سـه‌رهاتـییا لـوقـمانـى
سـه‌رهاتـییا لـوقـمانـى
سـه‌رهاتـییا لـوقـمانـى وشـیـره‌تێن وى یێن گرنگ بۆ كوڕێ وى جاره‌كا ب تنێ د قورئانێ دا هاتییه د وێ سووره‌تێ دا یا كو ناڤێ لوقمانى ب خۆ ل سه‌ر ، ومرۆڤ ده‌مێ سوحبه‌تا لوقمانى د قورئانێ دا دخوینت مرۆڤ تێ دئینته ده‌ر كو قورئانێ ئه‌ڤ سه‌رهاتییه بۆ هندێ ڤه‌گێڕایه دا ببته ده‌رسه‌كا مه‌زن د بابه‌تێ په‌رستنا خودێ دا وپاشڤه‌لێدانا ژ شركێ كو مه‌سه‌لا سه‌ره‌كییه د گازییێن هه‌مى پێغه‌مبه‌ران دا ..
لوقمان كى بوو ؟
وه‌كى هه‌ر جار و د گه‌ل هه‌مى سه‌رهاتییان پسیاره‌كێ ل دۆر خودانێ سه‌رهاتییێ دێ هلێخین وبێژین : ئه‌رێ لوقمان كى بوو ؟
د قورئانێ دا چو ئیشاره‌ت بۆ ده‌م وجهێ لوقمانى نه‌هاتییه دان ، هه‌ر وه‌سا قورئانێ ب ئاشكه‌رایى بۆ مه گـۆتییه كانێ لوقمان چ كه‌س بوو ، ب تنێ قورئان دبێژت :( وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنْ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيد ـ و ب ڕاستى مه كاربنه‌جهى وتێگه‌هشتـن وعه‌قلدارى دابوو لوقمانى ، ومه گـۆتبوویێ : تو شوكرا قه‌نجییا خودێ ل سه‌ر خۆ بكه ، وهه‌چییێ شوكرا خودایێ خۆ بكه‌ت هه‌ما مفایێ وێ بۆ وى دزڤڕت ، وهه‌چییێ كوفرێ پێ بكه‌ت هندى خودێیه ژ شوكرا وى یێ بێ منه‌ته ، چو هه‌وجه‌یى ب وى نینه ، حه‌مد ـ د هه‌ر حاله‌كى دا ـ بۆ وییه ) [ لقمان : 12 ] .
مه‌عنا : خودێ ( حكمه‌ت ـ كاربنه‌جهى وتێگه‌هشتـن ) دابوو به‌نییێ خۆ یێ چاك لـوقمانى ، وهه‌چییێ خودێ ( حكمه‌تێ ) بده‌تێ ئه‌و وى خێره‌كا مه‌زن دایێ ، وه‌كى د ئایه‌ته‌كێ دا هاتى :( يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلا أُوْلُوا الألْبَابِ ـ خــــودێ ڕاستىیا د گـۆتــن وكریاران دا دده‌ته وى یێ وى بڤێت ژ به‌نییێن خـۆ ، وهه‌چىیێ خودێ ئه‌ڤ قه‌نجىیه د گه‌ل كر ئه‌و وى خێره‌كا گه‌له‌ك دایێ . وكه‌س بیـرا خـۆ ل ڤێ چه‌ندێ نائینته‌ڤه ومفاى ژێ نابینت ئه‌و تێ نه‌بن یێن خودان عه‌قلێن گه‌شبووى ب ڕۆناهییا خودێ وهیدایه‌تا وى ) [ البقرة: 269 ] .
وهه‌ر چـه‌نــده ژ هــنــده‌ك زانایان دئـێـتـه ڤـه‌گـوهاستـن كو لوقمان پێغه‌مبه‌ره‌ك ژ پێغه‌مبه‌رێن خودێ بوو به‌لـێ چو ئیشاره‌ت نه د قورئانێ دا ونه د سوننه‌تێ دا بۆ ڤێ چه‌ندێ نه‌هاتینه دان ، له‌و پشكا مه‌زن ژ زانایان دبێژن : لوقمان به‌نییه‌كێ چاك بوو وپێغه‌مبه‌ر نه‌بوو .
و د حه‌دیسه‌كێ دا یا كو ژ ( ئه‌نه‌سى ) دئێته ڤه‌گوهاستـن هاتییه لوقمان ل سه‌ر ده‌مێ داوود پێغه‌مبه‌رى بوو ـ سلاڤ لـێ بن ـ (ڤێ حەدیسێ حاکم ڤەدگوهێزت) ، ئه‌نه‌س دبێژت : ده‌مێ داوودى كومزرى چێ دكر لوقمان ل نك بوو ، گاڤا لوقمانى ئه‌و دیتى وى خه‌له‌كێن كومزرى دئێخستنه ئێك لوقمان ژێ عه‌جێبگرتى دبوو ودڤیا پسیارا وى بكه‌ت كانێ ئه‌ڤه چییه ئه‌و چێ دكه‌ت ، به‌لـێ شه‌رمێ ڕێ نه‌ددایێ كو ئه‌و خودانێ حكمه‌تێ بت وڤێ پسیارێ بكه‌ت ، پشتى داوود ژ چێكرنا كومزرى خلاس بووى ، وى ئه‌و كره به‌ر خۆ وگۆت : چ خۆش كومزرییێ شـه‌ڕانه ! ئـیـنا لـوقـمانـى گـۆتێ : نه‌ئاخفتـن ژ حكمه‌تێیه وكێم كه‌س دشێن ڤێ چه‌ندێ بكه‌ن ، من دڤیا پسیارا وى ژ ته بكه‌م به‌لـێ ته ئه‌و خه‌م ژ من ڤه‌كر !
و د حـه‌دیسه‌كا دى دا یا ( واثلة بن الأسقع ) ڤه‌دگوهێزت ، دبێژت : پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆت : ( خير السودان ثلاثة : لقمان ، وبلال ، ومهجع مولى رسول الله صلى الله علية وسلم ـ باشتـرینێ مرۆڤێن ڕه‌ش سێنه : لوقمان ، وبلال ، ومه‌هجه‌عێ مه‌ولایێ پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ)((حاکم ڤێ حەدیسێ ڤەدگوهێزت) ژ ڤان هه‌ردو حه‌دیسان ئاشكه‌را دبت كو لوقمان ل سه‌ر ده‌مێ داوود پێغه‌مبه‌رى بوو ، وكو ئه‌و مرۆڤه‌كێ ڕه‌ش بوو ، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ عه‌بدللاهێ كوڕێ عه‌بباسى دگۆت : لوقمان عه‌بده‌كێ حه‌به‌شى بوو ونه‌جار بوو . ( ئبن كەثير دبێژت : سوفيانێ ثەورى ڤێ گوتنێ ژ ئبن عەبباسى ڤەدگوهێزت ) .
د ناڤبه‌را لوقمانى وكوڕێ وى دا :
تـشـتـێ ئێكانه یێ قورئانێ بۆ مه ژ ژینا لوقمانى ڤه‌گوهاستى ئه‌و شیـره‌تن یێن وى ل كوڕێ خۆ كرین ، وده‌مێ قورئان ڤان شیـره‌تێن لوقمانى بۆ مه ڤه‌دگوهێزت دڤێت مه ل گرنگییا ڤان بابه‌تان د مه‌سه‌لا په‌روه‌رده‌كرنا زارۆكان دا هشیار بكه‌ت ، قورئان دبێژت :( وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَابُنَيَّ لا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ . وَوَصَّيْنَا الإنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنْ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ . وَإِنْ جَاهَدَاكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ . يَابُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُنْ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَوَاتِ أَوْ فِي الأرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ . يَابُنَيَّ أَقِمْ الصَّلاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنْ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الأمُورِ . وَلا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلا تَمْشِ فِي الأرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ . وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الأصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِير ـ وتو [ ئه‌ى موحه‌ممه‌د ] به‌حسێ شیـره‌تا لوقمانى بكه ده‌مێ وى گـۆتییه كوڕێ خـۆ : ئه‌ى كوڕكێ من تو شركێ ب خودێ نه‌كه ئه‌گه‌ر دێ زۆردارییێ ل خۆ كه‌ى ؛ چونكى هندى شركه كرێـتـتـرین ومه‌زنتـرین گونه‌هه . ومه فه‌رمان ب قه‌نجییا د گه‌ل دایبابان ل مرۆڤى كرییه ، دایكا وى ئه‌و ب زه‌حـمه‌ته‌كا ل سه‌ر زه‌حـمه‌تێ هلگرتییه ، وهلگرتن وشیـرڤه‌كرنا وى د دو سالان دایه ، ومه گـۆته وى : شوكرا خودێ بكه ، پاشى شوكرا دایبابێن خۆ بكه ، زڤڕین بۆ نك مـنـه ، ڤـێـجـا هـه‌ر یـه‌كى ئه‌ز دێ جزایێ وى ده‌مێ . وئه‌گه‌ر دایبابێن ته ـ ئه‌ى كوڕێ خودان باوه‌ر ـ خۆ ب ته‌ڤه وه‌ستاند كو تو شریكه‌كێ ته چو زانیـن پێ نه‌هه‌ى بۆ من د په‌رستنێ دا بـدانى ، یان ژى فه‌رمانێ ب بێ ئه‌مرییا خودێ ل ته بكه‌ت تو گوهدارییا وان نــه‌كــه ؛ چونكى د بێ ئه‌مرییا خودێ دا چێ نابت گوهدارییا كه‌سێ بێته‌كرن ، و د دنیایێ دا تو ب قه‌نـجـى هه‌ڤالینىیا وان د وى تشتى دا بكه یێ گونه‌هــ تێدا نه‌بت ، وتو ـ ئه‌ى كوڕێ خودان باوه‌ر ـ ڕێكا وى بگره یێ ژ گونه‌ها خۆ تـــۆبـه كـرى ، وزڤڕییه نك من وباوه‌رى ب پێغه‌مبه‌رێ من موحه‌ممه‌دى سلاڤ لـێ بن ئیناى ، پاشى زڤڕینا هه‌وه بۆ نك منه ، وئه‌ز دێ به‌حسێ وى كارى بۆ هه‌وه كه‌م یێ هـه‌وه د دنیایێ دا كرى ، وهه‌ر یه‌كى ل دویڤ كارێ وى ئه‌ز دێ جزایێ وى ده‌مێ . ئه‌ى كوڕكێ من تو بزانه هندى باشى وخرابییه ئه‌گه‌ر ئه‌و چــه‌نــد دنــدكـه‌كا هویر ژى بت ، و د نیڤا چیایه‌كى دا بت ، یان ل چى جهێ بت ژ عه‌رد وعه‌سـمـانان ، خودێ ل ڕۆژا قیامه‌تێ دێ وێ ئینت ، وحسێبێ سه‌را وێ كه‌ت . هندى خودێیه هویربینێ شاره‌زایه ب كارێ به‌نییێن خۆ . ئه‌ى كوڕكێ من تو نڤێژێ ب دورستى بكه ، وفه‌رمانا ب باشىیێ بكه ، وپاشڤه‌لێدانا ژ خرابییێ بكه ، ب ڕه‌نگه‌كێ نه‌رم وتازه و ل دویڤ شیانا خۆ ، وتو خۆ ل به‌ر وێ نه‌خۆشىیێ بگره یا سه‌را ڤێ چه‌ندێ دئێته سه‌رێ ته ، وتو بزانه كو ئه‌ڤ شیـره‌ته ئه‌ون یێن خودێ فه‌رمان پێ كرى ویێن دڤێت مرۆڤ یێ لـێ مجد بت . وده‌مێ تو د گه‌ل خه‌لكى ئاخفتى یان ئه‌و د گه‌ل ته ئاخفتـن تو ڕوىیێ خۆ ژ وان وه‌رنه‌گێڕه وه‌ك كێمكرن بۆ وان وخۆ مه‌زنكرن ل سه‌ر سه‌رێ وان ، وتو ب كه‌یف وخۆمه‌زنكرن ڤه د ناڤ مرۆڤان دا نه‌گه‌ڕیێ ، هندى خودێیه حه‌ز ژ وى ناكه‌ت یێ د گـۆتن وكریارێن خۆ دا خۆ مــه‌زن دكه‌ت . وتو د ڕێڤه‌چوونا خۆ دا خۆ مه‌زن نه‌كه ، وده‌نگێ خۆ نزم بكه ، هندى ده‌نگێ كه‌رییه كرێتـتـرین ده‌نگه )[ لقمان : 13-18 ] .
مه‌سه‌لێن سه‌ره‌كى د شیـره‌تا لوقمانى دا :
ئه‌ڤه شیـره‌تا لوقمانى بوو وئه‌گه‌ر مرۆڤ هزرێن خۆ تێدا بكه‌ت دێ بینت چه‌ند مه‌سه‌له‌كێن سه‌ره‌كى تێدا هه‌نه پێتڤىیه ل سه‌ر ده‌یبابان ووان سه‌یدایێن ب كارێ په‌روه‌رده‌یییا زارۆكان ڕادبن ، ل ڤێرێ ئه‌م دێ وان مه‌سه‌لان ب كورتى به‌رچاڤ كه‌ین :
🔹1 – ته‌وحیدا خودێ :
ئێكه‌مین تشتێ لوقمانێ حه‌كیم ڤیاى كوڕێ لـێ هشیار بكه‌ت ته‌وحیدا خودێ بوو وخۆ دویركرنا ژ هه‌مى ڕه‌نگێن شركێ ؛ چونكى هندى شركه زۆردارییه‌كا مه‌زنه ، وما چ زۆردارى ژ وێ مه‌زنتـره تو ژ رزقێ خودێ بـخـۆى و ل سه‌ر عه‌ردێ وى بژى وپه‌رستنا ئێكێ دى بكه‌ى ؟!
ب ته‌وحیدێ وخۆ دویركرنا ژ شركێ ب تنێ مرۆڤ دشێت ئازادىیا خۆ بپارێزت وخـــۆ ژ ڕه‌شـه داڤێن كۆلاتییێ بده‌ته پاش .. یا فه‌ره زارۆك هێشتا زوى ل سه‌ر ڤێ ڕاستییێ بێته په‌روه‌رده‌كرنێ .
ودڤێت ئه‌م ژ بیـر نه‌كه‌ین كو پێغه‌مبه‌رێ ئیسلامێ ـ سلاڤ لـێ بن ـ ل سێزده سالێن به‌رى مشه‌ختبوونێ ل مه‌كه‌هێ صه‌حابییێن خۆ ل سه‌ر ڤێ ڕاستىیێ په‌روه‌رده دكرن ، له‌و ئه‌و شیان پشتى هنگى د ده‌مه‌كێ كێم دا ئالایێ ته‌وحیدێ ل هنداڤى دنیایێ بلند كه‌ن .
🔹2 – گوهدارىیا ده‌یبابان :
وكانێ چاوا خودێ ئه‌وێ مرۆڤ داى حه‌قێ په‌رستنێ ل سه‌ر مرۆڤى هه‌یه ، وه‌سا دایبابان ژى ئـه‌وێن بـووینه ئه‌گه‌را هه‌بوونا مرۆڤى مافێ گوهدارییێ ل سه‌ر مرۆڤى هه‌یه ، وئه‌وێ گوهدارییا ده‌یبابێن خۆ نه‌كه‌ن ، وشوكرا قه‌نجییا وان نه‌كه‌ت ، پتـر یا به‌ر هزره كو ئه‌و شوكرا قه‌نجییا خودێ ژى نه‌كه‌ت ومافێ وى ژى ژ سه‌ر خۆ ڕانه‌كه‌ت ، لوقمان ب ڤێ چه‌ندێ یێ زانا بوو له‌و وى به‌رێ كوڕێ خۆ دا ڤێ مه‌سه‌لـێ ژى ، وده‌مێ قورئان ل ڤى جهى ده‌ورێ ده‌یكێ پتـر به‌رچاڤ دكه‌ت بۆ هندێ یه دا مافێ وێ پتـر ل به‌رچاڤ بێته وه‌رگرتن ؛ چونكى زه‌حـمــه‌تـــا ئـــه‌و ب بچویكى ڤه دبه‌ت سێ جاران ژ یا بابێ مه‌زنتـره ، ئه‌گه‌ر ده‌ورێ بابێ خودانكرن بت ، ده‌ورێ ده‌یكێ ڕاكرن ودانان وشیـردانا وییه ، له‌و د حه‌دیسه‌كێ پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ سێ جاران ده‌یك ب پـێـش بابێ ئێخست ده‌مێ مرۆڤه‌كى پسیار ژێ كرى : كیژ مرۆڤ ب هه‌ڤالینییا من حه‌قـتـره ؟ (وەکی بوخاری و موسلم ژ ئەبو هورەیرەی ڤەدگوهێزن)
وتشتێ دى یێ لوقمانى ل ڤێرێ ئیشاره‌ت دایێ ئه‌ڤه‌یه : ئه‌گه‌ر حه‌قێ خودێ وحه‌قـێ ده‌یبابـان كـه‌فـتـنـه بـه‌رانـبـه‌رى ئێك دڤێت حه‌قێ خودێ بێته پێشخستـن ، و ل سه‌ر حسێبا بێ ئه‌مرییا خودێ چێ نابت گوهدارییا كه‌سێ بێته كرن ئه‌گه‌ر خۆ ئه‌و ئێك ده‌یكا مرۆڤى ژى بت یان بابێ مرۆڤى .
🔹3 - باوه‌رییا ب ڕۆژا دویماهییێ :
ئه‌و ڕۆژا خودێ ژڤان پێ دایه مرۆڤان كو ئه‌و وان تێدا ڕاكه‌ته‌ڤه ، وحسێبا كریارێن وان د گه‌ل بكه‌ت ؛ دا ئێك ژ دووان بۆ بێته ده‌سنیشانكرن : خۆشىیا بێ دویماهى د به‌حه‌شتێ دا ، یان نه‌خۆشىیا به‌رده‌وام د جه‌هنه‌مێ دا ..
ژ تشتێن گرنگه باوه‌رییا ب ڤێ ڕۆژێ د دلـێ زارۆكان دا بێته چاندن ؛ دا ئه‌و بـزانـن كو ژینا وان د ڤێ دنیایێ دا تشته‌كێ بێ ئارمانج نینه ، ومه‌سه‌له دنیا ب تنێ نـیـنـه ، وهه‌ر وه‌سا دڤێت د دلـێ زارۆكى دا بێته چاندن كو چو تشت د ڤێ دنیایێ دا ـ بلا چه‌ند یێ بچویك وبێ بها ژى بت ـ ل به‌ر خودێ به‌رزه نابت ، وڕۆژه‌ك دێ ئێت حسێبا وى دێ د گه‌ل ئێته كرن .. وئاشكه‌رایه كــــو چانــدنا ڤێ باوه‌رییێ د دلـێ زارۆكى دا كاره‌كێ به‌رچاڤ د شه‌خصیه‌تا وى دا ل پاشه‌ڕۆژێ دێ هه‌بت ، ودێ ئێكا هند ژ وى چێ كه‌ت كو ئه‌و خۆ ژ كرنا جه‌ریـمـێ ده‌ته پاش .
🔹4 - كریارێن چاك :
پشتى باوه‌رییا ب خودێ وڕۆژا قیامه‌تێ كرنا چاكییێ دئێت ، ئه‌و چاكییا دبته نیشانا ڕاستگـۆیییا باوه‌رییا خودانى ، ودبته ئه‌و چه‌ك یێ وى ژ ته‌نگاڤییا ئاخره‌تێ یا مــه‌زن دپارێـزت ، وچاكــییا ژ هــه‌مــییان مـه‌زنـتـر یا كو لوقمانى شیـره‌ت پێ ل كوڕێ خۆ كرى نڤێژه ، ئه‌و نڤێژا مرۆڤى ب خودایێ وى ڤه گرێ دده‌ت .. وئه‌وێ ب خودایێ خۆ ڤه یێ گرێدایى بت دێ مرۆڤه‌كێ خێرخواز بت بۆ مرۆڤان ژى ، له‌و پـشـتى كـرنا نـڤێژان لوقمانى به‌رێ كوڕێ خۆ دا ( فه‌رمانا ب باشییێ وپاشڤـه‌لـێـدانا ژ خرابییێ ) هێڤێنێ مانا خێرێ د ناڤ خه‌لكى دا .
🔹5 – صه‌برا ل سه‌ر نه‌خۆشییێ :
وچونكى فه‌رمانا ب باشىیێ وپاشڤه‌لێدانا ژ خرابییێ ل هه‌مى جهــ وهه‌مى ده‌مان دوژمنان بۆ خودانى په‌یدا دكه‌ت ، لوقمانى كوڕێ خۆ ل صه‌برا ل سه‌ر نه‌خۆشییان هشیاركر ، وگـۆتێ : هندى صه‌بره ئێك ژ وان كارانه یێن ( عه‌زم ) تێدا هه‌ى ، وئیـرادا مرۆڤى پێ ب هێز دكه‌ڤت ، ومرۆڤێ خودان گازى وده‌عوه ئه‌گه‌ر نه ئه‌و بت یــێ صـه‌بـرێ ل ســه‌ر خـۆشـى وئاسته‌نگێن ڕێكێ بكێشت ، نه‌شێت چو به‌رهه‌مێن ژ هه‌ژى ب ده‌ست خۆ ڤه بینت .
🔹6 – سالـۆخه‌تێن خودان باوه‌رى :
ولوقمان پێدا دچت ووان سالـۆخه‌تان بۆ كوڕێ خۆ ئاشكه‌را دكه‌ت یێن كو دڤێت ل نك خودان باوه‌رى هه‌بت ، بۆ هندێ دا كوڕێ وى ڤان سالـۆخه‌تان ل نك خۆ په‌یدا بكه‌ت ، و ژ وان سالـۆخه‌تان : ( ته‌واضع ) وخۆ دویركرنا ژ دفن بلندى وخۆ مه‌زنكرنێ ، و ( ئابۆرى ) یا د ڕێڤه‌چوون وئاخفتنێ دا ، لوقمانى گـۆته كوڕێ خـــۆ : ده‌مــێ تو د گه‌ل خه‌لكى دئاخڤى یان ئه‌و د گه‌ل ته دئاخڤن تو ڕوییێ خۆ ژ وان وه‌رنـــه‌گێڕه وه‌ك كێمكرن بۆ وان وخۆ مه‌زنكرن ل سه‌ر سه‌رێ وان ، وتو ب كـــه‌یـــف وخۆمه‌زنكرن ڤه د ناڤ مرۆڤان دا نه‌گه‌ڕیێ ، هـنـدى خودێیه حه‌ز ژ وى ناكه‌ت یێ د گـۆتن وكریارێن خۆ دا خۆ مه‌زن دكه‌ت . وتـو د ڕێـڤـه‌چـوونا خۆ دا خۆ مه‌زن نه‌كه ، وده‌نگێ خۆ نزم بكه ، هندى ده‌نگێ كه‌رییه كرێـتـتـرین ده‌نگه ، ڤێجا ئێكا هند نه‌كه ده‌نگێ ته وه‌كى یێ وى لـێ بێت !
خـودان باوه‌ر نـه ب ئـه‌زمانـێ خـۆ ونـه ب لـڤـیـن وڕێڤه‌چوونا خۆ چێ نابت خۆ ژ خه‌لكى مه‌زنـتـر وبلندتـر بـبـیـنـت ، وده‌مێ ئه‌و ب ڕێڤ دچت یان دان وستاندنێ د گه‌ل خه‌لكى دكه‌ت دڤێت هنده‌ك حه‌ره‌كێن وه‌سا نه‌كه‌ت بێنا خۆمه‌زنكرنێ یان كێمكرنا كه‌سێ به‌رانبه‌ر ژێ بچت ، وده‌مێ ئه‌و دئاخڤت ژى چێ نابت مرۆڤه‌كێ حڕحڕى بت وده‌نگێ خۆ زێده‌ى هه‌وجه‌یییێ كه‌سێ به‌رانبه‌ر بلند بكه‌ت ؛ دا ده‌نگێ وى وه‌كى ده‌نگێ وى حه‌یوانى لـێ نه‌ئێت یێ كو ده‌نگێ وى كرێـتـتـرینێ ده‌نگانه .
ئه‌ڤه ئه‌و شیـره‌ت بووین یێن لوقمانى ل كوڕێ خۆ كرین وه‌كى قورئانێ بۆ مه ڤه‌گوهاستى .
وشیـره‌ته‌كا دى :
د ریوایه‌ته‌كێ دا یا ( داره‌مى ) ژ ( شهر بن حوشب ) ى ڤه‌گوهاستى هاتییه : كو لوقمانى دگـۆته كوڕێ خۆ : (( ئه‌ى كوڕێ من ! خۆ فێرى زانینێ نه‌كه بۆ هندێ دا خۆ پێ ل نك زانایان مه‌زن بكه‌ى یان هه‌ڤڕكییێ د گه‌ل نه‌زانان بكه‌ى یان ل دیوانـخانه‌یان ریـمـه‌تییێ پێ بكه‌ى ، وتو پشت نه‌ده زانینێ ژ به‌ر حه‌ژێكرنا ته بۆ نه‌زانینێ .. ئه‌ى كوڕێ من ! تو چاڤێ خۆ ل دیوانان بگێڕه وئه‌گه‌ر ته دیت هنده‌ك مرۆڤ ل جهه‌كى یێن ڕوینشتین وزكرێ
خودێ یێ دكه‌ن ، تو ل نك وان ڕوینه ئه‌گه‌ر تو یێ زانابى زانینا ته دێ مفاى گه‌هینته ته ، وئه‌گه‌ر تو یێ نه‌زان بى ئه‌و دێ مفاى گه‌هیننه ته ، وتو چ دزانى به‌لكى خودێ ره‌حـمـا خـۆ داڕێژته سه‌ر وان وتو د ناڤ دا ، وئه‌گه‌ر ته دیت هنده‌ك مرۆڤ ل جهه‌كى یێن ڕوینشتین وزكرێ خودێ ناكه‌ن ، تو ل نك وان نه‌ڕوینه ؛ چونكى ئه‌گه‌ر تو یێ زانابى زانینا ته چو مفاى ناگه‌هینته ته ، وئه‌گه‌ر تو یێ نه‌زان بى ئه‌و دێ نــه‌زانــیــنـێ ل ته زێده كه‌ن ، وبه‌لكى خودێ عه‌زابا خۆ ب سه‌ر وان دا بینت وتو د ناڤ دا )) .
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی