سه‌رهاتییا پـشـتـه‌ڤانـێ هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران
سه‌رهاتییا
پـشـتـه‌ڤانـێ هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران
د ئایـه‌تـێـن ( 13-29 ) ێـدا ژ ســووره‌تـا ( یـس ) خـودایـێ مـه‌زن فــه‌رمانـێ ل پێغه‌مبه‌رێ خۆ دكه‌ت كو ئه‌و سه‌رهاتییا خه‌لكێ وى باژێڕى بۆ ملله‌تێ خۆ ڤه‌گێڕت یێ كو خودێ سێ پێغه‌مبه‌ر پێكڤه بۆ هنارتین ڤێجا وان ئه‌و هه‌ر سێ دره‌وین ده‌رێخستین ونه‌یاره‌تییا وان كرى تشتێ بوویه ئه‌گه‌را هندێ كو خودێ خه‌لكێ وى باژێڕى هه‌مییان پێكڤه ببته هیلاكێ .. ڤێجا ئه‌و كى بوون وسه‌رهاتییا وان د گه‌ل هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران چ بوو ؟ د ڤان ڕێزێن بێن دا ـ ئه‌گه‌ر خودێ حه‌ز بكه‌ت ـ دێ به‌رسڤا ڤێ پسیارێ ده‌ین .
كیژ باژێڕ ؟
قورئان ده‌مێ فه‌رمانێ ل پێغه‌مبه‌رى ـ سلاڤ لـێ بن ـ دكه‌ت كو ئه‌و ڤێ سه‌رهاتییێ بۆ مه ڤه‌گێڕت ناڤێ باژێڕى نابێژت ، ب تنێ دبێژت:( وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلاً أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ ـ وتو [ ئه‌ى موحه‌ممه‌د ] مه‌ته‌له‌كێ بۆ وان بوتپه‌رێسێن ملله‌تێ خۆ بینه یێن گازییا ته قه‌بویل نه‌كه‌ن ؛ دا ئه‌و مفاى بۆ خۆ ژێ وه‌ربگرن ، وئه‌و سه‌رهاتییا خودانێن گوندییه (قەريە ( گوند ) د قورئانێ دا مەبەست پێ ئەو جهە يێ كومەكا مەزن ژ مروڤان لێ ئاكنجى دبن ( باژێر )) ( [ یس : 13 ] .
به‌لـێ بارا پتـر ژ زانایان ـ وه‌كى ئبن كه‌ثیر دبێژت ـ ل وێ باوه‌رێنه كو ئه‌ڤ باژێڕه ( ئه‌نطاكیایه ) ، دبێژن : خه‌لكێ وێ په‌رستنا صه‌نه‌مان دكر ، ئینا خودێ سێ پێغه‌مبه‌ر بۆ وان هنارتن دا به‌رێ وان بده‌نه ته‌وحیدا خودێ ..
وچونكى د ناڤبه‌را عیساى وموحه‌ممه‌دى دا ـ سلاڤ لـێ بن ـ چو پێغه‌مبه‌ر نه‌هاتینه هنارتن دڤێت ئه‌ڤ پێغه‌مبه‌ره یێن كو قورئانێ ناڤێن وان بۆ مه نه‌گـۆتین به‌رى ده‌مێ عیساى بن . (هندەك دبێژن : ئەڤ هەر سێ پێغەمبەرە سێ قاصد بوون عيساى بو خەلكێ ئەنطاكيايێ هنارتين ، بەلـێ چو راستى بو ڤێ گوتنێ نینە) .
سێ پێغه‌مبه‌ر :
ده‌مـێ خـودێ ڤیاى چو هێجه‌تان بۆ خه‌لكێ ڤى باژێڕى یێن كافر نه‌هێلت ئیـرادا ل سه‌ر هندێ ب جهــ هات كو ئه‌و دو پێغه‌مبه‌ران پێكڤه بۆ وان بهنێرت ، قورئان دبێژت:( وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلاً أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ . إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمْ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُمْ مُرْسَلُون ـ وتو [ ئه‌ى موحه‌ممه‌د ] مه‌ته‌له‌كێ بۆ وان بوتپه‌رێسێن ملله‌تێ خۆ بینه یێن گازییا ته قه‌بویل نه‌كه‌ن ؛ دا ئه‌و مـفاى بۆ خۆ ژێ وه‌ربگرن ، وئه‌و سه‌رهاتییا خودانێن گوندییه ده‌مێ پێغه‌مبه‌ر بۆ وان هاتیـن ، ده‌مێ مه دو پێغه‌مبه‌ر بۆ وان هنارتیـن دا به‌رێ وان بده‌نه باوه‌رییا ب خودێ وپه‌رستنا وى ب تنێ ، ئینا خه‌لكێ وى گوندى ئه‌و هه‌ردو دره‌وین ده‌رێخستـن ، ڤێجا مه ئه‌و هه‌ردو ب پێغه‌مبه‌ره‌كێ دى ب هێز ئێخستـن ، ووان هه‌ر سێیان گـۆته خه‌لكێ گوندى : هندى ئه‌میـن ئه‌م بۆ هه‌وه دهنارتینه ) [ یس : 13-14 ] .
دو پێغه‌مبه‌ر خودێ بۆ وان هنارتن ودبت ئه‌ڤه نیشانه‌ك بت ل سه‌ر مه‌ژى هشكییا وان وڕژدییان وان ل سه‌ر كوفرێ ، وگاڤا وان هه‌ڤڕكىیه‌كا دویر ودرێژ د گه‌ل هه‌ردو پێغه‌مبه‌رێن خۆ كرى وباوه‌رى پێ نه‌ئیناى خودێ پێغه‌مبه‌ره‌كێ دى ژى بۆ وان هنارت ، وهه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران پێكڤه به‌رێ وان دا دینێ خودێ یێ دورست ..
هه‌ڤڕكییه‌كا بێ مه‌عنا :
ده‌مێ هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌رێن وان هاتین وبه‌رێ وان دایه دینێ دورست وان هه‌ڤڕكییه‌كا دویر ودرێژ د گه‌ل وان كر ، ووان ژى وه‌كى كافرێن هه‌مى ملله‌تان هنده‌ك هێجه‌تێن بێ مه‌عنا ل سه‌ر كافرییا خۆ گرتن ، قورئان دبێژت :( قَالُوا مَا أَنْتُمْ إِلا بَشَرٌ مِثْلُنَا وَمَا أَنزَلَ الرَّحْمَنُ مِنْ شَيْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلا تَكْذِبُونَ ـ گوندییان گـۆته پێغه‌مبه‌ران : هه‌ما هوین ژى وه‌كى مه مرۆڤن ، وخودایێ پڕدلـۆڤان چـو وه‌حـى نـه‌هـنارتییه ، وهه‌ما هوین ـ گه‌لـى پێغه‌مبه‌ران ـ ددره‌وینن )[ یس : 15 ] .
ئه‌ڤه هێجه‌تا وان یا ئێكێ بوو .. وان ب دورستى نه‌دزانى كانێ كارێ پێغه‌مبه‌رى چـیـه ، لــه‌و وان هـزر دكر ئه‌گه‌ر خودێ پێغه‌مبه‌ره‌كى بۆ مرۆڤان بهنێرت دڤێت نه ژ مرۆڤان بت ، ئینا پێغه‌مبه‌رێن وان ئه‌و ل ڕاستییا كارێ پێغه‌مبه‌رینییێ هشیاركرن وگـۆتن :( قَالُوا رَبُّنَا يَعْلَمُ إِنَّا إِلَيْكُمْ لَمُرْسَلونَ . وَمَا عَلَيْنَا إِلا الْبَلاغُ الْمُبِينُ ـ پێغه‌مبه‌ران گـۆت : خودایێ مه یێ ئه‌م هنارتیـن دزانت كو ئه‌م پێغه‌مبه‌رین ، ویا مه ئه‌وه ئه‌م پـه‌یاما خـۆ ئاشكه‌را بگه‌هینیـن ، وهیدایه‌تا هه‌وه د ده‌ستێ مه دا نینه ، به‌لكى ئه‌و یا د ده‌ستێ خودێ ب تنێ دا ) [ یس : 16-17 ] .
یه‌عنى : كارێ پێغه‌مبه‌ران ئه‌وه گازییا خودێ بگه‌هیننه مرۆڤان ، ژ وێرێ وێڤه هیدایه‌ت ب ده‌ستێ خودێیه .. ووان یا ل سه‌ر خۆ كر .
(قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِنْ لَمْ تَنتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ . قَالُوا طَائِرُكُمْ مَعَكُمْ أَئِنْ ذُكِّرْتُمْ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ ـ وان گـۆت : هندى ئه‌میـن مه چو خێر وئیفله‌حى ژ هه‌وه نه دیتىیه ، ئه‌گه‌ر هوین ڤێ گازییا خۆ به‌س نه‌كه‌ن ئه‌م دێ به‌ران ل هه‌وه بارینیـن وهه‌وه كوژین ، وعه‌زابه‌كا ب ئێش ونه‌خۆش دێ گه‌هینینه هه‌وه . پێغه‌مبه‌ران گـۆت : بێ ئیفله‌حى وكارێ هه‌وه یێ خراب یێ د گه‌ل هه‌وه وبۆ هه‌وه دزڤڕت ، ئه‌رێ ئه‌گه‌ر ب خێرێ شیـره‌ته‌ك ل هه‌وه هاته كرن هوین بێ ئیفلحییێ دبینن وگه‌فێن كوشتنێ وعه‌زابدانێ ل مه دكه‌ن ؟ به‌لكى هوین ملله‌ته‌كن زێده‌گاڤى ودره‌وكرن عه‌ده‌تێ هه‌وه‌یه ) [ یس : 18-19 ] .
و ژ ڤێ زێده‌تر قورئان چویێ ژ سه‌رهاتییا ڤان پێغه‌مبه‌ران بۆ مه دیار ناكه‌ت ، وبـۆ مه دیار ناكه‌ت كانێ ڤان كافران گه‌فا خۆ د گه‌ل پێغه‌مبه‌ران ب جهــ ئینا وبه‌ر ل وان باراندن یان نه .. هه‌ر چه‌نده سیاقێ سه‌رهاتییێ پتـر ب سه‌ر هندێ ڤه دچت كو وان گه‌فا خۆ ب جهــ ئینابوو !
بــه‌لـێ ل ڤێرێ كــه‌ســـه‌كــــێ دى دئێته د سه‌رهاتییێ دا وبه‌رێ رۆناهییێ ب ئێكجارى دده‌تـه خـۆ ، حه‌تا ده‌ره‌جه‌كێ ئه‌ڤ سه‌رهاتییه گه‌له‌ك جاران ب ناڤێ وى دئێته ناسیـن ..
پشته‌ڤانێ هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران :
ده‌مێ هه‌ڤڕكى د ناڤبه‌را وان هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران وملله‌تێ وان دا دژوار بووى ، وسه‌رێن كوفرێ گه‌ف ب كوشتنێ وبه‌ر لـێ باراندنێ ل پـێـغـه‌مـبـه‌ران كرى زه‌لامه‌ك ژ لایێ ژۆرى یێ باژێڕى ڤه هات .. ئه‌و ب خۆ پێغه‌مبه‌ر نه‌بوو ، به‌لـێ هات دا پشته‌ڤانییا پێغه‌مبه‌ران بكه‌ت ، ناڤێ وى چ بوو ؟ ئه‌ڤه نه یا گرنگه ؛ چونكى ئه‌گه‌ر یا گـرنگ با قورئان دا بۆ مه ڤه‌گێڕت ، یا گرنگ ئه‌وه ڤى زه‌لامى چ دڤیا و چ كر ؟ ئه‌ڤێ قورئان بۆ مه ڤه‌دگێڕت :( وَجَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَاقَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ . اتَّبِعُوا مَنْ لا يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُمْ مُهْتَدُونَ . وَمَا لِي لا أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ . أَأَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ آلِهَةً إِنْ يُرِدْنِي الرَّحْمَنُ بِضُرٍّ لا تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَلا يُنقِذُونِي . إِنِّي إِذًا لَفِي ضَلالٍ مُبِينٍ . إِنِّي آمَنْتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِي ـ و ژ جــهــه‌كــێ دویر ژ باژێرى زه‌لامه‌ك ب له‌ز هات ( ده‌مێ وى زانى كو گوندییان دلـێ خۆ یێ برییه كوشتنا پێغه‌مبه‌ران یان عه‌زابدانا وان) ، وى گـۆت : ئه‌ى ملله‌تێ من دویكه‌فتنا وان پێغه‌مبه‌ران بكه‌ن یێن بۆ هه‌وه ژ نك خودێ هاتین ، دویكه‌فتنا وان بكه‌ن یێن سه‌را گه‌هاندنا په‌یامێ پسیارا چو مالـى ژ هه‌وه نه‌كه‌ن ، وئه‌و د وێ گازییێ دا یا به‌رێ هه‌وه دده‌نێ دسه‌رڕاستـن . وما چ تشت هه‌یه نه‌هێلت ئه‌ز په‌رستنا وى خودایى بكه‌م یێ ئه‌ز ئافراندیم ، وهوین هه‌مى دێ زڤڕنه نك وى ؟ ئه‌رێ ئه‌ز ژبلى خودێ په‌رستنا هنده‌ك خوداوه‌ندێن دى بكه‌م یێن تشته‌ك د ده‌ستى دا نه ، ئه‌گه‌ر خودایێ پڕدلـۆڤان نه‌خۆشىیه‌ك بـۆ من ڤیا بت ئه‌ڤ خوداوه‌نده نه‌شێن وێ نه‌خۆشىیێ ژ من دویر بكه‌ن ، وئه‌و نه‌شێن من ژ ڤى حالـى ڕزگار بــكــه‌ن یـێ ئــه‌ز تــێــدا ؟ هندى ئه‌زم ئه‌گه‌ر من ئه‌و كر هنگى ئه‌ز یێ د خه‌له‌تییه‌كا ئاشكه‌را دا . هندى ئه‌زم من باوه‌رى ب خودایێ هه‌وه ئینایه ڤێجا هوین گوهدارییا وێ بكه‌ن یا من گـۆتىیه هه‌وه ، وباوه‌رییێ بینن ) [ یس : 20-25 ] .
زه‌لامێ بێ هێز وسه‌لته‌نه‌ت بوو ، ب ( فطره‌تا ) خۆ یا ساخله‌م زانى كو ئه‌ڤ گازییا ئـه‌ڤ پـێـغـه‌مبه‌ره پێ هاتین گازییه‌كا ڕاست ودورسته ؛ چونكى خودانێن وێ چو كرێ ومفایێن دنیایێ یێن بێ خێر ناخوازن ، وئه‌گه‌ر وان بۆ خودێ نه‌با ما ئه‌و چ مه‌جبوور بوون ڤێ سه‌رگێژییێ هه‌مییێ بۆ خۆ چێ كه‌ن ؟ باوه‌رییێ جهێ خۆ د دلـێ وى دا كر ، وده‌مێ وى زانى ( مه‌وقف ) یێ ئالـۆز بوو ، وپێغه‌مبه‌ر دهه‌وجه‌یى پشته‌ڤانانن ئه‌و ژ مالا خۆ ده‌ركفت وقه‌ستا مه‌یدانا هه‌ڤڕكییێ كر ، هه‌ر چه‌نده وى دزانى ئه‌ڤه ڕه‌نگه‌كێ ( موخاطەرێ ) یه ئه‌و ب رحا خۆ دكه‌ت .. به‌لـێ ما كه‌نگى ل نك خودان باوه‌ران رحێن وان ژ پشته‌ڤانىیا حه‌قییێ دشرینتـرن ؟
گاڤا ئه‌و هاتییه مه‌یدانا هه‌ڤڕكییێ و ب هه‌مى ده‌نگێ گازییا پێغه‌مبه‌ران بلند كـرى ، وبێ ترس ودودلـى ژ وان خواستى ئه‌و ژى بێن قه‌ستا حه‌قییێ بكه‌ن ، عه‌قل د سه‌رێ كافرێن ملله‌تێ وى دا نه‌ما ، چاوا مه‌سه‌له بگه‌هته هندێ مرۆڤه‌ك د ناڤ مه دا ڕابـبـت پـشـت بده‌ته ڕێبازا مه یا پیـرۆز وبه‌رێ مه بده‌ته ڕێكه‌كا دى یا نوى ده‌ركه‌فتى ؟ ئه‌ڤه تاوانه‌كه خودانێ خۆ هێژاى جزادانێ دكه‌ت !
دویماهییا به‌رچاڤ :
پشتى پشته‌ڤانێ پێغه‌مبه‌ران گـۆتنا خۆ د ناڤ كافرێن ملله‌تێ خۆ دا گـۆتى ئایه‌ت ب ئاشكه‌رایى نابێژت كانێ چ چێبوو ، به‌لـێ ژ سیاقێ سه‌رهاتییێ بۆ مه دیار دبت كو ملله‌تێ وى هند خۆ نه‌گرت حه‌تا هزرێن خۆ د ئاخفتنێن وى دا بكه‌ن ، یان دان وستاندنێ د گه‌ل بكه‌ن ، به‌لكێ ئێكسه‌ر پێ وه‌رهاتن وئه‌و ب به‌ران كوشت ! (وئەڤ چەندە ژ ئبـن عەبباسى ژى دئێتە ڤەگوهاستن ، وئـبـن مــەســعــوود دبـێژت : ئەو ب پیيان ڤە چوونە سەر كەلەخێ وى حەتا ئەو د بن پییێن وان ڤە مرى ! )
وپشتى رحا وى هاتییه ستاندن ـ قورئان دبێژت ـ ئێكسه‌ر بۆ وى هاته گـۆتن : هه‌ڕه د به‌حه‌شتێ دا : ( قِيلَ ادْخُلْ الْجَنَّةَ قَالَ يَالَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ . بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنْ الْمُكْرَمِينَ ـ پشتى ئه‌و هاتییه كوشتـن بۆ قه‌درگرتن بۆ وى هاته گـۆتن : هه‌ڕه د به‌حه‌شتێ دا . وى د خۆشییا به‌حه‌شتێ دا گـۆت : خوزى ملله‌تێ من زانیبا كانێ خودایێ من چه‌ند قه‌درێ من گرتییه ؛ ژ به‌ر باوه‌رى ئینانا من وصه‌بركێشانا من ل سه‌ر گوهدارییا وى ، ودویكه‌فتنا پێغه‌مبه‌رێن وى حه‌تا ئه‌ز هاتیمه كوشتـن ، ڤێجا ئه‌وان ژى باوه‌رى ب خودێ ئینابا دا ئه‌و ژى وه‌كى من هاتبانه به‌حه‌شتێ ) [ یس : 26-27 ] .
تشته‌كێ غه‌ریبه به‌لـێ نه ل سه‌ر خودان باوه‌رێن خێرخواز كو مرۆڤ حه‌ز بكه‌ت ئه‌وێ ژ نه‌زانین مرۆڤ كوشتى ب سه‌ر حه‌قییێ هل ببت وخودێ زانینێ ب رزقى بكه‌ت وبه‌رێ وى بده‌ته هیدایه‌تێ دا ئه‌و ژى بگه‌هته وێ خێرا مه‌زن یا مرۆڤ گه‌هشتییێ !
و ژ ڤێ چه‌ندێ بۆ مه ئاشكه‌را دبت كو شه‌رت نه ئه‌نجامێ دنیایێ یێ به‌رچاڤه ، ڤان كافران ئه‌ڤ خودان باوه‌ره كوشت ، و د گه‌ل وى هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ر ژى ، وكه‌سه‌ك نه‌بوو پشته‌ڤانییا وان بكه‌ت ، ودویماهى ـ د دنیایێ دا ـ یا كافران بوو ، خودان باوه‌ر هاتنه كوشتـن وئه‌و مان ، به‌لـێ ل ڤێرێ سه‌رهاتى ب دویماهى نائێت ، دویماهییا دورست نه ئه‌ڤه‌یه ، دویماهى ل ئاخره‌تێیه ، ده‌مێ خودێ ب خۆ مه‌حكه‌مێ د ناڤبه‌را هه‌ردو لایان دا دكه‌ت ، ئه‌نجامێ دورست ئه‌وه یێ وێ ڕۆژێ دئێته ستاندن ، ڤێجا خودان باوه‌ر بلا بێنا خۆ ته‌نگ نه‌كه‌ن !!
عه‌زابه‌كا ته‌ڤایى :
پشتى پشته‌ڤانێ پێغه‌مبه‌ران هاتییه كوشتـن وده‌لیڤه بۆ ده‌مه‌كى بۆ ملله‌تێ كافر هاتـییـه دان ، ئـه‌و ژى گـه‌هـشـتـه دویماهییا خۆ د دنیایێ دا ، ویا ژ هه‌ژى وان بوو ژ به‌ر كوفرا وان دویماهییه‌كا ب ئێش بۆ وان ژى بێته دان ، قورئان دبێژت :( وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى قَوْمِهِ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ جُندٍ مِنْ السَّمَاءِ وَمَا كُنَّا مُنـزِلِينَ . إِنْ كَانَتْ إِلا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُون ـ وپشتى وان ئه‌و زه‌لامێ شیـره‌تكه‌ر كوشتى وپێغه‌مبه‌ر دره‌وین ده‌رێخستیـن پێتڤى ب هندێ نه‌بوو ئه‌م چو لـه‌شـكـه‌ران بــۆ عــه‌زابــدانا وان ژ عه‌سمانى بینینه خوارێ ؛ چونكى ئه‌و ژ هندێ دكێمتـر وبێ بهاترن ، ومه چو فریشته ب سه‌ر وان ملله‌تان دا نه‌هنارتبوون یێن مه تێبـرین ، به‌لكى هه‌ما مه عه‌زابه‌ك ب سـه‌ر وان دا بـه‌رددا ئه‌و پێ تێ دچوون . هه‌ما تێبـرنا وان ب قێرییه‌كا ب تنێ بوو ، هنگى ئه‌و هه‌مى مرن وكته‌ك ژێ نه‌ما ) [ یس : 28-29 ] .
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی