ئه‌و ژنێن مرۆڤاينییا خودێ هلبژارتى
ئه‌و ژنێن
مرۆڤاينییا خودێ هلبژارتى
دوير نينه هنده‌ك كه‌س هه‌بن ژ ڤان ناڤ ونيشانان حێبه‌تى بمينن وپسيار بكه‌ن: ئه‌رێ ما چێ دبت ژن ژى مرۆڤاينییا خودێ هلبژێرن وبگه‌هنه ڕێزا مرۆڤێن خودێ؟
ژن ئه‌وا د چاڤێن گه‌له‌ك نه‌زانان دا چێكرییه‌كا نزم وبێ بهايه، ژێده‌را خه‌له‌تییێ وگونه‌هێ وسه‌رداچوونێیه، چاوا دێ گه‌هته پێكه‌كێ ب كێر هندێ بێت ئه‌م بێژينێ: مرۆڤا خودێ؟
هێشتا هنده‌ك كه‌س هه‌نه ب ڤێ نزمییێ به‌رێ خۆ دده‌نه ژنێ، نه ژ به‌ر چو ب تنێ چونكى ئه‌و ژنه، له‌و ئه‌ڤ مرۆڤه د هه‌مى حسێبێن خۆ دا شاش دبن وهه‌مى ڕاستییان ده‌رنشيف دكه‌ن..
ڤێجا پێخه‌مه‌ت دياركرنا شاشییا ڤان ڕه‌نگه مرۆڤان مه خواست د ڤێ ناڤبڕا تايبه‌ت دا ئه‌م چه‌نده‌كێ ل دۆر وان ژنان باخڤين يێن مرۆڤاينییا خودێ هلبژارتى؛ دا بۆ هه‌ر كه‌سه‌كى ئاشكه‌را ببت كو ڕێكا مرۆڤاينییا خودێ ل به‌ر ژنێ ژى -وه‌كى مێرى- يا ڤه‌كرییه. وهه‌ر وه‌سا دا بۆ مه ئاشكه‌را ببت كو هژماره‌كا مرۆڤێن خودێ ژ زه‌لامان، ژ وان يێن ناڤ وده‌نگێ وان د ناڤ خه‌لكى دا دبه‌لاڤ، ئه‌و بوون يێن ل سه‌ر ده‌ستێ هنده‌ك ژنێن مرۆڤێن خودێ هاتينه په‌روه‌رده‌كرن، حه‌تا ڕۆژه‌ك هاتى ئه‌و شياين بگه‌هنه وێ بلندییێ يا ئه‌و گه‌هشتينێ.
❖د پشت هه‌ر مه‌زنه‌كى ڕا ژنه‌ك هه‌يه:
ئيمام (سوفيانێ ثه‌ورى) -ئه‌وێ به‌رى نوكه مه به‌حس ژێ كرى- ژنكه‌كێ ژ مرۆڤێن خودێ ئه‌و ل ڕاستییا زوهدێ هشياركر بوو، وه‌كى ژ ڤێ سه‌رهاتییێ ئاشكه‌را دبت:
ده‌مێ سوفيانى ل باژێڕێ كووفه ده‌ست ب وه‌رگرتنا حه‌ديسێ كرى ده‌يكا وى گۆتێ: كوڕێ من! بۆ خۆ بخوينه وبلا ته چ خه‌م نه‌بن، ئه‌ز ب ته‌شییا خۆ دێ ته ب خودان كه‌م.. ئه‌ى كوڕێ من! هه‌ر جاره‌كا ته ده‌هـ حه‌رف خواندن به‌رێ خۆ بدێ ئه‌گه‌ر تو چو نه‌هاتبییه گوهاڕتن وچو ل ته زێده نه‌بت، تو بزانه ئه‌وا ته خواندى چو مفا نه‌گه‌هاندییه ته. ووه‌سا چێبوو سوفيان ب ته‌شییا ده‌يكا خۆ هاته ب خودانكرن، و ب شيره‌تا وێ كر، حه‌تا ڕۆژه‌ك ب سه‌ر دا هاتى ئه‌و بوويه (أمير المؤمنین) د علمێ حه‌ديسێ دا.
و ل جــهــه‌كــێ دى ســوفيان به‌حسێ ده‌سپێكا خۆ دكه‌ت ودبێژت: ((ژنه‌كا عيباده‌تكه‌ر ل كووفه هه‌بوو دگۆتنێ (بنت أم حسان)، ڕۆژه‌كێ ئه‌ز چوومه مالا وێ، من ديت ماله‌كا خالییه ب تنێ حێسيلكه‌كا دڕياى لێ هه‌بوو، گاڤا من حالێ وێ ديتى من گۆتێ: ته هنده‌ك پسمامێن زه‌نگين يێن هه‌ين، ما ئه‌گه‌ر تو داخوازێ ژ وان بكه‌ى ئه‌و هنده‌ك زه‌كاتا خۆ بده‌نه ته چێتر نينه ژ ڤى حالى يێ تو تێدا؟ ئينا ئه‌و ل من زڤڕى وگۆت: ئه‌ى سوفيان حه‌تا ڤێ ده‌ليڤه‌يێ تو د چاڤێن من دا گه‌له‌ك بووى، به‌لێ ژ نوكه وێڤه تو د چاڤێن من دا هاتییه خـوار.. ئه‌ى سوفيان تو ژ من دخوازى ئه‌ز دنيايێ ژ وان بخوازم يێن دنيا نه د ده‌ستى دا؟ ب خودێ كه‌مه ئه‌ز شه‌رم دكه‌م دنيايێ ژ وى بخوازم يێ دنيا د ده‌ستان دا..)).
هنگى سوفيانى كره گرى، ژنكێ گۆتێ: ئه‌ى سوفيان بێژه (الحمد لله)، گۆت: من گـۆت (الحمد لله)، وێ گـۆت: ته حه‌مدا خودێ كر؟ من گۆتێ: به‌لێ، وێ گۆت: ڤێجا پێتڤییه تو شوكرا خودێ بكه‌ى كو وى ته‌وفيقا ته داى حه‌تا تو حه‌مدا وى بكه‌ى، سوفيانى گـۆت: من شه‌رم ژ خۆ كر وئه‌زمانێ من نه‌گه‌ڕيا، وگاڤا من ڤياى ده‌ركه‌ڤم وێ گۆته من: ئه‌ى سوفيان! تێرا مرۆڤى هه‌يه كو مرۆڤ يێ نه‌زان بت ئه‌گه‌ر وى كه‌يف ب زانينا خۆ هات، وتێرا مرۆڤى هه‌يه كو مرۆڤ يێ زانا بت ئه‌گه‌ر ئه‌و ژ خودێ ترسيا، ئـه‌ى سوفيان! تو بزانه هندى دله ژ كه‌فتنێ ڕزگار نابت حه‌تا هه‌مى خه‌مێن وى نه‌بنه ئێك خه‌م!
سوفيان دبێژت: هه‌ر جاره‌كا دبوو شه‌ڤ ئه‌ڤ ژنكه دا ڕابت ده‌ست ب نڤێژێن شه‌ڤێ كه‌ت وبێژت: ئيلاهى! نوكه هه‌ر ئێك وخۆشتڤییێ خۆ يێن ماينه د گه‌ل ئێك، وئه‌ز يا مايمه د گـه‌ل ته ئه‌ى خۆشتڤى. وگاڤا هنده‌كان گۆتبايێ پيچه‌كێ بۆ خۆ ڕازێ، ئه‌و دا بێژت: ڕازانا د قه‌برى دا تێرا من هه‌يه.
سوفيان دبێژت: من به‌رێ خۆ دا خۆ وبه‌رێ خۆ دا وێ من خۆ ديت ئه‌ز چو نينم.
(بشر ئه‌لحـافـى) ئه‌وێ ته‌قوا گه‌هشتییه نك وى وڕاوه‌ستياى دبێژت: من ته‌قوا بۆ خۆ ژ خويشكا خۆ وه‌رگرتییه.. خويشكا وى ئه‌وا سه‌رهاتییه‌كا وێ د گه‌ل ئيمام ئه‌حمه‌دى پشتى ده‌ليڤه‌يه‌كا دى دێ ڤه‌گوهێزين.
زاهدێ ئوممه‌تێ (عه‌بدللاهێ كوڕێ موباره‌كى) حه‌تا مرى ژى ب ژنكه‌كا خودان باوه‌ر يێ داخبار بوو، جاره‌كێ وى ئه‌و ل مه‌كه‌هێ ديتبوو ئه‌و چل سال بوو ژ ئايه‌تێن قورئانێ پێڤه‌تر چو ئاخفتـن ژ ده‌ڤێ وێ ده‌رنه‌كه‌فت بوون، ئه‌و دترسيا گۆتنه‌كا خه‌له‌ت بێژت ڤێجا خودێ غه‌زه‌بێ لێ بكه‌ت.
❖ژن.. ده‌مێ دبته مرۆڤا خودێ:
مرۆڤ -چ ژن بت چ مێر- ده‌مێ دگه‌هته پێكه‌كا بلند د باوه‌رییێ دا، ودبته مرۆڤێ خودێ، ڤيانا خودێ ب ڕه‌نگه‌كێ وه‌سا دكه‌فته د دلى دا كو ژ خودێ پێڤه‌تر ئه‌و كه‌سێ دى نه‌بينت، وچونكى ئه‌و كه‌سێ دى نابينت ئه‌و ژ كه‌سێ دى ناترست، ومرن وى ژ حه‌قییێ پاشڤه لێ ناده‌ت، ما نه خودێیه ڕزقى دده‌ت؟ ما نه ئه‌وه خۆشییێ ونه‌خۆشییێ دده‌ت؟
- به‌لێ!
ڤێجا بۆچى ئه‌و هيڤییێ ژ ئێكێ دى بكه‌ت، يان ژ ئێكێ دى بترست؟
فيرعه‌ون، ئه‌وێ حه‌تا ئه‌ڤرۆ ناڤێ وى بوويه نيشانا سه‌ربڕينێ وسته‌مكارییێ، زڕته‌كه‌ك بوو ژ وى ڕه‌نگێ ژ خۆ نه‌دگرت زوى ب زوى ل سه‌ر عه‌ردى ب ڕێڤه بچت، غوروورا وى وسه‌رشۆرییا ملله‌تێ وى ئه‌و گه‌هاندبوو هندێ كو هزر بكه‌ت خودايێ بلندتر ئه‌وه، فيرعه‌ونه‌كێ وه‌سا بوو مه‌ژییێن خه‌لكى كليل كربوون، ونه‌دهێلا كه‌سه‌ك بێى ده‌ستويرییا وى هزرێن خۆ بكه‌ت يان خه‌ونه‌كێ ببينت!
ده‌مێ خودێ ڤياى دفن بلندییا ڤى فيرعه‌ونى ده‌رنشيف بكه‌ت ولاوازییا وى به‌رچاڤ بكه‌ت ژنكه‌ك ڤێڕا به‌ردا.. (ئاسيايێ) كابانییا مالا وى كوفر ب خودينییا وى كر، وبه‌رگرییا زڕته‌كییا وى كر.
چاوا ئه‌و فيرعه‌ونێ چيا دحه‌لينت، وبچويكا د زكێن ده‌يكێن وان دا دبزدينت ئه‌ڤرۆ ژنكه‌ك هه‌ڤڕكییا وى بكه‌ت وپێ ل بڕيارا وى بدانت؟ ئه‌ڤه چێ نابت! فيرعه‌ون ب هه‌مى ڕێكان هاتێ، ونه‌شيايێ.. طه‌ماعكرنێ چو پێڤه نه‌هات، گه‌ف وترساندن يا ژ خۆ بوو، دويماهییێ بڕيار دا ئه‌و بێته عه‌زابدان؛ دا بزانت كانێ هێزا فيـرعه‌ونى چه‌نده..
زه‌بانییێن فيـرعه‌ونى ئه‌و بر ل سه‌ر خيزه‌كێ شارياى و ل به‌ر چاڤێ ڕۆژا ئارياى ڕازاند، ده‌ســت وپــیـیــێــن وێ ب عه‌ردى ڤـه زنـجـيـركرن، جار ئاڤا كه‌لاندى لێ دڕه‌شاند وجار ژى ب پـرچـا سه‌رى ڤه دهلاويست، كه‌ڤر دداننه سه‌ر سنگى ويارى بۆ خۆ ب عه‌زابدانا وێ دكـر، وئه‌و هه‌ر يا ب گڕنژين بوو، ناڤێ خۆشتڤییێ وێ يێ ئێكانه ژ سه‌ر ئه‌زمانى نه‌دچوو، (ئه‌للاهـ، ئه‌للاهـ) ئه‌و ئاوازێ شرين بوو يێ خه‌ما وێ ل به‌ر وێ سڤك دكر، دويماهییێ ده‌مێ عه‌زاب ژ هێزا وێ دژوارتر لێ هاتى، به‌رێ وێ ما ل عه‌سمانى ودلێ وێ د گه‌ل ئه‌زمانێ وێ يێ ژ به‌ر عه‌زابێ گران بووى دگۆت: خودايێ من! تو خودانێ منى، تو ئاڤاهییه‌كى بۆ من ل نك خۆ د به‌حه‌شتێ دا ئاڤا بكه، ومن ژ فيـرعه‌ونى وكارێ وى ڕزگار بكه. وخودێ داخوازا وێ ب جهـ ئينا، ورحا وێ ستاند، وئه‌و ژ ناڤ له‌پێن زه‌بانییێن فيرعه‌ونى ئيناده‌ر، وسه‌رهاتییا وێ بۆ خودان باوه‌ران ڤه‌گێڕا وكره نموونه‌يێ خۆگۆريكرنێ.
وجاره‌كا دى ژى مرۆڤه‌كا خودێ د گه‌ل ڤى فيرعه‌ونى ب هه‌ڤڕكى چووبوو:
كچا فيرعه‌ونى خدامه‌ك هه‌بوو هه‌ر جار كارێ وێ دكر، ڕۆژه‌كێ ده‌مێ خدامێ سه‌رێ وێ شه دكر، شه‌يێ وێ ژ ده‌ستان كه‌فت وێ گۆت: ب ناڤێ خودێ.. كچكێ گـۆتێ: بابێ منه خودێ؟ خدامێ گـۆتێ: نه! ئه‌للاهـ خودايێ منه وخودايێ بابێ ته‌يه، كچكێ گۆت: دێ بۆ ته بێژمه بابێ خۆ، وێ گۆت: بێژێ..
ده‌مێ فيـرعه‌ونى ب مه‌سه‌لا وێ زانى گه‌له‌ك ته‌نگاڤ بوو، چاوا دێ چێ بت دينێ مــووســاى ڕێـكــا خـۆ ل مالا من ببينت؟ دڤێت ئه‌و تشته‌كێ وه‌سا بكه‌ت هه‌يبه‌تا خۆ بكه‌ته د سه‌رێ خـه‌لكـى ڕا؛ دا كــه‌ســه‌كـێ دى چاڤ ل خدامێ نه‌كه‌ت، فيرعه‌ونى بڕيار دا خدامێ ب عه‌يال ڤه بۆ وى بينن، چه‌ند ده‌ليڤه‌يه‌ك بوون خدام هاته ئاماده‌كرن، فيرعه‌ونى پسيار ژێ كر، وێ ڕاستى نه‌ڤه‌شارت وگۆتێ: من باوه‌رى ب خودێ ئينايه، هندى هاتێ خدام لێڤه نه‌بوو، فيرعه‌ونى گـۆت: مه‌نجه‌له‌كا مه‌زن بينن تژى زه‌يت بكه‌ن وبداننه سه‌ر ئاگره‌كێ بۆش، پاشى وان ژنك ئينا ووان گـۆتێ: يان دێ لێڤه بى يان ژى دێ كوڕێ ته ل پێش چاڤێن ته هاڤێينه د مه‌نـجـه‌لێ دا.. وێ گـۆت: ئه‌ز لێڤه نابم، وان كوڕێ وێ هاڤێته د مه‌نـجـه‌لێ دا و د گاڤێ دا گـۆشتێ وى حه‌ليا، پاشى عه‌ياله‌كێ وێ يێ دى ئينا وگـۆتێ: دێ لێڤه بى يان ڤى ژى بهاڤــێــژيــنــه د مــه‌نـجــه‌لــێ دا؟ وێ گۆت: ئه‌ز لێڤه نابم، ئينا وان ئه‌و ژى هاڤێته د مه‌نجه‌لێ دا وسۆت، و ب ڤى ڕه‌نگى وان عه‌يالێ ژنكێ هه‌مى سۆت، وده‌مێ دۆرا وێ هــاتــى وبـه‌رى وێ ژى بهاڤێنه د مه‌نـجـه‌لێ دا وێ گـۆته فيـرعه‌ونى: داخوازه‌ك ب تنێ من ژ ته هه‌يه.. وى گـۆت: بێژه، ژنكێ گـۆت: ئه‌گه‌ر ته ئه‌ز ژى كوشتم هه‌ستيكێن من وعه‌يالێ من پێكڤه ڤه‌شێره!
❖خۆ گۆريكه‌را ئێكێ:
وحه‌تا نه‌ئێته هزركرن كو ئوممه‌تا ئيسلامێ ژ ڤان نموونه‌يێن خۆگۆريكرنێ يا بێ باره، كه‌ره‌م كه‌ن د گه‌ل ڤان نموونه‌يان:
ماله‌ك هه‌بوو ژ سێ مرۆڤان پێك دهات: ده‌يك وباب وكوڕه‌ك، ده‌مێ ڕۆناهییا ئيسلامێ به‌لاڤ بووى وان هه‌ر سییان دلێن خۆ بۆ ڤه‌كرن، وگه‌هشتنه ناڤ ڕێزا مرۆڤێن خودێ، دوژمنێن خودێ گه‌له‌ك ب ڤێ چه‌ندێ ته‌نگاڤ بوون، ڕابوون كه‌ربا خۆ هه‌مى داڕێته سه‌ر خـه‌لكـێ ڤـێ مالا بچويك وهه‌ژار وكه‌يفخۆش، هێڕشه‌كا دڕنده دا سه‌ر مالێ، هه‌ر ئێك ب لايه‌كى ڤه بر، پاشى هه‌ر سێ ل جهه‌كى كۆم كرن وده‌ست ب عه‌زابدانا وان كر، وهندى عـه‌زابـه‌كـا دژوار بــوو هـــه‌ر بێن بێنه ئێك ژ وان دلگــرتـى دبوو.. وعه‌ده‌تێ پێغه‌مبه‌رى بوو -سلاڤ لێ بن- هه‌ر ڕۆژ جاره‌كێ دا د به‌ر وى جهى ڕا چت يێ ئه‌ڤ خێزانه لێ دهاته عه‌زابدان، دلێ وى بۆ دحه‌ليا وچو پێڤه نه‌دهات، گاڤا دهاته ڕاستا هه‌ر سییان وئه‌و د ڤى حالى دا دديتـن ب نك وان ڤه سه‌ح دكر ودگـۆت: ( صـبـراً آل ياسـر، فإن موعدكم الجنة - ئه‌ى بنه‌مالا ياسرى صه‌برێ بكێشن، ژڤانێ هه‌وه به‌حه‌شته).
ئه‌گه‌ر ئه‌و د دنيايێ دا هه‌وه بژاله كه‌ن، خودێ ل به‌حه‌شتێ دێ هه‌وه گه‌هينته ئێك.. ئه‌گه‌ر هه‌وه بڤێت به‌رێ خۆ بده‌نه خێزانه‌كا خه‌لكێ به‌حه‌شتێ به‌رێ خۆ بده‌نه خێزانا ياسرى: ياسرێ كوڕێ عامرى، وژنكا وى سومه‌ييايا كچا خه‌يياطى، وكوڕێ وان عه‌ممار. بابێ وكوڕى نوكه دێ هێلين وده‌ليڤه‌يێ دێ بۆ ده‌يكێ خۆش كه‌ين؛ دا بزانين كانێ چاوايه ده‌مێ ژن به‌رپه‌ڕێن خۆگۆريكرنێ تۆمار دكه‌ت..
فيرعه‌ونێ ڤێ ئوممه‌تێ (ئه‌بووجه‌هلى) ڤيا سه‌رهاتییا برايێ خۆ فيرعه‌ونى كه‌ڤن دوباره بكه‌ته‌ڤه، وئه‌و ژى قه‌هره‌مانییا خۆ ل سه‌ر سه‌رێ ژنه‌كا بێ ده‌سهه‌لات ب كار بينت، فه‌رمان دا سومه‌ييا ل سه‌ر خيزێ شارياى بێته درێژكرن، وده‌ست وپییێن وێ ب عه‌ردى ڤه بێنه گرێدان، شيان سه‌ر وچاڤێن وێ ب ئاسنێ سۆركرى داخ كه‌ن و ب ئاڤا كه‌لاندى بسوژن، به‌لێ پا نه‌شيان دلێ وێ داگير بكه‌ن.. ڕۆژه‌كێ فيرعه‌ونێ ئوممه‌تێ گۆتێ: خه‌به‌ران بێژه موحه‌ممه‌دى وخودايێ وى.
وێ چو پێڤه نه‌هات ده‌ست وپییێن وێ دگرێداى بوون، له‌و ده‌ڤێ خۆ تژى تف كر وسه‌ر وچاڤێن ئه‌بوو جه‌هلى پێ ته‌ڕكرن، وئه‌گه‌ر ده‌ستێن وێ هنگى دڤه‌كرى بان، دوير نينه وێ ده‌ستێ خۆ دابا پاش وشه‌قه‌كا وه‌سا تێ وه‌راندبا سه‌رێ وى هژيابا؛ دا به‌لكى عه‌قله‌ك هاتبايێ! ئه‌بوو جه‌هلى ده‌ست دا ڕمه‌كى و ل پێش چاڤێن كوڕێ وێ وزه‌لامێ وێ دربه‌كێ وه‌سا دانايێ ڕحا وێ بلندكره به‌حه‌شتێ..
وئه‌ڤه ئێكه‌مين به‌رپه‌ڕێ خۆگۆريكرنێ بوو د ديرۆكا ئيسلامێ دا ب ده‌ستێ ژنه‌كا خودان باوه‌ر هاتییه تۆماركرن، وئێكه‌مين مرۆڤى ژ ئوممه‌تا موحه‌ممه‌دى ڕحا خۆ پێشكێشى دينێ خودێ كرى سومه‌ييا بوو.
ئه‌ى خودانێن به‌رێخۆدانا نزم بۆ ژنێ ڤێ ڕاستییێ باش بزانن!
❖نموونه‌يێن بژاره:
ژن ژى -وه‌كى زه‌لامى- گاڤا بوو ئێك ژ مرۆڤێن خودێ دنيا ب هه‌مى خۆشییێن خۆ ڤه نه‌شێت پێ به‌ستێ ل دلێ وێ بكه‌ت، يان ئێكا هند ژێ چێ كه‌ت كو ئه‌و كه‌سه‌كێ دى ژبلى خودێ ببينت..
گه‌له‌ك ژن هه‌نه ئه‌م دبينين ژ به‌ر كێم باوه‌رییا وان گـاڤـا مـالخـۆيـێ وان دمرت، ئـه‌و ژ هه‌مى دلێ خۆ هزر دكه‌ن كو ئێدى خلاس ده‌رگه‌هێ ڕزقى ل وان هاته‌گرتن، له‌و دێ بته لاڤ لاڤا وان، بۆ ڤان توخمه ژنان ڤان سه‌رهاتییێن كورت دێ ڤه‌گێڕين:
1- ل سه‌ر ده‌مێ پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- ده‌مێ موسلمان ژ غه‌زايه‌كێ زڤڕين، ژنكه‌كا موسلمان چوو به‌راهییا له‌شكه‌رى پيسارا زه‌لامێ خۆ كر كانێ يێ ب سلامه‌ته يان نه؟ گاڤا زانى يێ شه‌هيد بووى، هنده‌ك ژنكان -هه‌ر وه‌كى بۆ جه‌ڕباندن- گۆتێ: ئه‌ڤه مالخـۆيێ مالا ته چوو، كى دێ ته ب خودان كه‌ت؟
ژنكێ گۆته وان: ب خودێ من ئه‌و نه‌نياسییه (رازق) من ئه‌و يێ نياسى خورا. يه‌عنى: ئه‌وێ رزق ددا مه نه ئه‌و بوو، خودێ بوو، وئه‌گه‌ر ئه‌و مر وچوو خودێ يێ ماى ونامرت: (وَفِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ (22) فَوَرَبِّ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ)(23)
مرۆڤێن خودێ باوه‌رییه‌كا موكم هه‌يه كو ئه‌وێ رزقى دده‌ت ب تنێ خودێیه، ونه كه‌سێ دییه، له‌و ئه‌و قه‌ت خه‌ما رزقى ناخۆن.
2- (حاته‌مێ ئه‌صه‌م) ناڤــه‌كێ گه‌شه ل عه‌سـمـانـێ زوهدێ، ونێزيكه بێژين ئه‌و وزوهد د ديرۆكا ئيسلامێ دا دو په‌يڤن بۆ ئێك ڕامانێ.. ئه‌ڤى حاته‌مى ساله‌كێ كره دلێ خۆ بچته حه‌جێ، وده‌مـێ وى ئـه‌ڤ داخـوازا خـۆ بـۆ خـه‌لكـێ مالا خۆ ڤه‌گێڕاى وان گۆتێ: چوونا حه‌جێ ب هه‌يڤان ڤه‌دكێشت وگاڤا تو چووى ئه‌م دێ مينينه بێ خودان، تو دێ مه بۆ كێ هێلى؟ كچه‌كا حاته‌مى هه‌بوو ژ بابێ خۆ فێرى زوهدێ بووبوو، وێ گۆت: بهێلن بلا بچت، رزقێ مه د ده‌ستێ وى دا نينه.
حاته‌م چوو، هه‌چى تشتێ د مال دا هه‌ى عه‌يالێ وى خوار حه‌تا چو نه‌ماى، ئينا هه‌مییان گازنده ژ كچكێ كرن وگـۆتێ: ئه‌گه‌ر تو نه‌باى بابۆ نه‌دچوو، ئه‌ڤه ئه‌م ماينه برسى، كى دێ پارییه‌كێ نانى ده‌ته مه؟
ڤان گـۆتنێن وان كچك ته‌نگاڤ كر، ئينا وێ ده‌ستێن خۆ سه‌رئه‌ڤراز كرن وهه‌وارێن خۆ گه‌هاندنه خودێ: يا ڕه‌ببى! تو من شه‌رمزار نه‌كه، تويى رزقى دده‌ى تو د هه‌وارا مه وه‌ره.
وێ ڕۆژێ ميرێ باژێڕى د به‌ر خانيكێ وان ڕا بۆرى، گازى زه‌لامه‌كێ خۆ كر: كانێ هنده‌ك ئاڤێ بۆ من ژ ڤێ مالێ بينه ئه‌زێ تێنيمه. پشتى ئاڤ بۆ ئيناى، ميرى پسياركر: ئه‌ڤه مالا كێیه؟
هنده‌كان گـۆت: مالا حاته‌مێ ئه‌صه‌مه، ميرى ناڤ وده‌نگێن حاته‌مى وزوهدا وى گوهـ لێ بووبوون، ڤيا سه‌را حاته‌مى بده‌ت، وگاڤا قه‌ستا مالێ كرى زانى حاته‌م يێ چوويه حه‌جێ وكه‌س نه‌مايه چاڤێ خۆ بده‌ته مالا وى، ئينا ميرى ئه‌و پارێن زێڕى يێن ڤێ هه‌ين هه‌مى هاڤێتنه به‌ر عه‌يالێ حاته‌مى وگۆته هه‌ڤالێن خۆ: هه‌چییێ ئه‌ز بڤێم دێ وێ كه‌ت يا من كرى، وان ژى چاڤ ل ميرى كر وزێڕێن خۆ دانانه وێرێ وچوون.
كه‌يفه‌كا مـه‌زن بـۆ عه‌يالێ حاته‌مى چێبوو، گاڤا كچا حاته‌مى ئه‌ڤ چه‌نده ديتى كره گرى، ده‌يكا وێ گۆتێ: ته خێره؟ كچكێ گـۆت: دادێ ئه‌ز ژ به‌ر هندێ يا دگريم ئه‌ڤه عه‌بده‌ك بوو به‌رێ خۆ دا مه ئه‌م زه‌نگين بووين، ڤێجا پا دێ چاوا بت ئه‌گه‌ر خودێ به‌رێ خۆ بده‌ته مه؟
3- وسه‌رهاتییا ده‌يك وبابێن عه‌بدللاهێ كوڕێ موباره‌كى به‌رى نوكه مه ڤه‌گوهاست بوو، وبۆ مه ئاشكه‌را بوو كانێ چ زوهد بوو ئه‌و گه‌هاندییه ئێك، وبۆ پتر مفا ل ڤێرێ دێ دوباره‌كه‌ينه‌ڤه:
موباره‌ك مرۆڤه‌كێ ترك بوو، قه‌ده‌رێ بۆ وى حه‌زكر بوو ئه‌و ببته عه‌بدێ مرۆڤه‌كێ هه‌مه‌دانى يێ ده‌وله‌مه‌ند، ئه‌ڤى مرۆڤى بيستانه‌كێ تێر داروبار وخودان بـه‌رهـه‌م هه‌بوو، له‌و وى فه‌رمان ل عه‌بدێ خۆ موباره‌كى كربوو كو حه‌ره‌سییێ ل ڤى بيستانى بگرت.. ڕۆژه‌كێ زه‌لامێ هه‌مه‌دانى چوو ناڤ بيستانى وگۆتـه عه‌بدێ خۆ:
- هناره‌كا شرين بۆ من بينه.
ئه‌و چوو هناره‌ك بۆ كر وئينا، گاڤا خودانى هنار شكاندى وتام كرییێ ديت يا ترشه، ئينا ب عێجزى ڤه گـۆتـێ:
- من گـۆتبوو ته هناره‌كا شرين بۆ من بينه نه يا ترش!
ئه‌و چوو هناره‌ك ژ بنه‌كا دى كر وبۆ سه‌ييدێ خۆ ئينا، پشتى سه‌ييدى تام كرییێ ئه‌و ژى ترش ده‌ركه‌فت، ئينا لێ حه‌يتاند وگـۆتـێ:
- دياره تو ترشى وشرينى ژێك جودا ناكه‌ى؟ ئه‌زێ دبێژمه ته هناره‌كا شرين.. ئـه‌و چـوو هـنـاره‌كا دى ئينا ئه‌و ژى ترش ده‌ركه‌فت، عه‌قل د سه‌رێ خودانى نه‌ما، گـۆتـێ:
- تو نابێژییه من مه‌سه‌لا ته چيه؟
موباره‌كى ب ئه‌ده‌به‌كێ زێده‌ڤه گـۆتـێ:
- ل من نه‌گره، ب ڕاستى ئه‌ز نزانم كيژ بن يا شرينه وكيژ يا ترشه!
زه‌لامى باوه‌ر نه‌كر.. گـۆتـێ:
- ما ته تام نه‌كرییه هناران؟
وى گـۆت:
- نه‌خێر.. ته ئه‌زێ دانايـمـه به‌ر بيستانى دا حه‌ره‌سییێ لێ بگرم وته ده‌ستويرى نه‌دايه من كو ژێ بخۆم.
خودانێ بيستانى ژ گـۆتنا وى حێبه‌تى ما، وچـه‌نـد ڕۆژه‌كان زێره‌ڤانى لێ كر دا بزانت كانێ گـۆتنا وى يا ڕاسته يان نه، وپشتى ڕاستییا گـۆتنا وى بۆ خودانێ بيستانى ئاشكه‌را بووى ئه‌و د چاڤێن وى دا مه‌زن بوو، وئنيه‌ته‌ك كره دلێ خۆ.. ڕۆژه‌كێ چوو ناڤ بيستانى و ل نك موباره‌كى ڕوينشت وگۆتێ:
- من كچه‌كا هه‌ى گه‌له‌ك كه‌سان يا خواستى، تو بێژى ئه‌ز وێ بده‌مه كێ؟
موباره‌كى گـۆتێ:
- ل جـــاهـــلــيــه‌تــێ بـه‌رێ خـه‌لكـى ل مـالبـات ومال مه‌زنان بوو، وجوهییان به‌رێ وان ل زه‌نگينییێ بوو، وفه‌لان به‌رێ وان ل جوانییێ بوو، وبه‌رێ ڤێ ئوممه‌تێ يێ ل دينى.
زه‌لامێ هه‌مه‌دانى زڤڕى مال وسوحبه‌تا عه‌بدێ خۆ بۆ ژنكا خۆ ڤه‌گێڕا، وگـۆتێ:
- ژ موباره‌كى پێڤه‌تر كه‌س ب كێر كچا مه نائێت..
ووى موباره‌ك ئازاكر وكچا خۆ دايێ، وچونكى كـۆمـبـوونـا وان بۆ خودێ بـوو نه‌بوو چو تشتێن دى، خودێ به‌ره‌كه‌ت هاڤێته ڤێ كۆمبوونێ و (عه‌بدللاهێ كوڕێ موباره‌كى) به‌رهه‌مێ ڤێ دارا پيـرۆز بوو..
4- وكانێ چاوا مرۆڤاينییا خودێ ئێكا هند ژ خودانى چێ دكه‌ت كو ئه‌و -د ڕێكا خودێ دا- ب كه‌يف خۆ بهاڤێته د ئاگرى دا، وه‌سا ئه‌و خودانى وه لێ دكه‌ت كو ڤيانا پێغه‌مبه‌رى ژى -سلاڤ لێ بن- د سه‌ر هه‌ر تشته‌كى ڕا ببينت:
ل ڕۆژا ئوحودێ ده‌مێ ئه‌و ب سه‌رێ موسلمانان هاتى يا هاتى، كافران كره ده‌نگ كو وان پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- يێ كوشتى، منافقان ئه‌ڤ سوحبه‌ته گه‌هانده مه‌دينێ، (ئه‌نه‌سێ كوڕێ مالكى) دبێژت: ڕۆژا ئه‌م ژ شه‌ڕێ ئوحودێ زڤڕين ژنكه‌كا ئه‌نصارى هاته به‌راهییا مه؛ دا پسيارا مرۆڤێن خۆ بكه‌ت، وگاڤا وێ زانى كو باب وكوڕ وبرا وزه‌لامێ وێ هه‌مى يێن هاتينه شه‌هيدكرن وێ گـۆت: بێژنه من حالێ پێغه‌مبه‌رى چيه؟
هنده‌كان گـۆتێ: يێ باشه ئه‌ڤه‌يه د گه‌ل مه.
وێ گـۆت: كانێ نيشا من بده‌ن.. وگاڤا هاتییه ڕاستا پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- گـۆتێ: ئه‌ز ب دايباب ڤه گۆرى ته بم ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ! پشتى ته هه‌ر موصيبه‌ته‌كا هه‌بت يا سڤكه، هندى تو يێ ساخ بى ئه‌ز خه‌ما تشته‌كى ناخۆم.
5- ودڤێت ژ بيـر نه‌كه‌ين كو هه‌ر ل ڕۆژا ئوحودێ ده‌مێ ته‌نگاڤى ل سه‌ر موسلمانان دژوار بووى، وگه‌له‌ك خودان باوه‌ر هژياين وسه‌رێن ڕێكا ل به‌ر به‌رزه بووين، وهنده‌كا شيـرێن خۆ داناين وگـۆتين: ما شه‌ڕكرنا مه بۆچییه ماده‌م پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- هاته كوشتـن؟ هنگى كته‌كا كێم ژ خودان باوه‌ران كو ب تبلێن ده‌ستى دهاتنه هژمارتن ل سنگێ شه‌ڕى بوون و ل دۆرێن پێغه‌مبه‌رى بووبوونه مه‌تاله‌كێ پيلايى دا چو نه‌خۆشى نه‌گه‌هنێ، ئێك ژ وان (نوسه‌يبايا كچا كه‌عبێ ئه‌نصارى) بوو، ئه‌وا ل وێ ڕۆژێ سێزده برين كه‌فتينه له‌شى.. (نوسه‌يبايێ) ل مه‌يدانا شه‌ڕى كوڕێ خۆ عه‌بدللاهـ ديت يێ برينداره وخوين يا ژ برينا وى دزێت، ب نك ڤه چوو برينا وى گرێدا وگـۆتێ ڕابه شه‌ڕى بكه!
6- هندا كچا عوتبه‌ى ئه‌وا ل ڕۆژا ئوحودێ ده‌مێ ديتى شكه‌ستن كه‌فته ناڤ ڕێزێن له‌شكه‌رێ قوره‌يشییان پاشپاشكى ڕه‌ڤى وقێژى وهاوارێن وێ وهه‌ڤالێن وێ دگه‌هشتنه عه‌سمانى، پشتى مرۆڤاينییا خودێ هلبژارتى وهاتییه د ئيسلامێ دا د گه‌ل له‌شكه‌رێ موسلمانان چوو شه‌ڕێ يه‌رمووكێ، گاڤا وێ ديتى شه‌ڕ دژوار بوو وكوشتنه‌كا مه‌زن كه‌فته ناڤ ڕێــزێــن مــوسلمانان، دارێ خيڤه‌تێ هلكێشا وگـۆته هه‌ڤالێن خۆ ژ ژنكێن موسلمانان ئه‌وێن ل پشت له‌شكه‌رى: وه‌رن دا دهه‌وارا موسلمانان بچين.. ب ستوينا خيڤه‌تێ!!
❖ژن وعيباده‌ت وترسا ژ خودێ:
مرۆڤێن خودێ -وه‌كى گه‌له‌ك جاران مه گـۆتى- هه‌ر تشته‌كێ دنيايێ ده‌مێ ئه‌و دبينن بێهنا مرنێ ژێ سه‌ح دكه‌ن.. (يه‌زيدێ ره‌ققاشى) دبێژت: ((ئه‌گه‌ر ته پێ خۆش بت به‌رێ خۆ بده‌يه خۆشییێن دنيايێ، وه‌ره دا بۆ ته بێژم: د گه‌ل جه‌نازه‌كى ده‌ركه‌ڤه ئه‌ها دنيا هه‌مى ئه‌وه، وهه‌ر گاڤ قه‌بره‌كى د گه‌ل خۆ هلگره، نه ئاخا وى، هزرا وى..)).
1- (عه‌فيـرا) ژنه‌كا خودێناس بـوو، هند عيباده‌ت دكر خه‌لكى ناڤێ وێ كربوو (عه‌فيـرا عيباده‌تكه‌ر)، ڕۆژه‌كێ هنده‌ك مرۆڤان گۆتێ: دوعايان بۆ مه ژ خودێ بكه، وێ گـۆت: ئه‌گه‌ر گونه‌هكار لال ببان پيـرا هه‌وه هه‌ر نه‌دشيا باخڤت، به‌لێ پا خودێ خودانێ قه‌نجییان ئه‌مرێ مه گونه‌هكاران كرییه كو دوعايان ژێ بكه‌ين، خودێ جهێ هه‌وه بكه‌ته به‌حه‌شت ومرنێ قه‌ت ژ بيـرا هه‌وه نه‌به‌ت!
دبێژن: جاره‌كێ برازايه‌كێ (عه‌فيرايێ) ژ سه‌فه‌ره‌كێ زڤڕى، هنده‌ك چوونه نك دا مزگينییێ بده‌نێ، وێ كره گرى، وان ب مه‌نده‌هۆشى ڤه گـۆتێ: ئه‌ڤرۆ ڕۆژا كه‌يف وخۆشیێيه ڤێجا ئه‌ڤه چ گرییه؟ وێ گـۆت: ئه‌ز ب خودێ كه‌مه هندى بيـرا ئاخـره‌تـێ د دلێ من دا هه‌بت كه‌يف جهێ خۆ ل نك من نابينت، هاتنا برازايێ من بيـرا من ل وێ ڕۆژێ ئينا ده‌مێ ئه‌م بۆ نك خودێ دئێينه برن، ڤێجا وێ ڕۆژێ يێ ب كه‌يف ويێ ب خه‌م ژێك جودا دبن.
2- هـه‌ر تـشـتـه‌كـێ هـه‌ى بـيـرا وان ل مـرنـێ دئينته ڤه، له‌و ب شه‌ڤ وڕۆژ ئه‌و له‌زێ ل خێران دكه‌ن، (رياحێ قه‌يسى) ئێك ژ وان مرۆڤان بوو يێن كو ب شه‌ڤ وڕۆژ عيباده‌تێ خودێ دكـر، جـاره‌كـێ وى ژنـه‌ك بۆ خۆ ئينا.. گۆت: ئــه‌ز دێ وێ جه‌ڕبينم كانێ ئه‌و چ ژنه؟
ل شه‌ڤه‌كێ وى خۆ د خه‌و بر، ل چارێكا ئێكێ ژ شه‌ڤێ ژنك ڕابوو ده‌ست ب نڤێژان كر وگازى زه‌لامێ خۆ كر، گـۆتێ: هلۆ نڤێژان بكه، وى گۆت: باشه دێ ڕابم، وڕانه‌بوو.. گاڤا بوويه نيڤا شه‌ڤێ جاره‌كا دى گازى كرێ، وى گـۆتێ: باشه، وڕانه‌بوو، ل دويماهییا شه‌ڤێ جاره‌كا دى ژێ خواست ئه‌و ڕابت عيباده‌تى بكه‌ت، به‌لێ ئه‌و ڕانه‌بوو، ئينا وێ رياح هژهژاند وگۆتێ: شه‌ڤ بۆرى وعيباده‌تكه‌رێن قه‌نجيكار جڤاتێن خۆ دانان وهێشتا تو يێ نڤستییى، هه‌وار ئه‌ڤه كى بوو تو ل من كرییه به‌لا؟
3- (حه‌بيبێ عه‌جه‌مى) ژى ژنه‌ك هه‌بوو ب شه‌ڤێ بۆ كرنا عيباده‌تى ئه‌و هشيار دكر ودگـۆتێ: ڕابه، شه‌ڤ بۆرى، وڕێكه‌كا دوير يا ل به‌را ته هه‌ى، زاده‌كـێ كێم ته يێ هه‌ى، وكاروانییا به‌رى مه يا ڕاكرى وئه‌م يێن هێلاين..
4- ڕۆژه‌كێ ژنكه‌ك هاته مالا ئيمام ئه‌حمه‌دى ودو پسيار ژێ كرن، گـۆتێ: ئه‌ز ژنكه‌كم ته‌شى درێسم، هنده‌ك جاران ب شه‌ڤێ چرايێ من ڤه‌دمرت ئه‌ز ل به‌ر تاڤه هه‌يڤێ ته‌ڤنێ خۆ درێسم، ئه‌رێ ڕۆژا د دويڤ ڕا ده‌مێ ئه‌ز ته‌ڤنێ خۆ دبه‌مه بازارێ دا بفرۆشم ما ئه‌ز بێژمه بكڕى ئه‌ڤه ل به‌ر چرايى من يێ چێكرى وئه‌ڤه ل به‌ر تاڤه هه‌يڤێ؟
ئيمامى گـۆتێ: ئه‌گه‌ر ل نك ته جوداهییه‌ك د ناڤبه‌را هه‌ردو ته‌ڤنان دا هه‌بت دڤێت بۆ ديار بكه‌ى.
وێ گـۆت: ئه‌ى ئيمام! ئه‌گه‌ر مرۆڤێ نساخ بنالت ما ئه‌ڤه دێ بته گازنده ژ خودێ؟
ئيمامى گـۆت: هيڤییا من ئه‌وه ئه‌و ببته گازنده بۆ خودێ نه گازنده ژ خودێ.. پشتى ئه‌و ژنك ژ مالا ئيمامى ده‌ركه‌فتى ئيمامى گـۆته كوڕێ خۆ: من گوهـ لێ نه‌بوويه مرۆڤه‌ك ڤان ڕه‌نگه پسياران بكه‌ت، كانێ ب دويڤ ڤێ ژنكێ دا هه‌ڕه وبزانه كانێ دى چته كيژ مالێ..
عه‌بدللاهێ كوڕێ ئيمامى دبێژت: ئه‌ز ب دويڤ دا چووم من ديت ئه‌و چوو مالا (بشر ئه‌لحـافى) من پسيارا وێ كر، گـۆتن: ئه‌و خويشكا بشرییه، گاڤا ئه‌ز زڤڕيـمه نك بابێ خۆ ومن گـۆتییێ: ئه‌و خويشكا بشرى بوو، وى گـۆت: من دزانى ئه‌ڤ ژنه دڤێت خويشكا بشرى بت.. وئه‌ڤه ئه‌و بوو يا بشرى دگـۆت: من زوهد يا بۆ خۆ ژێ گرتى.
کومــێتــدان لسـه‌ر بابــه تـی