سـه‌رهاتــییا خــودانـێـن شكه‌فتێ

 




سـه‌رهاتــییا

 خــودانـێـن شكه‌فتێ



سـه‌رهاتــییا خــودانـێـن شكه‌فتێ ژى ئێك ژ وان سه‌رهاتییانه‌ یێن قورئانێ بۆ مه‌ ژ ملله‌تێن به‌رێ ڤه‌گێڕاین ژ به‌ر وان ده‌رس وعیبـره‌تێن مه‌زن یێن كــو تێدا هه‌ین ، له‌و مه‌ خواست ئه‌م ژى ل ڤێرێ ڤێ سه‌رهاتییێ ڤه‌گێڕین ..


ئه‌گه‌را هاتنه‌خوارا سه‌رهاتییێ :


( ئبن كه‌ثیر ) د ته‌فسیرا خۆ دا ڤه‌دگوهێزت كــو قوره‌یشىیان ( النضر بن الحارث ) و ( عقبه بن أبی معیط ) هنارتنه‌ باژێڕێ ( یه‌ثربێ ـ مه‌دینێ ) ل نك زانایێن جوهییان دا بێژنێ : هوین خودان كتێبن وهوین ته‌وراتێ دخوینن ، ومرۆڤه‌ك د ناڤ مه‌ دا یێ ده‌ركه‌فتى دبێژت ئه‌ز پێغه‌مبه‌رم وه‌حى بۆ من دئێت ، ڤێجا هوین هنده‌ك پسیاران بۆ مه‌ بێژن دا ئه‌م بۆ جه‌ڕباندن بچین وان پسیاران ژێ بكه‌ین وبزانین كانێ ڕاسته‌ ئه‌و پێغه‌مبه‌ره‌ یان نه‌ .. ئینا زانایێن جوهییان گـۆته‌ وان : سێ پسیاران ئه‌م دێ بۆ هه‌وه‌ بێژین هوین ژ وى بكه‌ن ، ئه‌گه‌ر وى به‌رسڤا هه‌وه‌ دا مه‌عنا ئه‌و پێغه‌مبه‌ره‌ ، وئه‌گه‌ر ئه‌و نه‌شیا به‌رسڤا هه‌وه‌ بده‌ت ئه‌و مرۆڤه‌كێ دره‌وینه‌ ، بێژنێ : مه‌سه‌لا وان جحێلان چبوو ئه‌وێن ژ مالێن خۆ ده‌ركه‌فتیـن وبه‌رزه‌ بووین ، وخـودانێ دو شاخان ( ذو القرنین ) كى بوو ، ورح چیه‌ .


ئه‌و زڤڕینه‌ مه‌كه‌هێ وگـۆتن : حال ومه‌سه‌لێن مه‌ وزانایێن جوهییان ئه‌ڤه‌نه‌ ، ئینا ئه‌و چوونه‌ نك پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ وگـۆتنێ : ئه‌گه‌ر تو به‌رسڤا ڤان پسیارێن مه‌ بده‌ى ئه‌م دێ باوه‌رییێ ب ته‌ ئینین .. وهه‌ر سێ پسیارێن خۆ گـۆتنێ ، پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ گـۆته‌ وان : سوباهى ئه‌ز دێ به‌رسڤا هه‌وه‌ ده‌م ، وپازده‌ ڕۆژ پێڤه‌ چوون چو وه‌حى بۆ نه‌هات ، له‌و ته‌نگاڤى ل وى زێده‌ بوو ، وكافران گـۆت : موحه‌ممه‌دى گـۆت سوباهى دێ به‌رسڤا هه‌وه‌ ده‌م وئه‌ڤه‌ پازده‌ ڕۆژ چوون .. وپشتى پازده‌ ڕۆژان ژ نوى ئه‌ڤ ئایه‌تێن سووره‌تا ( الكهف ) بۆ وى هاتن یێن به‌رسڤا ڤان هــه‌ر سـێ پسیاران تێدا هاتى ، وهه‌ر د ڤێ سووره‌تێ دا خودێ گـۆته‌ پێغه‌مبه‌رێ خۆ ـ سلاڤ لـێ بن ـ :

( وَلا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا . إِلا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ وَاذْكُرْ رَبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلْ عَسَى أَنْ يَهْدِيَنِي رَبِّي لأقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا ـ وبۆ وى تشتێ ته‌ كرییه‌ دلـێ خۆ كو بكه‌ى تو نه‌بێژه‌ : سوباهى ئه‌ز دێ وى تشتى كه‌م ، وه‌سا تێ نه‌بت كو تو وى كارى ب حــه‌زكــرنا خــودێ ڤــه‌ گـرێده‌ى ، وبێژى : ئه‌گه‌ر خودێ حه‌ز بكه‌ت . و ل ده‌مێ خۆ ژ بیـرڤه‌كرنێ تو خودایێ خـۆ ل بیـرا خـۆ بینه‌ وبێژه‌ : ئه‌گه‌ر خودێ حه‌ز بكه‌ت ، وهه‌ر جاره‌كا ته‌ ژ بیـركر تو خودێ ل بیرا خۆ بینه‌ڤه‌ ، چونكى بیـرئینانا خودێ ژبیـركرنێ ناهێلت ، وبێژه‌ : به‌لكى خودایێ من به‌رێ من بده‌ته‌ هیدایه‌تێ وڕێكا نێزیكتـر یا مـرۆڤى دگه‌هینته‌ سه‌رڕاستییێ ) [ الكهف : 23-24 ] .


وهنگى د ڤێ ئه‌گه‌رێ دا خودێ ئه‌ڤ ئایه‌ته‌ بۆ پێغه‌مبه‌رێ خۆ هنارتن یێن به‌حسێ سه‌رهاتییا خودانێن شكه‌فتێ دكه‌ن .




ده‌م وجهــ :


ب تنێ د سووره‌تا ( الكهف ) دا ئه‌وا ل مه‌كه‌هێ هاتییه‌ خوارێ خودایێ مه‌زن سه‌رهاتییا خودانێن خه‌نده‌كێ بۆ مه‌ ڤه‌دگێڕت ، ووه‌كى عه‌ده‌تێ قورئانێ د ڤه‌گێڕانا پتـرین سه‌رهاتییێن ملله‌تێن بۆرى دا خودایێ مه‌زن جهــ وده‌مێ سه‌رهاتییێ ده‌سنیشان ناكه‌ت ؛ چونكى قورئانێ نه‌ڤێت ڤان سه‌رهاتییان بكه‌ته‌ به‌رپه‌ڕه‌كێ دیرۆكى یێ هشك ..

 نه‌ ، قورئانێ دڤێت هه‌ر سه‌رهاتییه‌ك ژ ڤان سه‌رهاتییان د جهێ خۆ دا ببته‌ ده‌رسه‌ك بۆ خوانده‌ڤانى ، دا ئه‌و باوه‌رییه‌كا مه‌زن د دلـێ وى دا بچینت ، وژبــلــى كــو ڤــه‌گــێــڕانا ڤێ سه‌رهاتییێ به‌رسڤه‌ك بوو ل سه‌ر وێ پسیارا كافران ژ پـێـغـه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ كرى ، قورئانێ دڤێت باوه‌رییا موسلمانى ژى پێ ب غه‌یبێ موكمتـر لـێ بكه‌ت ودا ئه‌و بــزانــت كو ئه‌و ئه‌گه‌رێن ( علمى ) و ( طەبیعى ) یێن گه‌ردوون ل سه‌ر ب ڕێڤه‌ دچت ب ده‌ستێ خودێنه‌ وچى گاڤا وى ڤیا ئه‌و دێ ڤان ئه‌گه‌ران ڕاوه‌ستینت ، وئه‌ڤه‌ كاره‌كێ ب زه‌حمه‌ت نینه‌ ل به‌ر وى .

وچونكى قورئانێ ده‌م وجهێ ڤێ سه‌رهاتییێ بۆ مه‌ ئاشكه‌را نه‌كرینه‌ (هەر چەندە کتێبێن سیرەتێ و تەفسیرێ ئاشكەرا دكەن كو پسيارا ڤێ سەرهاتییێ زانايێن جوهیيان نيشا كافرێن قورەيشیيان دابوو ژی ، بەلـێ د گەل هندێ ژى ئەڤ سەرهاتییە ویا ( ذو القرنين ) ى ژى د كتێبێن ئسرائيلییان يێن نوكە دا نينە ، وديارە زانينا ڤان سەرهاتیيان تشتەك بـوو د ناڤـبـەرا زانايان ب تنێ دا هەبوو ، لەو وان ژ هەمى سەرهاتییان پسيارا ڤان سەرهاتیيان كربوو)

 زانا ودیرۆكڤان د ڤێ مه‌سه‌لـێ دا ب خیلاف چووینه‌ ، وبارا پتـر ژ زانایان ل وێ باوه‌رێنه‌ كو ئه‌ڤ سه‌رهاتییه‌ ل باژێڕێ ( ئه‌فه‌سوسێ ) ڕویدابوو ، ویا زانایه‌ كو ئه‌ڤ باژێڕه‌ ئێك ژ مه‌زنتـرین پێنج باژێڕێن ئمبراطوورییه‌تا رۆمانى بوو ، ومه‌لبه‌نده‌كێ بازرگانى وسیاسى یێ مه‌زن بوو ، وهه‌یكه‌لـێ ئێك ژ مه‌زنتـرین خوداوه‌ندێن رۆمانییێن صه‌نه‌م په‌رێس لـێ بوو . ( هــەيــكــەلـێ خوداوەند ( ديانا ) يێ كو دئێتە هژمارتن ئێك ژ حەفت عەجێبییێن دنيايێ ، و ل دويڤ نـەخـشەيا سياسى يا ئەڤرو ئەڤ باژێرە دکەفتە ئەنادولێ( ل روژئاڤایا دەولەتا توركيا ) ل نێزيكى ئەزميرێ)

وهـنـده‌ك زانایـێـن دى دبـێـژن : ســه‌رهاتـییا خودانێن شكه‌فتێ ل ده‌ڤه‌را شامێ ( ل ئوردنێ ) چێبووبوو ، وهنده‌ك دبێژن : ل عه‌ردێ نینه‌وایێ بوو .

و ل دۆر ده‌مێ سه‌رهاتییێ گه‌له‌ك زانا دبێژن : ئه‌ڤ جحێله‌ ژ دویكه‌فتىیێن عیسا پــێـغــه‌مــبــه‌رى بــوون ـ ســلاڤ لـێ بــن ـ وئــه‌و ل سه‌ر ده‌مێ قه‌یصه‌رێ رۆمانى ( دقــیــانـووسى ) ژیابوون ، كو ئێك ژ وان قه‌یصه‌ران بوو یێن زۆردارییه‌كا مه‌زن ل دویكه‌فتىیێن مه‌سیحى كرى ل سێ سه‌د سالێن ئێكێ یێن زایینێ .

وهنده‌ك زانا دبێژن : ئه‌ڤ سه‌رهاتییه‌ بۆ ده‌مێ به‌رى زایینێ دزڤڕت وئه‌ڤ جحێله‌ ژ دویكه‌فتىیێن عیساى نه‌بووینه‌ .. وپویته‌ پێكرنا زانایێن جوهییان ب ڤێ ســه‌رهاتــییــێ ڤــێ بـۆچوونێ مسۆگه‌رتر لـێ دكه‌ت ؛ چونكى ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ جحێله‌ ژ دویكه‌فتىیێن عیساى بانه‌ جوهییان خه‌م ژ سه‌رهاتییا وان نه‌دخوار به‌لكى هه‌ر باوه‌رى پێ نه‌دئینا !



خودانێن شكه‌فتێ كى بوون ؟


ل ژێر سیبه‌را ده‌وله‌ته‌كا بێ باوه‌ر وصه‌نه‌م په‌رێس ، یا كو حــه‌تـــا حـــه‌فــكـێ د گونه‌هێ وبێ ئه‌خلاقییێ دا نقۆ بووى كۆمه‌كا جحێلان هه‌بوو باوه‌رییا ب خودێ جهێ خۆ د دلێن وان دا كربوو .. له‌و ڤێ باوه‌رییێ چاڤێن وان ل نه‌حه‌قییا ملله‌تێ وان ڤه‌كر ، وئێكا هند ژ وان چێكر ئه‌و كارێ خۆ یێ سه‌ره‌كى بكه‌نه‌ ڕاستكرنا ڤێ خوارییا ملله‌تێ وان تویش بوویێ ، و ل ڤێرێ هه‌ڤڕكییێ ده‌ست پێ كر .

ودئێته‌ ڤه‌گوهاستـن كو ئه‌ڤ جحێله‌ هه‌مى ژ مال مه‌زن وماقویلێن باژێڕى بوون ، تشتێ هه‌ڤڕكى پتـر ( حه‌سساس ) كرى ؛ چونكى یا زانایه‌ كو هه‌مى ده‌مان و د ناڤ هه‌مى جڤاكان دا مال مه‌زنییێ وئویجاخكانێ سه‌نگێ خۆ هه‌بوویه‌ ، وگرفتارى هنگى ل سه‌ر كافران دژوارتر لـێ دئێت ده‌مێ هنده‌ك ژ مال مه‌زنێن وان دگه‌هنه‌ چه‌په‌رێ هه‌ڤڕكىیێ وده‌ست ب به‌لاڤكرنا حه‌قییێ دكه‌ن ، ودیاره‌ ملله‌تێ ڤان جحێلان یێ كافـر پــشــتـى هه‌مى ڕێكێن ( ئاشتیانه‌ ) ب كار ئیناین دا ڤان جحێلان جاره‌كا دى ل صه‌نه‌م په‌رێسىیێ بزڤڕینن وبه‌رێ وان ژ ڕێكا پێغه‌مبه‌ران ڤه‌گێڕن وان ده‌ست دا پێ لێدانا هه‌مى عورف وعه‌ده‌تان ومرۆڤێن ڤان جحێلان ئاگه‌هداركرن كو هنده‌ ئێدى وان ته‌حه‌مـمـول نه‌ما ، وهه‌ڤڕكى دێ ڕوییه‌كێ دى وه‌رگرت ، ودیاره‌ مرۆڤێن وان ژى ب گۆتنا وان قاییل بوون له‌و ڤان جحێلان هزرا ره‌ڤینا ژ باژێڕى بۆ خۆ كر .

قورئان ده‌مێ ڤان جحێلان بۆ پێغه‌مبه‌رى دده‌ته‌ زانین دبێژت : ئه‌ى موحه‌ممه‌د ئه‌م به‌حسێ وان جحێلان ب ڕاستى ودورستى بۆ ته‌ دكه‌ین ، هندى خه‌لكێ شكه‌فتێنه‌ هنده‌ك گه‌نج بوون باوه‌رى ب خودایێ خـۆ ئینابوو و د گازییا وى هاتبوون ، ومه‌ هـیـدایــه‌ت ومــوكــمــییـا ل ســه‌ر حـه‌قییێ ل وان زێده‌ كربوو . ومه‌ دلێن وان ب باوه‌رییێ ب هێز ئێخست بوون ، ومه‌ موكمى ودژوارى ل سه‌ر باوه‌رییێ دابوو وان ، ده‌مێ ئه‌و ل به‌ر سنگێ مه‌لكێ كافر ڕابووین ووى لـۆمـه‌ى وان كرى سه‌را هێلانا وان بۆ صه‌نه‌م په‌رێسىیێ ڤێجا وان گـۆتێ : خودایێ مه‌ یێ ئه‌م په‌رستنێ بۆ وى دكه‌ین خودایێ عه‌سمانان وعه‌ردییه‌ ، ژ وى پێڤه‌تر ئه‌م په‌رستنا چو خودایێن دى ناكــه‌یـن ، ئــه‌گــه‌ر ئــه‌م تشته‌كێ دى ژبلى ڤێ گـۆتنێ بێژین ئه‌و مه‌ گۆتنه‌كا دویر ژ حه‌قییێ گۆت .

هنده‌ك ژ وان گۆته‌ هنده‌كان : ئه‌ڤه‌ ملله‌تێ مه‌ ژبلى خودێ هنده‌ك خوداوه‌ندێن دى بۆ خـۆ داناینه‌ ، كانێ بلا ئه‌و ده‌لیله‌كێ ئاشكه‌را ل سه‌ر ڤى عیباده‌تێ خـــۆ بـیـنـــن ، ڤێجا كـه‌س ژ وى زۆردارتر نینه‌ یێ ژ نك خۆ دره‌وه‌كێ ژ كیسێ خودێ بكه‌ت وشریكان بۆ وى د په‌رستنێ دا بدانت . 



هه‌ڤڕكى .. وڕه‌ڤین :


وقورئان بۆ مه‌ نابێژت كانێ ئه‌ڤ باوه‌رییا ب خودێ ژ كێ گه‌هشتبوو وان جحێلان ، ودویر نینه‌ وان ئه‌ڤ باوه‌رییه‌ بۆ خۆ ژ پێغه‌مبه‌ره‌كى ژ پێغه‌مبه‌رێن خودێ وه‌رگرت بت ، وهه‌ر چاوا بت ده‌مێ باوه‌رییێ جهێ خۆ د دلێن وان دا كرى ڤێ باوه‌رییێ ئه‌و ژ خه‌لكێ وان ڤه‌ده‌ركر ، وده‌مێ سوحبه‌تا وان د باژێڕى دا به‌لاڤ بووى وگه‌هشتییه‌ مه‌لكى ، وچونكى ئه‌و ژ ته‌خه‌یا فه‌قیـران نه‌بوون یێن خوینا وان هـه‌روه‌ ، مـه‌لـكـى هنارته‌ ب دویڤ وان ڕا و ب گـۆتنا ( رحه‌ت ) ژ وان خواست ئه‌و ل ڤى دینى لێڤه‌ ببن ، و ل صه‌نه‌م په‌رێسىیێ بزڤڕن ، وده‌مێ وان گوهدارییا وى نه‌كرى هه‌ڤڕكى د ناڤبه‌را وان دا په‌یدا بوو ..

وهه‌ڤڕكى یا ب چ ڕه‌نگ بوو ؟ وچه‌ند ڤه‌كێشا بوو ؟

ئه‌ڤه‌ قـورئانێ بۆ مه‌ نه‌گـۆتییه‌ ، ب تنێ قورئان ئه‌نـجـامى بۆ مه‌ ڤه‌دگوهێزت ، دبێژت : تــو ـ ئه‌ى مـوحـه‌مـمـه‌د ـ بـه‌حــس بـكـه‌ ده‌مــێ وان گه‌نـجـێـن خودان باوه‌ر ژ ترسێن هندێ دا كو ملله‌تێ وان وان دسه‌ردا ببه‌ن و ل صه‌نه‌م په‌رێسییێ ڤه‌گه‌ڕینن خۆ ب شكه‌فتێ ڕا گــه‌هـانــدى ، وگـۆتى : خـودایـێ مه‌ تو دلـۆڤانییه‌كێ ژ نك خـۆ بده‌ مه‌ ، كو مه‌ پێ ڕابگرى ، و ژ خرابىیێ بپارێزى ، وتو ڕێكا دورست یا كو مه‌ دگه‌هینته‌ وى كارێ تو حه‌ز ژێ دكه‌ى ل به‌ر مه‌ ب ساناهى بێخه‌ ؛ دا ئه‌م ببینه‌ ژ وان سه‌رڕاستێن ڕێ ل به‌ر خۆ به‌رزه‌ نه‌كرى .

مه‌عنا : هه‌ڤڕكى گه‌هشتبوو وێ ده‌ره‌جێ دڤیا ئه‌و جحێل یان ل صه‌نه‌م په‌رێسىیێ بــزڤــڕن یان ژى ژ باژێــڕى ده‌ركـه‌ڤـن وبۆ خۆ بڕه‌ڤن .. ووان یا دووێ هلبژارت ، و ژ سیاقێ سه‌رهاتییێ دئێته‌ زانین كو ئه‌و ب دزى ڤه‌ ژ باژێڕى ده‌ركه‌فـتـبـــوون ؛ دا كه‌س ب ده‌ركه‌فتنا وان نه‌حه‌سیێت ، وپشتى ئه‌و ب سلامه‌تى ژ باژێڕى ده‌ركه‌فتین وان خۆ ب شكه‌فته‌كێ ڕا گه‌هاند ، ودیاره‌ نێزیكتـرین باژێڕ بۆ وێ شكه‌فتێ باژێڕێ وان بوویه‌ ، له‌و پشتى ژ خه‌وا گران ڕابووین وان ئێك ژ خۆ هنارته‌ باژێڕێ خۆ وه‌كى دێ بۆ مه‌ دیار بت ..



ل شكه‌فتێ :

وده‌مێ وان جحێلێن خودان باوه‌ر ڕه‌ڤین بۆ خۆ هلبژارتى وان هێدى گـۆته‌ ئێك ودو : ماده‌م هه‌وه‌ ژ به‌ر دینى خۆ ژ ملله‌تێ خۆ ڤه‌ده‌ركر ، وهه‌وه‌ ئه‌و خوداوه‌ندێن ئـه‌و په‌رستنێ بۆ دكه‌ن ژبلى خودێ هێلان ، هوین بۆ عیباده‌تكرنا خودایێ خۆ یێ ب تنێ هه‌ڕنه‌ د شكه‌فتێ ڤه‌ ل چیاى ، خودایێ هه‌وه‌ ژ دلـۆڤانییا خـۆ هندێ دێ ده‌تـه‌ هه‌وه‌ یا هوین ل دنیایێ وئاخره‌تێ پـێ ستاره‌ بـبـن ، ووه‌سا كارێ هـه‌وه‌ دێ ل به‌ر هه‌وه‌ ب ساناهى ئێخت كــو هـویـن د ژیـنـا خـۆ دا مفاى ژێ ببینن .

ووان ئه‌ڤ گـۆتنا خۆ هه‌ر زوى كره‌ كریار وخۆ ب وێ شكه‌فتێ ڕا گه‌هاند یا وان بۆ خۆ ده‌سنیشانكرى .. وبه‌رى ئه‌م به‌رده‌وامىیێ ب سه‌رهاتىیا وان بده‌ین مه‌ دڤێت به‌رسڤا وێ پسیارێ بده‌ین یا كو ل ڤێرێ خۆ هل دئێخت : ئه‌رێ هژمارا وان جحێلان چه‌ند بوو ؟
قورئان ب خۆ ژى ده‌مێ ڤێ سه‌رهاتییێ ڤه‌دگێڕت ئیشاره‌تێ دده‌ته‌ ڤێ مه‌سه‌لـێ ودبێژت : هنده‌ك ژ وان كیتابییان یێن دان وستاندنێ د ده‌رحه‌قا وان دا دكه‌ن دێ بێژن : خه‌لكێ شكه‌فتێ سێ كه‌س بوون ، صه‌یێ وان یێ چارێ بوو ، وهنده‌كێن دى دبێژن : ئه‌و پێنج بوون ، وصه‌یێ وان یێ شه‌شێ بوو ، وگۆتنا ڤان هه‌ردو ده‌سته‌كان خه‌به‌ردانه‌كا بێ ده‌لیله‌ ، وهنده‌كێن دى دبێژن : ئه‌و حه‌فت بوون ، وصه‌یێ وان یێ هه‌شتێ بوو ، تو ـ ئه‌ى موحه‌ممه‌د ـ بێژه‌ : خودایێ من ب هژمارا وان زاناتره‌ ، كێم كه‌س ژ خه‌لكى هژمارا وان دزانن . ڤێجا ژ هه‌ڤڕكییه‌كا ب سه‌رڤه‌ سه‌رڤه‌ پێڤه‌تر تـــو چو جڕه‌ى د گه‌ل كیتابییان نه‌كه‌ ل دۆر مه‌سه‌لا هژمارا وان ، ب تنێ تو وه‌حییێ بۆ وان بـخـوینه‌ ، وپسیارا حالـێ وان وهژمارا وان تو ژ وان نه‌كه‌ ؛ چونكى ئه‌و وێ چه‌ندێ نزانن .

وچونكى ده‌مێ قورئانێ گـۆتنا ئێكێ ودووێ د ده‌ر حه‌قا هژمارا وان دا ڤه‌گێڕاى كو ئه‌و سێ بوون ، یان پێنج بوون ، ته‌علیقه‌ك لـێ دا وگـۆت : ئه‌ڤ گـۆتنه‌ خه‌به‌ردانه‌كا بێ ده‌لیله‌ ، وده‌مێ گـۆتنا سىیێ ڤه‌گێڕاى كو ئه‌و حه‌فت كه‌س بوون ، چـو ته‌علیق لـێ نه‌دان ، گه‌له‌ك ته‌فسیـرزانان گـۆتنا سىیێ ( كو ئه‌و حه‌فت كه‌س بوون ) دورستتـر زانى .

به‌لـێ د گه‌ل هندێ قورئان به‌رێ مه‌ دده‌ته‌ ئه‌ده‌به‌كێ پاك ؛ دا ئه‌م د ڤان مه‌سه‌لان دا پـێـگـیـرییـێ پـێ بـكـه‌یـن ده‌مـێ گـۆتى : تو ـ ئه‌ى موحه‌ممه‌د ـ بێژه‌ : خودایێ من ب هژمارا وان زاناتره‌ .. مه‌عنا : زڤڕاندنا زانینا دورست هه‌ر بۆ خودێیه‌ .

وپشتى ئه‌و ب دزى ڤه‌ ژ باژێڕى ده‌ركه‌فتیـن وخۆ ب شكه‌فتێ ڕا گه‌هاندى ئه‌و چێبوو یا وان هزركرى ده‌مێ وان گـۆتییه‌ ئێك ودو : (( هوین بۆ عیباده‌تكرنا خودایێ خۆ یێ ب تنێ هه‌ڕنه‌ د شكه‌فتێ ڤه‌ ل چیاى ، خودایێ هه‌وه‌ ژ دلـۆڤانییا خـۆ هندێ دێ ده‌ته‌ هه‌وه‌ یا هوین ل دنیایێ وئاخره‌تێ پـێ ستاره‌ بـبـن ، ووه‌سا كارێ هــه‌وه‌ دێ ل بـه‌ر هه‌وه‌ ب ساناهى ئێخت كــو هـویـن د ژیـنـا خـۆ دا مفاى ژێ ببینن )) .

خودێ ده‌رگه‌هه‌كێ بۆ كه‌سێ به‌رى وان ڤه‌نه‌كرى بۆ وان ڤه‌كر ، به‌رى ئه‌و مه‌حتل ببن وسه‌رێن ڕێیان ل به‌ر به‌رزه‌ ببن ونه‌زانن چاوا ل ڤێ شكه‌فتێ ئه‌و دێ ژینا خۆ دابین كه‌ن بێى ملله‌تێ وان یێ كافر ب وان بـحـه‌سیێن ، خودێ ده‌رگه‌هێ ره‌حـمـا خۆ ل به‌ر وان ڤه‌كر ..



خه‌وا گران :


بۆ ستاره‌كرنا وان .. ودا سه‌رهاتییا وان ببته‌ نیشانه‌ك ل سه‌ر شیانا خودێ بۆ پاراسـتـنـا وه‌لـییـێـن وى ژ دوژمنێن وان ب هنده‌ك ڕێكێن نه‌ئێنه‌ سه‌ر هزرا مرۆڤان ـ خودێ دبێژت ـ مــه‌ خه‌وه‌كا گران ب سه‌ر وان دا به‌ردا ، ئینا ئه‌و گه‌له‌ك سالان نڤستى مانه‌ د شكه‌فتێ ڤه‌ .

وپشتى هنگى قورئان ب خۆ ئاشكه‌را دكه‌ت كو ده‌مێ ئه‌و تێدا نڤستى ماین سێ سه‌د سال بوون ب هژمارا وان سالێن كو ب ڕۆژێ دئێنه‌ حسێبكرن ، وسێ سه‌د ونه‌هـ سالان ب هژمارا وان سالێن كو ب هه‌یڤێ دئێنه‌ حسێبكرن .

و ل ڤى ده‌مێ ئه‌و د شكه‌فتێ ڤه‌ دنڤستى قورئان وه‌صفا حالـێ وان بۆ مه‌ دكه‌ت ودبـێـژت : تـو ـ ئـه‌ى بـیـنـه‌رێ وان ـ دێ بینى ده‌مێ ڕۆژ ژ ڕۆژهه‌لاتێ ده‌ردكه‌ڤت ل لایێ وان یێ ڕاستێ دده‌ت ، وئه‌گه‌ر ئه‌و ئاڤابوو ل لایێ وان یێ چه‌پێ ئاڤا دبت ، وئه‌و یێن ل جهه‌كێ به‌رفره‌هــ ژ شكه‌فتێ ، ڤێجا گه‌رما ڕۆژێ كارى د وان ناكه‌ت وبا ژى ژ وان نائێته‌ بڕین ، ئه‌ڤا هه‌ یا مه‌ د گه‌ل ڤان گه‌نـجـان كرى ژ نیشانێن شیانا خودێ بوو ، هه‌چییێ خودێ ته‌وفیقا وى بده‌ت وبه‌رێ وى بده‌ته‌ هیدایه‌تێ ئه‌و ئه‌وه‌ یێ به‌رێ وى بۆ حه‌قییێ هاتىیه‌ دان ، وهه‌چییێ ئه‌و ته‌وفیقا وى بۆ وێ چه‌ندێ نه‌ده‌ت تو چو هاریكاران بۆ وى نابینى به‌رێ وى بده‌ته‌ حه‌قییێ ؛ چونكى ڕێنیشادان وبه‌رزه‌كرن ب ده‌ستێ خودێیه‌ .

و ژ ڤێ ته‌عقیبا قورئانێ بۆ سه‌رهاتییێ ئاشكه‌را دبت كو خودێ ئه‌ڤه‌ كر وبۆ مه‌ ڤه‌گێڕا دا ئه‌م بزانین كو ب تنێ خۆشى ونه‌خۆشىیا د دنیایێ دا ، وهیدایه‌ت وسه‌رداچوون ب ده‌ستێ خودێیه‌ ودڤێت خودێ هیدایه‌تێ وخۆشییێ ب رزقێ خودانى بكه‌ت ئه‌گه‌ر نه‌ كه‌سه‌ك نابت ڤێ چه‌ندێ بۆ وى بكه‌ت ..

پاشى قـورئان دبـێـژت : وتو ـ ئه‌ى بینه‌ر ـ دێ هزر كه‌ى خه‌لكێ شكه‌فتێ دهشیارن ، وئه‌و ب خـۆ دنڤستینه‌ ، وئه‌م چاڤدێرییێ ل وان دكه‌ین ، ده‌مێ ئه‌و دنڤستى جار ئه‌م وان ب لایێ ڕاستێ ڤه‌ وه‌ردگێڕین وجار ژى ب لایێ چه‌پێ ڤه‌ ؛ دا لـه‌شـێـن وان ل ســه‌ر عه‌ردى نه‌ڕزن .. وئه‌و صه‌یێ د گه‌ل وان هه‌ردو ده‌ستێن خـۆ ل به‌ر ده‌رێ شكه‌فتێ درێژ كربوون ، ئه‌گه‌ر ته‌ ئه‌و دیتبان تو دا ژ وان ڕه‌ڤى ، ودلـێ ته‌ ژ به‌ر وان دا تژى ترس بت .



گوهۆڕینا مه‌زن وسه‌رهاتییا عنتیكه‌ :


خــودێ دبــێـژت : پاشـى مــه‌ ئه‌و ژ خه‌وێ هشیاركرن ؛ دا ئه‌م بزانین كانێ كى ژ هه‌ردو ده‌سته‌كێن د ده‌مێ مانا وان دا ب هــه‌ڤـڕكى چووین بۆ هژمارێ بـنـه‌جهتـره‌ ، وكانێ ئه‌و ڕۆژه‌كێ یان دانه‌كێ ڕۆژێ مابوون ، یان ژى ده‌مه‌كێ درێژ مابوون ؟ وكانێ چاوا مه‌ ل ڤى ده‌مێ درێژ ئه‌و نڤاندن وه‌سا مه‌ ئه‌و هشیاركرن بێى ئه‌و بێنه‌ گوهاڕتن ؛ دا ئه‌و پسیارێ ژ ئێك ودو بكه‌ن :
 
ــ ئه‌ڤه‌ چه‌نده‌ ئه‌م ل ڤێرێ دنڤستى ؟ 
هنده‌ك ژ وان گـۆت: ڕۆژه‌كێ یان دانه‌كێ ڕۆژێ ئه‌م یێن نڤستین ..

وهنده‌كێن دى یێن مه‌سه‌له‌ ل به‌ر ئالـۆز بووى گـۆت : هوین وێ چه‌ندێ بهێلنه‌ ب هیڤییا خودێ ڤه‌ ، وخودایێ هه‌وه‌ ب وى ده‌مێ هوین ماین زاناتره‌ ..

مه‌عنا : پشتى ئه‌و ژ خه‌وا گران هشیار بووین ئێكه‌مین تشتێ وان ئاخفتـن ل سه‌ر كرى ودان وستاندن ل دۆر كرى ئه‌ڤه‌ بوو : ئه‌رێ ئه‌ڤه‌ ژ كه‌نگى وه‌ره‌ ئه‌م دنڤستى ؟
وچــونــكـــى ل ده‌مـێ ئه‌و نڤستین سپێده‌ بوو ، وده‌مێ هشیار بووین ئێڤار بوو ـ وه‌كى دبـێـژن ـ وان هزركر ئه‌ڤه‌ دانه‌كێ ڕۆژێیه‌ ئه‌و دنڤستى .. به‌لـێ كو وان زانى چو مفا د هندێ دا نینه‌ ئه‌و بزانن كانێ ئه‌ڤه‌ چه‌نده‌ ئه‌و دنڤستى ، وان گـۆته‌ ئێك ودو :  ڤێ مه‌سه‌لـێ بهێلنه‌ ب هیڤییا خودێ ڤه‌ ئه‌و چێتـر دزانت كانێ ژ كه‌نگى وه‌ره‌ هوین دنڤستینه‌ .

پاشى مه‌سه‌لا دووێ یا وان دان وستاندن ل سه‌ر كرى چ بوو ؟

قورئان دبێژت : وان گـۆته‌ ئێك ودو : هوین ئێكى ژ خـۆ ب ڤان پارێن خـۆ یێن زیڤى ڤه‌ بهنێرنه‌ باژێرێ مه‌ ، وبلا ئه‌و به‌رێ خـۆ بده‌تێ كانێ خوارنا كێ پاقژتر وحه‌لالتـره‌ ، بلا ئه‌و خوارنه‌كێ بۆ مه‌ ژێ بكڕت وبینت ، وبلا ئه‌و د كڕینا خۆ دا یێ نـه‌رم بت دا ئه‌و ب مه‌ نه‌حه‌سیێن ، وئه‌م ئاشكه‌را نه‌بین ، وچو مرۆڤ ب مه‌ نه‌حه‌سیێن ؛ چونكى ئه‌گه‌ر ملله‌تێ مه‌ ب سه‌ر مه‌ هلببن ئه‌و دێ به‌ران ل مه‌ بارینن ، حه‌تا مه‌ دكوژن ، یان ژى مه‌ ل دینێ خۆ بزڤڕینن وئه‌م ژى كافر ببین ، وئه‌گه‌ر مه‌ وه‌ كر ئه‌م قه‌ت ناگه‌هینه‌ مرادا خۆ كو چوونا به‌حه‌شتێیه‌ .

و ژ ڤێ گـۆتنا وان دیار دبت كو به‌رى ئه‌و بچنه‌ شكه‌فتێ ملله‌تێ وان دو ڕێ دانابوونه‌ به‌ر وان : به‌ر لـێ باراندن حه‌تا مرنێ ، یان ژى زڤڕینا ل كوفرێ .. وئه‌و بوو وان ڕه‌ڤین بۆ خۆ هلبژارت .

ئێك ژ وان خۆ ( ته‌به‌رروع ) كر كو ب دزى ڤه‌ بچته‌ باژێڕى وخوارنه‌كێ بۆ وان بـیـنـت ـ و ژ ڤێ دیار دبت كو ئه‌و شكه‌فتا ئه‌و چووینێ گه‌له‌ك یا ژ باژێڕى دویر نــه‌بـوو ـ وگاڤا ئه‌و جحێل هاتىیه‌ باژێڕى عه‌جێبییێ سه‌رێ وى گرت .. ئه‌ڤه‌ چییه‌ ؟ چ ل باژێــڕێ مه‌ هاتییه‌ ؟ تو بێژى د ڕۆژه‌كێ دووان دا ئه‌ڤ گوهۆڕینه‌ ب سه‌ر باژێڕى دا هاتبت ؟ ئاڤاهى ، سه‌ر وبه‌رێ مرۆڤان ، ڕه‌نگ وڕوییێ بازارێ .. مه‌سه‌له‌كا عه‌ده‌تى نینه‌ !

به‌لـێ وى نه‌ڤیا پسیارا ڤێ چه‌ندێ ژ كه‌سێ بكه‌ت ؛ دا ئه‌و مه‌خسه‌دا خۆ ب جه بینت بێى كه‌سه‌ك ب وى بـحـه‌سیێت ، له‌و وى زوى خۆ ب دكانه‌كێ ڕا گه‌هاند وپارێن خۆ یێن زیڤى كرنه‌ د ده‌ستێن دكاندارى دا ..

ومسۆگه‌ر ئه‌و خه‌لكێ ئه‌و دیتى ژى ژ سه‌ر وبه‌رێ وى یێن عه‌جێبگرتى ماین به‌لـێ دویر نینه‌ وان هزركر بت ئه‌ڤه‌ مرۆڤه‌كێ بیانییه‌ هاتىیه‌ باژێڕى له‌و وان مایێ خــۆ تـــێ نــه‌كـــر .. بـــه‌لـێ خـودێ دڤیا وان ئاشكه‌را بكه‌ت وخه‌لكێ باژێڕى ب سه‌رهاتییا وان ئاگه‌هدار بكه‌ت ؛ دا ئارمانج ژ سه‌رهاتییێ پێك بێت . 

خـودێ دبـێـژت : كانێ چاوا مه‌ گه‌له‌ك سالان ئه‌و نڤاندن ، پاشى مه‌ ئه‌و هشیاركرن ، مه‌ خه‌لكێ وى زه‌مانى ب وان ئاگه‌هدار كرن ، پشتى كو خودانێ فرۆشگه‌هێ ب ڕێكا جوینێ ده‌رهه‌مێن وان ب وان حه‌سیاى ؛ دا مرۆڤ بزانن هندى سۆزا خودێیه‌ كو دێ مرییان ڕاكه‌ته‌ڤه‌ یا ڕاسته‌ ، وكو هندى قیامه‌ته‌ هه‌ر دێ ئێت وچو گـومان تێدا نینه‌ ..

تشتێ مه‌زن یێ كو ب سه‌ر باژێڕى دا هاتى ژبلى گوهۆڕینا ئاڤاهى ومرۆڤان ئه‌و بوو خه‌لكێ باژێڕى كراسێ كوفرێ ژ به‌ر خۆ كربوو وهه‌مى بووبوونه‌ خودان باوه‌ر ، مه‌لكێ كافر نه‌مابوو ، وئه‌و ده‌ستێ مرۆڤان یێ كو گه‌فێن به‌ر لـێ باراندنێ ل ڤان جحێلان كرى چووبوو وده‌سته‌كێ دى یێ مرۆڤان خودێ ل جهێ وان دانابوو ، ودویر نینه‌ سوحبه‌تا ڕه‌ڤینا جحێلێن خودان باوه‌ر ژ مه‌لكێ كافر وبه‌رزه‌بوون وبێ سه‌ر وشوینییا وان د ناڤ خه‌لكێ خودان باوه‌ر دا یا به‌لاڤ بت ..

گاڤا خودانێ دكانێ پارێن جحێلى دیتین ، وچونكى ئه‌و مرۆڤه‌كێ بازرگان بوو وى ژ ڕه‌نگێ پاران زانى كو ئه‌ڤ مرۆڤه‌ ژ زه‌مانه‌كێ كه‌ڤنه‌ به‌لـێ چاوا ؟! وى ژى نه‌زانى ، ودویر نینه‌ ئه‌و وجحێل د ڤى پاره‌ى دا ب هه‌ڤڕكى چووبن ..

ــ ئه‌ڤ پارێن كه‌ڤن ته‌ ژ كیڤه‌ ئیناینه‌ ، خزینه‌ك ته‌ بۆ خۆ دیتییه‌ ؟
ــ تو چ دبێژى ؟ پارێن كه‌ڤنێن چ ؟ دوهى ب ڤان پاران من تشت یێن كڕین ، كه‌ڤنێن چ خزینه‌یا چ ؟
ــ دوهى ؟ ما تو ژ كیڤه‌ دئێى ؟

وچونكى جحێلى نه‌ڤێت جهێ خۆ نیشا وى بده‌ت ، ونه‌ڤێت هه‌ڤڕكییێ ژى درێژ بكه‌ت دا خه‌لك ب وى وهه‌ڤالێن وى نه‌حه‌سیێن ، دویر نینه‌ وى هزرا ڕه‌ڤینێ كربت به‌لـێ كیڤه‌ بڕه‌ڤت ؟ خه‌لكێ سویكێ یێن لـێ كـۆمبووین ، وئه‌گه‌ر ئه‌و بڕه‌ڤت خه‌لك دێ ده‌نه‌ ب دویڤ ڤه‌ ومسۆگه‌ر ئه‌و دێ وى گرن .. وئه‌ڤه‌ هه‌ڤالێن وى ژى كه‌شف بوون ، كانێ پیچه‌كا دى بلا خۆ بگرت كانێ سوحبه‌ت دێ ل سه‌ر چ ڕاوه‌ستت !

پاشى وى هزرێن خۆ كرن .. ئه‌رێ تو بێژى ئه‌ڤه‌ هه‌مى دخه‌له‌ت بن وئه‌ز ب تنێ یێ دورست بم ؟ پشتى هنگى نیشان وسه‌ر وبه‌رێ ڤان مرۆڤان هندێ دگه‌هینت كو ئه‌و دحه‌قن ، دوهى خه‌لكێ باژێڕى ب ڤى ڕه‌نگى نه‌بوون ، وان خودێ نه‌دناسى ، وئه‌ڤ ڕه‌نگێ پاران یێ ئه‌ز ل نك وان دبینم نه‌بوو .. دیاره‌ تشته‌كێ هه‌ى !

ودبێژن : هنگى وان ئه‌و جحێل گرت وبره‌ نك مه‌زنێ خۆ ، وده‌مێ وى جحێلى دیتى ئه‌و كه‌سه‌كێ خودان باوه‌ره‌ وى سوحبه‌تا خۆ وهه‌ڤالێن خۆ بۆ وى ڤه‌گێڕا ، وجهێ خۆ وهه‌ڤالێن خۆ نیشا وى دا ، وچونكى وان سوحبه‌تا جـحـێـلان وڕه‌ڤینا وان ژ خه‌لكێ به‌رێ گوهــ لـێ بووبوو ، له‌و وان باوه‌ر ژ وى كر ، وئه‌ڤ سه‌رهاتییه‌ بۆ وان یێن باوه‌رى ب ڕۆژا قیامه‌تێ هه‌ى بوو باشتـرین ده‌لیل ل سه‌ر وان یێن باوه‌رى پێ نه‌دئینا ژ خه‌لكێ باژێڕى ..



دویماهییا خودانێن شكه‌فتێ :


وپشتى مه‌سه‌لا وان ئاشكه‌را بووى ، وخه‌لكێ باژێڕى ب سه‌ر وان هلبووین ، دبێژن : ئه‌و جحێل زڤڕى نك هه‌ڤالێن خۆ ل شكه‌فتێ وسوحبه‌تا خۆ د گه‌ل خه‌لكێ باژێڕى بۆ وان ڤه‌گێڕا ..

وقورئان به‌حسێ ڤان جحێلان پشتى خه‌لك ب سه‌ر وان هلبووى بۆ مه‌ ناڤه‌گێڕت ، لـه‌و ئه‌م نزانین كانێ پشتى هنگى وان چ كر ، ب تنێ قورئان دیـمـه‌نـه‌كـى ژ وێ هه‌ڤڕكى ودان وستاندنێ بۆ مه‌ ڤه‌دگوهێزت یا كو د ناڤبه‌را خه‌لكێ باژێڕى دا چێبووى پشتى مرنا وان جحێلان ل شكه‌فتێ .. 

قورئان دبێژت : ده‌سته‌كه‌كێ ژ خه‌لكى گـۆت : هوین ل به‌ر ده‌رێ شكه‌فتێ ئاڤاهـییـه‌كـى ئاڤاكـه‌ن كو وان ڤه‌شێرت ، ووان بهێلنه‌ ل جهێ وان ، خودایێ وان ب حالـێ وان زاناتره‌ ، وئه‌وێن خودان گۆتن وده‌سهه‌لات د ناڤ وان دا گـۆت : ئه‌م مزگه‌فته‌كێ بۆ عیباده‌تى دێ ل جهێ وان ئاڤاكه‌ین .

و ب ڤــێ چــه‌نــدێ سـه‌رهاتـى ب دویماهى هات سه‌رهاتییا هه‌ڤڕكییا به‌رده‌وام د ناڤبه‌را باوه‌رییێ وكوفرێ دا ، ئه‌و باوه‌رییا وه‌ ل خودانێ دكه‌ت كو ئه‌و خۆ بهێلته‌ ب هیڤییا خودێ ڤه‌ ، وئه‌و كوفرا ئێكا هند ژ خودانێ خۆ چێ دكه‌ت كو باوه‌رییێ ب ئه‌گه‌رێن ماددى ب تنێ بینت .



کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی

کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی