21 – 26 ] .
خودێ دبێژته پێغه‌مبه‌رێ خۆ : ئه‌رێ به‌حسێ وان هه‌ردو هه‌ڤڕكان بۆ ته ـ ئه‌ى موحه‌مـمـه‌د ـ هاتییه كرن ده‌مێ ئه‌و ب سه‌ر شویرهێ كه‌فتیـن وچووینه نك داوودى ل وى جهێ وى عیباده‌تێ خودێ لـێ دكر ، ئینا ئه‌و ژ چوونه ژۆرا وان ترسا ؟
ویا زانایه كـو داوودى ده‌مـێ خـۆ دكـره سـێ پـشـك : پشكه‌ك بۆ خه‌لكى حوكم د ناڤبه‌را وان دا دكر ، وپشكه‌ك بۆ مالا خۆ وعه‌یالـێ خۆ ، وپشكه‌ك بۆ عیباده‌تى ، وده‌مێ وى عیباده‌ت دكر ئه‌و دچوو د جهه‌كى ڤه وده‌رگه‌هــ ل خۆ دگرت ونه‌دهێلا كه‌سه‌ك بچته ژۆر ، ڕۆژه‌كێ ده‌مێ ئه‌و ب عیباده‌تى ڤه یێ موژیل وى هــنــد دیت دو مرۆڤان خۆ د سه‌ر شویرها مالـێ ڕا هاڤێت و ب ژۆر كه‌فـتـن [ وئــه‌و ب خـۆ دو ملیاكه‌ت بوون خودێ بۆ جه‌ڕباندن هنارتبوونه نك وى ] ، ئه‌و ژ ڤى كارێ وان ترسا ، گاڤا وان دیتى ئه‌و ترسا وان گـۆتێ : نه‌ترسه ، ئه‌م دو هه‌ڤڕكیـن ئێك ژ مه زۆردارى یا ل یێ دى كرى ، ڤـێـجـا تــو ب دادییــێ حــوكـمـى د ناڤبه‌را مه دا بكه ، وتو د حوكمێ خۆ دا زۆردارییێ ل مه‌نه‌كه ، وبه‌رێ مه بده ڕاستییا ڕێكێ .
وبه‌رى داوود ژ وان بـخـوازت ئه‌و مه‌سه‌لا خۆ بۆ بێژن ، یان وان ده‌ربێخت وبێژتێ : نوكه ده‌مێ عیباده‌تییه نه یێ حوكمدارییێیه ، ئێك ژ وان گـۆت : هندى ئه‌ڤه‌یه ئه‌ڤه برایێ منه وى نـۆت ونه‌هــ بزن هه‌نه ، ومن بزنه‌كا ب تنێ هه‌یه ، ڤێجا وى دلـێ خۆ یێ برییه بزنا من ژى وئه‌وى دڤێت وێ ژى ژ من بستینت ، ویێ دبێژت : وێ بزنێ ژى بده من وئه‌و د گـۆتنێ دا یێ دژوار بوو د گه‌ل من وئه‌و یێ شیایه من .
ب ڤـى ڕه‌نـگـێ كرێت ، یێ كو بێنا زۆردارییێ ژێ دفڕت وان مه‌سه‌لا خۆ گـۆت ، داوودى چ به‌رسڤ دا ؟ ئه‌و ب خۆ عه‌داله‌ت دخوازت حاكم گوهدارییا هه‌ردو هه‌ڤڕكان بكه‌ت پاشى حوكمێ خۆ بده‌ت ، به‌لـێ داوودى وه نه‌كر ، حوكمێ خۆ دا به‌رى گوهێ خۆ بده‌ته گـۆتنا هه‌ڤڕكێ دووێ ، وئه‌ڤه كاره‌كێ خه‌له‌ت بوو .
داوودى گـۆت : ب ڕاستى برایێ ته ب ڤێ خواستنا بزنا ته بۆ ناڤ بزنێن خۆ زۆردارى ل تــه كـرییـه ، وگـه‌لـه‌ك شـریـك هـه‌نـه تـه‌عدایییێ ل ئێك ودو دكه‌ن ، و ب وه‌رگرتنا حه‌قێ وى ب بێ وژدانى زۆردارییێ لـێ دكه‌ت خودان باوه‌رێن چاك تێ نه‌بن ، ئه‌و زۆردارییێ ل ئێك ودو ناكه‌ن ، وئه‌و دكێمن .
ب ڤى ڕه‌نگێ دژوار داوودى حوكمێ خۆ دا به‌رى بزانت كانێ گـۆتنا كه‌سێ دووێ چیه .. وگاڤا وى ئه‌ڤ حوكمه داى دیاره هه‌ردو ملیاكه‌ت ل به‌ر چاڤان به‌رزه بوون ، له‌و وى باش زانى كو ب ڤێ هه‌ڤڕكییێ خودێ دڤیا وى بـجـه‌ڕبینت ، وئه‌و ب سه‌ر خه‌له‌تییا خۆ هلبوو ، ڤێجا وى د گاڤێ دا داخوازا ژێـبـرنـا گـونـه‌هان بۆ خۆ ژ خودایێ خۆ كر ، وئه‌و بۆ خودێ چوو سوجدێ ، وتـۆبه‌كر . خودێ تـۆبا وى قه‌بویلكر وئه‌و بۆ وى ژێبـر ، ودویماهییه‌كا باش ل ئاخره‌تێ بۆ وى دانا .
وپشتى داوودى ئه‌ڤ ده‌رسه باش وه‌رگرتــى ، و ب سه‌ركه‌فتـن ژێ ده‌رباس بووى ، خودێ گـۆتێ : ئه‌ێ داوود هندى ئه‌میـن مه تو د عه‌ردى دا یێ كرییه جێگر ومه‌لكاتى یا دایه ته ، ڤـێـجـا تــو ب دادییێ حوكمى د ناڤبه‌را مرۆڤان دا بكه ، وتو د حوكمان دا دویكه‌فتنا دلچوونان نه‌كه ، ئه‌گه‌ر ئه‌و چه‌نده دێ به‌رێ ته ژ دینێ خودێ وشریعه‌تێ وى وه‌رگێڕت ، هندى ئه‌ون یێن ژ ڕێكا خودێ به‌رزه دبن عه‌زابه‌كا ب ئێش د ئاگرى دا بۆ وان هه‌یه ؛ ژ به‌ر بێ ئاگه‌هییا وان ژ ڕۆژا حسێب وجزادانێ . ( نڤیسەرێ پەرتوکا پیروز وەکی عەدەتێ وان دگەل هەمی پێغەمبەران ل ڤێرێ هندەک ئەزمان درێژییان ددەرحەقا داوودی دا ڤەدگێرن دبێژن روژەکی داوودی ژنا سەرلەشکەرەکێ خو دیت سەرێ خو دشویشت هندی یا جوان بوو کەفتە دلێ وی ، ئینا فرێکرە ب دویف را و خرابی دگەل کر و دا ئەو ڤی کارێ خو یێ کرێت ڤەشیێرت رابوو مێرێ وێ هنارتە سنگێ چەپەری و دا کوشتن! و پشتی هینگێ ئەو ژنک مارە کر ، ئینا خودێ گوتە (ناپانێ پێغەمبەر) هەرە نک داوودی و بێژێ دوو مروڤ هەبوون ئێک یێ دەولەمەند بوو و ئێک یێ فەقیر بوو ، ئەوێ دەولەمەند گەلەک حەیوان هەبوون و یێ فەقیر بزنەکا بتنێ هەبوو ، و یێ دەولەمەند بزنا یێ فەقیر ژێ ستاند ، ئینا داوودی ب عێجزیڤە گوت ئەوێ ئەڤ چەندە کری دڤێت بمرت ، وی پێغەمبەری گوت : توی ئەو مروڤ ، و حەتا دویماهیکا ڤێ چیڤانوکێ ! (برێنە: سفر صموئیل الثاني، ئیصحاحا یازدێ و دوازدێ)و نزا ئەڤە چ پیروزییە (پەرتوکا پیروز) ددەتە پێغەمبەر و مەزن و چاکێن مللەتێ خودێ یێ هلبژارتی!).
حوكمێ داوودى وحوكمێ سوله‌یمانى :
گـه‌لـه‌ك قەنجى ونعمه‌ت خودێ د گه‌ل عه‌بدێ خۆ وپێغه‌مبه‌رێ خۆ داوودى كربوون ، وئێك ژ ڤان قه‌نـجییان ئه‌و بوو خودێ كوڕه‌كێ زانا وتێگه‌هشتى دابوویێ ، ئـه‌وێ خــودێ پـشـتـى هـنـگـى پێغه‌مبه‌رینى ژى دایێ ومه‌خسه‌دا مه پێ سوله‌یـمـان بوو (سەرهاتییا وی ب بەرفرەهی دپشکا سیێ دا ژ ڤێ کتێبێ ـ ئەگەر خودێ حەز بکەت ــ دێ ڤەگێرین ) ، وهێژ ل سه‌ر ده‌مێ داوودى كوڕێ وى سوله‌یـمـانى خۆ دكێشا ناڤ شۆلان ونیشانێن زیره‌كییێ ل نك په‌یدا دبوون ، له‌و داوودى ـ وئسرائیلییان ژى ـ سوله‌یـمـان بۆ جێگرییا بابێ وى ددانا .
وقورئان د سووره‌تا ( الأنبیا‌ء ) دا ئیشاره‌ته‌ك دایه كو سوله‌یـمـانى ل سه‌ر ده‌مێ بابێ خۆ هنده‌ك جاران حوكم د ناڤبه‌را خه‌لكى دا دكر ، وبابێ وى ژ حوكمێ خۆ دهاته خوارێ و ب یا كوڕێ خۆ دكر ، قورئان دبێژت :( وَدَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ إِذْ يَحْكُمَانِ فِي الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَكُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَاهِدِينَ . فَفَهَّمْنَاهَا سُلَيْمَانَ وَكُلًّا آتَيْنَا حُكْمًا وَعِلْمًا وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُودَ الْجِبَالَ يُسَبِّحْنَ وَالطَّيْرَ وَكُنَّا فَاعِلِين ـ تو [ ئه‌ى موحه‌مـمـه‌د ] به‌حسێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ داوودى وكوڕێ وى سوله‌یـمـانى بكه ، ده‌مێ وان حوكم د وێ مه‌سه‌لـێ دا كرى یا دو هه‌ڤڕكان ئینایه نك ، په‌زێ ئێك ژ وان ب شه‌ڤ چوو بوو ناڤ بیستانێ یێ دى ، وخراب كربوو ، ئینا داوودى حوكم كر كو په‌ز بۆ خودانێ بیستانى بت به‌رانبه‌ر مالـێ وى یێ خراب بووى ؛ چونكى بهایێ هه‌ر دووان هندى ئێك بوو ، وئه‌م بۆ حوكمێ وان شاهد بووین ، وچو ل به‌ر مه یێ به‌رزه نه‌بوو . ئینا مه سوله‌یـمـان تێگه‌هاند كو مه‌صلحه‌تا هه‌ردو لایان د گه‌ل دادییێ ب جهــ بینت ، ڤێجا وى حوكم كر كو خودانێ په‌زى بیستانێ یێ دى دورست بكه‌ت و ل وى ده‌مێ ئه‌و بیستانى چێ دكه‌ت په‌زێ وى ل نك خودانێ بیستانى بت دا مفاى بۆ خۆ ژ شیـر وهرییا وى ببینت ، پاشى په‌ز بۆ خودانێ خۆ بزڤڕته‌ڤه وبیستان بۆ خودانێ خۆ ؛ چونكى بهایێ وان هندى ئێكه ، وهه‌ر دووان داوودى وسوله‌یـمـانى مه حوكم وزانین دایێ ، ومه منه‌ت ل داوودى كر كو چیا وته‌یران د گه‌ل وى ته‌سبیحا خودێ دكــر [ ده‌مـــێ وى كیتابا خــــودێ دخـواند ] وئه‌م بووین مه ئه‌و چه‌نده كرى ) [ الأنبیا‌ء : 78 - 79 ] .
مرنا داوودى وژییێ وى :
د حه‌دیسێن دورست دا هاتییه كو ده‌مێ داوود ـ سلاڤ لـێ بن ـ مرى عه‌مرێ وى ســه‌د سال بــوون ، و د سـه‌رهــاتـییا ئاده‌مى دا (برێنە پشکا ئێکێ ژ ڤێ کتێبێ بەرپەرێ (20)) حه‌دیسه‌ك ئه‌وا ( ترمذى ) ژ ( ئه‌بوو هوره‌یره ) ى ڤه‌دگوهێزت مه ڤه‌گێڕا بوو تێدا هاتییه : پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ دبێژت : ( ده‌مێ خودێ ئاده‌م ئافراندى پشتا وى ڤه‌مالـى ، ئینا رحا هه‌ر كـــه‌ســه‌كێ ئه‌و دێ ئافرینت ژ دوونده‌ها ئاده‌مى حه‌تا ڕۆژا قیامه‌تێ ژ پشتا وى كه‌فت ، و ل ناڤ چاڤێن هه‌ر ئێكى ژ وان ڕۆناهییه‌ك ڤه‌دپه‌شى ، پاشى وى ئه‌و بۆ ئاده‌مى به‌رچاڤ كرن ، ئاده‌مى گـۆت : ئه‌ى خودا ، ئه‌ڤه كینه ؟ وى گـۆت : ئـه‌ڤـه دوونده‌ها ته‌یه . وئاده‌مـى د ناڤ وان دا زه‌لامه‌ك دیت كه‌یف ب ڕۆناهییا وى هات ، ئینا ئاده‌مــى گـۆت : ئــه‌ى خـــودا ، ئـــه‌ڤــه كـییـه ؟ خـودێ گـۆتـێ : ئه‌ڤه زه‌لامه‌كه ژ ئومـمـه‌تێن دویماهییێ یه ژ دوونـده‌هـا ته دبێژنێ داوود ، ئاده‌مـى گۆت : ئـه‌ى خـودا ، ته چه‌ند عه‌مر دایێ ؟ گـۆت : شێست سال ، ئاده‌مى گـۆت : ئه‌ى خودا ، چل سالان ژ عه‌مرێ من ژى بدێ .. ڤێجا ده‌مێ ئاده‌م كه‌فتییه به‌ر مرنێ وملیاكه‌تێ مرنێ هاتییه نك ، ئاده‌مى گـۆتێ : ما هـێـشـتـا چل سال ژ عه‌مرێ من نه‌ماینه ؟ وى گـۆت : ما ته ئه‌و نه‌داینه كوڕێ خۆ داوودى ؟ گـۆت : ڤێجا ئاده‌مى ژ بیـركر له‌و دوونــده‌هــا وى ژى ژ بـیـركر ، وئاده‌م خه‌له‌ت بوو له‌و دوونده‌ها وى ژى خه‌له‌ت بوو ).
ژ ڤێ حه‌دیسێ دئێته زانین كو خودێ سه‌د سال دابوونه داوودى . (و ئەڤە خەلەتییا نڤیسەرێن تەوراتێ ئاشکەرا دکەت ، ئەوێن دبێژن : دەمێ داوود مری ژییێ وی حەفتێ سال بوون ، ئەو دبێژن داوود ل سالا 1040 بەری زاینێ بوبوو و ل سالا 970 بەری زایینێ مربوو).
و د حه‌دیــسـه‌كا دى دا سه‌رهاتییا مرنا داوودى ب ڕه‌نگه‌كێ به‌رفره‌هــ هاتییه ، ( ئیمام ئه‌حـمـه‌د ) ژ ( ئـه‌بـوو هــوره‌یــره‌ى ) ڤــه‌دگـوهێزت ، دبێژت : پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گۆت : ( داوود مرۆڤه‌كـێ زێده ب غیـره‌ت بوو (نە وەکی ( پەرتوکا پیرۆز ) وى ددەتە ناسيـن !! ) ، ده‌مێ ژ مال ده‌ركه‌فتبا ده‌رگه‌هێن مالا وى دهاتنه گرتن ، وكه‌س نه‌دچوو نك مرۆڤێن مالا وى حه‌تا ئه‌و دزڤڕى مال ، ڕۆژه‌كێ ئه‌و ده‌ركه‌فت ، وده‌رگه‌هــ هاتنه گرتن ، ژنكا وى هات دیت زه‌لامه‌ك یێ د مالـێ وان ڤه ، وێ گـۆته وان یێن كو ل مالـێ : ئه‌ڤ زه‌لامه چاوا هاتییه ژۆر وده‌رگه‌هــ دگرتى ، ب خودێ داوود دێ شه‌رما هه‌وه به‌ت ! وداوود هاته مال دیت زه‌لامه‌ك ل مالا وى یێ ژ پێیان ڤه ڕاوه‌ستایه ، داوودى گـۆتێ : تو كیى ؟ وى گـۆت : ئه‌ز ئه‌وم یێ ژ مه‌لكان نه‌ترسم ، وتشته‌ك ل به‌ر من ئاسێ نابت ، ئینا داوودى گۆت : ب خودێ تو ملیاكه‌تێ مرنێیى ، ب خێر بێت ئه‌مرێ خودێ ، وداوود ل جهێ خۆ ما حه‌تا وى رحا داوودى ستاندى (پتر ژ جارەکێ مە گوتییە کو رحا پێغەمبەرەکی نەهاتییە ستاندن حەتا ملیاکەتێ مرنێ دەستویری ژێ وەرگرت بت) وحه‌تا وان كارێ داوودى كرى ڕۆژ لـێ ده‌ركه‌رفت ، ئینا سوله‌یمانى گـۆته ته‌یران : سیبه‌رێ ل داوودى بكه‌ن ، ئینا وان ب ڕه‌نگه‌كێ وه‌سا سیبه‌ر لـێ كر حه‌تا عه‌رد تارى كرى ، سوله‌یمانى گـۆتێ : چه‌نگه‌كى ڤه‌كه‌ن ئێكى بگرن ) .
وئه‌ڤ حه‌دیسا دورست وان گـۆتنێن نه ژهه‌ژى یێن ته‌وراتا ( موحه‌رره‌ف ) نه‌وه‌یى ده‌ردئێخت یێن ( سفر الملوك الأول ) د ده‌ر حه‌قا مرنا داوودى دا ڤه‌دگێڕت كو داوود زێده پیـر بووبوو ، وسه‌رما كه‌فتبوو هناڤان ، هندى وان ئه‌و دنـخـافت ژى وى گه‌رم نه‌دبوو ، ئینا ئه‌و چوون كچه‌كه‌كا ژ هه‌مییان جوانتـر بۆ ئینا دا كارێ وى بكه‌ت وخۆ د به‌ر دا درێژ كه‌ت ووى گه‌رم بكه‌ت .. !! (مروڤ دەمێ كيتابا وان يا پیرۆز دخوينت حێبەتی رادوەستت ، ئەرێ بوچی ئەو هندە لێ دگەریێن ناڤێ پێغەمبەران بهەرمینن و ( سومعەتا ) وان پیس بکەن ؟ لووطی مەی ڤەخوار و زنا دگەل هەردوو کچێن خو کر ( سفر التكوين 19 / 30 – 38 ) ، يەهووذايێ کورێ یەعقووبی زنا دگەل بویکا خو کر ( سفر التكوين 38 / 18 ) داوودى زنا د گەل ژنا سةرلەشكەرێ خو كر ( صموئيل الثاني 11 / 4 ) وسولەيـمـانـى سێربەندی دكر وسەر خاترا ژنێن خو صەنەم ثەرێسين ( الملوك الأول 11 / 5 - 6 ) ئەرێ ئەڤە پێغەمبەر بوون يان كـومەكا زناكەر وتاوانباران بوون ؟! وتو بێژى ئێكێ وەكى داوودى نەشێت هند ئامويرەتێن گەرمكرنێ ل مالا خو بدانت كو خو پێ گرم بكەت ، ڤێجا راببت جوانتـرين کچکێ بو خو هلبژێرت دا بێت وی گەرم بکەت ؟).
وپشتى داوودى پێغه‌مبه‌رینى ومه‌لكاتییا ئسرائیلییان هه‌ردو كه‌فتنه ده‌ستێ كوڕێ وى سولـه‌یـمـانـى ، و ل دویڤ گـۆتنا ته‌وراتێ داوودى چل سالان حوكم كربوو ، حه‌فت سالان پایته‌ختا وى ل باژێڕێ ( حه‌بروونێ ـ ئه‌لخه‌لیل ) بوو ، وسیهــ وسێ سالان ل ( ئـۆرشه‌لیمێ ـ قودسێ ) بوو . ( سفر الملوك الأول : 2 / 11 – 12).
ودیسا ل دویڤ گـۆتنا ته‌وراتێ داوود ل باژێڕێ ( ئۆرشه‌لیمێ ) یێ هاتییه ڤه‌شارتن .. (ژێدەرێ بەرێ: 2 / 10) .
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی