سـه‌رهاتـییا ئیسحاق پـێـغـه‌مـبه‌ر...
سـه‌رهاتـییا ئیسحاق پـێـغـه‌مـبه‌ر
پێغه‌مبه‌رێ خودێ ئیسحاق كوڕێ خوشتڤىییێ خودێ ئیبـراهیمى و سارایێ , وبرابابێ ئیسماعیلى یێ بچویكتـر بوو , و بابێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ یه‌عـقـووبى بوو , دوونده‌هه‌كا پاقژ وهێڤێنه‌كێ بژوین ..
بوونا ئیسحاقى :
مه گـۆتبوو كو ده‌یكا ئیسحاقى سارایێ عه‌یال نه‌دبوون , وڤێ چه‌ندا هه كاره‌كێ به‌رچاڤ د وێ وزه‌لامێ وێ ژى كربوو , وده‌مێ ئه‌و ب ناڤ سال ڤه چووى وبێ هیڤى بوو كو ئێدى عه‌یال ببن ڕابوو جارىیا خۆ هاجه‌ر دا زه‌لامێ خۆ دا به‌لكى دوونده‌ها وى پێ بمینیت , وسه‌رهاتىیا بوونا ئیسماعیلى ژ هاجه‌رێ وهه‌ڤڕكىیا سارایێ د گه‌ل هه‌وىیا وێ د سه‌رهاتىیا ئیسماعیلىدا مه ڤه‌گێڕا , له‌وا ئه‌م ل ڤێرێ دوباره ناكه‌نه‌ڤه ..
پـشـتـى بـوونا ئـیـسماعیلى ب چارده سالان ـ ل دویڤ بــۆچــوونا تـه‌وراتێ ـ , و ل وى ده‌مــێ خــودێ قاصــدێـن خـۆ بـۆ تێبـرنا ملله‌تــێ لـــووطی هنارتین , ئه‌و ل پێغه‌مبه‌رێ خۆ ئیبـراهیمى وبه‌نییا خۆ یا چاك سارایێ هاته كه‌ره‌مێ ومزگینىیا بوونا كوڕه‌كى كو ئیسحاقه , ونه‌ڤییه‌كى كو یه‌عقووبه دایێ , وه‌كى د چه‌ند ئایه‌ته‌كێن قورئانا پیـرۆز دا هاتى : ( وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ فَمَا لَبِثَ أَنْ جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ . فَلَمَّا رَأَى أَيْدِيَهُمْ لَا تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمِ لُوطٍ . وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ . قَالَتْ يَاوَيْلَتَا أَأَلِدُ وَأَنَا عَجُوزٌ وَهَذَا بَعْلِي شَيْخًا إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ . قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ . فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَى يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ . إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُنِيبٌ . يَاإِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُود ـ و ب ڕاستى فریشته هاتبوونه نك ئیبـراهیمى دا مزگینىیێ ب بوونا ئیسحاقى ویه‌عقووبى د دویڤ وى دا بـده‌نـه وى وژنكا وى ، ئـیـنا وان گـۆت : سلاڤ ل ته بن ، وى د به‌رسڤا وان دا گـۆت : سلاڤ ل هه‌وه بن ، وئه‌و ب له‌ز چوو وگـۆلكه‌كا قه‌له‌و وسۆركرى بۆ وان ئینا دا ئه‌و ژێ بخـۆن . ڤێجا ده‌مێ ئیبـراهیمى دیتى ئه‌و ده‌ستێن خـۆ درێــژ ناكــه‌نێ و ژێ ناخـۆن ، ئه‌و چه‌نده ل دلـێ وى نه‌هات ، وئه‌و د دل دا ب ترسێ حه‌سیا و د وان دا كه‌فته گومانێ ، فریشته‌یان ـ ده‌مێ دیتى ئیبـراهیم یێ دترست ـ گـۆت : نه‌ترسه ئه‌م ملیاكه‌تێن خـودایێ ته‌ینه ئـه‌م بـۆ ملله‌تێ لووطى یێن هاتــیــنـه هنارتن دا وان تێ ببه‌ین . وژنكا ئیبـراهیمى ـ سارا ـ ئه‌وا ل پشت په‌رده‌ى ژ پێیان ڤه ڕاوه‌ستاى گوهــ ل ئاخفتنێ دبوو ، ئینا ژ مه‌نده‌هۆشىیا وى تشتى دا یێ وێ گوهــ لـێ بووى وێ كره كه‌نى ، ئینا مه ل سه‌ر ئـه‌زمانێ ملیاكه‌تان مـزگینى دا وێ كو دێ وێ ژ ئیبـراهیمى كوڕه‌ك بت ناڤێ وى دێ ئیسحاق بت ، ودێ وێ نه‌ڤىیه‌ك ژ وى كوڕى هه‌بت ، كو یه‌عقووبه . ده‌مــێ مزگینى ب بوونا ئیسحاقى بــــۆ سارایێ هاتــىیـه دان وێ ژ مه‌نده‌هۆشى گـۆت : وه‌ى بۆ من چاوا دێ من كوڕه‌ك بت وئه‌ز یا پیـر بوویم ، وئه‌ڤه زه‌لامێ من ژى یێ پیـربووى و ب ناڤ سال ڤه چووى ؟ هندى بوونا بچویكه‌كىیه ژ ئێكا وه‌كى من وزه‌لامێ من ل پیـراتىیێ تشته‌كێ عـه‌جـێـبـه .
فریشته‌یان گـۆته وێ : ئه‌رێ تو ژ حوكم وفه‌رمانا خودێ یا حـێـبـه‌تىیى ؟ دلـۆڤانـى وپیـرۆزىیا خودێ ل سه‌ر هه‌وه بنه‌مالا پێغه‌مبه‌رینىیێ هـه‌یـه . هـنـدى ئـه‌وه سالۆخه‌ت وكریارێن وى جهێ مه‌دح وسوپاسىیێنه ، وئه‌و د وان سـالـۆخـه‌ت وكـریاران دا خــودانـێ بلندى ومه‌زنـىیێ یه .
ڤێجا ده‌مێ ترس ژ ئیبـراهیمى چـووى ژ بـه‌ر نـه‌خـوارنا مـێـهـڤانێن وى بۆ خوارنێ ، ومـزگـیـنـى ب ئـیـسـحاق ویه‌عقـووبى بۆ وى هاتىیه دان ، ئه‌و ما دان وستاندن د ده‌رحه‌قا تێبرنا ملله‌تێ لووطى دا د گه‌ل هنارتىیێن مه كر . هندى ئیبراهیمه گه‌له‌ك یێ ئارامه حه‌ز ژ هندێ ناكه‌ت له‌ز د عه‌زابدانێ دا بێته كرن ، گه‌له‌ك خـۆ بۆ خودێ دشكێنت وهه‌وار دكه‌تێ ، وئه‌و د هه‌مى كارێن خـۆ دا ل خودێ دزڤڕت .
هنارتىیێن خودێ گـۆت : ئه‌ى ئیبـراهیم تو ده‌ڤ ژ ڤێ هه‌ڤڕكىیێ به‌رده وداخوازا دلـۆڤانىیێ بۆ ملله‌تێ لووطى نه‌كه ؛ چونكى وان یا خـۆ هێژاى عه‌زابێ كرى ، وفه‌رمانا خودایێ ته هاتىیه كو وان تێ ببه‌ت ، وهندى ئه‌ون عه‌زابه‌كا نه‌ئێته زڤڕاندن ژ خودایێ وان دێ گه‌هته وان ) [ هود : 69 ـ 76 ] .
ژ ڤان ئایه‌تان ویێن وه‌كى وان بۆ مه ئاشكه‌را دبت كو ده‌مێ ئیسحاق هاتىیه سه‌ر دنیایێ ده‌یك وبابێن وى هه‌ردو گه‌هشتبوونه عه‌مره‌كێ وه‌سا تشته‌كێ عه‌ده‌تى نه‌بوو یێن وه‌كى وان عه‌یال ببن , د سه‌ر هندێ ڕا كو سارایێ عه‌یال نه‌دبوون (دبێژن: عەمرێ ئیبراهیمی هینگێ سەد سال بوون ، و عەمرێ سارایێ نوت سال بوون) , به‌لـێ ئه‌گه‌ر خودێ تشته‌ك ڤیا ئه‌گه‌ران بۆ په‌یدا دكه‌ت , ئه‌گه‌ر خۆ ئه‌و ئه‌گه‌ر ل به‌ر مه دعه‌ده‌تى نه‌بن ژى .
ژینا ئیسحاقى :
ئیسحاق ل به‌ر ده‌ستێن هنده‌ك دایبابێن پاقژ وخودان باوه‌ر هاته ب خودانكرن وڤێ چه‌ندێ كاره‌كێ به‌رچاڤ د كه‌سینىیا ئیسحاقى دا هه‌بوو , ئیسحاق وه‌كى وان مرۆڤه‌كێ خودێ ناس وتێگه‌هشتى بوو , وده‌مێ مه‌زن بووى خودێ ئه‌و ژى بۆ پێغه‌مبه‌رینىیێ هلبژارت وپیـرۆزكر , وه‌كى د ئایه‌ته‌كێ دا هاتى : ( وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنْ الصَّالِحِينَ )[ الصافات : 112 ] .
قـورئان چـو سـه‌رهاتىیێن بــــه‌رچاڤ د ژینا ئیسحاقـى دا بۆ مه ناڤه‌گوهێزت , ب تنێ ڕادگه‌هینت كو هێشتا د ژینا ئیبـراهیمى وسارایێ دا خودێ یه‌عقووب دا بوو ئیسحاقى , وئیبـراهیم وسارا كانێ چاوا ب بوونا ئیسحاقى چاڤ روهن بوون وه‌سا ئه‌و ب بوونا كوڕێ وى یه‌عقووبى ژى چاڤ روهن بوون .
ته‌وراتا نوكه ل به‌ر ده‌ست دبێژت : ده‌مێ ئیبـراهیمى ڤیاى ژنه‌كێ بۆ كوڕێ خۆ ئیسحاقى بینت , داخواز ژ به‌نىیه‌كێ خۆ كر كو ئه‌و بچته ده‌ڤه‌را حه‌ررانێ جهێ باب وباپـیـرێن وى و ل وێرێ ژنكه‌كێ بۆ كوڕێ وى ڤه‌گوهێزت ؛ چونكى وى نـه‌دڤـیا خـزمایـنـىیێ د گه‌ل كه‌نعانىیان بكه‌ت , به‌نىیێ وى داخوازا وى ب جهــ ئینا وچوو ده‌ڤـــه‌را حـــه‌ررانــێ , و ل وێرێ ئه‌و ب سه‌ر مالا برازایێ ئیبـراهیمى ( به‌تـۆئـیـلـێ كوڕێ ناحوورى ) هلبوو , وكچا وى ( رفقا ) بۆ ئیسحاقى خواست , وده‌مێ به‌تـۆئیلى وكوڕێ وى لابانى زانى ئیسحاق كوڕێ ئیبـراهیمى وسارایێ یه , ل به‌ر هاتن رفقایێ بده‌نێ .
رفقا د گه‌ل عه‌بدێ ئیبـراهیمى هاته شامێ و ل وێرێ بۆ زه‌لامێ وێ ئیسحاقى هاته ڤه‌گوهاستن .. و پشتى بیست سالان ژ ڤه‌گوهاستنا رفقایێ ، ده‌مێ ژىیێ ئیسحاقى شێست سال , خودێ جێمكه‌ك دایێ ، وجێمكێ وێ دو كوڕ بوون : یێ مه‌زنتـر (عیسؤ ) بوو , ویێ دى ( یه‌عقووب ) بوو , وته‌ورات سه‌رهاتىیه‌كا درێژ ل دۆر هه‌ڤڕكىیا ڤان هه‌ردو برایان ڤه‌دگوهێزت , ئه‌ز نابینم یا ژ هه‌ژییه كو بێته ڤه‌گوهاستـن .( یێ بڤێت ڤێ سەرهاتییێ بخوینت دێێت سەحکەتە (سفر التکوین) ئیصحاحا(25 ــ 27) و ب هزرا من ئەو تشتێ تەورات ژ یەعقووبی ڤەدگوهێزت د ڤێ دەربارەیێ دا یا بەر عەقل نینە پێغەمبەرەکێ مەعصووم وێ بکەت) وقورئان وحه‌دیس بۆ مه نابێژن كانێ ئیسحاقى كوڕه‌كێ دى ژبلى یه‌عقووبى هـه‌بـوو یان نـــه , وكو خودێ فه‌رمان ل ملیاكه‌تان كرى مزگینىیا بوونا یه‌عقووبى ژ ئیسحاقى د گـه‌ل بوونا ئیسحاقى ب خۆ بده‌نه ئیبـراهیمى ـ وه‌كى بۆرى د گه‌ل مه ـ دبت هندێ بگه‌هینت كو یه‌عقووبێ كوڕێ ئیسحاقى یێ نه‌خرى بوو , وئه‌گه‌ر ئه‌ڤ بۆچوونه یا دورست بت هنگى ریوایه‌تا ته‌وراتێ ل دۆر عیسۆیى ویه‌عقووبى دێ هلوه‌شیێت !
ته‌ورات دبێژت : ده‌مێ ئیسحاق مرى ژییێ وى سه‌د وحه‌شتێ سال بوون , وهه‌ردو كوڕێن وى : عیسؤیى ویه‌عقووبى , ئه‌و ل حه‌بروونێ , ل نك ده‌یك وبابێن وى ڤه‌شارت . (سفر التكوين 35 / 28-29 )
پێغه‌مبه‌رینیا ئیسحاقى وبهایێ وى :
قورئان ل پتـر ژ جهه‌كى ئاشكه‌را دكه‌ت كو ئیسحاق ـ سلاڤ لـێ بن ـ پێغه‌مبه‌ره‌ك ژ پێغه‌مبه‌رێن خودێ بوو , وه‌حى بۆ دهات , به‌لـێ تشتێ به‌رچاڤ ئه‌ڤه‌یه قورئان ل ڤان هـه‌مى جهان دیار دكه‌ت كو ئیسحاق ( نه‌بى ) بوو , و ل چو جهان نه‌هاتىیه كو ئه‌و ( ره‌سوول ) بوو .
ژ وان ئایه‌تێن به‌حسێ پێغه‌مبه‌رینىیا ئیسحاقى دكه‌ن :(قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَمَا أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ) [ البقرة : 136 ] .
( إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا) [ النساء : 163 ] .
( فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِـنْ دُونِ اللَّهِ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَكُلًّا جَعَلْنَا نَبِيًّا ) [ مريم : 49 ] .
( وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنْ الصَّالِحِينَ ) [ الصافات : 112 ] .
و وه‌كى ئاشكه‌را ئه‌ڤ ئایه‌ته هه‌مى هندێ دگه‌هینن كو ئیسحاق ( نه‌بى ) بوو ووه‌حى بۆ دهات , به‌لـێ چونكى ئه‌و بۆ چو ملله‌تان نه‌هاتبوو هنارتن ئه‌و وه‌كى بابێ خۆ ئیبـراهیمى وبرایێ خۆ ئیسماعیلى ( ره‌سوول ) نه‌بوو .
و د حه‌دیسه‌كا خۆ دا پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئاشكه‌را دكه‌ت كو چێتـرینێ مرۆڤان یووسڤه كوڕێ چێتـرینێ مرۆڤان یه‌عقووبى , كوڕێ چێتـرینێ مرۆڤان ئیسحاقى , كوڕێ چێتـرینێ مرۆڤان ئیبـراهیمى . (ڤێ حەدیسێ ئیمامێ بوخاری ژ ئەبوو هورەیرەی و عەبدوللاهێ کورێ عومەری ڤەدگوهێزت )
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی