روژیێن سوننەت

 

روژیێن سوننەت

پێشەکی

روژیگرتن ژ کارێن چاکە ، مروڤێ موسلمان خو پێ نێزیکی خودێ دکەت و پێغەمبەری (ﷺ) دگەلەك حەیثان دا بەحسێ خێرا روژیگرتنێ یا کری و بەرێ موسلمانا یێ داییێ ،   ڤێجا برایێ موسلمان وەرە دا ئەز و تو بەرەڤ مێرگەها روژیگرتنێ ڤە بچین ، ئەڤ کارێ چاك ئەوێ خودێ دبێژیت:( کارێ کورێ ئادەمی هەمی بو وی یە بەس روژیگرتن بو منە ، چونکی خوارن و ڤەخوارن و شەهوەتا خو بو من هێلا ڤێجا ئەز دێ جزایێ وی دەمێ) بنێرە صەحیحا بوخاری و موسلمی ، برایێ موسلمان تو دزانی ئەڤە گوتنا کێ یە؟ ئەڤە گوتنا خودێ یە.

ئەڤە چەند روژیێن سوننەتن من بو برایێن خو یێن خوشتڤی یێن کومکرین و ئەز ب خودێ کەم حەژێکرنا من بوتە بو خودێ ئەز یێ پالدایم ب کومکرنا ڤان روژیێن سوننەت و پشتی هینگێ وەرگێرانا وان بو زمانێ کوردی ، ڤێجا وەرە دا ئەز و تو بو خو چەند خێرێن مەزن بدەست خوڤە بینین ، بو روژەکا وەسا تەنگاڤ هەتا دایك و کور و باب و برا و خویشك ژ ئێك و دوو درەڤن ، بەلێ کارێ مروڤی یێ چاك ژ مروڤی نارەڤیتن ، بەلکو دێ بەرەڤانیێ ژ مروڤی کەت.

خوشتڤیێ من ئەڤان روژیا ژ دەستێ خو نەکە ، ئەگەر تە شیان نەبن تو هەمی جورێن ڤان روژیان بگری ، هەما هندەکا ژ دەستێن خو نەکە و ل دویماهیێ برا ئەز هیڤی دکەم ژتە کو تو من ژ دوعایێن خو یێن چاك ژبیرنەکی.

پێناسا روژیێن سوننەت:

ئەو روژییەنە ئەوێن مروڤ خو پێ نێزیکی خودێ دکەت، بەلێ نەئەرکە(فرض)ە لسەر موسلمانی، ئانکو موسلمان ب نەگرتنا ڤان روژیان گونەهکار نابیتن، و هەروەسا پێغەمبەری (ﷺ) بەرێ موسلمانی یێ داییێ، دا ڤان روژیان ژ دەستێن خو نەکەن ژبەر خێرا وان یا مەزن .

 روژیگرتنا روژا عەرەفێ (صیام یوم عرفة) ئەوژی روژا نەهێ یە ژ هەیڤا ( ذی الحجة) ، روژا بەری عەیدا حاجیا ، و ئەڤ چەندە ژی نە بو وی کەسی یە ئەوێ ل حەججێ بیت:

بابێ قەتادەی خودێ ژێ رازی بیت دبێژیت پێغەمبەری (ﷺ) گوت:(.... صیام یوم عرفة أحتسب علی اللە أن یکفر السنة التي قبلە والسنة التي بعدە ... ). ئیمامێ موسلم ئەڤ حەدیثە یا ڤەگوهاستی ژمارە 1162

شلوڤەکرنا حەدیثێ/  ب روژیگرتنا روژا عەرەفێ خودێ گونەهێت سالا بەری وێ و سالا پشتی وێ دغەفرینیت ، بەلێ هەر وەکو مە گوتی ئەڤ چەندە نە بو وی کەسی یە ئەوێ ل حەججێ بیت ، بەلکو پێغەمبەر (ﷺ) ل وێ سالا چویە حەججێ روژا عەرەفێ ب روژی نەبوو.

عبداللە کورێ عەبباسی خودێ ژێ رازی بیت گوت پێغەمبەری (ﷺ) وەکی چویە حەججێ روژا عەرەفێ ب روژی نەبوو ( بنێرە صەحیحا ترمذي  یا ئیمامێ ئەلبانی ژمارە 750 ) و ژ کارێ پێغەمبەری (ﷺ) دیار دبیت کو سوننەتە بو وی مروڤێ ل حەججێ ئەڤێ روژییێ نەگریت.

روژیگرتنا روژا عاشورائێ (صیام یوم عاشوراء) ئەوژی روژا دەهێ یە ژ هەیڤا موحەرەمێ (المحرم):

بابێ قەتادەی خودێ ژێ رازی بیت دبێژیت پێغەمبەری   (ﷺ) گوت (... صیام یوم عاشوراء أحتسب علی اللە ٱن یکفر السنة التي قبلة .... ) ئیمامێ موسلم ئەڤ حەدیثە یا ڤەگوهاستی ژمارە 1162 

شلوڤەکرنا حەدیثێ/ روژیگرتنا روژا عاشورائێ خودێ گونەهێن سالا بەری وێ دغەفرینیت . و هەروەسا ژ سوننەتێ یە مروڤێ موسلمان روژەکێ بەری وێ یان روژەکێ پشتی وی ب روژی بیت .

عبداللە کورێ عەبباسی خودێ ژێ رازی بیت دەمێ پێغەمبەر (ﷺ) روژا عاشورائێ ب روژی بوی چەندەکا ژ صەحابیان گوتن یا پێغەمبەرێ خودێ هندیکە (فەلە و جوهینە) ڤێ روژێ گەلەك مەزن دکەن ، پێغەمبەری  (ﷺ) گوت ئەگەر ئەز مامە ساخ هەتا سالا بهێت ئەز دێ روژا نەهێ ژی ب روژی بم ئانکو روژا (نەهــ و دەهــ ) ژ هەیڤا موحەرەمێ ئەوا دبێژنێ( تاسوعاء و عاشوراء ) بنێرە صەحیحا موسلمی ژمارە 2722.

و زانا دبێژن دروستە مروڤێ موسلمان روژا نەهێ یان روژا یازدێ ب روژی بیت دگەل روژا دەهێ (عاشورائێ) چونکی مەرەما پێغەمبەری (ﷺ) ئەو بو کو نەپێگیرییا(مخالفة) فەلا و جوهیا بکەت.

روژیگرتنا روژا دووشەمب و پێنچ شەمبی ( صیام یوم الأثنین و الخمیس):

(وعن عائشة رضي اللە عنها قالت کان رسول اللە (ﷺ) یتحری صوم الأثنین والخمیس ). ئیمامێ نەسائی و ابن ماجە و ترمذي ئەڤ حەدیثە یا ڤەگوهاستی و ئیمامێ ئەلبانی یا دروستکری د صحیح الترغیب و الترهیب دا ژمارە 1044

شلوڤەکرنا حەدیثێ/ عائیشا دەیکا موسلمانا خودێ ژێ رازی بیت دبێژیت پێغەمبەری (ﷺ) روژێن دوو شەمب و پێنچ شەمبیا ب روژی دبوو ، ئانکو ئەڤ هەردوو روژە هەلبژارتن ژ حەفتیێ بو روژیگرتنێ  و دەمێ پرسیار ژ پێغەمبەری (ﷺ) هاتیە کرن ژبو ئەگەرێ روژیگرتنا ڤان هەردوو روژا ، پێغەمبەری (ﷺ) دیار کر و گوت:( تعرض الأعمال یوم الأثنین و الخمیس ، فأحب أن یعرض عملي وأنا صائم) هندیکە روژێن دوو شەمب و پێنچ شەمبی نە کارێ مروڤی ل ڤان هەردوو روژا دهێنە بەرچاڤکرن ، ڤێجا من دڤێت کارێ من بهێتە بەرچاڤکرن و ئەز یێ ب روژی بم ، ئەڤ حەدیثە یا هاتیە ڤەگوهاستن ژلایێ ئیمامێ ترمذي و ئیمامێ ئەلبانی ئەڤ حەدیثە یا دروستکری د صحیح الترغیب و الترهیب دا ژمارە 1041

روژیگرتنا سێ روژان ژ هەیڤێ:

ئەبو ذری خودێ ژێ رازی بیت گوت پێغەمبەری  (ﷺ) گوت:( من صام ثلاث أیام من کل شهر فذلك صوم الدهر فأنزل اللە عز وجل تصدیق ذلك في کتابە ( من جاء بالحسنة فلە عشر أمثالها ، فالیوم بعشرة أیام ) ابن ماجەی ئەڤ حەدیثە یا ڤەگوهاستی و ئیمامێ ئەلبانی ئەڤ حەدیثە یا دروست کری دپەرتوکا خو دا( الإرواء)  4 / 102

شلوڤەکرنا حەدیثێ/ ئەو کەسێ هەیڤێ سێ روژا ب روژی بیت هەروەکو ئەو سالێ هەمیێ ب روژی بووی ، و خودێ بو راستیا ڤێ گوتنێ ئەڤ ئایەتە ئینا خوارێ:( من جاء بالحسنة فلە عشر أمثالە) سورة الأنعام أیة 160 ، ئەو کەسێ خێرەکێ بکەت دێ بو وی ب دەهــ خێران هێتە نڤێسین و ئەگەر خێرا هەر روژەکێ ب خێرا دەهــ روژان  بیت ، دێ خێرا گرتنا سێ روژان ژ هەر هەیڤەکێ هندی خێرا روژیگرتنا هەیڤێ بیت ، و گرتنا سێ روژان ژ هەر هەیڤەکێ هەروەکو مروڤ سالێ هەمیێ ب روژی بووی ، و ئەگەر ئەڤ روژە بهێنە گرتن ل روژا ( 13 - 14 - 15 أیام البیض ) ژ هەر هەیڤەکێ گەلەك باشترە ژبەرکو چەند حەدیث یێن هاتینە ڤەگوهاستن ب فەزلێ (فضل) روژیگرتنا ڤان هەر سێ روژان ، و هەروەسا دروستە ژی مروڤ ژ غەیری ڤان روژان (13 - 14 - 15) ب روژی بیت ژ روژێن هەیڤێ.

 

روژیگرتنا شەش روژان ژ هەیڤا شەوالێ (صیام ستة أیام من شوال):

بابێ ئەیوبێ ئەنصاری خودێ ژێ رازی بیت گوت من گوهــ ل پێغەمبەری (ﷺ) بوو گوت:( من صام رمضان ثم أتبعە ستا من شوال کان کصیام الدهر). ئیمامێ موسلم ئەڤ حەدیثە یا ڤەگوهاستی ژمارە 1164

شلوڤەکرنا حەدیثێ / ئەو کەسێ رەمەزانێ ب روژی بیت و پشتی هینگێ شەش روژان ژ هەیڤا شەوالێ ژی ب روژی بیت هەر وەکو ئەو وێ سالێ هەمییێ ب روژی بووی.  

 روژیگرتنا نەهــ روژان ژ هەیڤا زی الحیجە (صیام تسع ذي الحجة) ئەوژی هەر نەهــ روژێن دەستپێکا هەیڤا زی الحیجەنە ئانکو هەر نەهــ روژێن بەری عەیدا حاجییانە:

ئەڤ هەر نەهــ روژە دەستپێدکەن ژ روژا ئێکێ ل هەیڤا زی الحیجە و هەتا روژا نەهێ ئەوژی روژا عەرەفێ یە ، پێغەمبەری(ﷺ)  بەرێ موسلمانان ژ ئوممەتا خو یێ داییە ڤان نەهــ روژان کو کارێ چاك تێدا بکەن ، چونکی کارێ چاك دڤان روژاندا چێترترین کارە ل دەڤ خودێ ، و خودایێ مەزن گەلەك حەژ کارێ چاك دکەت دڤان روژاندا .

عن ابن عباس أن النبي (ﷺ) قال :(ما من العمل الصالح فیها أحب إلی اللە من هذە الأیام یعني أیام العشر قالوا یا رسول اللە ولا الجهاد في سبیل اللە قال ولا الجهاد في سبیل اللە إلی رجل خرج بمالە ونفسە ثم لم یرجع من ذلك بشيء). ابن ماجەی ئەڤ حەدیثە یا ڤەگوهاستی و ئیمامێ ئەلبانی ئەڤ حەدیثە یا دروستکری د(الأرواء)دا ژمارە 953

شلوڤەکرنا حەدیثێ/ عبداللە کورێ عەبباسی خودێ ژێ رازی بیت گوت پێغەمبەری(ﷺ) گوت چ روژ نینن کارێ چاك تێدا کو خودێ گەلەك حەژێ بکەت ژ کارێ چاك دڤان روژان دا ، گوتن یا پێغەمبەرێ خودێ خو جیهاد ژی درێیا خودێ دا ، گوت خو جیهاد ژی درێیا خودێ دا ، لێ ئەو مروڤە تێ نەبیت یێ ب مال و گیانێ خو درێیا خودێ دا دەرکەفتی و چ ژێ نەزڤریت ، ئانکو نەگیانێ وی زڤری و نە مالێ وی زڤری ، برا ئەز دبێژم چ گومان نینن کو روژیگرتن کارەکێ گەلەکێ چاکە ، ڤێجا روژیگرتنا ڤان روژان خێرەکا مەزنە و مخابن مروڤ ڤێ خێرا مەزن ژدەستٸن خو بکەت ، ئەز هیڤی دکەم خودێ ڤی کارێ چاك ب رزقێ مە بکەت.

روژیگرتنا روژەکێ درێیا خودێ دا:

وعن أبي سعید الخدري رضي اللە عنە قال : قال رسول اللە (ﷺ) من صام یوما في سبیل اللە بعد اللە وجهە عن النار سبعین خریفا. ئیمامێ بوخاری و موسلم ئەڤ حەدیثە یا ڤەگوهاستی (بوخاری ژمارە 2840) (موسلم ژمارە 2769)

شلوڤەکرنا حەدیثێ/  بابێ سەعیدێ خدری خودێ ژێ رازی بیت گوت پێغەمبەری (ﷺ) گوت هەر کەسەکێ روژەکێ بو خودێ ب روژی بیت خودێ دێ حەفتێ پاییزا (ئانکو حەفتێ سالا) وی ژ ئاگرێ جەهنەمێ دویر کەت.

 روژیگرتنا روژەکێ و خوارنا روژەکێ ( صوم یوم وإفطار یوم):

عن عبداللە بن عمر قال : قال لي رسول اللە (ﷺ) (أحب الصیام إلی اللە صیام داود کان یصوم یوما ویفطر یوما) ئیمامێ بوخاری ئەڤ حەدیثە یا ڤەگوهاستی ژمارە 3238

شلوڤەکرنا حەدیثێ/  عبداللە کورێ عەمری گوت پێغەمبەری (ﷺ) گوتە من خودێ گەلەك حەژ روژیگرتنا داود پكغەمبەر سلاڤ لێ بن دکەت ، دا روژەکێ گریت و روژەکێ خوت ئانکو روژەکێ ب روژی بوو و روژەکێ بێ روژی بوو.